Próby porównania chemizmu wód kopalnianych Rybnickiego Okręgu Węglowego w oparciu o znane klasyfikacje wód naturalnych

ZESZYTY NAUKOWE POUTBCHNIKI SU SK IE J_____________________________ 1969

S e r i a : INŻYNIERIA SANITARNA z . 13 Nr k o l . 242

ZBIGNIEW GHEGOROWICZ, MARIAN CHABER K a te d r a C hem ii S a n it a r n e j

Z akład C hem ii A n a l i t y c z n e j U Ś l .K atow ice

PRÓBY PORÓWNANIA CHBMIZMU WÓD KOPALNIANYCH RYBNICKIEGO OKRĘGU WĘGLOWEGO W OPARCIU 0 ZNANE KLASYFIKACJE WÓD NATURALNYCH

W yjątkow o d u ż a r ó ż n o r o d n o ś ć k l a s y f i k a c j i wód n a t u r a ln y c h j e s t wy­

n ik ie m i c h o p ra co w a n ia p r z e z g e o lo g ó w , geoch em ik ów , h y d ro g eo lo g ó w i chem ików . Każdy z au torów p r z y opraćow yw aniu p r z e z s i e b i e k l a s y ­ f i k a c j i , b r a ł pod uwagę in n e k r y t e r i a , c o w e f e k c i e p r o w a d z iło do r ó ż n y c h p o d z ia łó w b ad an ych w ód . W k a ż d e j k l a s y f i k a c j i wód mimo pew­

n y c h r ó ż n i c p o d sta w ę p o d z i a ł u s ta n o w i i c h chem izm . W ła s n o ś c i c h e ­ m icz n e s k ła d u wód ja k o podstaw ow e k r y te r iu m sp o w o d o w a ło , że n i e k t ó ­ r e z p r z e d s ta w io n y c h k l a s y f i k a c j i w ykazują d u że p o d o b ie ń s tw a .

W n i n i e j s z e j p r a c y p r z e d s ta w io n o znane k l a s y f i k a c j e i ¿ p is a n o j e c h r o n o l o g i c z n i e . O k a za ło s i ę t o c e lo w e z e w z g l ę d u n a p r ó b y k l a ­ s y f i k a c j i wód k o p a ln ia n y c h p o łu d n io w e j c z ę ś c i R y b n i c k i e g o O k r ę g u

W ęglow ego.

Jak j u ż podano u p r z e d n io , d u ża i l o ś ć k l a s y f i k a c j i w ó d n a t u r a l ­

n y c h , zaproponow anych p r z e z w i e l u a u to ró w , n a s t r ę c z a p o t r z e b ę d o ­

k o n a n ia wyboru t y l k o n i e k t ó r y c h p o d z i a ł ó w . T a k w ię c w o p a r c i u o

w ybrane k l a s y f i k a c j e p r z e d s t a w i o n o i p o r ó w n a n o c h e m i z m o m a w i a n y c h

wód k o p a ln ia n y c h .

Jed n ą z p ie r w s z y c h k l a s y f i k a c j i wód n a t u r a ln y c h , o p a r t y c h na h i p o t e t y c z n y c h s o l a c h , b y ł a k l a s y f i k a c j a opracow ana w 1911 r o k u

p r z e z PAIMERA [ i ] . A u to r p o d z i e l i ł wody n a o d p o w ie d n ie k la s y n a

p o d s ta w ie s to s u n k u p r o c e n to w e j z a w a r t o ś c i m ilig ra m o -ró w n o w a żn ik ó w .

4 6 Z blgdniew G re g o ro w ic z , M a ria n C haber

P o d z i a ł t e n obejm uje wody z a w ie r a j ą c e k a t io n y , a n io n y mocnych i s ł a b y c h za sa d o ra z kw asów .

K l a s y f i k a c j a CIARKĘ*a [2] z o s t a ł a opracow ana w 1924 r o k u . Do­

t y c z y ona wód m in e r a ln y c h i j e s t k l a s y f i k a c j ą a n io n o w ą , w y d z ie la ­ j ą c ą wody j e d n o - , dw u- i t r ó j a n io n o w e . Obejmuje ona d w a n a śc ie k l a s .

P rzy opracow yw aniu k l a s y f i k a c j i wód WBRHADSKI [ 3] o p a r ł s i ę na*

g e o l o g i c z n o - g e o g r a f i c z n y c h m ie j s c a c h w y stę p o w a n ia w ód, s t a n i e f i ­ zyczn ym , s k ł a d z i e gazowym, s u b s t a n c j a c h r o z p u s z c z o n y c h j it d i Ze w z g lę d u n a s k ła d ch em iczn y a u to r p o d z i e l i ł r o d z in y wód n a p o s t a c i e . P o s t a c i e n a to m ia s t n a e le m e n t y . Każdy kom ponent w y s tę p u ją c y w wo­

d z i e z n a l a z ł o d b ic ie w n a z w ie wody i odpow iednim j e j s k la s y f ik o w a ­ n i u w j e d n e j z 485 p o s t a c i ,

W 1932 ro k u z o s t a ł a opracow ana k l a s y f i k a c j a p r z e z AIEKSAHDROWA [1] o d n o sz ą c a s i ę do wód m in e r a ln y c h . J e s t t o k l a s y f i k a c j a a n io n o ­ wa i ob ejm u je s z e ś ó k la s *

I , Wody k w aśnow ęglanow e, I I , Wody c h lo r k o w e , I I I , Wody s ia r c z a n o w e ,

I V , Wody z ło ż o n e p o w s t a łe z k o m b in a c ji t r z e c h p ie r w s z y c h k l a s , V , Wody z a w ie r a j ą c e m ik r o e le m e n ty w m g /l - ż e l a z a n i e m n iej

n i ż 1 0 , bromu 2 5 , jo d u 1 0 , l i t u 5 i t d . V I , Wody g a z o w e .

K la s y I , I I , H I , i IV d z i e l ą s i ę n a p o d k la s y ob ejm u jące wody*

so d o w e , wapniowe i m agnezow e. Z aw artość m iligram orów now ażnikow a k a ż d e g o ze s k ła d n ik ó w w y s tę p u ją c y c h w k la s a c h I , I I , I I I i IV o ra z w p o s z c z e g ó ln y c h p o d k la s a c h j e s t w ię k s z a od 2 9 * ,

K l a s y f i k a c j a SZCZUKARIEWA [ 4 , 5 ] , opracow ana w 1934 r o k u , opar­

t a j e s t n a n a s t ę p u j ą c y c h s z e ś c i u głó w n y ch jo n a c h w y s tę p u ją c y c h w wodach* Na+ , Mg^+ , Ca^+ , C l , S0^~ o ra z HC0~, A u to r p o d z i e l i ł wo­

d y n a s ie d e m typów o b ejm u ją cy ch 49 k l a s , k tó r e p o w s t a ły p r z e z po­

ł ą c z e n i e p o s z c z e g ó ln y c h jonów ze s o b ą .

Próby

wód

47

¥ 1935 r o k u u k a z a ła s i ę k l a s y f i k a c j a WALIASZKO [6 j ob ejm u ją ca wody j e z i o r s ło n y c h i o p a r t a n a w zajem nej k o m b in a c ji n a s t ę p u j ą ­ c y c h ośm iu g łó w n y ch jonów* N+- K+ , Ca2 + , Mg? + , C l , SO^ , HCO^

O mm

o r a z CO^ Afctos p o d z i e l i ł wody n a t r z y t y p y .

STJIiIN [7 ] w r o k u 1946 p r z e d ł o ż y ł k l a s y f i k a c j ę wód n a tu r a ln y c h o p a r tą o i c h s k ła d c h e m ic z n y . Z a w iera ona c z t e r y ty p y wód*

I . ch lcrk o w o -m a g n ezo w y , I I . s ia r c z a n o w o -s o d o w y , I I I . k w a śn o w ęg len o w o -so d o w y ,

XV. chlarkowo-wapniowy.

O publikow an a t a k ż e w 1946 r o k u k l a s y f i k a c j a AIEKI1IA [ 4] obejm uje c z t e r y ty p y wód w y d z ie lo n e p r z e z S u l i n a i wprowadza dodatkow o p i ą ­ t ą g r u p ę wód k w aśn ych , c h a r a k t e r y z u j ą c y c h s i ę o b e c n o ś c ią mocnych s o l i ( s i a r c z a n y i cza sem w o ln y kwas s ia r k o w y ) .

K l a s y f i k a c j a PIŁATOWA [ 1] u k a z a ła s i ę w 1 9 4 8 r o k u . A u tor po­

d z i e l i ł wody n a t u r a ln e n a p i ę ć k l a s , z k tó r y c h je d n a ob ejm u je wo­

d y m ie s z a n e .

H y d roch em iczn a k l a s y f i k a c j a wód n a t u r a ln y c h OWCZYNNIKOWA [8 ] z o s t a ł a o p u b lik ow an a w 1954 r o k u . O b j ę ła on a o s ie m k l a s , p r z y czym jo n y s ą łą c z o n e w p a r y (Ca2+ - Mg2 + * Na+ - K+ * HCO^ -

30^

K l a s y f i k a c j ę wód p od ziem n y ch ze w z g lę d u n a s t o p i e ń m i n e r a l i z a c j i p r z e d s ta w io n o w t a b l i c y 1 .

W w odach k o p a ln ia n y c h n i e zaobserw ow ano wód o w yraźn ych c e c h a c h ch lork ow o-m agn ezow ych lu b so d o w o-k w aśn ow ęglan ow ych . To s t a ł o s i ę p o d sta w ą p r z y j ę c i a p r z e z CZAPLIŃSKIEGO [ 5] k l a s y f i k a c j i a n io n o w e j.

A u to r zm o d y fik o w a ł k l a s y f i k a c j ę S z c z u k a r ie w a i w y o d r ę b n ił p i ę t n a ś ­ c i e r o d z a jó w wód m ie s z c z ą c y c h s i ę w s ie d m iu g łó w n y c h t y p a c h , p r z e d ­ s t a w io n y c h w t a b l i c y 2 .

48 Z b ig n iew G re g o ro w ic z , M aria n C haber

Tablica 1 Klasyfikacja wód podziemnych ze względu na stopień mineralizacji

Odmiany wód Zawartośó suchej

pozostałości w g/l Przeważający typ wody

Słodkie 0-1 kwaśnowęglanowo-wapni owy

Słabo zmineralizowane 1-3 siarczanowy - rzadziej chlorkowy

Średniej mineralizacji 3-10 siarczanowi' i chlorkowy Zmineralizowane 10-50 siarczanowy i chlorkowy

Solanki > 5 0 chi orkowo-s od owy

Tablica 2 Klasyfikacja wód kopalnianych według Czaplińskiego

Typ Symbol Kazwa rodzaju wody Wariant symbolu

Wariant nazwy rodzaju wody

1 I chlorkowy - -

2 II siarczanowy - -

3 III kwaśnowęglanowy - -

4 I-II Chlorkowo-siarcza-

nowy

II-I siarczanów o-chl orko­

wy 5 I-III chiorkowo-kwaśno-

węglanowy

III-I kwaśnowęglanowo- chl orkowy

6 II-III siarczanowo-kwaśno- węglanowy

III-II kwaśnowęglanowo- siarczanowy 7 I-II-III chlorkowo-siarcza-

c zanowo-kwaśnowęgla- nowy

I-III-II

II-I-III

III-I-II

II-III-I

III-II-I

chlorkowo-kwaśnowę- glanowo-siarczanowy siarczanówo-chlorko- wo-kwaśnowęglanowv kwaśnowęglanowo- chlorkowo-siarcza- nowy

siarczanów o-kwaśno- węgl anowo-chlorkowy kwaśnowęglanowo- siarczanowo-chlor­

kowy

iSliffAlisaRtyte ftgtLwpft w .&

P o d z i a ł 66 wód k o p a ln ia n y c h p o łu d n io w e j c z ę ś c i R y b n ic k ie g o Okręgu W ęglow ego o p a r to n a k l a s y f i k a c j a c h A le k sa n d r o w a , A le k in a , w edług s t o p n i a m i n e r a l i z a c j i o r a z C z a p liń s k ie g o . W ym ienione w n i n i e j s z e j p u b l i k a c j i in n e k l a s y f i k a c j e n i e mogą mifeó z a s t o s o w a n ia w o d n ie ­ s i e n i u d o wód k o p a ln ia n y c h . K l a s y f i k a c j e P alm era i C la r k 3 ’ a n ie p o d a ją s p o s o b u o k r e ś l e n i a g łó w n e g o a n io n u lu b k a t io n u i n i e u w z g lę d ­ n i a j ą s t o p n i a m i n e r a l i z a c j i wód n a t u r a ln y c h . N ie w z i ę t o ta k ż e pod uw agę k l a s y f i k a c j i W e r n a d sk ie g o , g d y ż j e s t ona mocno rozbudow ana i w prow adza z b y t z r ó ż n ic o w a n y p o d z i a ł wód n a p o s z c z e g ó ln e k l a s y . K l a s y f i k a c j e W a lia s z k o , P iła t o w a i Owczynnikowa o p a r te n a c z y s t o c h e m ic z n y c h p o d sta w a ch n i e z d o b y ły s z e r o k i e g o u z n a n ia w śród h y d r o ­ g e o lo g ó w i n ie z o s t a ł y u w z g lę d n io n e w n i n i e j s z e j p r a c y .

Ze w z g lę d u n a g o s p o d a r c z e w y k o r z y s ta n ie wód k o p a ln ia n y c h , p rzy o p ra co w a n iu p o d z ia łu b a d a n y ch w ód, u w z g lę d n io n o k l a s y f i k a c j ę A le ­ k san d row a o d n o sz ą c ą s i ę d o wód m in e r a ln y c h , mimo t e g o , że z n a l a z ł a ona u z n a n ie t y l k o w śród b a ln e o lo g ó w i n i c j e s t z w ią z a n a z g e o l o - g i o z n o - g e o g r a f ic z n y m i m ie js c a m i tw o r z e n ia s i ę i c h s k ła d u ch e m ic z ­ n e g o . M ając n a uwadze p ro b lem od p row ad zan ia wód k o p a ln ia n y c h do r z e k , g d z i e n i e b e z z n a c z e n ia j e s t s t o p i e ń z a s o l e n i a odprow adzanych w ód, p o s łu ż o n o s i ę t a k ż e w n i n i e j s z e j p r a cy k l a s y f i k a c j ą A le k in a , k t ó r a p o z w a la o k r e ś l i ó jo n y p rzew o d n ie i s k ła d c h e m ic z n y . Wydaje s i ę , że n a j b a r d z ie j k o n sek w en tn ą pod w zględem chem icznym j e s t zmo­

d y fik o w a n a i u ś c i ś l o n a p r z e z C z a p liń s k ie g o k l a s y f i k a c j a wód n a tu ­ r a l n y c h opracow ana p r z e z S z c z u k a r ie w a .

C h a r a k te r y s ty k a wód k o p a ln ia n y c h o p a r ta n a k l a s y f i k a c j i A le k in a ( t a b l i c a 3 ) n a s t r ę c z a t r u d n o ś c i , gd y ż n i e d a j e m o ż liw o ś c i s k l a s y ­ f ik o w a n ia wód c h lo r k o w o -S o d o w y ch , k t ó r e w ystępuje* w w i ę k s z o ś c i w b ad an ych wodach k o p a ln ia n y c h . N ie p o d a je t a k ż e g r a n ic z n e j z a w a r to ś ­ c i p o s z c z e g ó ln y c h jonów p r z y z a l i c z a n i u i c h d o o d p o w ie d n ie j k l a s y .

Próby porównania chemjzmu wód kopalnianych.««________________ 49

50 Z bigdniew G re g o ro w ie z , M a ria n C haber

T a b lic a 3 C h a r a k te r y s ty k a wód k o p a ln ia n y c h p o łu d n io w e j c z ę ś c i R y b n ic k ie g o Okręgu W ęglowego o p a r t a n a k l a s y f i k a c j i A le k in a

Lp O b sz a r

k o p a l n i I I I I I I IV V Wody c h lo rk o w o -s od owe n i e w t e j k l a s y ­

f i k a c j i

1 K-1 - - 5 - - 8

2 K—2 - - - 13

3 K-3 - - - 21

4 K-4 - 6 6 ^mm - 7

I - ch lork ow o-m agn ezow e, I I - s ia r c z a n o w o -s o d o w e , I I I - k w a śn o w ęg la - n o w o -se d o w e, IV - ch lo rk o w o -w a p n io w e, V - wody kwaśne

K l a s y f i k a c j a A le k in a n i e u jm u je wód m ie s z a n y c h , g d z ie w rów nej i l o ś ­ c i w y s tę p u je w ię c e j n i ż dwa s k ł a d n i k i .

K l a s y f i k a c j a wód m in e r a ln y c h A leksandrow a ( t a b l i c a 4 ) w o d n i e s i e ­ n iu d o wód k o p a ln ia n y c h p o łu d n io w e j c z ę ś c i R y b n ic k ie g o Okręgu Wę­

g lo w e g o d a j e p r z e j r z y s t y o b r a z . Ujm uje ona t a k ż e wody m ie s z a n e ,

T a b lic a 4 C h a r a k te r y s ty k a wód k o p a ln ia n y c h p o łu d n io w e j c z ę ś c i R y b n ic k ie g o 0 -

k r ę g u 'Węglowego o p a r ta n a k l a s y f i k a c j i A lek sa n d ro w a

Lp O bszar

k o p a ln i.

I l o ś ć próbek

wód

I I I I I I IV

V VI

1 2 3 1 2 3 1 2 3 A B C

1 K-1 13 1 4 8

2 K-2 13 13

3 K-3 21 21

4 K-4 19 4 4 1 2 1 5 2

B róby p o ró w n a n ia chendzmu wód k o p a ln ia n y c h ., . 51

I - K w aśnow ęglanow e, I I - c h lo r k o w e , I I I - s ia r c z a n o w e 1 - so d o w e , 2 - w ap n iow e, 3 - magnesowe

I V - wody m ie sz a n e A - c h lo r k o w o kw aśnow ęglanow e, B - s ia r c z a n o w o - kw aśn ow ęglan ow e, C - c h lo r k o w o -s ia r c z a n o w e

V - wody z a w ie r a j ą c e m ik r o e le m e n ty

V I - wody gazow e

k t ó r e z a w ie r a j ą k i l k a s k ła d n ik ó w . N ie d a j e n a t o m ia s t żad n ych i n ­ f o r m a c j i c o d o s t o p n i a i m i n e r a l i z a c j i k la s y f ik o w a n y c h wód.

B ard zo c ie k a w ie p r z e d s t a w ia s i ę c h a r a k t e r y s t y k a t y c h samych wód k o p a ln ia n y c h z e w z g lę d u n a s t o p i e ń m i n e r a l i z a c j i ( t a b l i c a 5 ) .

T a b lic a 5 C h a r a k te r y s t y k a wód k o p a ln ia n y c h p o łu d n io w e j c z ę ś c i R y b n ic k ie g o O kręgu w ęg lo w eg o o p a r ta na s t o p n i u i c h m i n e r a l i z a c j i

Odmiany Z a w a rto ść O b szar kona I n i

Lp wód s u c h e j po­

z o s t a ł o ś c i w g / l

K-1 K—2 K—3 K-4

1 s ł o d k i e 0 — 1 5 5

2

s ł a b o z m in e r a - liz o w a n e

1 - 3 2 7

3

ś r e d n i e j m i n e r a l i ­

z a c j i

3 - 1 0 2 5

4

z m in e r a -

liz o w a n e 10 - 50 5 13 16 2

5 s o l a n k i > 50 1 3

D a j e o n a m o ż l i w o ś ć p r z e w i d z e n i a t y p u w o d y p r z y z n a n e j m i n e r a l i z a c j i . W p o w y ż s z e j k l a s y f i k a c j i n i e z n a j d u j e m y ż a d n y c h i n f o r m a c j i d o t y ­

c z ą c y c h w ó d m i e s z a n y c h z a w i e r a j ą c y c h j o n y w r ó w n y c h i l o ś c i a c h .

5? Z bigdniew G re g o rp w ic z , M a ria n C haber

Zm odyfikowana p r z e z C z a p liń s k ie g o k l a s y f i k a c j a S z c z u k a r ie w a ( t a b l i c a 6 ) ujm uje gru p y wód m ie s z a n y c h , c o w k o n s e k w e n c ji d a je m o ż liw o ś ć o d p o w ie d n ie g o i c h s k l a s y f i k o w a n i a . Ze w z g lę d u n a d o k ła d n e

T a b lic a 6 C h a r a k te r y s ty k a wód k o p a ln ia n y c h p o łu d n io w e j c z ę ś c i R y b n ic k ie g o O kręgu w ęg lo w eg o o p a r t a n a zm od yfik ow an ej p r z e z C z a p liń s k ie g o k l a ­

s y f i k a c j i S z c z u k a r ie w a

Lp O bszar

k o p a ln i

I l o ś ć próbek

1 2

______

»-i te*

¿i ¿i iśa

!

fe

ta H!

i-i¿i ś

i-.

1

1 K-a 1? 7 i 2 3

2 K-2 13 13

3 K-3 21 21

4 K-4 19 2 2 i 5 4, 1 1 1 2

1 , 2 , 3 - o d p o w ied n ie gru p y w ód, w k tó r y c h jony» ch lo rk o w y ( i ) lu b s ia r c z a n o w y ( i ł y lu b kw aśnow ęglanow y ( l i i ) s ą anionam i przew odnim i

4 - wody t r ó j s k ła d n ik o w e

o k r e ś l e n i e p r o c e n to w e j z a w a r t o ś c i m iligram orów n ow ażn ik ów , k ażd a wo­

d a o trzy m u je d o k ła d n ą nazw ę i od p o w ied n i sy m b o l, P ow yższa k l a s y f i ­ k a c j a o p a r ta n a c z y s t o c h e m ic z n y c h p r z e s ła n k a c h , n i e u w z g lę d n ia s t o p n i a m i n e r a l i z a c j i a n i z m ie n n o ś c i 3 k ła in ik ó w w y s tę p u ją c y c h w ob­

r ę b i e m ik r o p ie r w ia s tk ó w , k t ó r e w w ie lu p rzyp ad k ach s t a n o w ią p r z e d ­ m io t s z c z e g ó ln y c h z a in t e r e s o w a ń . Ma t o s z c z e g ó l n e z n a c z e n ie w r o z ­ w a ż a n ia c h g e o c h e m ic z n y c h . D r u g i a sp e k t t e g o ż z a g a d n ie n ia p o z o s t a j e w ś c i s ł y m zw iązk u z przem ysłow ym w y k o r z y sta n ie m wód k o p a ln ia n y c h o r a z z odprow adzaniem i c h nadm iaru d o r z e k .

P ró b y p o ró w n a n ia chemizimi wód k o p a ln i a n y c h .„ 53

Pw.aflj. i wflłggtfl

P r z e d s t a w ia j ą c w n i n i e j s z e j p r a c y p r z e g lą d k l a s y f i k a c j i wód na­

t u r a ln y c h w p orząd k u c h r o n o lo g ic z n y m , u w z g lę d n io n o m o ż liw o śó wzajem ­ n e g o i c h p o r ó w n a n ia . C h r o n o lo g ic z n y u k ła d d a j e o b ra z r o z w o ju t e j d z i e d z i n y n a u k i, a t a k ż e w y k a z u je , że w n ie k t ó r y c h p rzyp ad k ach n ie n a l e ż a ł o w prow adzać nowych p o d z ia łó w , l e c z t y l k o u ś c i ś l i ć lu b u zu­

p e ł n i ć j u ż u p r z e d n io z n a n e . P o z w o liło b y t o n a w y e lim in o w a n ie d u ż e j l i c z b y p o d z ia łó w wód n a t u r a ln y c h , k tó r e w e f e k c i e m ało r ó ż n ią s i ę m ię d z y s o b ą . Tak, n p , k l a s y f i k a c j e C ia r k ę * a i A lek sa n d ro w a w g łó w ­ n ych z a ł o ż e n i a c h w y d z i e l a j ą t e same k l a s y wód n a t u r a ln y c h . R ó żn ice o d n o sz ą s i ę d o t y c h k l a s wód n a t u r a ln y c h , k t ó r e z a w ie r a j ą m ik r o e le ­ m e n ty , K l a s y f i k a c j a A le k in a ob ejm u je t e same c z t e r y ty p y wód, k t ó r e z o s t a ł y podane p r z e z S u l i n a , u z u p e łn io n a o g r u p ę wód k w a śn y ch . Moż­

n a t a k ż e za ry zy k o w a ć t w i e r d z e n i e , że t a k i e k l a s y f i k a c j e jak* k l a s y ­ f i k a c j a S z c z u k a r ie w a , W a lia s z k o i P iła t o w a s ą n ie o m a l je d n o z n a c z n e , pomimo ż e d o t y c z ą one r ó ż n y c h r o d z a jó w wód n a t u r a ln y c h , t o jed n a k w k o n s e k w e n c ji z a w ie r a j ą t e same k la s y wód.

W edług k l a s y f i k a c j i A le k in a w y od ręb n ion o w o b s z a r z e k o p a ln i K -1X ^ wody k w aśn ow ęglan ow o-sod ow e, a w o b s z a r z e K -4 s ia r c z a n o w o - sodow e i k w a śn o w ęg la n o w o -so d o w e. Wód c h io r k o w o -so d o w y c h , w y s tę p u ją ­ c y c h w w i ę k s z o ś c i we w s z y s t k i c h o b sz a r a c h k o p a lń , p o d z i a ł A le k in a n i e o b e jm u je .

K la s y f ik u j ą c badane wody k o p a ln ia n e w ed łu g p o d z ia łu A lek san d row a s t w ie r d z o n o w y stę p o w a n ie w o b s z a r z e K -1 , K-2 i K-3 wód c h lc r k o w o -

X )

P o łu d n io w ą c z ę ś ć R y b n ic k ie g o O kręgu W ęglow ego p o d z ie lo n o na c z t e ­ r y o b s z a r y g e o l o g i c z n o - t e k t o n i c z n e . O bszar k o p a ln i K-1 l e ż y na w schód od f a ł d u o r ło w s k ie g o , K-? w s i o d l e j a s t r z ę b s k im , K-3 m ięd zy n a s u n ię c ie m m ic h a łk o w ic k im a fa łd e m o rło w sk im i, K -4 n a zachód od n a s u n i ę c i a m ic h a łk o w ic k ie g o .

54 Z bigniew G re g o ro w ic z , M aria n C haber

so d o w y c h . O bszar K -4 o b ejm u je wody m ie s z a n e , w w i ę k s z o ś c i kw aśno- w ę g la n o w o -so d o w e, ch lo r k o w o -so d o w e i sia r c z a n o w o -k w a śn o w ę g la n o w e .

O p ie r a ją c s i ę na s t o p n i u m i n e r a l i z a c j i w y o d ręb n io n o we w s z y s t ­ k i c h o b s z a r a c h k o p a lń , w i ę k s z o ś ć wód z m ln e r a liz o w a n y c h , g d z ie z a ­ w a r t o ś ć s u c h e j p o z o s t a ł o ś c i waha s i ę od 10 d o '50 g / l , W o b sz a r z e K-1 s t w ie r d z o n o w y stęp o w a n ie gru p y wód s ł o d k i c h . B a r d z ie j z r ó ż n ic o ­ wane pod w zględem m i n e r a l i z a c j i wody k o p a ln ia n e zauw ażono w ob­

s z a r z e K -4 ,

C h a r a k te r y s ty k a bad an ych wód k o p a ln ia n y c h w ed łu g k l a s y f i k a c j i C z a p liń s k ie g o p row ad zi d o w y d z i e l e n i a w p o s z c z e g ó ln y c h o b sz a r a c h w w i ę k s z o ś c i wód c h lo r k o w y c h . O bszar K-1 z a w ie r a ta k ż e k i l k a wód m ie s z a n y c h d w u sk ła d n ik o w y ch , N a jb a r d z ie j z r ó ż n ic o w a n e wody w y s tę ­ p u ją w o b s z a r z e K -4 . Są t o wody dw u- i t r ó j s k ła d n ik o w e .

S k ła d ch em iczn y b ad an ych wód k o p a ln ia n y c h o d z w ie r c ie d la zgod­

n o ś ć p o d z ia łu n a w y d z ie lo n e r e j o n y g e o l o g i c z n o - t e k t o n i c z n e .

LITERATURA

[1 ] Samar i n a W .S .t G idr o ch i nri c z e s k o j e oprobow anie podziem nych w o d , L en in g ra d 1 9 5 8 .

[? ] C la r k e F .W .t U .S .G e o l . S u r v . B u l i . , 7 7 0 , ( l 9 2 4 ) .

[3 ] W iernadskL j W .I.* I s b r a n i j e s o c z i n i e n j a , t . I i I I , ZSRR, 1 9 5 4 , 1 9 5 5 .

[ 4] A le k in O .A .* P odstaw y h y d r o c h e m ii, Warszawa 1 9 5 6 . [5 ] C z a p liń s k i R.* K w a r t .G e o l., 7 , 454 ( 19 6 3 ) .

[6 ] W a lia sz k o M .T.* O snownvje c h im ic z e s k ij e t i p y wod i i c h f o r m i- r o w a n ij e , D .A .N . ZSSR, t . 1 0 ? , Nr 2 , 1 9 5 5 .

[7 ] S u l i n W.A.* U s ło w ij a o b r a z o w a n ija osnowy k l a s y f i k a c j i i s o s ta w p r ir o d n y c h wod, ZSSR, 1 9 4 8 .

[8 ] Owczynnikow A .M .t M in e r a ln v je wody, Moskwa 1947

P ró b y p o ró w n a n ia chemizmu wód k o p a l n i a n y c h , , . . 55

S t r e s z c z e n i e

Według w ybranych p o d z ia łó w wód n a tu r a ln y c h k la s y f ik o w a n o badane w o- d y k o p a ln ia n e R y b n ic k ie g o O kręgu W ęglow ego. S tw ie r d z o n o w ystęp ow a­

n i e we w s z y s t k ic h o b s z a r a c h , w w i ę k s z o ś c i , wód c h lo r o w o -so d o w y c h . J e d y n ie o b s z a r K-4 z a w ie r a wody b a r d z ie j z r ó ż n ic o w a n e pod w zględem ch em iczn ym .

nonHTKtt CPaBHEHMH XKM31U IuaXTHdIX BOfl MBHUUKOrO

KU

OCM$M KaUWHX nPMPOflHUX BOfl

P e 3 n

e

n o

H3ópaHHbiM pa3^eJieHHaM npnpoAHux boa npoBeseHO Kjiaccn$MKaun»

maxTHbix boa PuÓHHUKoro yrojibH oro

Ha a kotopłim BeJincb HCCJie AOBaHHH

HTO Ha

TepHTOpHH

6 OA

boa noH B Jiaetca xjiopHCTuii HaTpnfl. T ojiłko b oÓAacTH

b o a s óon ee AH$epeHUHpoBaHa no XMMHnecKOMy cicnaAy.

RELATION BETWEEN THE CHEMISM OP WATER OP THE RYBNIK-COAL

REGION AND THE KNOWN CLASSIFICATION OP WATER OCCURENT IN NATURE

S u m m a r y

The m in e -w a te r s o f t h e C o a l R e g io n o f R ybnik w ere i n w e s t ig a t e d and c l a s s i f i e d t o th e s e l e c t e d d i v i s o n s o f th e w a t e r s o c c u r e n t i n na­

t u r e . I t was found t h a t i n a l l th e p l a c e s th e c h l o r i c - n a t r i u m wa­

t e r s e x c e e d . O nly t h e w a t e r s i n th e K-4 t e r y t o r iu m a re c h e m ic a lly more d i f f e r e n t .