S e r i a : G Ó R N I C T W O z. 112 Nr kol. 6 9 7
B o l e s ł a w K O Z Ł O W S K I
C Z Y N N I K I Z A G R O Ż E N I A G A Z O W E G O I W Y R Z U T O W E G O W K O P A L N I A C H S O L I - L I N I E O B R O N Y
S t r e s z c z e n i e . W p r a c y p r z e d s t a w i o n o z a g a d n i e n i e w y s t ę p o w a n i a z a g r o ż e ń g a z o w y c h i w y r z u t o w y c h w p o l s k i c h k o p a l n i a c h soli. O m ó w i o n o p r z y k ł a d y w y b u c h ó w m e t a nu . P o d a n o s p o s o b y k l a s y f i k o w a n i a z ł ó ż pod w z g l ę d e m z a g r o ż e ń m e t a n o w y c h i w y r z u t o w y c h . U s y s t e m a t y z o w a n o c a ł o ś ć z a b e z p i e c z e ń w o b e c tych z a g r o ż e ń w linie obrony.
1. W p r o w a d z e n i e
W p o l s k i c h k o p a l n i a c h s oli w y s t ę p u j ę z a g r o ż e n i a g a z o w e , w tym także m e t a n o w e o r az z a g r o ż e n i e w y r z u t a m i g a z ó w i s^ał. Z a g r o ż e n i e g a z o w e p o c i ę - ga za sobę m o ż l i w o ś ć u d u s z e n i a lub z a t r u c i a ludz i , k t ó r z y z n a j d ę się w z a s i ę g u o d d z i a ł y w a n i a w z m o ż o n e g o w y p ł y w u g a z ó w o r a z (w przypadku g a z ó w w y b u c h o w y c h ) m o ż l i w o ś ć zaistnie.nla w y b u c h u z w s z y s t k i m i J e g o k o n s e k w e n c j a mi. N i e k t ó r e z ło ża s o l n e (np. Kop. " K ł o d a w a " ) z a g r o ż o n e sę t a k ż e w y r z u t a mi g a z o w o - s k a l n y m i . P r z e z w y r z u t g a z ó w i s k a ł r o z u m i e ć n a l e ż y g w a ł t o w n e , d y n a m i c z n e p r z e m i e s z c z a n i e się m a s s k a l n y c h d o w y r o b i s k g ó r n i c z y c h , k t ó remu t o w a r z y s z y s i l n y w y p ł y w g a z ó w z ł o ż o n y c h .
Z j a w i s k o to s t w a r z a n a s t ę p u j ę c e z a g r o ż e n i a :
- O b j ę c i e w y r o b i s k , w k t ó r y c h p r z e b y w a j ę l u dzie, s k u t k a m i w y r z u tu . I s t n i e je przy tym m o ż l i w o ś ć z a s y p a n i a l u d zi m a s a m i p o w y r z u t o w y m i , u d u s z e n i a w fali g a z ó w lub ś m i e r t e l n e g o z a t r u c i a w p r z y p a d k u w y p ł y w u g a z ó w t r uję- cyc h (np. H 2 S).
- Z a i s t n i e n i e z a p ł o n u g a z ó w w y b u c h o w y c h (np. C H 4 , H 0 , HgS , CgHg) lub m i e s z a n i n tych g a z ó w i r o z w i n i ę c i e się w y b u ch u . Z a g r o ż e n i e to nie w y s t ę p u je p r z y n i e w y b u c h o w y c h g a z a c h z ł o ż o n y c h - jak np. C 0 2 , d o ś ć c z ę s t o w y - s t ę p u j ę c y c h w z ł o ż a c h w o l i p o t as o w y c h . N a j w i ę k s z y w y r z u t g a z o w o - s k a l n y na św i e c i e m i ał m i e j s c e w k o p a l n i soli E. T h a l m a n n (NRD) i objęł 100 0 0 0 ton soli o 1 m i n m^ COg.
Z a g r o ż e n i a g a z o w e i c z ę s t o w y s t ę p u j ę c e w r a z z n i m i z a g r o ż e n i a w y r z u t o we w y m a g a j ę o d p o w i e d n i o p r o w a d z o n e j p r o g n o z y tych z a g r o ż e ń , ich k o n t r o l i , s t o s o w a n i a t e c h n o l o g i i u w z g l ę d n i a j ę c y c h w y s t ę p u j ę c e z a g r o ż e n i a i o b n i ż a - j ę c y c h je, w r e s z c i e o d p o w i e d n i e g o z a b e z p i e c z e n i a l udzi o r a c u j ę c y c h w p o lach z a g r o ż o n y c h .
/
W n i n i e j s z e j pracy, poza p o d s t a w o w y m i I n f o r m a c j a m i d o t y c z ę c y m i tych z a gr o ż e ń , p r z e d s t a w i o n e z o s t a n ę r o z w a ż a n i a nad c e l o w o ś c l ę u s y s t e m a t y z o w a n i a w s z e l k i c h ś r o d k ó w i z a b e z p i e c z e ń , s t o s o w a n y c h w r e z u l t a c i e ich w y s t ę p o w a nia w linie obrony. P o m y ś l a n e one z o s t a ł y n i e j a k o p r z e z a n a l o g i ę d o l inii o b r o n y p r z e c i w w y b u c h o m p ył u w ę g l o w e g o u s t a l o n y c h p r z e z W. C y b u l s k i e g o [l]
i służę tym s a m y m c e l o m - G e n e r a l n i e b i o r ę c , c h o d z i o n i e d o p u s z c z e n i e do n i e z a s y g n a l i z o w a n e g o z a g r o ż e n i a , a J e ś l i w y s t ę p i ł o b y o n o d o z m n i e j s z a n i a z a s i ę g u skutków. R o z w a ż a n i a p r z e d s t a w i o n e w p r a c y m a j ę na c e l u w p r o w a d z e nie pewnej s y s t e m a t y k i d o s t r a t e g i i w a l k i z z a g r o ż e n i a m i g a z o w y m i i w y r z u t o w y m i w k o p a l n i a c h soli.
2. K l a s y f i k a c j a k o p a l ń s ol i pod w z g l ę d e m z a g r o ż e ń m e t a n o w y c h 1 w y r z u
to w y c h /
S t a n f o r m a l n y pad w z g l ę d e m z a g r o ż e n i a m e t a n o w e g o w k o p a l n i a c h soli p r z e d s t a w i a s ię n a s t ę p u j ę c o :
O l a z a p e w n i e n i a p r a w i d ł o w e g o r e ż i m u p r z e c i w z a g r o ż e n i u wybuchu metanu p r z e p i s y g ó r n i c z e [2, 3] w p r o w a d z i ł y p o d z i a ł w s z y s t k i c h - zakładów g ó r n i c z y c h , w tym t ak że k o p a l ń soli, na m e t a n o w e lub n i e m e t a n o w e , bez o k r e ś l a n i a k a t e g o r i i m e t a n o w o ś c i .
Za n i e m e t a n o w y z a k ł a d u z n a ć m o ż n a t y l k o takę k o p a l n i ę , w której w ż a d nym z w y r o b i s k g ó r n i c z y c h , t a k że p r z y z a t r z y m a n i u w e n t y l a c j i , k o n c e n t r a c j a m e t a n u n ia p r z e k r o c z y O,IX. >
Z ł o ż e k o p a l i n y l ub J e g o c z ę ś ć - w p r z y p a d k u s t w i e r d z e n i a w y s t ę p o w a n i a m e t a n u - z a l i c z o n e z o s t a j e d o o d p o w i e d n i e j k a t e g o r i i z a g r o ż e n i a m e t a n o w e go, W y r o b i s k a g ó r n i c z e , w -których s t w i e r d z o n o w y s t ę p o w a n i e z a g r o ż e n i a m e t a n o w e g o w r a z z d r o g a m i o d p r o w a d z a j ę c y m l z n i c h p o w i e t r z e , z a l i c z a n e sę do pola m e t a n o w e g o . O k r ę g o w e u r z ę d y g ó r n i c z e d o k o n u j ę z a l i c z e n i a z a k ł a d ó w g ó r n i c z y c h , z ł ó ż lub ich c z ę ś c i , u s t a l a j ę c g r a n i c e pól m e t a n o w y c h .
O e ż e l i w p o l a c h m e t a n o w y c h w y s t ę p u j ę w y r o b i s k a g ó r n i c z e o b j ę t e e l e k t r y f i k a c j ę , o t r z y m u j ę o n e o d p o w i e d n i e s t o p n i e p o m i e s z c z e ń p r z e c i w w y b u ~ c hom meta nu. P o z w a l a to na r a c j o n a l n ę g o s p o d a r k ę s p r z ę t e m e l e k t r y c z n y m o r ó ż n y m s t o p n i u b e z p i e c z e ń s t w a w o b e c m e tanu. Na p r z y k ł a d p r z e c i w w y b u c h o w e w o b u d o w i e o g n l o s z c z e l n e j ( o d p o w i e d n i o d r o ż s z e ) ' n a l e ż y s t o s o w a ć tylko w w y r o b i s k a c h n a j s i l n i e j p o t e n c j a l n i e z a g r o ż o n y c h . W i ę ż ą się to z tzw. p o m i e s z c z e n i a m i , o k t ó r y c h w s p o m i n a m dalej.
Pćzepisy górnicze [3] wprowadziły podział złóż soli na dwie kategorie zagrożenia metanowego:
p i e r w s z a - g dy k o n c e n t r a c j a m e t a n u w p o w i e t r z u p r z e k r a c z a 0.1%,
d r u g a - gdy s t w i e r d z o n o w y p ł y w m e t a n u l u b w y r z u t m e t a n u i s kał, lub w y rzut m e t a n u w p o ł ę c z e n i u z i n ny m i g a z a m i p o c h o d z e n i e n a t u r a l ne g o o r a z skał.
Kopalnia soli
koncentracja metanu w powietrzu nawet przy zatrzymanej wentylacji
< 0 . 1 / ^
niemetanowa złoże (lub część) niemetanowe pole niemetanowe
Rys. 1. Klasyfikacja kopalń i złóż soli pod względem zagrożeń metanowych LEGENDA - Podstawa klasyfikacji przez OUG
: badanie KD "Barbara" lub innej Jednostki upoważnionej brak stwierdzonych przekroczeń 0,135 metanu, przy tym opinia KO "Barbara" lub innej jednostki u p o w a ż n i o n e j t przewietrzanie niezależnym prędem powietrza
Dla większej przejrzystości podano podział kopalń soli oraz złoża z uwagi na kryterium metanowe, na rys. 1.
W tablicy 1 zestawiono także kryteria podziału wy robisk górniczych w aspekcie zagrożenia wybuchem na pomieszczenia o zróżnicowanym stopniu za
grożenia.
Zagrożenie wyrzutami gazów i skał uwzględnione zostało następująco:
Zakład górniczy (w tym także kopalnia soli) uznany zostaje za zagrożony wyrzutem gazów i skał, j^śll stwierdzono w nim choćby Jeden nagły wyrzut, lub Jeśli "zachodzi możliwość wystąpienia takich z j a w i s k ’ [
2
] . Klasyfikację kopalń 1 złóż soli pod względem zagrożenia wyrzutami przedstawiono na rys. 2.
Zaliczenie dokonuje okręgowy urząd górniczy, ustalający także granice pól zagrożonych wyrzutami gazów i skał. Powinny być one tak ustalone, aby obejmowały wszystkie wyrobiska lub ich części, w których skutki wy rzutów gazów 1 skał lub nagłych wypływów gazów mogą stanowić zagrożenie.
> 0 . 1
metanowe
złoże soli (lub Jego część)
liemetanowal sześć złożal
kategoria pierwsza zagrożenia metanowego
kategoria druga zagrożenia metanowego stwierdzenie choć
by Jednego nagłego wypływu lub wy r z u tu metanu lub nu tanu łącznie z in
nymi gazami pocho
dzenia naturalnego
T a b l i c a 1 W y t y c z n e k l a s y f i k a c j i p o m i e s z c z e ń
w p o l a c h z a g r o ż o n y c h w y b u c h a m i m e t a n u S t o p i e ń n i e b e z
p i e c z e ń s t w a w y b u chu
D e f i n i c j a S t o s o w a n e u r z ę d z e n i a e l e k t r y c z n e
a w ż a d n y m p r z y p a d k u nie w y s t ę p i p o w y żej 0 , 5 % m e t a n u
u r z ę d z e n i a e l e k t r y c z n e b u d o w y z w y k ł e j - t a k ż e p r z e w ó z e l e k t r o w o z e m ś l i z g o w y m pod w a r u n k i e m z a p e w n i e n i a p r ę d k o ś c i p o w i e t r z a p o w y ż e j 1 m / s i n i e p r z e k r a c z a n i a 0 , 3 % m e t a n u
b p r z y n o r m a l n y c h w a r u n k a c h p r z e w i e tr z a n i a nie z o s t a n ie p r z e k r o c z o n a k o n c e n t r a c j a 1%
m e t a n u
u r z ę d z e n i a e l e k t r y c z n e p r z e c i w w y b u c h o w e b u d o w y w z m o c n i o n e j
(b w) , p r z e w ó z e l e k t r o w o z a m i a k u m u l a t o r o w y m i lub na s p r ę ż o n e p o
w i e t r z e
t c m o g ę w y s t ę p i e k o n
c e n t r a c j e w y ż s z e od 1% m e t a n u
u r z ę d z e n i a p r z e c i w w y b u c h o w e og- n i o s z c z e l n e l u b i s k r o b e z p i e c z n e . P r z e w ó z l o k o m o t y w a m i na s p r ę ż o n e p o w i e t r z e
U waga : s t o s o w a n i e p r z e w i e t r z a n i a o d r ę b n e g o za p o m o c ę l u t n i o c i ą g ó w w y k l u cza p o m i e s z c z e n i e a l u b b.
K o p a l n i a s oli
a. n a g ł y wypłyyf gazu, b. n a g ł y w y r z u t g a zu 1 skał, c. m o ż l i w o ś ć z a i s t n i e -
" nia a lub b
a ,b,c - n i e / w y s t ę p u j e w y s t ę p u j e a, b lub c
N i e z a g r o ż o na n a g ły m i w y r z u t ami g a z ó w i s k a ł
Z a g r o ż o n a n a g ł y m i w y r z u t a m i g a z ó w i _ s k a ł
k a t e g o r i a z a g r o ż e n i a
p i e r w s z a d r u g a t r z e c ia
w y s t ę p o w a n i e w y r z u t u ( t ó w ) g a z ó w i s ka ł o m a sie w y r z u t o w e j (tony)
< 1 0 > 1 0
lub
k a w e r n y p o w y r z u t o w e j (m ) - nie w y s t ę p i ł y w y r z u t y
g a z ó w lub skał, lecz s t w i e r d z o n o c h o c i a ż b y j e d e n n a g ł y w y p ł y w g a zów
lub
- s t w i e r d z o n o s w o b o d n y w y p ł y w g azó w, a le b u d o wa z ł o ż a i s t o s u n k i g a zowe nie z o s t a ł y w y s t a r c z a j ą c o r o z e z n a n e za p o m o c ę robót g ó r n i c zych
Rys. 2. K l a s y f i k a c j a k o p a l ń i z ł ó ż s o li pod w z g l ę d e m z a g r o ż e n i a w y r z u t a m i g a z ó w i s k a ł
< 05 > 5
n a g ł y m i
3. K r ó t k a c h a r a k t e r y s t y k a z a g r o ż e ń g a z o w y c h i w y r z u t o w y c h w p o l s k i c h k o p a l n i a c h soli
W I E L I C Z K A - B O C H N I A
Z ł o ż e kop. " B o c h n i a ” z a l i c z o n e Jest p r z e z OUG w K r a k o w i e do p i e r w s z e j k a t e g o r i i z a g r o ż e n i a m e t a n o w e g o . Z ł o ż e s o l n e c h a r a k t e r y z u j e się w y s t ę p u j ą c y m i od s t r o n y p o ł u d n i o w e j g a z o n o ś n y m i u t w o r a m i f l i s z o w y m i . Ź r ó d ł o m e tanu s t a n o w i ę s u b s t a n c j e o r g a n i c z n e , w y s t ę p u j ę c e j a k o s o l e b i t u m i c z n e w f o r m a c j i s o l n o n o ś n e j . M e t a n s t w i e r d z a się w p o r o w a t y c h o i a s k o w c a c h . P r a c o w n i c y K o p a l n i D o ś w i a d c z a l n e j " B a r b a r ę " w c z a s i e b a d a n i a z a g r o ż e n i a m e t a n o w e g o s t w i e r d z i l i m a k s y m a l n ę z a w a r t o ś ć m e t a n u w p r ó b k a c h p o w i e t r z a w y - n o s z ę c ę 0 , 0 2 8 % w w o l n y c h p r z e k r o j a c h , 1 , 9 3 % w o t w o r a c h b a d a w c z y c h .
W p r ó b k a c h s oli p o b r a n y c h d o n a c z y ń z a m k n i ę t y c h s t w i e r d z o n o m a k s y m a l nie :
COg ... 0 , 1 4 c m 3/ 1 0 0 g soli CH4 ... 0,21
H 2 ... 2 ,24 N 2 . ’... 3 , 9 2
N a t o m i a s t i n n y c h poza m e t a n e m g a z ó w p a l n y c h w p r ó b k a c h p i p e t o w y c h nie s t w i e r d z o n o . K o n t r o l ę p r o w a d z o n a p r z e z s ł u ż b ę w e n t y l a c y j n ę k o p a l n i p o t w i e r d z a w y s t ę p o w a n i e z a g r o ż e ń g a zo w y c h.
W k o p a l n i " B o c h n i a " z a n o t o w a n o w 1949 r. s i l n y w y p ł y w m e t a n u spoza z ł o ża. M i a ł on m i e j s c e w c z a s i e p ę d z e n i a p r z e k o p u na poz. II. W y b u c h n a s t ę - pił w r e j o n i e p o d s z y b i a . B e z p o ś r e d n i ę p r z y c z y n ę b y ł o s t o s o w a n i e o t w a r t e g o ś w i a t ł a (kar b i d k i ) w zagazowanym w y r o b i s k u . V/ k o p a l n i nie p r o w a d z o n o p r a k t y c z n i e ż adne j k o n t r o l i m e t a n u i nie s t w i e r d z o n o z tego powodu bardzo s z y b k i e g o w z r o s t u z a g r o ż e n i a m e t a n o w e g o w w y n i k u o t w a r c i a fukacza. Dalej w s p o m i n a m o w i ę z a n i u t ego w y p a d k u z n a g ł y m w y r z u t e m g a z o w y m , co nie w y d a j e s i ę b yć słuszne . W k a t a s t r o f i e z g i n ę ł y 4 osoby. W roku 1964 m i a ł m i e j s c e w y b u c h w k o m o r z e W - 5 na p o z i o m i e XII. VI o b u p r z y p a d k a c h p r z y c z y n ę z a p ł o n u m s t a n u b yło o t w a r t e światło. N i e s t w i e r d z a się w y s t ę p o w a n i a z a g r o ż e n i a w y r z u t a m i g a z ó w i skał. Z ł o ż e kop. " W i e l i c z k a " z a l i c z o n e jest d o I kat.
z a g r o ż e n i a m e t a n o w e g o . Z p o la m e t a n o w e g o w y ł ę c z o n o t r a s ę t u r y s - t y c z n ę o r a z m u ze um. N a s z e b a d a n i a p o t w i e r d z i ł y w y s t ę p o w a n i e metanu. W w o l n y c h p r z e k r o j a c h s t w i e r d z a n o m a k s y m a l n i e do 0 . 1% , w o t w o r a c h b a d a w c z y c h d o 6 4 , 5 % , a w p r ó b k a c h soli s t w i e r d z o n o :
C 0 2 0 , 1 3 c m 3/ l 0 0 g soli C H 4 ... 0 , 1 4
H2 ... . 8 , 1 2
W k o p a l n i s t w i e r d z o n o w y p ł y w y g a z ó w d o w y r o b i s k g ó r n i c z y c h . W y s t ę p o w a ły one na o g ó ł po z a k o ń c z e n i u r obót s t r z a ł o w y c h , a l e t a k ż e w c z a s i e w y k o n y w a n i a o t w o r ó w i p r z e d w i e r t ó w b a d a w c z y c h .
P o d łu ż n ia F e r r o
2mih.
^ oriorn^ s p ą ^ u ję o m . F e r r o _ - t 1 6 9 _ 7 t 3 __________________ _ j
|— miejsce wypadku
+ 160-0 0j > o z _£orównawciy_
Przekrój poprzeczny Kom ory Ferro w po z. II w yższym
1: 250
n
Rys. 3. P l a n s y t u a c y j n y w y b u c h u m e t a n u w k o m d r z e Ferro, kop. W i e l i c z k a 1971 r.
»/ 1971 r. m i a ł m i e j s c e w y b u c h m e t a n u w r e j o n i e p o d ł u ż n i F e r r o o r a z k o m o r y F e r r o - g ó r n e . P r z y c z y n ę s p o w o d o w a n i a w y b u c h u b y ł o p a l e n i e p a p i e r o s ó w . Na rys. 3 p r z e d s t a w i o n o m i e j s c e w y b u c h u i z a s i ę g w y b u c h u .
P o p a r z e n i u u l e g ł o 3 górn i k ó w . W y r o b i s k a nie b y ł y d ł u ż s z y c z a s p r z e w i e trzane.
M o ż n a p r z y j ę ć , że p ł o m i e ń o b j ą i o k o ł o 1 00 m w y r o b i s k a . W c z a s i e b a d a nia p o w y b u c h o w e g o s t w i e r d z o n o w u p a d o w e j p o na d 2.5% metanu. W c z a s i e p r o w a d z e n i a r obó t g ó r n i c z y c h nie s t w i e r d z o n o w y s t ę p o w a n i a z a g r o ż e n i a w y r z u tami g a z ó w i skał. D o d a ć t r zeb a , że w l i t e r a t u r z e ś w i a t o w e j [aJ z n a l a z ł e m i n f o r m a c j ę , J a k o b y w kop. " B o c h n i a " m i a ł m i e j s c e p r z y s t r z e l a n i u w y r z u t g a z o w o - s k a l n y . N ie z n a l a z ł e m J e d n a k p o t w i e r d z e n i a tej i n f o r m a c j i . P r z y p u s z c z a l n i e u t o ż s a m i a n o f u k a c z m e t a n o w y z w y r z u t e m .
K Ł O D A W A
C a ł y o b s z a r g ó r n i c z y kop. " K ł o d a w a " z a l i c z o n y jest do t r z e c i e j k a t e g o rii z a g r o ż e n i a w y r z u t a m i g a z ó w i s k a ł o r a z d o d r u g i e j k a t e g o r i i zag e- nia m e t a n o w e g o .
P o c h o d z e n i e g a z ó w w w y s a d z i e s o l n y m z w i ę z a n e jest p r z y p u s z c z a l n i e z p r o c e s a m i t e k t o n i c z n y m i i d y n a m o m o r f i z m e m . W w y s a d z i e s o l n y m " K ł o d a w y "
s t w i e r d z a się s t r e f y , w k t ó r y c h d o m i n u j e a zo t , m e t a n , s i a r k o w o d ó r i inne.
N a j w y ż s z e z a g r o ż e n i e w y r z u t o w e i m e t a n o w e s t w i e r d z a się we w s c h o d n i e j c z ę ści kopalni,, o b e j m u j ą c e j k i l k s p o z i o m ó w s t r a t y g r a f i c z n y c h , a przede w s z y s t kim sól k a m i e n n ą białą.
W k o p a l n i z a r e j e s t r o w a n o w y p ł y w y g a z ó w na o o z i o m a c h 450, 5 ? 5 , 6 0 0 m.
S t w i e r d z o n o r ó w n i e ż w y r z u t y g a z ó w i s k a ł o m a s i e na o g ó ł nie p r z e k r a c z a j ącej 1 00 ton. W y r z u t o m t o w a r z y s z y w y d z i e l a n i e się CH^ , N „ . H,.S - luo c.ie- szaniriy t ych gazów . N a l e ż y w i ę c s t w i e r d z i ć , że jest to k o p a l n i a r. « y e o < i m zagrożertiu w y r z u t o w y m i s i l n i e m e t a n o w a . W y s t ę p o w a n i e n i e s z a n - gaz:., w y b u c h o w y c h (CH^). t r u j ą c y c h (H^S) i d u s z ą c y c h (n,,) wskazuje no w s z e n s t r o n - ne z a g r o ż e n i e g a z o w e tej k opaln i . B ra k z ł o ż o w e g o C 0 2 p o w o d u j e . z* r e j e s t r o w a n e w y r z u t y m o ż n a z a l i c z y ć w z e s t a w i e n i u z i n n y m i z d e r z a j ą c y m i się w g ó r n i c t w i e ś w i a t o w y m - do s t o s u n k o w o m a ł o i n t e n s y w n y c h , c o u w i d a c z n i a się w n i e w i e l k i c h t yl ko i l o ś c i a c h mas w y r z u t o w y c h . s
I N O W R O C Ł A W
Z ł o ż e k o p a l n i z a l i c z o n e jest d o t r z e c i e j k a t e g o r i i z a g r o ż e n i a w y r z u t a mi g a z ó w i s k a ł o r a z d o d rugie j k a t e g o r i i z a g r o ż e n i a m e t a n o w e g o . S t o p i e ń z a g r o ż e n i a g a z o w e g o i w y r z u t o w e g o jest b a r d z o z r ó ż n i c o w a n y . C z ę ś ć p ó ł n o c n o - z a c h o d n i a Jest w y r a ź n i e s ł a b ie j g a z o n o ś n a i nie w y s t ę p u j ą w niej w y rzuty.
Z j a w i s k a w y r z u t o w e n a s i l a j ą się z g ł ę b o k o ś c i ą e k s p l o a t a c j i i są na o g ó ł z w i ą z a n e ze s t r e f a m i z a b u r z o n y m i .
O b o k C H^ w y s t ę p u j e N 2 , C 0 2 , HgS i m i e s z a n i n y tych gezów.
W c z a s i e ł u g o w a n i a s ol i n a t r y s k a m i w o d n y m i w y s t ę p u j ? c h a r a k t e r y s t y c z n e t r z a s k i w g ó r o t w o r z e , k t ó r e m o ż na p o r ó w n a ć do m i k r o w y r z u t ó w skalnych. Obie te k o p a l n i e - " K ł o d a w a " i " I n o w r o c ł a w " - s p r a w i a j ? , że z a g r o ż e n i e m e t a n o we i w y r z u t o w e w p o l s k i m g ó r n i c t w i e s o l n y m m u s i być - j a k o w y s o k i e - » w p ełni z a u w a ż a l n e i r e s p e k t o w a n e .
4. L i n i e o b r o n y przed n i e b e z p i e c z e ń s t w e m w y b u c h u m e t a n u oraz p r z e d w y r z u t e m g a z o w o - s k a l n y m
W o b e c w y s t ę p o w a n i a z e s p o ł u z a g r o ż e ń n a t u r a l n y c h ( m e t a n u o r a z w y r z u t ó w g a z o w o - s k a l n y c h ) g ó r n i c t w o s o l n e w P o l s c e m u s i s t o s o w a ć z e s p ó ł ś r o d k ó w z m i e r z a j ę c y c h d o z a b e z p i e c z e n i a z a ł ó g p r a c u j ę c y c h w z a g r o ż o n y c h r e j o n a c h kopalń.
W p r z y p a d k u k o p a l ń (pól) m e t a n o w y c h s y s t e m ten s p r o w a d z a s i ę d o n a s t ę p u j ą c y c h l i n i i o b r o n y :
I. O d p o w i e d n i e g o s y s t e m u o c e n y z a g r o ż e n i a g a z o w e g o - w tym przede wszyst
kim m e t a n o w e g o złoża. O p i e r a m y s i ę tu na. b a d a n i a c h p r ó b e k soli p o b r a n y c h d l a o k r e ś l a n i a w n ich z a w a r t o ś c i i i l o śc i gazów. W s t ę p n e r o z e z n a n i e m o ż
liwe jest j u ż na e t a p i e w i e r c e ń z p o w i e r z c h n i . S z c z e g ó l n i e i s t o t n e jest p rzy t ym w y c h w y c e n i e t r e n d u g a z o w o ś c i i p o w i ę z a n i e go z t e k t o n i k ? z łoża i J e g o budó w?. W l inii tej w y s t ę p u j e w i ę c n i e w ę t p l i w i e a s p e k t t y p owej p r o g n o z y g a z o w o ś c i (m e t a n o w o ś c i ) , a c z k o l w i e k n a l e ż y z n a c i s k i e m p o d kr e ś l i ć , że g ó r n i c t w o s o l n e n ie d y s p o n u j e m e t o d a m i p r o g n o z y , u m o ż l i w i a j ę c y m i o b l i c z a n i e m e t a n o w o ś c i w z g l ę d n e j lub b e z w z g l ę d n e j k o p a l n i soli - na p o d o b i e ń s t w o k o p a l ń w ę g l a k a m i e n n e g o . Best to w i ę c . pra'ktycznie b i o rąc, p r o g n o z a w s t ę p n a , p o z w a l a j ą c a t ylko na u d z i e l e n i e w g r u b s z y m z a r y s i e i n f o r m a c j i co do s t o p n i a z a g r o ż e n i a g a z o w e g o ( m e t an o we g o ) złoża. B a r d z o i s t o t n e w y d a j e s ię p r z y tym w ł a ś c i w e i u m i e j ę t n e w y k o r z y s t a n i e i n f o r m a c j i u z y s k a n y c h w k o p a l n i a c h s ą s i e d n i c h c z y na i s t n i e j ą c y c h p o z i o m a c h e k s p l o a t a c y j n y c h . C e lowe b y ł o b y w y p r o w a d z e n i e k o r e l a c j i z m i a n y g a z o w o ś c i z g ł ę b o k o ś c i ? lub z k i e r u n k i e m e k s p l o a t a c j i .
Tak r o z u m i a n a p i e r w s z a li nia o b r o n y ma na c e l u u z y s k a n i e w s t ę p n e j , ale p r z e c i e ż m o ż l i w i e z b l i ż o n e j d o s t a n u f a k t y c z n e g o , i n f o r m a c j i o s t o p n i u z a g r o ż e n i a g a z o w e g o , z k t ó r y m k o p a l n i a s t a n i e oko w oko p r zy p o d j ę c i u o- k r e ś l o n y c h robót g ó r n i c z y c h . P o z w o l i to na o d p o w i e d n i e p r z y g o t o w a n i e się i u m o ż l i w i u n i k n i ę c i e t r a g i c z n y c h w s k u t k a c h n i e s p o d z i a n e k .
II. S t a ł e j , s y s t e m a t y c z n e j k o n t r o l i z a g r o ż e n i a g a z o w e g o w w y r o b i s k a c h / g ó r n i c z y c h k o p alni. Ma ona na c e l u w y k r y c i e z a g r o ż e n i a d l a z a ł o g i w p o s z c z e g ó l n y c h w y r o b i s k a c h o r a z o k r e ś l e n i e t e n d e n c j i g a z o w o ś c i kopal n i . 17 skład s y s t e m u k o n t r o l i w c h o d z ą p o m i a r y i n d y w i d u a l n e , p r o w a d z o n e m e t a n o m i e r z a m i , d e t e k t o r a m i , l a m p a m i w s k a ź n i k o w y m i o r a z - w p e w n y m s e n s i e - p o b i e r a n i e p r ó b do a n a l i z y c h e m i c z n e j . W o e w n y m s e n s i e , p o n i e w a ż p o b i e r a n i a p r ó b do a n a l i z y c h e m i c z n e j , m i m o jej w y s o k i e j d o k ł a d n o ś c i , nie m oż n a naz-
wa ć p o m i a r e m r u c h o w y m , w p r z e c i w i e ń s t w i e do p o m i a r u p r o w a d z o n e g o np. m e t a n o m i e r z e m . R ó ż n i c a Jest o c z y w i s t a i p o l e g a na tym. Ze p r z y o d c z y c i e m e t a n o m i e r z e m , w o p a r c i u o u z y s k a n ę i n f o r m a c j ę , m o ż e m y n a t y c h m i a s t p r z y s t ę pie do d z i a ł a n i a m a j ę c e g o na c e l u z a p o b i e ż e n i e z a g r o ż e n i u , n a t o m i a s t ' p o m i a r za p o m o c ę pipet nie s t w a r z a t a kiej m o ż l i w o ś c i .
Poz a p o m i a r a m i p r o w a d z o n y m i prze'z c z ł o n k ó w z a ł o g i k o p a l n i , n a l e ż y w y m i e n i ć p o m i a r p r o w a d z o n y a u t o m a t y c z n i e (na o g ó ł z r e j e s t r a c j ę w y n i k ó w ) p r z e z m e t a n o m i e r z e s t a c j o n a r n e u m i e s z c z o n e w s i e c i w e n t y l a c y j n e j kopa l ni . Poza s y s t e m a t y c z n y m c z u w a n i e m nad z a g r o ż e n i e m m e t a n o w y m w n e w r a l g i c z n y c h p u n k t a c h , p o m i a r taki umożliwia, o d ł ę c z a n i e u r z ę d z e ń e l e k t r y c z n y c h spod n a p i ę ci a, w p r z y p a d k u p r z e k r o c z e n i a o d p o w i e d n i o n a s t a w i o n e g o p r o g u k o n c e n t r a c j i m etanu. P o m i a r taki e l i m i n u j e p r z y t y m m o ż l i w o ś c i p o m y ł e k l u d z k i c h lub - co też się z d a r z a - ś w i a d o m e g o i g n o r o w a n i a w s k a z a ń m e t a n o m i e rza.
Oba te s y s t e m y ł ę c z n i e - z a p e w n i a j ę z a d o w a l a j ę c y p o z i o m b e z p i e c z e ń s t w a m e t a n o w e g o ko p a l ń , z tym Ze n a l e ż y d ę ż y ć d o w p r o w a d z a n i a n o w y c h s y s t e m ó w m e t a n o m e t r y c z n y c h , o p a r t y c h na c i ę g ł y m p o m i a r z e z a g r o ż e n i a . Best t o s z c z e g ó l n i e i s t o t n e w p o l a c h z a g r o ż o n y c h w y r z u t a m i m e t a n u , g d z i e w r e z u l t a c i e w y r z u t u n i e k o n t r o l o w a n e g o a t m o s f e r a k o p a l n i m o ż e u l e c s z y b k i e j z m i a n i e , p r z y p a d a j ę c e j na c z a s m i ę d z y k o l e j n y m i z a p i s s m i m e t a n o m i e r z a . W y d a j e się s z c z e g ó l n i e k o n i e c z n e k o n t r o l o w a n i e tzw. w o l n y c h p r z e k r o j ó w w y r o b i s k z u w z g l ę d n i e n i e m w y s o k i c h ich p a r t i i p r z y s t r o p o w y c h . S p e c y f i k a g ó r n i c t w a s o l n e g o - p r o w a d z e n i e robót g ó r n i c z y c h takż e , a n a w e t p r z e d e w s z y s t k i m w w y r o b i s k a c h o d u ż y c h p r z e k r o j a c h - s p r a w i a . Ze m o ż l i w o ś ć występowania s t r o p o w y c h w y b u c h o w y c h i p o n a d w y b u c h o w y c h l o n t ó w m e t a n o w y c h , c i ę g n ę c y c h się na d u ż y c h d ł u g o ś c i a c h i p r a k t y c z n i e b i o r ę c w y m y k a j ę c y c h się spod k o n t r o li, jest s z c z e g ó l n i e duża.
III. W e n t y l a c y j n e g o o p a n o w a n i a z a g r o ż e n i a - tżn. n i e d o p u s z c z e n i a d o g r o m a d z e n i a s ię w w y r o b i s k a c h n i e b e z p i e c z n y c h k o n c e n t r a c j i m e t a n u . Wszyst
kie u w a g i (duże p r z e k r o j e , l o n t y m e t a n o w e ) p o d a n e p r z y o m a w i a n i u II l inii sę tu w p e ł n i a k t u a l n e i r z u t u j ę n e g a t y w n i e na s t a n z a g r o ż e n i e . D l a t e g o z a p e w n i e n i e b e z p i e c z e ń s t w a na d o l e w y m a g a t a k ż e s t o s o w a n y c h r ó w n o l e g l e z d u ż y m i i l o ś c i a m i p o w i e t r z a t a k i c h z a b e z p i e c z e ń , j a k : d y s z e p o w i e t r z n e , w ł a ś c i w i e z a p r o j e k t o w a n e i u t r z y m y w a n e w n i e n a g a n n y m s t a n i e c i ę gi l utni itp. L i n i a ta jest s z c z e g ó l n i e w a ż n a c h o ć b y d l a t e g o , że o s t o s o w a n i u n a j b a r dz iej a k t y w n e j i e f e k t y w n e j z m et o d o b n i ż a n i a z a g r o ż e n i a m e t a n o w e g o w k o p a l n i a c h w ę g l a - o d m e t a n o w a n i a , z u w a g i na n i s k ę p r z e p u s z c z a l n o ś ć g a z o - wę z ł o ż a s o l n e g o , w jej k l a s y c z n e j f o r mie, nie m o ż e być m o w y .
IV. B e z p i e c z n e g o d o b o r u o s p r z ę t u e l e k t r y c z n e g o , p r z y s t o s o w a n i u w y m a ga ń p r z e p i s ó w p o d a n y c h w t a b l i c y 1. B r ak m e t o d p r o g n o z y m e t a n o w o ś c i w y d a t n i e u t r u d n i a sarnę k l a s y f i k a c j ę w y r o b i s k w p o l a c h ’ m e t a n o w y c h . Z całę s t a n o w c z o ś c i ę n a l e ż y p r z y tym p o d k r e ś l i ć k o n i e c z n o ś ć r e z y g n a c j i z p o m i e s z c z e n i a o s t o p n i u n i e b e z p i e c z e ń s t w a "a" - w p r z y p a d k u w y s t ę p o w a n i a lub
c h o c b y m o ż l i w o ś c i w y s t ę p o w a n i a w w y r o b i s k u l o n t u m e t a n o w e g o . S ą d z ę . że o m ó w i e n i a d o t y c z ą c e tego z j a w i s k a , p o d a n e w p o p r z e d n i c h l i n i a c h ob r o n y , w pełni to s t a n o w i s k o u z a s a d n i a j ą .
V. N i e d o p u s z c z e n i a d o w y b u c h u w c z a s i e p r o w a d z e n i a p r a c g ó rn i c z y c h . C h o d z i nie t y l k o o b e z p i e c z n e t e c h n o l o g i e , a l e o w y e l i m i n o w a n i e z a g r o ż e nia m e t a n o w e g o w s i e c i w y r o b i s k i s t n i e j ą c y c h , p r z e z n i e d o p u s z c z e n i e do s t o s o w a n i a o t w a r t e g o świ a t ł a , u r z ą d z e ń e l e k t r y c z n y c h nie p o s i a d a j ą c y c h od- c o w i e d n i c h z a b e z p i e c z e ń p r z e c i w w y b u c h o w y c h itd.
' S p e ł n i e n i e w s z y s t k i c h w y m o g ó w p r z e d s t a w i o n y c h w u m o w n y c h pięciu l i n i a c h o b r o n y p r z e c i w w y b u c h o m m e t a n u p o z w a l a na z a p e w n i e n i e o d p o w i e d n i o w y s o k i e g o s t o p n i a b e z p i e c z e ń s t w a z ał ó g g ó r n i c z y c h p r a c u j ą c y c h w p o l a c h m e t a n o w y c h k o p a l ń soli.
.7 o r z y p a ó k u k o o a l ń (pól) z a g r o ż o n y c h w y r z u t a m i g a z ó w i s k a ł n a l e ż y m ó w ić o n a s t ę p u j ą c y c h l i n i a c h o b r o n y:
V ' r -.
I. O b e j m u j ą c a dwa e t a p y k l a s y c z n e j o r o g n o z y z a g r o ż e ń w y r z u t o w y c h [4j - tj. o r o g n o z ę r e g i o n a l n ą i lokalną. P r o g n o z y te m a j ą u d z i e l i ć o d p o w i e d z i na o y t a n i e , c zy w n o w y m p o lu e k s p l o a t a c y j n y m w y s t ą p i z a g r o ż e n i e w y r z u t o we i j a k i e ono p r z y p u s z c z a lnie b ę d z i e ? O p i e r a m y się przy tym na d o ś w i a d c z e n i a c h k o p a l ń s ą s i e d n i c h i o k r e ś l o n y m s t o p n i u z n a j o m o ś c i s t r u k t u r y i t e k t o n i k i z łoż a o raz b a d a n i a c h p r o w a d z o n y c h na p r ó b k a c h s k a ł pobranych dla o k r e ś l e n i a ich p a r a m e t r ó w u w z g l ę d n i a n y c h p r z y p r o g n o z i e wyrzutowości. N i e w ą t p l i w i e n a j w a ź n i e j s z y J e st tu s t o p i e ń n a s y c e n i a s o l i g a z e m i s kład g a
zów.
II. K o n t r o l a z a g r o ż e n i a w y r z u t a m i g a z ó w i s k a ł w k o n k re t n y m w y r o b i s k u g ó r n i c z y m , o o i e r a się ona na p o m i a r a c h c i ś n i e n i a g a z u w o t w o r z e badawczym, p o m i a r z e w y p ł y w u g a z u z o t w o r u , b a d a n i u skały, ó s ł u c h u g ó r o t w o r u , b a d a n i u z m i a n k o n c e n t r a c j i gazu w w y r o b i s k o itd. O p e r a c j e te w o h o d z ą w skład s z e roko p o m y ś l a n e j tzw. p r o g n o z y bież ą c ej . W e d ł u g A u t o r a jest to d o ś ć n i e s z c z ę ś l i w e o k r e ś l e n i e ; sądzę, żc - p r a k t y c z n i e biorąc - k o n t r o l u j e m y stan z a g r o ż e n i a , a r.ie p r o g n o z u j e m y go. Z p o j ę c i e m p r o g n o z y łączy się b o wi e m z a w s z e o c e n a trendu, a nie s t a n u fak t yc z ne g o .
III. N i e d o p u s z c z e n i e do w y r z u t u g a z o w o - s k a l n e g o p r z e z s t o s o w a n i e o d p o w i e d n i c h t e c h n o l o g i i o ć a z m e t e d a k t y w n e g o o b n i ż a n i a z a g r o ż e n i a w y r z u t o w e go. T r z e b a p o w i e d z i e ć , że linia ta jest d o ś ć u b o g o r e p r e z e n t o w a n a , c h o ć b y w z e s t a w i e n i u z g ó r n i c t w e m w ę g l o w y m . K l a s y c z n y m i p r z y k ł a d a m i t ak i ch t e c h
n o l o g i i m o że być ł u g o w a n i e w o d n e lub* w i e r c e n i a o d p r ę ż a j ą c e szerol^ośredni- c o w e .
IV. U ł a t w i e n i e r o z ł a d o w a n i a n a p r ę ż e ń w c a l i ź n i e g r o ż ą c y c h wyrzutem n i e k o n t r o l o w a n y m - na z a s a d a c h s t r z e l a n i a c e n t r a l n e g o , z w i ę k s z o n y m ł a d u n ki e m M.V. W y b i e r a m y w ó w c z a s a l t e r n a t y w ę w y r z u t u k o n t r o l o w a n e g o , s p r o w o k o w a n e g o , cła Z a p e w n i e n i a o d p o w i e d n i e g o o d o r ę ż e n i a w y r o b i s k a i n i e d o p u s z c z e n i a do w u z w o l e n i a w y r z u t u w o b e c n o ś c i ludzi. N a w i a s e m m ó w i ą c , w g ó r n i c t w i e s o l
nym N Ru s t r z e l a n i e p r o w o k u j ą c e w y d a j e się być s t o s o w a n e t akże j a ko w pew-\
nyn s e n s i e m e t o d a urab i a n i a . W y r z u t s ka l ny , j e ż e l i p o t r a f i m y o g r a n i c z y ć j e g o o a r a m s t r y , m oże byc forma 'wygodnego", t a n i e g o o d d z i e l e n i a mas s k a l n y c h od ociosu.
V. Z a b e z o i e c z e n i e z a ł ó g p r a c u j a e y c n w o d i a c h z a g r o ż o n y c h . .. l inie te w c h o d z ę s y s t e m y o c z u j n i k o w a n i a o r a z i n d y w i d u a l n e w y p o s a ż e n i e • g ó r n i k ó w w a p a r a t y t len owe, r o z m i e s z c z e n i e w w y b r a n y c h p u n k t a c h d o d a t k o w y c h a p a r a t ó w t l en o w y c h , b a t e r i i p o w i e t r z n y c h , e w e n t u a l n i e ( s t o s o w a n y c h np. w g ó r n i c t w i e w s c h o d n i o n i e m i e c k i m ) k om ó r r a t o w n i c z y c h . Ta o s t a t n i a l i m a o ó r o n y ma
I
,
na celu, o rzy w y r z u c i e n i e k o n t r o l o w a n y m .skore już d o n i e g o m i m o w s z y s t k i ch p o p r z e d n i c h l i n i i ^ n i e s t e t y d o s z ł o ! u r a t o w a n i e ludzi. k t ó r z y z n a j d a się w s t r e f i e o d d z i a ł y w a n i a wyrz u tu .
N a l e ż y o rz y tym u w z g l ę d n i ć :
1) m o ż l i w o ś ć z n a l e z i e n i a się n o o m a s a m i w y r z u t b w y m i lub « icn zasięgu, d b rew p o z o r o m i w t a k i m p r z y p a d k u i s t ni e ;e m o ż l i w e ś c ’•sturku. wyrzut w prze
c i w i e ń s t w i e do t ą p n i ę c i a bywa z j a w i s k i e m p r z e b i e g a j ą c y m m e n a t y c h m i a s t o - wo. W. e r z y o a d k u w i ę c b e z p o ś r e d n i e g o . z a o b s e r w o w a n e g o z a g r o ż e n i a , i s t n ie j e m o ż l i w o ś ć w y c o f a n i a się;
ź ' szybkę e w a k u a c j ę z u ż y c i e m anaratć-w no. i n d y w i d u a l n y c h ze s t r e f y o d d z i a ł y w a n i a gazów. C h o d z i tu o o d d z i a ł y w a n i e d u s z ą c e lub t r u j ą c e ;
3' jw. n rzy w y s t ą p i e n i u k o n c e n t r a c j i d o w y r z u c i e m o g ą c y c h w s o ó ł w s r u n - k o wać r o z w i n i ę c i e się w y b u c h u g a z ó w palnych.
5. W n i o s k i
■V p r a c y zwróciłem: u wagę na występujące- w g ó r n i c t w i e m e ta n o w e , g a z o w e i w y r z u t o w e . W i e l k o ś c i tych z a g r o ż e ń ri żyć, tym bar d z i e j Ze n a l e ż y s ą dz i ć, iż będę one rosły.
Z a p r o p o n o w a ł e m o d p o w i e d n i ą s y s t e m a t y k ę w l i n i a c h o o r z e c i w tym z a g r o ż e n i o m .
W y d a j e się w r e s z c i e k o n i e c z n e p o d j ę c i e prac z z a k r e s g r o ż e ń m e t a n o w y c h - n-, w z ó r p r o g n o z m e t s n o w o ś c i (w tym t ywnych' dl a k o o a l ń scli.
K o n i e c z n e jest t akże w z b o g a c e n i e III l i n i i o b r o n y o n owe m e t o d y o b n i ż a n i a z a g r o ż e n i a w y r z u t o w e g o .
Nie wydaj-e r.j t akże w p eł ni r o z s t r z y g n i ę t a s p rawa n 3 nrzy ¡.adc k w/rt-wtu - 1 : kort rolo wa n eg o .
s o l n y m z a g r o ż e n i a ie iroźne l ek c e w a-
broriy s t o s o w a n y c h
u prognozowania za- tzw. p r o g n o z ak-
r z e c i w w y r z u t o m o
komo' r e t j r . k u w / c h
L I T E R A T U R A
[1] C y b u l s k i W. : W y b u c h y p ył u w ę g l o w e g o i ich z w a l c z a n i e . W y d a w n i c t w o
"Śląsk", K a t o w i c e 1973.
[2] Z a r z ę d z e n i e Pr e z e s a W y ż s z e g o U r z ę d u G ó r n i c z e g o z dnia 2 9 . 1 . 1 9 7 0 r. w sp r a w i e u s t a l e n i a k a t e g o r i i z a g r o ż e n i a m e t a n o w e g o z ł ó ż k o p a l i n oraz sp o s o b u u s t a l a n i a g r a n i c pól m e t a n o w y c h w p o d z i e m n y c h z a k ł a d a c h g ó r niczych.
[3] Z a r z ą d z e n i e P r e z e s a W y ż s z e g o U r z ę d u G ó r n i c z e g o z d n i a 2 9 . 1 . 1 9 7 0 r. w s p r a w i e u s t a l a n i a k a t e g o r i i z a g r o ż e n i a z ł ó ż k o p a l i n w y r z u t a m i g a z ó w i skał o r a z s p o s o b ó w u s t a l a n i a g r a n i c pól z a g r o ż o n y c h tymi w y r z u t a m i w p o d z i e m n y c h z a k ł a d a c h g ó rn i c z y c h .
[4] K o z ł o w s k i 8. : Z a g r o ż e n i e w y r z u t a m i g a z ó w i s k a ł w g ó r n i c t w i e w ę g l o wym. P a ń s t w o w e W y d a w n i c t w a N a u k o w e , K r a k ó w 1980.
[5] K o z ł o w s k i 8. : Z a g r o ż e n i e g a z o w e i w y r z u t o w e w g ó r n i c t w i e soli. M a t e r iały k o n f e r e n c y j n e " G ó r n i c t w o soli w P o l s c e " S I T G Z a r z ą d G łó w n y , K a t owi ce 1979.
R e c e n z e n t : Doc. d r hab. inż. O e r z y S ó ba l a
W p ł y n ę ł o do R e d a k c j i 1 8 . 0 2 . 1 9 8 1 r.
O a K T O p b l O n a C H O C T H B3pb!B0B r a 3 0 B H BŁlÓ pO CO B B COJIHHHX p y U H H K a X - JIHHHH 3 a n n T t j
f e s c u e
B paCoie npencianJieH B O np o c HaxoxfleHHa onacHocieft B3pH B 0 B r a3 0 B h BtiOpo- cob b nojibcKHx cojiHHux pyflHHKax. OGcyzcfleHu rrpHMepH no B a p H B a M MeTaHa. npe,n- cTasjieHH cnocoâtj KjiacoH$HnnpoBaHHa MecTopojxneHHft c y n e T O M onacHocieft B 3 p u - bob MeTaHa h BuôpocoB. IlpHBeneHa b cncT eM y jihhhK 3 a n H i n c o B O K y n H O C T B ofiec- n eseHna 6 e 3 0 n a c H 0 C T H ox sthx HBneimii,
The factor s of g as and p r o p u l s i v e haza rd in s a lina s - lines of d e f e n c e
■ S u m m a r y
The p ape r p r e s e n t s the p r o b l e m of gas and p r o p u l s i v e h a z a r d s a p p e a r i n g in Polish sa l i n a s and d i s c u s s e s the e x a m p l e s of m e t h a n e e x p l os i on s . T here have also been g i v e n the w a y s of c l a s s i f i c a t i o n of d e p o s i t s as regards methane and p r o p u l s i v e hararcis. The w h o l e of s a / e t y d e v i c e s in r e l a t io n to these hazards has been s ys t em a t i z e d .
