Kambr obniżenia podlaskiego

Vol. 23, No. 2

STANISŁAW ORŁOWSKI

acta geolog 108 polonica

Warszawa 1 973

Kambr obniżenia podlaskiego

CAMBRIAN DEPOSITS OF THE PODLASIE DEPRESSION

STRESZC'ZENIE: W prof.illJaKlh wierlceń Plolaikli, Zero'bry, BdJała Pod.:l.aska 2, Terespol 1 wykonanych na obszaTZe obniżenia podlaskiego przez Zlednoczenie Górnictwa Nafto- wego, stwlierdzono występowanie osadów kambryjskich. W oparciu o nieliczne ska-

mieniałości oll"az kryteria litologiczn€ Il"ozpoznano obecność kambru dolne~o w .otwo- rach ZemJbry i Terespol 1,Patomiast w otworach Polaki. i Biała Podlaska.2 ponad kambrem dolnym występują piaskow,ce bez skamieniałości, zaliczone do naj niższego

kambru środkowego. Nad kambrem dolnym l:UJb środkowym SJpoczywa tutaj nie:zJgod- nie mO!l"ski ordowdk.

WSTĘP

W latach sześ6dziesiątych Zjednoczenie Górnictwa Naftowego wy-

konało szereg otworów poszukiwawczy<:h za ropą i· gazem na obszarze

obniżenia ipOdlaskiego. Wiele z nich napotIkało osady kambru, a niektóre

osiągnęły także podłoże krystaliczne. Najpełniejsze profile kambru wystę­

pują w wier<:eniaciJ.: Polaki, Zetnbry, Biała Podlaska 2 oraz Terespol 1 (fig. 1).

Technika głębienia otworów stosowana P!l"rez Zjednoczenie Górnictwa Nafto- wego zakłada przechodzenie znacznych partii Skał systemem udarowym, a jedynie co 25-30 m (miejscami nawet co 50 m) pobierane są kilkumetrowe rdZ€nie. Niepełne

l'dzenioWJanie stwarza najpow,aŻlliejsze trudoości dla ustalenia dOkładniejsz€j stra- tygrll!fii; kOlejną t!l"udność stanowi ,zIlaczny stOlPień ubytku uzyskanych rdzeni spo- wodowanypoh'ieraniem rozmaitych próbek dla różnych C€l6wanalitycznych. Trud-

ności te Wipływ,ają poważnie na stop.i€ń dokładności wydzieleń s'llratygrafieznych,

choć w wymienionych czterech wder1ceniach napotkano mimo to na przewodnią faunę

(fig. 2).

36,6, ^.sTANISLA w ORŁOWSKI

Kambr polSkiej części platformy fennosarma'ckiej poznany z'ostał

w okresie powojennym dzięki Hcznyttn już teraz wierceniom. Obszar naj-

więlkszego podniesienia podłoża krystalicznego poztbawiony jest poikrywy osadów kambryjskich, Iktóre występują na obszarze syncldizy pery1bałtyc­

kiej, oibnliżenia pod1aS'kiego,a także szerolką strefą wzdłuż krawędzi plat- formy. Na obszarze obniżenia podlaskiego Instytut Geologiczny CUG wy- konał szereg wierceń, niektóre z nich jak Zebrak -czy Tłuszcz przebiły

grube serie kambryjskie zaJWierające niejednokrotnie liczne Skamienia-·

łości. DoIkładniejsze rozpoznanie serii kambryjskich pozwoliło na, wyróż-·

nienie kambru dolnego o średniej grubości około 400 m, oraz znacznie

cieńszego kambru środkowego (Lendzi.on 1969, 1972a, h). Kambr środkowy

reprezentowany jest tylko przez piętro dolne, Oelandicus (pOT. Orłowski

1964). Młodszych ogniJw kambru na obszarze platformowym Polski do tei pory n'ie stwierdzono.

Autor dziękUje Dy'rekcji Zjednoczenia Górnictwa Naftowego za zezw~lenie wy- korzystania do niniejszej publikacji posiadany,ch materiałów, zaś Dyrekcji Przedsię­

biorstwa Poszukiwań Naftowych w Wołominde za udostępnienie materiałów oraz po- moc w' trakcie profilowania rdzeni.

o

.P%ki

•

Fig. 1

Zembrfj

Biało

•

Szkic, sytuacyjny omawianych wierceń, z zaznaczeniem głównych elem,en tów struk- turalnych 1(1 - wyn~esienie mazursko-suw:alskie, 11 - obniżenie podlaskie, 111 -

wyniesłenie SłaWlatycz)

Location 1llJaip of the discussed boreholes andtheir situation in sllruc'tural units (I -

Mazury-Suwałki elevatiOiIl. 11 - Podlasie depression, 111 - Sław:atycze elevation)

KAMBR OBNIZENIA PODLASKIEGO 367

Poloki lembry ^Biała Podlaska 2 Terespol J

fJ'

-e-

,/

::...

~ ~ _t2

t::)

t::) ~-€Ip

.e;

Q:: 2300 /000 900

~ _:...;

Ve,h

~ c::.

~ ~ _{2400 !f 00 /000}

Q:) ~

>.. ~ _CI.:

...

~ q) oC: ₂₅₀₀ /100

~ ^-...:.... _{::... ?}

V

~

.

t::)

V'y;

"-.J ---~

....

:x:: ₂₆₀₀ 1200

""'{

C) ~

~

:s;;

\

~~ R

~ c::.

2700

\

....

~

....

\

c::.

"l

~ \

CI::: ~ ²⁸⁰⁰

1400

'-..:...

\

et) ~

\

~ ^{.>.. ~}

"?"

Q::

~

'"

~

G

t...J

VJ

CI:::

Q..

Fig. 2

Brofile llirologiczllID-stratygr-afiCZ1ll,e utw0lr6w piI'ek.ambT'U. i Jmmiłxru w omawianych wierceniach, z uwzględnieniem rozmieszczenia napotkanych skamieniałości

1 trylobity i śiady ich działalności, 2 braChiopody, 3 hyolitel1usy, 4 wodorosty

Lithologic-stratigraphical profi1es of the Precambrian and Cambrian deposits from the discussed boreholes; distribution af fossils is marked

1 tniLobites and traces ol Ulek Lif.e activHy, 2 bl:"actrlopolcls, 3 hyollthelIids, 4 seaweecls

·368 STANISŁAW ORŁOWSKI

PROFIL LITOLOGICZNYCYl'WORU POLA.IG

Od głębokości 22l2,8 lIn występująpiaSlkoOwce drobnoOziarniste, równoziarniste, barwyjasn()S(laTej przechoOdzącej doO hiaławej. Najczęściej są one ba'l"dzo twarde, ale w doOlnych partiach spotYka się piaskowce kruche. Od głębokości 2358 m przewiercono naprzemdan:legre warstwy piask.owców barwy szarej oOraz mułow<;ów i łupków ilastycl1

bądź mułowcowych o barwach ci€IDniejszych niż piaskowce. PiaskoOwce są różnoOziar­

niste, ale przeważają odmiany d'l"obn.oziarniste; są oOne 'rozmaitej zwięzłości, ~ęsto

zawierają przewarstwienia ilaste, a lIli€kiedy warstwowanie .ich ma charakter soczew- kowaty lub ,gruzełkowy. Na powierzchniach koniJ;aktu piaskowców z łupkami spotyka

się Uczne hieroglify, zarówno nieorganiezne jak i organiczne. W przedziale głębokości '2440,7-2446,7 m w ciemnych, zwięzłych mułowcach występują licznie szczątki mOil"-

skich wodoros1:ów o nitkowatych kształtach.

Począwszy od ,głębdkości 2757,3 m wśród łupków ilas'tych pojawiają się pias- kowce gnl!boziarniste, ~epieńcowa,te oOraz bardzo twarde zl€l)ieńce; ziarna oOsiągają:

przeciętnie 1-2 mm &redniey, al€ spotyka się także kwar<le ·de 2 cm średnicy. Od

głębokości 2767,4 m występują jedynie twarde, zlewne piaskowce gruboziarniste o charakterystyczn€j bar'Wlie szaro-różoOwej. wkoficu na głębokości 2777,1 (de 278{),7 m);

P'l"zewdeJ."lCiOlIlO pod1ioriJe ikIrysltalioCZIlJe, :zJbudOWlal1le tu;z aIIlllf.tbolitów smużysty,ch.

PROFIL LITOLOGICZNY ,OTWORU ZEMBRY

Osady kambryjskie rozpoczynają, się ~d głębokości oOk. 890 m, ale pierwsze partie rdzenia pochodzą z przedziału głębokOŚci 899-932 m. Na tej głębokości wy-

stęPują piask()wce droObnoOziarniste, jasno-szare. oraz mułowce i łupki ilaste e barwach ciemnych. Na powierzchniac:h !kontak,tu liczne są hieroglify. Skamieniałości są dosyć li~ne: na ,głębokości 966 m znalezione duży fragment kranidium trudny do oOzna- czenia, ale z dobrze zachowaną mikroornamentacją wskazującą· na ,przynaler!ność do roOdzaju Kjerulfia lulb Holmiaj zaś na głębokości 925,5 m - kranidium StTenuaeva primaeva {Brogger). W tym przedziale głębokości liczne sąbrachioOpody LinY'/kleUa ferruginea (Salter) .oraz nitkowate wodorosty.

P,oniżej (do głębokości .1254,5 m) występują piaskoOwce drobnoziarniste, barwy jasnoszarej, zwięzłe, z ni€relgularnymi przewarstwieniami ciemnY'ch iłów <Oraz mu-

łowców, iłowców lub łup!ków ilastych.

W przedziale ,głębokości 1254,5-1260,5 m obserwuje się piaskowce gruboziar- niste i drobnoziarniste al'kozowe, barwy jasnoszarej, z cienkinii przewarstwieniami

iłó'w Q bal'WaC'h zielonkawych.

Na głębolk;ości 11291 m wiea:"Cenu.e osiągJnęro podIDże krystalkzne, kt6rymj€St tutaj najpierw 'mrk'i"Qgranit barwy różowej, a poniżej (doO głę'OOkości 1422,1 m) ciemno- zielone łupki horntblendoOwe.

PROFIL LITOLOGICZNY OTWORU BIAŁA PODLASKA 2

Poniżej ordowiku {od głębokości 702 m) spoczywa co najmniej 30 m gruba seria piaskowców 'różnoOziarnistY'Ch o zzndennej twardości, ale najczęściej twardych, barwy szarej z odcieni€ffi różowawym. Przeławicenia łupków są bardzo cienkie i nadzwy.czaj rzadkie.

KAMBR .OBNIZĘNIA PqDLASKlEGO 369'

Od głębokości 804,8 m do, końca wiercenia (999 m) występują piaskowce dro- bnoziarniste, gruzłoiwe i dobrze warstwowane,. ł?arwy szarej, przeławicające się w różnych proporcjach z mułowcami i łupkami ilastymi o ciemnych barwach. W spą-' gowych partiach ;piaskowce i mułowce mają niekiedy barwy szare, różowe, czer- wone, fioletowe i seledynowe. Na kontaktach piaskowców i łupk6w występują licz- nie hieroglify najczęściej w postaci drobnych wałków· o różnej średnicy; niekiedy widoczne są 'tutaj 'także zmarszczki falowe.

Na głębollrośai. 805 m ZIllJale.z:iJOłno krIal!liidd'lllIll Germaropyge ci. sanctacrucensis· (Czarnociki) i jeden ź'le zachowany :okaz HyolitheHus sp. S'tosunkowo częste są także

brachiopody LinguleHa feTruginea (Salter) oraz nitkowate wodorosty.

PROFIL LITOLOGICZNY OTWORU TERESPOL 1

Poniżej oroowiku (od głębokośd ok. 800 in) występują piaskowce drobn'oziar-- niste, średniozwięłe, barwy szarej z cienkimi prz·ewarstwieniami ilastymi oraz prze-

ławic one -brąz'owymi łupkami ilastymi.

Od głębokości 871,6 m spotyka się iłowce 'O barwach szarozielonkawych, prze-

ławicone cienkimi warstewkami szarych piaskowców drobnoziarnistych, zarówno o dobrej laminacji jak też gruzłowych. Swiat organiczny reprezentują rzadkie wo- dorostyoraz 'dosyć liczne pok'l'uszone skorupki Lingulella ferruginea (Salter).

Niżejwystę;pują pias'kowce drobnoziarniste o 'spoiwie ilastym, kruche, o bar- wach począ'tikowo szarych a· w niższych .partiach czerwonych i seledynowych. Wśród·

piaskowców spotyka się przeławkenia łupków ilastych i mułowcowych-o barwach ciemnych i szarozielonkawych. Na powierZChniach warstw liczne są hieroglify nie- or·gam.ic.7JIJ.e i ongaJIld,cztne. SkamienliJałości il"e(pl"ezeJIJ.rbuj'e fll':agmen.t rpleUll'y ·1lrylob~ta z mik,roornamentacją s'potykaną u rodzajów Holmiai Kjerulfia znaleziony na głębo­

kOŚci 933,5 m. W przedziale głębokości 1104,~1110,9 m licznie występują h'ieroglify organiczne Rusophycus sp., Cruziana sp. oraz Diplocraterion sp.

Od głębokości 1178 m do końca wiercenia charakterystyczne są .gruboziarniste·

piaskowce' arkozowe o barwach szarych, kruche, przeławicone zwiężłymi łupkami ilastymi 'ko'loru zielonikawegO; na 'POwierzchniach warstewek spotyka się bardzo·

liczne 'blaszki muskowitu ·asią,gające nawet 4-5 mm średnicy.

Na głębokości ok. 1230 m piaskowce i mułowce odznaczają się charaktery- stycznymi barwami jasno- i ciemnoczerwonymi oraz ceglastymi.

rw przedziale głębokości 1498-1530 m wiercenie weszło w podIDże krystaliczne:

zbudowane tutaj z gnejsów a:mfibolowych.

STRATYGRAFIA

Prekambr

Trzy spoIŚTód Ibadanych wierceń :(Polaki, Zemhry i T€'I'espol 1) do--

tarły do podłoża !kTystalicznego, które zaliczono do starszego pre'kambru.

Do młodszego pre'ka'mbru (ryfeju) :zaliczono serie piaskowców ar'ko- zowych, często grulboziarnistych oraz łupków o barwach czerwonych z licznymi pstrymi plamami oraz 'znaczną ilością muskowitu na pCJlWierz- chn:i.ach oddzielnoścLGrnniicę !J?OIIrlędzy osadami młodszego prekambru.

(ryfeju) i kamibru, postawioną w otworze Zem'bry na głębokości 1254,5 m,.

370 STANISLAW ORLOWSKI

zaś w otwm"ze Terespol l na głębokości 1178 m, należy traktować jako

orientacyjną. RO?Jważane osady ryfeju, powstałe. zapewne w warun!kach

lądo'wyc'h, można paralelizować 'z seriami osadowymi występującymi po- nad skałami wylewnymi, a wyróżnionymi przez J. ZnoSkę (1965) w pod-

łożu wschodniej ·części Polski.

Kambr

Badane osady kambryjSkie powstały w płytkim zbiorniku morskim o wyrównanych warunkach sedymentacyjnych, ·choć zmieniających się w czasie. Obecność licznych hieroglifów, w tym także organicznych, oraz

szc'ząt'ków organicznych (fig. 2 oraz 'Pl. 1-2) 'zezrwala na dokładniejsze określenie warunków powstawania tych utworów.

Dla ro~oznania stratygrafii rozważanych osadów najlWiększe zna- .czenie mają trylobity. W otworze Zembry (głęb. 925,5 m) znaleziono kra- nidium Strenuaeva ptimaeva '(Brogger), przewodniej' dla poziomu hol- miowego w kambrze Norwegii (Kiaer 1916), a występującej także w tym samym 'poziomie w Góra'ch Swiętdkrzyskich (Samsonowicz 19'59b). W otworze Biala PodlaSka 2 (głęb. 805 m) zmaleziano odcisk dużego krani- .dium Germaropyge d. sanctacrucensis (Czarnooki), a więc gatunlku wy- .stępującego w !pOZiomie protolenusowym Gór ŚWiętokrzyskich (Samso- nowicz 1959·c, Orłowski 1968). Ponadto w wierceniu Zemlbry (głęb. 9.Q.6 m) znaleziono fragment kranidium, a w wierceniu Terespol l (głęb. 933,5 m)

pleurę i jej odciSk, które ·chociaż słabo 'zachowane, wykazuje wyraźną m!k:roornamentację siatkową,charakterys'tyczną dla trylobitów z rodziny

·Olenellidae; najprawdopodobniej należą one do rodzaju Holmia lub Kje··

rulfia. Oba te I"'odzaje znane są z !kambru dolnego Gór ŚwiętokrzysIkich

(Samsonorwicz 19'59a), a rodzaj Holmia wymieniany jest także .z wiercenia

"Tłuszcz (Lendzion 19,69, 1972a).

Z działalnością życiową trylobitów 'zWiązane są ślady spoczynku {Rusophycussp.) oraz ślady poruszania się po dnie (Cruziana sp.). Wotwo- rze Terespol l ^(głęb. 1104,9-1110,9 m) występują razem Cruziana sp. i Ru- saphycus sp., ora'z (głęb. 1142-1148 m) - samodzielnie Cruziana sp. Ana- logiczne hieroglify Rusophycus i Cruziana częste są w kambrze Gór Świę­

tokrzyskich (OrłowSki, Radwański & Roniewicz 1970, 1971) oraz w kam- .brze innych dbszarów Europy; są one charakterystyczne dla płytkich

zJbiorników i mogą też mieć znaczenie stratygrafiC'zne.

Częściej niż trylobity w badanych osadach występują brachiopody.

WlszystJkl1e zn,al,ezi'olue okazy należą do rodzaju Lingulella :i reprezentują

gatuneJk LinguleUa ferruginea (Salter), !który posiada s.zerdki zasięg stra- tygraficzny i duże I'Ozprzestrzenieniegeograficzne, gdyż występuje w

całym kambrze 'zarówno Europy jak i Ameryki Północnej (Walcott 1912).

Z innych slkamieniałoś'ci 'znaleziono jeden źle zachowany okaz Hyo- lithellus w wierceniu Biała Podlaska 2 w poziomie protolenusowym (por.

KAMBR OBNIZENIA PODLASKIEGO 371

Rozanov & Missarz.evS'ki 1966), gdyż występuje razem z Germaropyge, a także 'liczne szczątiki nitkOlWatyc'h wodorostów, trudnych do dokładniej­

szego oznaczenia. Szczątki wodorostów mają szerokie rozprzestrzenienie pionowe w Ibadany<ch otworach, a najwięcej ich znajduje się w poziomie hdlmiowym.

Znalezione w rozważanych osadach skamieniałości wSlka'zują na kam'br dolny, a w jego .obrębie - na poziom hOllmiowy i prDtolenusawy;

bezsporna jest też 'dbecność :poziomu subholroiowego. Dokładniejsze wy- znaczenie granic pomiędzy tymi poziomami nie jest jednak możliwe (por.

Sokolov 1972), przez co. i miąższ.OIŚCi tych poziomów w poszczególnych otworach oszacowane mogą !być ty1lko w przybliżeniu. W 'Wierceniu Teres- pol l wydaje się występować cały kambr dolny, zaś w wierceniu Zemibry

jedynie poziom subholroiawy i holmiowy (fig. 2).

Kambr środkowy zDstał l"DZlp.Oznany w wierceniach Biała Podlaska 2 i Polaki 'z tym, że przesłan'ki litologiczne i stratygraficzne przemawiające

za jego. wyldzielJ.eniem są pełniejsze w wierceniu Biała Podlaska 2, gdzie

wys'tępuje udokumentowany rfaunistycznie poziom protolenusDwy kambru dolnego. Nad osadami tego poziomu spoczywa CD najmniej aO-metrDwa seria piaskowców różnoziarnistych, z przewagą piaskowców drobnoziar-

nistych o zmiennej twardości, często 'zwięzłych, harwy szarej 'z od'Cie- niem różowawym, odmiennyc:hod zielonkawyc'h mułowców pDziomu pro.- tolenusowego. Różnica w litologii pozwala na prze:pTowad:zenie tutaj przy- puszczalnej granicy pomiędzy kambrem środkowy:rri i dolnym.

Przez analogię z profilem wiercenia Biała PodlaSka 2, górną część Skał w otworze Pdlaki zaliczono także do kambru środkowego. Są 'to. pia- Skowce kwarcowe, drobno- i równoziarniste, baI"lWy jasnoszarej, za7JWy- czaj /bardzo twarde, niekiedy podobne do ortokwattytów. Różnią się

one znacznie zarówno składem mineralnym jak i barwą od niżej 'leżących

piaskowców oraz mułowców kambru dolnego..

We wszystkich otworach powyżej kambru dolnego i środkowego leżą marskie 'Osady ordOlWillru (par. Bednarezyk 1971).

UWAGI o SEDYMENTACJI I TEKTONICE

TransgreSja morska kam'bru dolnego wkroczyła na teren Qlbniżenia

podlaskiego od zachodu z. obszaru geosynlkliny świę'tokrzyskiej, gdzie zbiornik morSki utworzył się już w górnym ryfeju. Morze pokryło zarów- no podłoże krystaliczne jak też młodsze, osadowe serie prelkamlbru;fbyć może tT.an:sgrresjla dofJaTła

meco

około 30 m powyżej piaskowców arkozDwyc'h górnego. ryfeju. Możliwa

jest tu jednak stosunkowo niewielika grubość poziomu suJbholmiowego jak

też inny przelbieg granicy preikam'br-kamlbr.

13

372 ,sTANISLAW ORŁOW,SKI

Zalew morSki stworzył jP,ły1jki zbiornik czego dowodzi zarówno cha- rakter osadów, 'jak ^też liczne hieroglify nieorganiczne i organiczne, jak i świat organiczny. Przeważający typ skał to piaskowce 'clrobnoziarniste i średnióziarniste, a rzadziej gruboziarniste, mułowce oraz iłowce i łupki

i'las'te. Obsertwujesię zarówno przejścia jednego typu Skał w drugi jak i ootre g·ramce, lCIZęste są deID.liultikie p.l'lZeW'arstwienia piaSkOWlCów w dbrę­

bie mułowców, zaś warstewki piaskowców są :przeważnie porozrywane, soczewkowate lub gruzłowate i w wielu przypadka'ch ^tworzą zgrubienia

wałeczkowate. SpaWka się piaSkowce i łupki o doskonałej laminacji, po,...

wstał'e 2laipecwne przy udrzIDale lPI'ąO.ów o TOmIlIaitej sile. O płytkowodmości

zbiornika i działaniu prądów świadczą też poziomy otoczaków łupków

ilastych w piaskowcach. Młodsze serie skalne kambru dolnego charakte- ryzuje większy ,udział łuPków i mułowców o ciemnych barwach.

Zmianę warunlków sedymentacyjnych obserwuje się w kamlbrze

środkowym; :2lbiornik morSki uległ wtedy spłyceniu, co dokumentuje ztlecydowana przewaga piaSkowców nad innymi typami osadów. Pias- kowce ^są 'jednorodne, iprzeważają równoziarniste o barwach jasnyoh, zwraca taikże uwagę brak w nich skamieniałości.

Osady kambru dbniżenia podlaSkiego leżą poziomo przy czym gru-

bość kam/bru iclolnego zmienia się od niespełna 500 m w obworze Polaki do prawie 400 m w otworze Terespol. Zbliżone grulbości wSkazują na wyrównanie warunlków sedymentacyjnych i batymetrycznyc'h w tym czasie; zapewne i dno zbiornika na linii wierceń było wyrównane, a ewen- tualne różnice wzniesień nie ^odgrywały istotniejszej roli.

Zjawisko Wyrównania warunków seiclymentacyjnych ^miało miejsce

także VI kalInlbrze \Środkowym, w którym nastąpiło jednak ogólne spłyce­

nie zbiornika. Na :platformie osadziły się utwory ty liko najstarszego pię­

tra (Oelandicus)kamlbru środlkowego '(Lendzion 1969); w młodszym ikam- brze ^środkowym morze Izapewne wycofało się z Obszaru pIa'tiormowego.

Braklkamlbruśrodkowegó w wierceniach Zem/bry i Terespol' 1 spo- wodowany :został działaniem TU'chów wypiętrzającyoh oraz erozją; Wy:"

mJieniooe ;procesy są Wlieku przedtOrldowicikiego, gdyż w stropie \kambru dolnego lub środkowego spoczywa transgresywnie morSki ordowik (Bed- narczyk 1971). Zrucharoi tektonicznymi' Wiązać należy także powstanie w badanych Skałach niewiellkich uSkoików zaznaczonych histrami tekto- nicznymi. .',

Instytut GeoLoOiiPodstawowej Uniwersytetu W C!.-rszawskieoo Warsza'lba22, AL. Żwirki i Wigury 93

Warszawa, w październiku 1972 r ..

KAMBR OBNIZENIA PODLASKIEGO 373

LITERATURA CYTOWANA

BEDNAlRCZYK IW. 1971. Ordowik wschodniej części obrzeżenia. podlaskiego {The Or- dovician 01: the eastern part od: the Podlasie depression). - Acta Geol. Pol., vru. 21, no. 2. Warszawa.

K1AER J. Ig16. The Lower Cambrian Holmia fauna at Tmnten in Norway. - Vidensk.

Sm. 1 Miat. .... Na'tUlr. KL, No. 10. Cha::istialIl!i.a.

LENDZ10N K. 1969. O stratygraifii kambru platfonnowego w Poisce (Stratigraphy of p1atform Cambrian deposits in Poland). - Kwartalnik Geol., 'Vot 13, 00 •. 3;

Warszawa.

1972a. StratygTaf'ia kambru dolnego na obszarze Podlasia. - Biul. Inst. Geol.

233. Warszawa.

1972ib. Kamibr subholmi:owy· w północno-wschodniej Polsce. - Kwwtalnik Geol., val. 16, no. 3. Warszawa. . .

ORŁOWSKI S. 1964. Kambr środkowy w G6rach Swiętokrzyskich {The Middle Cam-

'brian in the Holy Cross Mts). - Aeta Ge'o'l. Pol., vol. '14, 00. 4. Warszawa .

. 1968. The Cambrian stratigraphy in the Haly Cross Mts (poland). - 23 Intern.

Geol. Congr., Vol. 9. Pi"aha.

, RADWANSKI A. & RONIEWICZ P; 1970. The trilobite :i'Chnocoenoses in the Camibrian sequence of t'he Holy Cros's Mountains. In: T. P. Crimes & J. C.

Harper (Eds.) - Trace Fossils (Geol. J. Special Issties, No. 3). L'i:verpool.

, - & - [97'1. Ichnospecific variability of the Upper Cambrian Rusaphycus [rom the Holy CrOss G.v.J:ts. - Acta Geol. Po'l., vol. 21, no. 3. Warszawa.

ROZANOV A. J.' & MISSARZEV'SKI V. V. 1966. Biostraii.gra:fia i fauna niznikh hlilrtiZlOll11lov ikembrya. (BiIostmrt:igli"pahy aJIlid :IlaUl!l;a oi I.Iower OamIbrtiiaJn hioIrtirnons).

- Trudy Akad. N auik SSSR, vyp.l4a. Mos:kVa..

SAMSONOWICZ J. 195'9a. On Ithe Holmia-'fauna in 'the Cambrian of the anticl..inorium of KLimont6w. - Bull. Acad. Pol. Sei., ser. Sei. Chim. Geol. Geogr., vol. 7, no. 6. Varsovie.

1959b. On Strenueva Ifrom the Lower Cambrian in the Klimont6w anticlino~

rium. - Ibidem, '\1'01. 7, no. 7.

1959c. On StrenueUa and Germarapyge from the Lower Cambrian in the Kli- mont6w an'tic1inorium. - Ibidem.

SOKOLOV B. S. 1l.:972. Ven.dlian aIlId Early Coolbrlian SabellidiJtida (PogOflllOPhora) of ,the USSR. - Pr. Inter. Paleont. Geol. Congr., 23rd Sess., Czechoslovakia 1968.

Warszawa.

W ALCOTT CH. D. 1912. Cambrian Brachiopoda. - U. S. Geol. Surv., Monograpbs 51, Part. 1-JI. Washington.

ZNOSKO J. 1965. Sinian i 'kambr p6łnocno-wscl1odniej Polski (Sinian and Cambrian in 'the North .... Eas'tern area of Poland). - Kwartalnik Geol., vol. 9, no. 3. Warr- szaWR.

374 ^{STANISLAW ORŁOWSKI}

SUMMARY

In the area cxf the Podlasie depression '(Eastern Poland) sorne of the boreholes for oil and ,gashave .:reached the Cambrian deposits. The most complete profiles were o'btained in Iboreholes Po1a1ci, Zembry, Biała Podlaska 2 and Terespol 1 (ej. Fig. 1);

as the corinJg was here less than 2(11/0, the recognition of ,the Cambrian stratigraphy bore SOI!Ile difficulties.

In the areaShldied, the crys'talline older-Precambrian slibstrate (mostly amPhibolites) is overlaid :by coarse-grained al'koses and arkosic sandstones of Ry1phaean age (ef. Fig. 2). The Cambrian deposits are developed as alternatlng sandstones, silts1lonesand shales, al'l of them with organie marks and too'1 marks on their soles. These deposi'ts ar indicative of a shallow marine envir'onment, periodica'lly influenced by Ibottom cUl'Ten'ts.

In 'the Cambrian deposi'ts only few fossils have been found (ej. Fig. 2 and Pls '1-2). The tdlObites are represented !by Strenuaeva primaeva (Brogger), Germa- ropyge d. sanctacrucen:sis (CzamoC'lci) and :fragments of the exoskeleton sa micro- -omamented as typical cxf the fami1y Olenellidae. The brachiopods are enough frequent, but !l."epresen'ted Iby a CQsmopo'litic species LingulelZa ferruginea Sal'ter.

HyoUtheZZus S'p. was Ifound only as a single specimen. Associating are the 'trace fossils .a:ttrilbu1laible IIlIOISI1iy to trilobites, 'viz. Cruziana Sip. and RusQIPhycus sp.

The rpresented body fossils allow to recogni.ze the Lawer Cambrian in 8011 the boreholes studied (ef. Fig. 2), atl!d rassign the overlying sarrdstones (Iborehole Polaki and Biała Podlaska 2) to the Oelandicus. S'tage of łhe Middle. Cambrian. AlI these depooitsare truncated by llllaIrine deposits ot the Ordovician (ej. Bedn.ar,czyk 19'71).

Institute of Geology

ot

Warsaw, October 1972

ACTA GEOLOGICA POLONICA, VOL. 23 ,S. ORt.OWSKI, PLo 1

1 - Kranidium Strenuaeva primaeva (Brogger); wiercenie borehole Zembry

(gl~b. - depth 925,5 m), X 2.

2 - Fragment kranidium z widocznq ..mikroornamentacjq (Fragment of cranidium with microornamentation); ZeIDIbry (906 m), X 2.

3 - Kr'an.iddum Germaropyge d. sanctacrucemsis .(Czll'I'lnocki); BiJala Podlaska 2 (805 m), w.n. (nat. size).

4-6 - LinguleHa ferruginea Salte['; 4 - Terespol 1 (877,2- 878,2 m), 5 - ibidem (879,2- 882,2 m), 6 - Zembry (911-917 m); X 5.

7 - Hyolithel!us sp.; Biala Podlaska 2 (804,8- 809,4 m), X 2.

Wszysikie 7,dj<:cia wykonala mgr B. Drozd (All photos taken by B. Drozd, M. Sc.)

ACTA GEOLOGICA POLONICA, VOL. 23 s. ORc,OWSK.J, PLo 2

1 - Rusophycus Sp. & Cruziana Sp.; wier·cenie - borehoIe T<erespol 1 (.gl~b. - depth 1104,9-1110,9 m).

2 - Cruziana sp. <& Diplocraterion sp.; ibidem.

3 - Cruziama sp.; ibidem (1142-1148 m).

4 - Pojedyncze slady odn6zy trylobit6w (Traces of trilobite walking legs); ibidem (874-876 m).

Wszystkie zdj~eia wjelk. nat.; wykona·ne przez mgr B. Drozd (All photos in nat. size; ta·ken by B. Drozd, M. Se.)