Acritarcha z osadów kambru wiercenia Okuniew IG 1

Kwartalnik Geologiczny, t 24, nr 3, 1980 r., str.461-487

UKO 561.016 Acritarcha :551.732.022 :550.822(438.112 Okuniew+438 +4)

Małgorzata MOCZYDŁOWSKA

Acritarcha

Z

osadów kambru wiercenia Okuniew I G 1

Przedstawiono wyniki badań mikroskamieniałości roślinnych z osadów kambru otworu Okuniew lG l (zachodnia część zapadliska podlaskiego). Stwierdzono Ił gatunków z grupy Acritarcha, które opi- sano wcześniej z innych obszarów. Zespół z Okuniewa porównano z zespołami charakterystycznymi dla osadów kambru poszczególnych regionów platformy wschodnioeuropejskiej. Podano uwagi o do- tychczasowych badaniach Acritarcha w Polsce oraz charakterystykę zespołów akrytarchowych z ob- szaru północno-wschodniej Polski.

WSTĘP

Badania litologiczne i stratygraficzne kambru z otworu wiertniczego Oku- niew IG 1, usytuowanego w zachodniej części zapadliska podlaskiego, prowadzo- ne były przez K. Lendzion (1975) oraz B. Arenia, K. Lendzion (1978). Utwory te o miąższości 604 m leżą tu na podłożu krystalicznym i przykryte są osadami transgresywnymi arenigu. Kambr dolny podzielony został na poziomy: Sabelli- dites, Platysolenites i Mobergella w obrębie jednolitego kompleksu litologicz- nego - piętra klimontowskiego ~ oraz poziomy Holmia i Protolenus. Kambr

środkowy reprezentowany jest przez poziom Paradoxides oelandicus, udokumen- towany faunistyczni e , i prawdopodobnie Paradoxides paradoxissimus, ustalony przez analogię do osadów zachodniej części syneklizy perybałtyckiej. Brak naj-

wyższej części kambru środkowego i kambru górnego (K. Lendzion, 1975).

Próbki pobrane z iłowców i mułowców przygotowano metodą: HF, Hel, HN0₃, KOH, flotacja, utlenianie. Z. każdej próbki wykonano po 2 preparaty w glicero-żelatynie. Spośród 18 zbadanych próbek z osadów kambru dolnego 5 było płonnych, natomiast spośród 15 próbek z osadów kambru środkowego

8 było płonnych. W artykule wykorzystano obserwacje 1289 okazów. Kolekcja preparatów znajduje się w Pracowni Paleobotaniki IG.

462

UWAGI 0 DOTYCHCZASOWYCH BADANIACH ACRITARCHA W POLSCE

Grup~ Acritarcha ustalil W.R. Evitt w 1963 r. dla mikroskamienialosci obj~­

tych definicj(!: "... Male mikroskamienialosci niezn':lnego i prawdopodobnie roznego biologicznego pochodzenia, zawieraj(!ce centraln(! jam~ zamkni~t(! przez

scian~ pojedyncz(! lub zlozon(! z warstw glownie organicznego skladu; symetria, ksztalt, ornamentacja rozne; centralna jama zamkni~ta albo komunikuj(!ca si~ ze stron(! zewn~trzn(! roznymi sposobami, np.: pory, szczelina albo nieregularne·

p~kni~cie, okr(!gly otwor (pylom) ... ".

Obecnie powszechnie stosowana jest szczegolowa systematyka grupy Acri- tarcha E v i t t, 1963 podana przez C. Downie i in. (1963), przy czym cz~s6 ba- daczy przyj~la pewne modyfikacje dokemane przez F.L. Staplina i in. (1965).

Wczesniejsze prace badaczy polskich (R. Michniak, 1959, 1962; L. lagielska, 1962a, b, 1963), ktore.ukazaly si~ przed lub w 1963 r., nie operowaly oczywiscie okresleniem Acritarcha, ale dotyczyly tej grupy mikroskamienialosci. Cz~s6 prac polskich, ktore wyszly po 1963 r., w dalszym ci(!gu opierala si~ na nomenklaturze i systematyce wczesniejszej: G. Deflandre'a z 1937 r., B. Eisenacka z 1938 i 1954 r., S.N. Naumowej z 1949 i 1960 r. oraz B.W. Timofiejewa z 1959, 1963, 1966 i 1969 r.

(L. Jagielska, 1965, 1966a,b, 1967; H. Wazynska, 1967; T. Gunia, 1974). W swietle

przeprowadzonych rewizji pogl(!dow i oznaczen (C. Downie i in., 1963; C. Downie, W.A.S. Sarjeant, 1964; F.L. Staplin i in. 1965; G. Norris, W.A.S. Sarjeant, 1965;

N.A. Wolkowa, 1965, 1968, 1974) dotycz(! one skamienialosci z grupy Acritarcha.

Badania kambryjskich mikroszcz(!tkow roslinnych w Polsce zapocz(!tkowal R. Michniak w 1959 r. erac(! na temat petrografii i mikropaleofitologii najstarszych skal osadowych Gor Swi~tokrzyskich, tj. prekambru Kotuszowa oraz kambru Bazowa (poziom Holmia) i Kamienca (poziom Protolenus). Przedstawiono tam kompleksy "spor" znalezionych w osadach tego wieku. Wi~kszos6 materialu opracowana byla w Laboratorium Mikropaleobotaniki w Leningradzie (WNIGRI), st(!d n6menklatura i systematyka przyj~ta wg S.N. Naumowej i B.W. Timofiejewa.

W 1962 r. R. Michniak podal zespoly "mikrospor" z osadow ryfeju, kambru dol- ne go (poziom subholmiowy, holmiowy, protolenusowy) i przypuszczalnie kambru srodkowego antyklinorium klimontowskiego.

Przez wiele lat omawianymi skamienialosciami zajmowala si~ L. Jagielska, ktora w artykule (L. Jagielska, 1962a) na temat utworow ordowiku okolic Brze- zin i Zbrzy (Gory Swi~tokrzyskie) ustalila zespoly mikroflorystyczne osadow odpowiadaj(!cych brytyjskiemu arenigowi i karadokowi oraz porownala je z zespo- lami warstw glaukonitowych i ortoceratytowych platformy rosyjskiej. W innej pracy L. Jagielska (1962b) przedstawila charakterystyk~ zespolow "mikrospor"

(wedlug nomenklatury B.W. Timofi.ejewa) z osadow kambru i ordowiku otworu Uszkowce 1 (zapadlisko przedkarpackie) oraz porownala je

z

"mikrosporami"

z utworow prekambru, kambru i dolnego ordowiku Gor Swi~tokrzyskich. Ta sama autorka w 1963 r. sygnalizowala wst~pne badania mikroflory z otworu Ba- zow, ktore rozwin~la w 1965 r., podaj(!c ich charakterystyk~ z otworow Bazow IG 1 i Kotuszow. W Kotuszowie wyroznila dwa zespoly gatunkow. Jeden zali- czyla do dolnej cz~sci kambru dolnego przez porownanie z zespolami charakte- ryzuj(!cymi ten wiek na platformie rosyjskiej, natomiast drugi do eokambru, wska- zuj(!C na jego podobienstwo do zespolu warstw laminarytowych kompleksu wendYJ ski ego platformy rosyjskiej, ktory jest odpowiednikiem utworow eokambru Gor Swi~tokrzyskich. Zespol z Kotuszowa L. Jagielska (1965) porownala z zespolami eokambryjskimi przedgorza Karpat (L. Jagielska, 1962b) i z otworu Bazow IG 1,

Acritarcha Z osad6w kambru wiercenia Okuniew IG 1 463 stwierdzaj'!:c, ze w Bazowie IG 1 wyst~puj,!: mlodsze ogniwa eokambru niz na przedgorzu Karpat i w otworze Kotuszow. Porownanie badan L. Jagielskiej z wynikami R. Michniaka (1959, 1962) nie jest mozliwe ze wzgl~du na przyj~t'!: przez L. Jagielsk'!: now'!: klasyfikacj~ B. W. Timofiejewa z 1963 r.

W 1966 r. L. J agielska podala wyniki analizy mikroflorystycznej utworow eokambru i kambru z otworu Radzyn Podlaski (L. Jagielska, 1966a). Zespoly serii kaplonoskiej i radzynskiej uznala za dolnokambryjskie, natomiast zespoly serii siemiatyckiej, lubelskiej i mazowieckiej za eokambryjskie. Ponadto zauwa- zyla podobienstwo mikroflory z Radzynia do mikroflory wyst~puj,!:cej w analo- gicznych osadach Gor Swi~tokrzyskich i przedgorza Karpat, jak rowniez ana- logie mi~dzy mikrotlor,!: eokambru Polski i prekambru Normandii.

W innej pracy Jagielska, 1966b) porownuj,!:c zespoly mikrotlory z otworu Kaplonosy IG 1 z zespolami oznaczonymi wczesniej z otwor6w w Gorach Swi~to­

krzyskich uznala je za zblizone lub podobne.

W 1967 r. L. Jagielska przedstawila wyniki badan mikroflory z utworow kambru antyklinorium dyminsko-klimontowskiego. Z otworow: Iwaniska 3, Wszachow, Wszachow 2 i 3a oznaczyla zespoly wskazuj,!:ce na kambr dolny, natomiast z otwo- row: Szumsko - Kolonia 2, Zbelutka - Garbacz 1, 2, 3, Dyminy 1 na poziom hol- miowy kambru dolnego. Mikroflora z otworu Zawada 2 byla bardzo uboga.

W 1970 r. L. Jagielska dokonuj,!:c rewizji wieku i oznaczen mikroflory z otwo- ru Bazow I G 1 wl,!:czyla j,!: do grupy Acritarcha.

W latach szes6dziesi,!:tych prace badawcze nad Acritarcha prowadzila rowniez H. Wazynska. W 1966 r. przedstawila wyniki analizy palinologicznej osadow sinianu i kambru z otworow Skupowo 6 i Waski 2 z obszaru Bialowiezy, a w 1967 r.

Wazynska, 1967) dokonala analizy osadow sinianu i kambru Polski NE z otworow: Krzyze 4, Podborowisko 1 i Iwanki - Rochozy 3, dziel'!:c warstwy baltyckie (kambr dolny) na cz~s6 a i b na podstawie roznic w zespolach mikro- flory oraz ustalaj,!:c nowy gatunek Tasmanites bobrowskii nalez'!:cy do rodzaju znalezionego po raz pierwszy w osadach starszych od ordowiku.

W ostatnich latach J. Jerzykiewicz (1970) zasygnalizowala obecnos6 Acritarcha w osadach z otworu Chocianow IG 3 znanych z ryfeju i kambru platformy ro- syjskiej i syberyjskiej. T. Gunia (1974) badal Acritarcha z prekambryjskich wa- pieni okolic Dusznik Zdroju (Sudety Srodkowe). W ramach badan osadow z po- granicza prekambru i kambru materialy polskie badali rowniez paleontolodzy radzieccy: S.N. Naumowa w 1960 r., B.W. Timofiejew w 1966 r. oraz N.A. Wolko- wa w 1969 r.

CHARAKTERYSTYKA ZESPOLU ACRITARCHA Z KAMBRU PROFILU OKUNIEW IG 1

Porownuj,!:c zespol Acritarcha poziomow kambru dolnego z prom u Okuniew IG 1 z zespolami wyst~puj,!:cymi w rownowiekowych osadach profili Koscierzyna IG 1, Prabuty IG 1, Podborowisko 1, Mielnik IG 1, Biala Podlaska I, RadzYl1 IG 1 i Kaplonosy IG 1 oraz w osadach z innych regionow platformy wschodnio- europejskiej okazuje si~, ze jest on powaznie zubozaly pod wzgl~dem jakoscio- wym i ilosciowym. Nie znaleziono w nim wi~kszosci gatunkow, ktore charaktc- ryzuj,!: poszczegolne poziomy kambru dolnego na obszarze Polski pofnocno- -wschodniej.

W zespole licz'!:cym 14 taksonow najwi~ksza liczba okazow (ponad 90%) nalczy do tych, ktorych nie mozna wykorzysta6 do korelacji z zespolami pochodz,!:cymi

"?ii

'" ^·N

~ '"0

~ (3

0 :::.:::

0 ~ Cl ex::

0

>-.

~

a ..::.::

'"0

a ....

.:.r;

ex::

CO

~

«

:::.:::

>-.

-

c _a

.'"0

Podloze

Pi~-

tro

:s;; Cl)

~ a 'i: a E ..::.::

Tabela 1 Zestawienie zespol6w Aeritarcha z osad6w kambru

otworu wiertniczego Okuniew I G t

Gl~bokosc

Poziom Fauna Acritarcha

(m)

3636,0

slady bytowania: Leiosphaeridia sp.

? Paradoxides Scofithus sp. Pterospermeffa sp. I paradoxissimus .

3716,50

Paradoxides ex gr. Leiosphaeridia sp.

oelandieus Lophosphaeridium truncatum Paradox ides pin us Pterospermella vitrea

Holm Pterospermefla sp. 1 Ellipsocephalus sp. Alliumelfa baftica

Paradoxides Solenop/eura sp.

Lingeulella

oelandicus sp.

1!~dOSPha"idia

^sp.

Pterospermella sp.

Baftisphaeridium varium

3886,70 Baltisphaeridium cifiosum

Protofenus Protofenus sp. Baltisphaeridium sp.

AI/iumetla baltica 3909,00

H olmia kjeruf/i Leiosphaeridia sp.

L n r s. Lophosphaeridium ef. fentatil'lIm Hofmia sp. Lophosphaeridium sp.

Strenueva primaeva Granomarginata squamae ea (B r 0 g g e r) Tasmanites bobrowskae Bots/ordia sp. PtC'rospermella sp.

Holmia Dictyotidium priscum

Baftisphaeridium varium Baf t isp!Jae ri dium compressu/11 Baltisphaeridium ciliosum Baltisphaeridium sp.

Micrhystridium sp.

4077,80

Mobergefla sp. Leiosphaeridia sp.

Mobergdla Mobergella ef. radio- Pterospermeffa sp.

lata Ben g.

4125,60

Hyolithellus sp. Leiosphaeridia sp:

Granomarginata squamaeea

Plafysolenifes Tasmanites teneflus

Pterospermella sp . Baltisp!weridium sp.

4215,80

I

Sabellidifes ? Sabef/idifes

4240,60 kr)':"laliczne

Stratygrafia wedlug K. Lendzion (1975)

I

N o·

'< a

pr>

~

-<

~. _~

~

~

~

=

~ (IQ

~

~ ~ 0.. N

o· ~

~

'-0 -..l

~

klimontowskie

~ ~

c::r-

~ ";;

s:

_'"

~ ~ <"\)

~ ^~. _~

'"

- - - - --

dol n y srodkowy

~ ::t: ^{"tI ...,} Cl~

Cl ^Cl Cl ^~ ...,

c::r- §:

a

lS"'l::>

~ ~ §-

~ 5' ~

~ ~~.

~ lo:!

:::::

'" ^~~

\:l '"

- -

- -

Oddzial

Pi~tro

~ '"

~~ ^'i:I

%-..., ⁰

>< l::> t:J.

r.:;.~ ⁰

a

;::.><

~

-.

E:~

Leiosphaeridia sp.

Baltisphaeridium sp.

Pterospermella sp.

Granomarginata squamacea Tasmanites tenetlus Baltisphaeridium varium Baltisphaeridium ciliosum Baltisphaeridium compressum Micrhystridium sp.

Lophosphaeridium ef. tentativum Lophosphaeridium sp.

Dictyotidium priscum Tasmanites bobrowskae Alliumella baltica

Lophosphaeridium truncatum Pterospermella vitrea Pterospermella sp. 1

N ~.

<f!>

1J,.9.

~ "'i

'< ~ I1Cl

"'i

~

l::l

t'l N :::I I'D

~

<;

::t $:l ...,

<;

~ l::>

~

"= "'i

e

c:

0 ~

c: :::I

!i' ~

....

~

....,

~

0"'

~

~ IV

N 0

VJ

~ 0.. 0,

~

~

~

8 0"'

""'

~

~ (1;"

""'

(")

~ 8.

~

~ 0

~

~

(1;"

~

CS

~ 0-.

Vl

466

z innych regionow. S4 to: Leiosphaeridia sp., Pterospermella sp. i Mierhystridium sp. Leiosphaeridia sp. jest pospolit4 form4 w osadach prekambru i paleozoiku, natomiast pozostalych nie mozna dokladnie oznaczyc ze wzgl~du na zly stan za-

chowania. .

W najnizszym kambrze obserwuje si~ szczegolnie male zroznicowanie ga- tunkowe (tab: 1).

W poziomie Sabellidites nie stwierdzono Aeritareha. Gatunki wyst~puj4ce

w probkach z gl~b. 4216,5 i 4217,0 m pojawiaj4 si~ na platformie wschodnioeuro- pejskiej po raz pierwszy w horyzoncie lontova (N.A. Wolkowa i in., 1979), ktory wedlug schematu korelacyjnego profili kambru platformy wschodnioeuropejskiej,

przyj~tego przez polsko-radzieck 4 ^grup~ robocz4 w Tallinie (1974) z uzupelnie- niami dokonanymi w MillSku (1975) i Moskwie (1976), odpowiada poziomowi Platysolenites.

W poziomie Platysolenites wyst~puj4: Granomarginata squamaeea V 0 1 k.

i Tasmanites tenellus V 0 1 k., ktore znane S4 z osadow tego poziomu rozwini~­

tych w zapadlisku podlaskim i na wyniesieniu lukowsko-wisznickim (otwory:

Podborowisko 1, Mielnik IG 1, Biala Podlaska 1, RadzYll IG 1, Kaplonosy IG 1) oraz w horyzoncie lontova na obszarze platformy wschodnioeuropejskiej w ZSRR.

W poziomie Mobergella wyst~puj4 gatunki, ktore pojawHy si~ w poziomie Platysolenites i kontynuuj4 si~ w wyzszych poziomach otworu Okuniew IG 1.

W profil u Okuniew nie znaleziono zatem gatunkow, ktore tworzylyby zespol Aeritareha charakterystyczny dla najnizszego kambru. Na pewn4 odr~bnosc wska- zuje jedynie Tasmanites tenellus V 0 1 k., typowy dla dolnej cz~sci kambru dol- nego, oraz ubozszy sklad zespolu w porownaniu z zespolem z poziomu Holmia (tab. 2).

W poziomie Holmia profilu Okuniew wyst~puj4 gatunki, ktore znane S4 z na-

st~puj4cych regionow:

1. Polska NE, poziom Holmia - Tasmanites bobrowskae W a Z., Baltisphae- ridium varium V 0 1 k., B. eompressum V 0 1 k.; B. ciliosum V 0 1 k.;

2. Estonia, horyzont liikati i vergale - Lophosphaeridium tentativum V 0 1 Granomarginata squamaeea V 0 1 k., Tasmanites bobrowskae W a Z., Balti- sphaeridium varium V ⁰ I k., B. eompressum V ⁰ 1 k. ;

. 3. Lotwa, horyzont vergale - Granomarginata squamaeea V 0 I k., Tasma- nites bobrowskae W a Z., Baltisphaeridium varium V 0 1 k., B. eompressum V 0 1 k., B. ciliosum V ⁰ 1 k. ;

4. Litwa, horyzont vergale - Lophosphaeridium tentativum V 0 1 k., Grano- marginata squamaeea V 0 1 k., Tasmanites bobrowskae W a Z., 'Baltisphaeridium varium V 0 1 k., B. eompressum V 01 k., B. eiliosum V 0 1 k.

Dietyotidium priseum K i r j. et V 0 1 k .. znane jest z horyzontu vergale na Lotwie i Ukrainie oraz horyzontu rausve na Lotwie. Charakterystyczna dla po- ziomu Holmia w Okuniewie, podobnie jak i w innych profilach Polski NE oraz Lotwy, Litwy i Bialorusi, jest obecnosc Baltisphaeridium varium V 0 1 k. i B.

ciliosum V 0 1 k.

W poziomie Protolenus profil u Okuniew wyst~puj4 Baltisphaeridium varium V 0 1 k. i Alliumella baltiea Van d. znane z horyzontu rausve Estonii i Litwy, natomiast Baltisphaeridium varium V 0 1 k., B. ciliosum V 0 1 k. i Alliumella baltiea Van d. z horyzontu rausve Lotwy.

W osadach kambru srod~owego otworu Okuniew IG 1 wyst~puje zespol akry- tarch zlozony z: Lophosphaeridium truneatum V 0 1 k., Pterospermella vitrea V 0 1 k. i Alliumella baltiea Van d., ktory znany jest z osadow kambru dolnego i srodkowego obszarow Lotwy, zachodniej Litwy i okr~gu kaliningradzkiego.

Pojawienie si~ w Okuniewie gatunkow: Lophosphaeridium truneatum V 0 1 k.,

.E E

c<::I

~

.* iOddzial*1

>-.

:S ..:.: C '"'0

,g

>-.

s::

(5 '"'0

Pi~tro*

klimontowskie

Kambryjskie zespoly Acritarcha p61nocno-wschodniej Polski Poziom*

Paradoxides pa- radoxissimus

I Paradoxides oe/andicus

Protolenus

Ho/mia

Mobergel/a

Platysolenites

Sahellidites

Horyzont**

deimenos

I kibartu

rausve

\ergale

Acritarcha

Baltisphaeridium ciliosum, B. compressum, B. implicatum, B. strigosum, B.

1'arium, Micrhystridium dissimilare, M. spinosum, M. tornatum, Leiuspi1aeridia sp., Lophosphaeridium trancatum, AlIiumella balUca

Baltisphaeridium ciliosum, B. compressum, B. implicatum, B. strigosum, B.

,mrium. Micrhystridium dissimilare, M. notatum, M. obscurum, M. spinosum, M. tornatum, Leiosphaeridia sp., Lophosphaeridium truncatum. Pterospermel!a I'itral, A lliumella ba/tiea

Balti.lpl1aeridium eerinum, B. ci/iosum, B. eompressum, B. dubiul11 , B. impli- catum, B. strigosul11, B~ varium, Micrhystridium dissimilare, M. lanatum, M.

l1otatUI11 , M. obscurum, M. radzynicum, M. spinosum, M. tornatum, Estiastra minima, Granomarginata squamacea, Leiosphaeridia sp., Leiosphaeridia eerebri- forl11is, Lophosphaeridium tentativum, L. truncatum, Deunffia dentilera. Ptero- spermella so/ida, Archaeodiscina umbonulata, Tasl1lanites hobrowskae, Allill- me/let ba/lica

Ba/tisphaeridium cerinum, B. ciliosul11 , B. eompressum, B. dubium, B. imp!iat- Eum, B. insigne, B. strigosum, B. varium, Micrhystridium dissimi/are, M. /ana- tUI11, M. pallidum, M. rad:::ynicum, M. spinosul11 , M. tornatum, Estiastra mini- I-- - - - - i ma, Granomarginata squamaeea, Leiosphaeridia sp., Leiosphaeridia cerebri/ar-

ltikati = talsy

mis, Lophosphaeridium tentativum, L. truncatum, Dictyotidium priscul1l, Ptero- spermefla sotida, Arehaeodiscina umbonulata, Tasl11anites bobroH'skae, Alliu- me/la baltiea

Baltisphaeridiul11 cerinum, B. dubium. B. pilosiusculum, B. primarium, B. stri gosum, Micrh:vstridium lanatum, M. pallidum, Granomarginata squamaeea.

I-- - - - - - i Leio.lphaeridia sp., C:vl11atiosphaera minuta, Prerosperme/lll vitalis lontova

royno

Micrhystridiul1l tornatul11 , Granomarginata prima, G. squamacea, Leiomarginata simplex, Leiosphaeridia sp., Tasmanites tenellus

Micrhystridiul1l tornatum, Leiosphaeridia sp.

* wedlug K. Lendzion (1975) dla Polski (z uzupelnieniami)

** wedlug N.A. Wolkowej i in. (1979) dla ZSRR z uzupelnieniem V. Korkutisa (inf. ustna)

~

~. ~

"

~

N

~ !l' 0...

0,

~

?<;"

!l' S

0"'

"'1

~

~ ~.

Cl (1)

::s p;'

o

?<;"

s:: ::s

;:0'

~

a

+:>-

0'\

-J

468 Malgorzata Moczydlowsk<:i

Zasi~gi stratygraficzne Acritarcha w ,

ACY'itaY'cha

Le,&01,D;,laeY"~(1'&a Sp,

tOY'lIatum V 0 1 k 0 v a V o l k o v a

one

Balt'isr)ilQ'eY'id,~um pY'imaY"ium J a n k a u s k a s J a n k a u s k a s a n k a u s k a s

CZ/l7Zal;-ic'sDhG<~Y'a m-inuta J a n k a u s k a s

vit;alis J a n k a u s k a s K i r j a n 0 v et V ⁰ 1 k ⁰ v a

V o l k o v a

IF r i d r i c h s o n el V ⁰ 1 k ⁰ v a V o l k o v a

Synekliza perybaltycka

Koscierzyna IG 1

Prabuty IG 1

1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7

IV otworach: Podborowisko 1, Mielnik IG 1, Biala Podlaska 1, RadzYIIIGI, KaplonosyIGl

Acritarcha Z osad6w kambru wiercenia Okuniew I G 1 469 Tabela 4 profilach kambru Polski p6lnocno-wschodniej

Obnizenie podlaskie Wyniesienie

lukowsko-wisznickie Okuniew IG 1

61 e2

I~

Ir-I

Ira

,+1

ra' III (!) ;:J :>"Mr-I (!) +1 0 Ol~r > ^H

>:: +1 '<tl 01 Ul ra

:> .: ,,;,: H ;:J .Cl Podboro- Mielnik Biala Radzyf. Kaplonosy

0 H .8 ^{I:~ ~ ~ 'M} ,;,:

wisko 1 Id' 1 Podlaska 1 IG 1 IG 1

U) ;s

.'" EO _U) U) U)

;s .",

<:J f-l .'" G ' l j ' l j

§ 2

N (:S

, U) "" ~

"" ^G

U) -+-'

"" .'" (:S ^{U) U)}

-hi '" U) "" ""

.~ \U N ;S'lj'lj

' l j N N " , . " , .'"

.", :)

"" ^{~ ~ ~}

NU) '" (:S

0-.) ; " "" ^.", G ' l j < j

"" -hi "" EO ^-hi (:S (:S .-Q (:S .-QN

G "" ""

(:SN

~ ~ "" (:S (:S

t()Q. Q.Q.Q.

1 2 3 4 5 6 7 1 2 4 5 6 7 1 2 4 5 6 7 1 2 4 5,6 7 1 2 ' 4 ^{5 6} 7 1 2 4 5 6 7

1

1-- .... r-I-

-

^{I I--}

! ^{' -}

... ...

I--

r - +

-- _-

ⁱ

- _-

^r--r - ^1--1-

-

I

I - I -

-

^{I : r-}

-

I ^I

I - I

- -

^{I- r- ...}

I I

~

^{I--I-- I--I--I -r-}_r- ^I--_I--

^{- -}

r-I- r- I--

I - ^{I I I}

H

I

I

1 1--1--

I- I-- r-I--

I _I ^r-I--1--1--

r - 1--1--

r - r- ^1-1--

1--1--

I - I- ^r-I--

I--

I

i-.I--

-

_I--!-r-

I--I--r- I--

I

- -

I -

_~-

nie stwierdzono osadow poziornu MobeY'geUa; 1-7 - poziorny faunistyczne

470

Pterospermella vitrea V 0 I k., i P. sp. 1 podkresla roznic~ mi~dzy zespolem Acri- tarcha kambru dolnego i srodkowego w tym profilu.

CHARAKTERYSTYKA ZESPOLOW ACRITARCHA Z PROFILOW KAMBRU POLSKI POLNOCNO-WSCHODNIEl

Aeritareha stanowiq grup~ skamienialosci 0 duzym zrozmcowaniu gatunko- wym i licznie wyst~pujq w kambrze na platformie wschodnioeuropejskiej. Szczegol- ne znaczenie ma to przy ustalaniu biostratygrafii kambru dolnego ze wzgl~du na mniej licznq faun~. Na podstawie dotychczasowych badan Aeritareha z polskich profili kambru ustalono zespoly przedstawione w tab. 3. Mozna je porownac z zespolami wyroznionymi dla horyzontow akrytarchowych krajow nadbaltyckich, Bialorusi, Ukrainy i syneklizy moskiewskiej.

Zasi~gi stratygraficzne gatunkow w profilach kambru Polski polqocno-wschod- niej obrazuje tab. 4. Wyniki analizy Aeritareha z profilow Koscierzyna IG 1 i Pra- buty IG 1 cytowane Sq wedlug TW. lanlcauskasa, natomiast z profilow Podbo- rowisko 1, Mielnik I G 1, Biala Podlaska 1, Radzyn I G 1 i Kaplonos y I G 1 wedlug N.A. Wolkowej (N.A. Wolkowa i in., 1979). Z wymienionych otworow pelny profil kambru zostal zbadany jedynie w Radzyniu, a w pozostalych otworach tylko wybrane poziomy. W otworze Okuniew IG 1 zbadano pelny profil kambru.

Przy obecnym stanie wiedzy mozna stwierdzic, ze w Polsce polnocno-wschod- niej w poszczegolnych poziomach kambru dolnego pojawily si~ po raz pierwszy:

L W poziomie Sabellidites:. Mierhystridium tornatum (otwor Radzyn IG 1), ktory tylko w syneklizie moskiewskiej (otwor· Redkino) znany jest juz w wendzie (formacja kotlinska - N.A. Wolkowa i in., 1979).

2. W poziomie Platysolenites: Granomarginata prima, G. sqJj.amaeea, Leiomar- ginata simplex i Tasmanites tenellus (otwory: Qkuniew IG 1, Podborowisko 1, Mielnik IG 1, Biala Podlaska 1, Radzyn IG 1, Kaplonosy IG J).

3. W poziomie Mobergella: Baltisphaeridium eerinum, B. dubium, B. pilosius- culum, B. primarium, B. strigosum, Mierhystridium lanatum, M. pallidum, Cymatio- sphaera minuta, Pterospermella vitalis (otwory: Koscierzyna IG 1, Prabuty IG 1).

4. W poziomie Holmia: Baltisphaeridium ciliosum, B. eompressum, B. im- plieatum, B. insigne, B. varium, Mierhystridium dissimilare, M. radzynieum, M.

spinosum, Estiastra minima, Leiosphaeridia eerebrtformis, LopflOsphaeridium ten- tativum, L. truneatum, Dietyotidium priseum, Pterospermella solida, Arehaeo- discina umbonulata, Tasmanites bobrowskae, Alliumella baltiea (otwory: Okuniew IG 1, Podborowisko 1, Biala Podlaska 1, Radzyn IG 1, Kaplonosy IG 1).

5. W poziomie Protolenus: Mierhystridium notatum, Deunffia dentifera (otwor

Radzyn IG 1). _

W kambrze srodkowym w profilach Okuniew IG~l i Radzyn IG 1 brak jest gatunkow, ktore pojawiajq si~ po raz ·pierwszy na platformie wschodnioeuropej- .skiej.

Grupa Acritarcha E v i t t, 1963

Podgrupa Acanthomorphitae Do w n i e, E v i t t, Sa r j e ant, 1963

Rodzaj Baltisphaeridium Eis e n a c k, 1958 emend. D ^{0 W} n i e et S a r j e ant, 1963

Baltisphaeridium eiliosum V 01 k 0 V a, 1969

(Tab!. I, fig. 4, 5)

Acritarcha z osadow kambru wiercenia Okuniew IG 1

1969 Baltisphaeridium ciliosum sp. nov.; N.A. Volkova, p. 224, pI. L, fig. 1-3, pi. LI, fig. 11-12.

1979 Baltisphaeridium ciliosum; N.A. Volkova et aI., p. 8-9, pI. II, fig. 1-5.

M ate r i a 1: 37 okazow, slaby stan zachowania, cz~sc wyrostkow odlamana. MUZ IG 1419.11.

o

pis: Zarys okr(!gly lub nieregularnie okr(!gly. Wyrostki dose liczne. Pod- stawy wyrostkow nieznacznie rozszerzone bez wyraznej gr~nicy wyodr~bniaj(! si~

z cialka centralnego. Zakonczenia wyrostkow rozszerzone. Scianka cialka central- nego zwi~zla, ciemniejsza od delikatnej scianki wyrostkow. Srednica okazow bez wyrostkow 25 - 42 f.l, dlugose wyrostkow 4 8 f.l. .

W Y s t ~ pow ani e. Polska: kambr dolny - poziom Holmia, Protolenus, kambr srodkowy. ZSRR, platforma wschodnioeuropejska: kambr dolny ho- ryzont vergale, rausve, kambr srodkowy - horyzont kibartu.

Balti!Jphaeridium compressum V 0 1 k 0 v a, 1968 (Tab!. I, fig. 2, 3)

1968 Baltisphaeridium compressum sp' nov.; N.A. Volkova, p. 19, pI. 11, fig. 6-9, 12.

1979 Baltisphaeridium compressum; N.A. Volkova et aI., p. 9, pI. 11, fig. 6 -10.

M ate r i a I: 2 okazy, slaby stan zachowania, cz~sc wyrostkow odJamana. MUZ IG 1419.11.

o

pis: Zarys owalny, kontur wyrazny, falisty. Na powierzchni cialka cen- tralnego wyst~puj(! pagorki, na ktorych znajduj(! si~ wyrostki. Struktura cialka centralnego i wyrostkow odmienna: cialka centralne zwi~zle, wyrostki delikatne.

Podstawy wyrostkow rozszerzone stozkowato i nieznacznie rozszerzone konce.

Niektore z nich S(! zakrzywione. Srednica okazow bez wyrostkow 29-40 f.l, dlu- gose wyrostkow 5 - 8 f.l, odst~p mi~dzy nimi 3 - 5 f.l.

U wag i. W porownani u z opisem holotypu uokazow z Okuniewa wyrostki S(! krotsze i jest ich mniej. Do zaliczenia okazow z Okuniewa do tego gatunku sklania wyrazny falisty kontur i stozkowate podstawy wyrostkow.

W y s t ~ pow ani e. Polska: kambr dolny poziom Holmia, Protolenus, horyzont Hikati, kambr srodkowy - horyzont kibartu. ZSRR, platforma wschod- nioeuropejska: kambr dolny horyzont Hikati, vergale, rausve.

Baltisphaeridium varium V ⁰ 1 k ⁰ v a, 1969 (Tab!. I, fig. 1)

1969 Baltisphaeridium varium sp. nov.; N.A. Volkova, p. 225, pI. L, fig. 4-8, pI. LI, fig. 13-14.

1979 Baltisphaeridium varium; N.A. Volkova et aI., p. 13, pI. VI, fig. 1-5.

M ate r i a 1: 11 okazow, zadowalaj<);cy stan zachowania. MUZ IG 1419.11.

o

pis. Zarys owalny. Powierzchnia pokryta dose licznymi wyrostkami o duzej zmiennosci ksztaltu, podstawy wyrostkow rozszerzone stozkowato, konce zw~zone. Scianka cialka centralnego zwi~zla, malo przezroczysta, natomiast scian- ka wyrostkow cienka i przezroczysta. Srednica okazow bez wyrostkow 24 - 27 f.l,

dlugose wyrostkow 5 - 10 f.l. .

U wag i. Dlugose wyrostkow jest mniejsza niz podaje N.A. Wolkowa (1969;

7 -18 f.l), jednak pozostale cechy odpowiadaj(! diagnozie gatunku. A.I. Fridrich- sone (1971) opisuje okazy 0 dlugosci wyrostkow 3 11 f.l.

W y s t ~ pow ani e. Polska: kambr dolny - poziom Ho lmia , Protolenus, kambr srodkowy - horyzont kibartu. ZSRR, platforma wschodnioeuropejska:

kambr dolny - horyzont vergale, rausve. Norwegia, region Mj~sen: kambr dol- ny Holmia Shale. P61nocno-zachodnia Szkocja: kambr. dolny - Fucoid Beds.

472

Wschodnia Grenlandia: kambr dolny - Bastian Formation.

Baltisphaeridium Sp.

(Tab!. I, fig. 6, 7) M ate r i a I: 92 okazy, slaby stan zachowania. MUZ IG 1419.1l.

,C?

^pis. Za~ys okr~gly lub owa~ny. Scianka cialka centralnego zwi~zla ⁰ gru- bosc~ ^{Ijl ..} Powler~chl11a pokryta l11ezbyt licznymi, krotkimi kolcami. Podstawy kolco,w l11eznaCZl11e rozszerzone, zakonczenia t~pe lub lekko zaostrzone. Srednica okazow bez kolcow 30 - 56 jl, dlugose kolcow 3 7 jl.

W y s t ~ pow ani e. Polska: kambr dolny - poziom Platvsolenites Mo-

bergella, Ho lmia, Protolenus. - ,

Rodzaj Micrhystridium De f 1 and re, 1937, emend. Do w n i e et Sa r j e ant, 1963

Micrhystridium sp.

(Tabl. I, fig. 8) M ate r i a 1: 2 okazy, slaby stan zachowania. MUZ IG 1419.1l.

o

^1? i s. Zarys okr,!gly, cialko central ne pokryte licznymi, delikatnymi wy- rostkami wlosowatymi. Srednica okazow 12 -14 jl.

W y s t ~ pow ani e. Polska: kambr dolny poziom Holmia.

Podgrupa Sphaeromorphitae Do w n i e, E v i t t, Sa r j ea n t, 1963 Rodzaj Granomarginata N a u m 0 v a, 1960

Granomarginata squamacea ~ 0 I k 0 V a, 1968 (Tab\. I I, fig. 5 - 7)

1968 Granomarginata squamacea sp. nov.; N.A. Volkova, p. 25, pI. IV, fig. 14 19.

1979 Granomarginata squamacea; N.A. Volkova et aI., p. 19, pI. XVIII, fig. 5 -9.

M ate r i a I: 22 okazy, dobry stan zachowania. MUZ IG 1419.11.

o

pis. Zarys nieregularnie owalny. Scianka gruba szc~egolnie w cz~sci row- nikowej, przypominaj,!ca pas, jasniejsza od okr,!~lego cialka centralnego. Struk- tura ·scianki g'!bczasta. Drobne faldki zgniecen. Srednica okazow 22 - 56 jl, gru- bose blonki 4 - 15 jl.

U wag i. W porownani u z diagnoz'! gatunku wymiary okazow z Okuniewa cechuje wi~ksza rozpi~tose. Wyst~puj,! tu formy 0 srednicy mniejszej oraz rowniez ouzo wi~kszej. Grubose scianki w cz~sci rownikowej wykazuje wi~ksz,! rozpi~tose

niz podaje N.A. Wolkowa (1968, 1969).

W y s t ~ pow ani e. Polska: kambr dolny poziom Platysolenites, Mo- bergella, Holmia, Protolenus. ZSRR, platforma wschodnioeuropejska: kambr dolny - horyzont lontova, liikati, vergale, rausve, kambr srodkowy - horyzont kibartu.

Rodzaj Leiosphaeridia Eis e n a c k. 195R. emend. 0 0 w n i e et S a r j e ant. 1963

Leiosphaeridia sp.

(Tab!. I. fig. 9-12)

M at e,r i a l: 1074 okazy. wsrod ktorych dominuj~ (ok. 80(~;';) formy 0 srednicy 20 -60 Jl. Okazy duze o srednicy > 60 Jl s~ mniej liczne. Stan zachowania dobry lub zadowalaj~cy. Na wielu okazach slady po ziarnach pirytu. MUZ IG 1419.11.

Acritarcha z osadow kam15ru wiercenia Okuniew IG I

o

pis. Zarys okr'}gly, owalny lub wrzecionowaty, czasami zdeformowany.

Powierzchnia gladka. Scianka cienka, delikatna lub zwi~zla 0 grubosci do 1,5 ll.

Fa\dki zgniecen duze, szerokie, nieregularne lub w postaci waleczkow 0 wyraznie odcinajq,cych si~ brzegach, rownej szerokosci lub zw~zone na koncach. Faldki rozmieszczone rownomiernie na calej powierzchni, skupione centralnie lub na obwodzie. Srednica okazow 20 110 ll. Wyst~pujq, pojedynczo lub w grupach po 2 - 4 okazy.

U wag i. Nieznaczna liczba okazow ma w swoim wn~trzu okrq,gle lub .owalne ciemne cialko lub sporadycznie dwa cialka polozone brzeznie lub centralnie (tabl.

I, fig. 9, 10). N.A. Wolkowa (1964, pI. HI, fig. 9, 13, 14; 1968, pI. VU, fig. 14) po- dobne okazy przedstawila jako formy zlego zachowania, w tym niektore jako formyodzwierciedlajq,ce okreslone stadia leiosferidiow, twierdz~c ze nie ma to znaczenia systematycznego. Leiosferidia z "wewn~trznymi wtrq,ceniami" byly rowniez opisane z obszaru Polski (otwory: Radzyn i Kaplonosy) przez N.A. Wol- kowq, (1969, pI. XLVII, fig. 9, 10, pl.XLVIU, fig. 10, 13).

W materiale z Okuniewa nie wyrozniono gatunkow w· obr~bie rodzaju Leio- sphaeridia. Roznice' budowy morfologicznej okazow dotyczq, grubosci scianki i srednicy; ksztalt faldek zagi~e, chociaz zalezy od grubosci scianki, nie moze bye cechq, morfologicznq" poniewaz faldki powstajq, w procesie fosylizacji. Natomiast roznice grubosci scianki i srednicy okazow wydajq, si~ miee znaczenie w bada- niach populacyjnych, a nie w procesie specjacji (jezeli jest to jedyna zmiennose).

W y s t ~ pow ani e. Polska: kambr dolny - poziom Platysolenites, Mober- gella, Holmia, Protolenus, kambr srodkowy - poziom Paradoxides oelandicus, Paradoxides paradoxissimus. Od prekambru do kredy gornej w wi~kszosci panstw Europy, w Ameryce Polnocnej, Azji i Australii.

Rodzaj Lop/zosp/zaeridlul11 T i m 0 fee v, 1959

Lophosphaeridium cf. tentativum V ⁰ 1 k ^{0 V} a, 1968

(Tab!. 11, fig. 1)

1968 Lophosphaeridium tentativum sp. nov.; N.A. Volkova, p. 24, pI. Ill, fig. 4, 5, pI. XI, fig. 7.

1979 Lophosphaeridium tentativum; N.A. Volkova et aI., p. 22, pI. XIII, fig. 4-9.

M ate r i a l : l okaz, slaby stan zachowania. MUZ IG 1419.11.

o

pis. Zarys owalny, kontur nierowny, zq,bkowany. Powierzchnia scianki pokryta drobnymi, nielicznymi pagoreczkami 0 wysokosci ok. 1 ll. W cz~sci row- nikowej drobne faldki zgniecen w postaci waleczkow. Srednica 22 36 ll.

W y s t ~ pow ani e. Polska: kambr dolny horyzont liikati, poziom Hol- mia. ZSRR, platforma wschodnioeuropejska: kambr dolny - horyzont liikati, vergale. Belgia, Ardeny francuskie: kambr dolny lub srodkowy, dolna cz~se Re- vinien.

Lophosphaeridium truncatum V 0 1 k 0 v a, 1969

(Tabl. IJ, fig. 2)

1969 Lophosphaeridium trum'alum sp. nov.; N.A. Volkova, p. 233, pI. I, fig. 9, 10.

1979 Lophosphaeridium truncatum; N.A. Volkova et aI., p. 22, pI. IV, fig. 6, 7.

M ate r i a l: 17 okazow, dobry stan zachowania. MUZ IG 1419.11.

o

pis. Zarys owalny lub okrq,gly, powierzchnia scianki pokryta rownomier- nie ziarnami oraz wyrostkami t~po sci~tymi .0 wysokosci 1 - 2 ll. Srednica okazow bez wyrostkow 17 - 30 ll.

W Y s t ~ pow ani e. Polska: kambr dolny - poziom Holmia; kambr srod- kowy - poziom Paradoxides oelandicus, ZSRR, platforma wschodnioeuropejska:

kambr dolny - horyzont liikati, vergale; kambr srodkowy - horyzont kibartu.

Lophosphaeridium sp.

(Tabl. L fig. 13) M ate 1;i a L 2 okazy, slaby stan zachowania. MUZ IG 1419.11.

o

pis. Zarys owalny. Kontur nierowny, miejscami zqbkowany. Powierzch- nia pokryta ziarnami i drobnymi pagoreczkami 0 wysokosci 1 Il. Srednica 50 68 Jl.

W Y s t ~ pow ani e. Polska: kambr dolny - poziom Holmia.

Podgrupa Herkomorphitae 0 0 w n i e, E v i t t, S a r j e ant, 1963 Rodzaj Dictyotidium Eis e n a c k, 1955, emend. S tap I in, 1961

Dictyotidium priscum K i r j a n 0 v et V 0 1 k 0 v a, 1979

(Tab!. 11, fig. 3, 4)

1979 Dictyotidium pris('ul1l sp. nov.; W.W. Kirjanov et N.A. Volkova. In: N.A. Volkova et aI., p. 27, pI. XIX, fig. J -5.

M ate r i a r: 5 okaz6w, zadowalajqcy stan zachowania. MUZ IG 1419.11.

o

pis. Zarys owalny. Scianka dwuwarstwowa. Warstwa wewn~trzna gladka,

zwi~zla 0 grubosci 1,7 Il, zewn~trzna siateczkowa, miejscami odstajqca od warstwy

wewn~trznej gladkiej. Oczka siatki pi~cio-, rzadziej szescio- lub czworokqtne, re- gularne 0 srednicy 3,5 5,0 J..l. Grubosc zeberek tworzqcych siatk~ 1,7 Il. Sred- nica okazow 63 - 93 Il.

U wag i. Okazy z Okuniewa rozni q si~ od Dictyotidium cambriense SI a v i k., 1968 owalnym zarysem, wi~kszymi rozmiarami, wi~kszq ilosci q oczek 0 bardziej regularnym ksztalcie i mniejszej srednicy, a od Dictyotidium hasletianum Van g., 1974 wi~ksl: mi rozmiarami, wi~kszq ilosci q oczek, bardziej regularnq sieciq oczek . zewn~trznej warstwy blonki.

W y s t ~ pow ani e. Polska: kambr dolny - poziom Holmia. ZSRR, plat- forma wschodnioeuropejska: kambr dolny - horyzont vergale, rausve.

Podgrupa Pteromorphitae 0 0 w n i e, E v i t t, S a r j e ant, 1963 Rodzaj Pterospermella Eis e n a c k, 1972

Pterospermella vitrea (V 0 I k 0 v a, 1974) V 0 1 k 0 v a, 1979

(Tabl. II I, fig. I)

1974 Pterospermopsis vitrea sp. nov.; N.A. Volkova, p. 197, pI. XXVllI, fig. I, 2.

1979 Pterospenmella vitrea comb. nov.; N.A. Volkova. In: Volkova et aI., p. 3(r, pI. XVII, fig. I, 2.

M ate r i a l : l okaz, zadowaJajqcy stan zachowania. MUZ IG 1419.11.

o

pis. Zarys owalny. Blonka cienka, gladka, przeswiecajqca otacza kuliste cialko wewn~trzne, zwi~zle, ciemne, zw~zajqce si~ stopniowo ku brzegom. Brzeg blonki rowny lub lekko zafalowany. Srednica okazu 37 42 Jl, srednica cialka

wewn~trznego 22 - 29 Il, szerokosc blonki brzeznej 5 -12 Il.

W Y s t ~ pow ani e. Polska: kambr srodkowy poziom Paradoxides oelan- dicus. ZSRR, platforma wschodnioeuropejska: kambr dolny horyzont rausve, kambr srodkowy - horyzont kibartu.

Acritarcha Z osad6w kambru wiercenia Okuniew I G I

Pterospermella sp. 1

(Tab!. Ill, fig. 2)

M ate r i a I: 7 okaz6w, dobry stan zachowania. MUZ IG 1419.11.

o

pis. Zarys owalny lub okr(!gly. Blonka cienka, przeswiecaj(!ca 0 nierow- nym brzegu otacza zwkzle, ciemne cialko wewn~trzne. Powierzchnia blonki lekko pienista z delikatnymi faldkami zgniecen. Srednica okazow 50 - 100 11, srednica cialka wewn~trznego 17 76 11, szerokos6 blonki brzeznej 10 34 11.

U wag i. Okazy opisane powyzej, pochodz(!ce z kambru srodkowego, wy- raznie rozni(! si~ od znalezionych w starszych poziomach profilu Okuniew. Maj(!

lekko pienist(!, a nie gladk(! powierzchni~ blonki jak rowniez inny stosunek sred- nicy cialka wewn~trznego do szerokosci blonki brzeznej. Pterospermella sp. 1 roz- ni si~ od gatunku Pterospermella solida (V 0 1 k., 1974) V 0 1 k., 1979 rowniej- szym brzegiem i jednolit(! szerokosci(! blonki brzeznej, od Pterospermella vitalis J an k., 1979 pokrojem i brakiem promienistych wzmocnien, a od Pterospermella vitrea (V 0 1 k., 1974) 'V 01 k., 1979 wyrazniej zaznaczonym cialkiem wewn~trz­

nym. Wszystkie porownane tu gatunki maj(! 2 - 3 razy mniejsze wymiary niz Ptero- spermella sp. 1.

W y s t ~ pow ani e. Polska: kambr srodkowy - poziom Paradoxides oelan- dicus i Paradoxides paradoxissimus.

Pterospermella div. sp.

(Tab!. Ill. fig. 3-5) M ate r i a 1: 4 okazy, slaby stan zachowania. MUZ IG 1419.11.

o

pis. Zarys owalny lub nieregularnie owalny. Blonka cienka,. przeswieca- j(!ca otacza cialko wewn~trzne 0 ksztalcie owalnym lub okr(!glym, zwi~zle, nie- przeswiecaj(!ce. Srednica okazow 60-15411, szerokos6 blonki 12-3411. Na po- wierzchni blonki drobne faldki zgniecen. .

U wag i. Okazy wyst~puj(!ce w osadach kambru dolnego. w Okuniewie rozni(! si~ mi~dzy sob(! i zapewne nalez(! do innych gatunkow. Rozn~ce dotycz(!

srednicy, szerokosci blonki, wielkosci cialka wewn~trznego i struktMry blonki.

W poszczegolnych poziomach znalezione byly pojedyncze okazy 0 slabym stanie zachowania, jednak rozni(!ce si~ wyraznie mi~dzy sob(!, dlatego tez obecnos6 ich zostala zasygnalizowana jako Pterospermella div. sp.

W y s t ~ pow ani e. Polska: kambr dolny - poziom Platysolenites, Mo- bergella, Holmia, Protolenus.

Podgrupa Tasmanititae (S 0 m mer) S tap I i n, J a n son ius, P 0 c 0 c k. 1965 Rodzaj Tasmallites New ton, 1875

Tasmanites bobrowskae W a

z y n

s k a, 1967

(Tabl. IV, fig. I)

1967 Tasmanites bobrowskii sp. nov.; H. Wazynska, p. 14, pI. Ill, fig. 23-27, pI. IV, fig. 28.

1968 Tasmanites variabilis sp. nov.; N.A. Volkova. p. 29, pI. V. fig. 9 - 12, pI. XI, fig. 9.

1979 Tasmanites bobrml'skii; N.A. Volkova et at.. p. 33. pI. XXIII. fig. 3 5.

M ate r i a l: 2 okazy, zadowalaj'lcy stan zachowania. MUZ IG 1419.11.

476 Malgorzata Moczydlowska

---~---~---

o

pis. Zarys owalno-okrqgly, Scianka zwi~zla 0 grubosci 1,7 Jl. Powierzchnia chropowata z licznymi porami nieregularnie rozmieszczonymi. Odst~p mi~dzy porami 3 Jl, srednica porow 0,8 Jl, srednica okazow 119 - 136 Jl. Faldki zgniecen dlugie, szerokie, zw~zone na koncach, skupione w cz~sci brzeznej.

U wag i. Na okazach z Okuniewa nie obserwuje si~ porow w przekroju optycznym scianki, chociaz sama scianka jest wyraznie widoczna. Koncowk~

nazwy gatunkowej poprawiono zgodnie z zaleceniami Mi~dzynarodowego Ko- deksu Nomenklatury Botanicznej (1961).

W y s t ~ pow ani e. Polska: kambr dolny - dolne warstwy baltyckie, ho- ryzont liikati, poziom Holmia. ZSRR, platforma wschodnioeuropejska: kambr dolny - horyzont lUkati, vergale, rausve. Belgia, Ardeny francuskie: kambr dolny.

Tasmanites tenellus V 0 1 k 0 v a, 1968

(Tabl. IV, fig. 2)

1968 Tasmanites tendlus sp. nov.; N.A. Volkova, p. 29, pI. VI, fig. 1 - 5, pI. X, fig. I.

1979 Tasmanites tene/lus; N.A. Volkova et aI., p. 33, pI. XXIII, fig. 1, 2, pI. XXIV, fig.!.

M ate r i a 1: 2 okazy, zadowalajqcy stan zachowania. MUZ IG 1419.11.

o

pis. Zarys okrqgly, scianka zwi~zla 0 grubosci 1,0-1,7 Jl zawiera liczne pory. Srednica okazow 195 -310 Jl, odst~p mi~dzy porami 2 3 Jl. Obecne Sq faldki zgniecen.

W y s t ~ pow ani e. Polska: kambr dolny - poziom Platysolenites, ho- ryzont lontova. ZSRR, platforma wschodnioeuropejska: kambr dolny - ho- ryzont lontova, liikati.

Incertae sedis

Rodzaj Alliumdla Van d e r f 1 i t. 1971

Alliumella baltica Van de r f 1 i t. 1971

(Tabl. Ill. fig. 6)

1971 AI/iumella haltica sp. nov.; E.K. Vanderflit. In: N.!. Umnova et E.K. Vanderflit, p. 69-70, pI.

2, fig. 42 - 48.

1979 Alliame/la haltica; N. A. Volkova et aI., p. 34, pI. XXVIII, fig. 7 - 11.

M ate r i a l: 8 okaz6w, dobry stan zachowania. MUZ IG 1419.11.

o

pis. Zarys cebulkowaty. Scianka gladka, zwi~zla, wydluzona w masywny wyrostek 0 dlugosci 5 - 25 Jl i szerokosci 3,5 5,0 Jl. Srednica okazow 10- 34 Jl.

U wag i. Okazy z Okuniewa maj q wi~kszq rozpi~tose srednicy niz podaje diagnoza. Obserwuje si~ dose znacznq zmiennose ksztaltu podstawy wyrostka, ktora u niektorych okazow jest rozszerzona, u innych slabo zaznaczona. .

W Y s t ~ pow ani e. Polska: kambr dolny - poziom Holmia, Protolenus, kambr srodkowy - poziom Paradoxides oelandicus. ZSRR, platfo'ima wschodnio- europejska: kambr dolny formacja piritaska, horyzont vergale, rausve; kambr srodkowy - horyzont kibartu. Belgia, Ardeny francuskie: kambr dolny lub srod- kowy, Revinien.

Zaklad Stratygrafii, Tektoniki i Paleogeografii

Instytutu Geologicznego Warszawa, ul. Rakowiecka 4 Nadeslano dnia 14 grudnia 1979 r.

Acritarcha z osadow kambru wiercenia Okuniew IG 1 477

PISMIENNICTWO

AREN B., LENDZION K. (1978) - Charakterystyka stratygraficzno-litologiczna wendu i kambru dolnego. Pr. Inst. Geol., 90. Warszawa.

DOWNIE C, EVITT W.R., SARJEANT W.A.S. (1963) Dinoflagellates, Hystrichospheres, ~nd

the classification of the Acritarchs. Stanford Univ. Pub!., 7, p. 3 -16, nr 3. Stanford.

DOWNIE C, SARJEANT W.A.S. (1963) On the interpretation and status of some hystrichosphere genere. Palaeontology, 6, part 1, p. 83 -96. London.

DOWNIE C, SARJEANT W.A.S. (1964) - Bibliography and index of fossil Dinoflagellates and Acritarchs. Geo!. Soc. Amer. Mem., 94. New York.

EVITT W.R. (1963) - A discussion and proposals concerning fossil Dinoflagellates, Hystrichospheres and Acritarchs. (U.S.) Nat. Acad. Sci., Proc., 49, p. 158-164,298-302. Stanford.

GUNIA T. (1974) - Mikroflora prekambryjskich wapieni okolicy Dusznik Zdroju (Sudety Srod- kowe). Rocz. Po!. Tow. Geol., 44, p. 65 -92, nr 1. Krakow.

JAGIELSKA L. (1962a) - Wst~pne opracowanie mikrospor z ordowiku Brzezin i Zbrzy w Gorach Swi~tokrzyskich. Biu!. lnst. Geol, 174, p. 51 -62. Warszawa.

JAGIELSKA L. (l962b) - Mikrospory starszego paleozoiku z otworu Uszkowce J. Kwart. Geol., 6, p. 330-344, nr 3. Warszawa.

JAGIELSKA L. (1963) - Wst~pne wyniki badan mikrosporowych w wierceniu Bazow. Kwart. Geol., 7, p. 736 -737, nr 4. Warszawa.

JAGIELSKA L. (1965) Nowe dane 0 mikroflorze eokambru i najnizszego kambru antyklinorium klimontowskiego. Kwart. Geo!., 9, p. 499-509, nr 3. Warszawa.

JAGIELSKA L. (1966a) Mikroflora w utworach eokambru i dolnego kambru wschodniej Polski.·"

Kwart. Geo!., to, p. 251-259, nr 2. Warszawa.

JAGIELSKA L. (1966b) - Mikroflora z otworu Kaplonosy IG.1 w porownaniu z mikroflorl! kambru i eokambru Gor Swi~tokrzyskich. Kwart. Geol., 10, p. 1173-1174, nr 4. Warszawa.

JAGIELSKA L. (1967) - Mikroflora utworow kambru antyklinorium dyminsko-klimontowskiego.

Kwart. Geol., 11, p. 464, nr 2. Warszawa.

JERZYKIEWICZ J. (1970) - Acritarcha z wiercenia Chocianow IG 3. Kwart. Geol., 14, p. 901 -902, nr 4. Warszawa.

LENDZION K. (1975) Wyniki badan litologicznych i stratygraficznych. Kambr. Profile Gl~b.

Otw. Wiert. lust. Geol., 29, p. 49-52. Warszawa.

MICHNIAK R. (1959) - Notes on the petrography and micropalaeophytology in the oldest strata of the Holy Cross Mts. Bull. Acad. Pol. Sc. Ser. Sc. Chim. Geol. Geogr., 7, p. 457 -462, nr 6.

Warszawa.

MICHNIAK R. (1962) - Prekambr i kambr wschodniej cz~sci Gor Swi~tokrzyskich. Przew. XXXV Zjazdu Pol. Tow. Geol., p. 7 -·21. Warszawa.

NORRIS G., SARJEANT W.A.S. (1965) - A descriptive index of genera of fossil Dinophyceae and Acritarcha. N.Z. Geol. Surv. Bull., 40, Wellington.

STAPLIN F.L., JANSONIUS J., .POCOCK S.A.L. (1965) Evaluation of some Acritarchous Hystrichosphere Genera. N. Jb. Geol. Paliiont. Abh., 123, p. 168-201, nr 2. Stuttgart.

WAZYNSKA H. (1966) - Stratygrafia palynologiczna osadow sinianu i kambru w wierceniach Sku- powo 6 i Waski 2. Arch. lust. Geol. Warszawa.

WAZYNSKA H. (1967) - Wst~pne badania mikroflorystyczne osadow sinianu i kambru z obszaru BialowieZy. Kwart. Geol., 11, p. 10-19, nr I. Warszawa.

BOJlKOBA H.A. (1964) - 4>I1TonllaHKToH ApesHei1wl1x OTllO>KeHI1i1 cesepo-;lanaAHOro nOAMOC- KOSbR 11 ere 3Ha"leHl1e AllR CTpaTl1rpacpl1l1. V13A. AH CCCP, Cepl1R reOll., 4, CTp. 74-84. MocKsa.

BOJlKOBA H.A. (1965) - 0 npl1poAe 11 KllaCCl1cpl1Kal.\1111 MI1KpOCPOCCl1lll1i1 pacT~TellbHoro npol1cxo>K- AeHI1R 113 AOKeM6pl1R 11 HI1>KHerO nalle030R. nalleOHT. )/(ypHall, 1, CTp. 11 - 24. MocKsa.

BOJlKOBA H.A. (1968) - np06lleMaTI1KI1 nOrpaHI1"lHblX CllOeS pl1cpeR 11 KeM6pl1R PYCCKOi1 nllaT- CPOpMbl, Ypalla 11 Ka3axCTaHa. TpYAbl AH CCCP, Bbln. 188, CTp. 8-36. MocKBa.