KARTA PRACY
Stulecie wojen, czyli Polska w XVII wieku
Potop szwedzki Tekst nr 1
Pierwsze uderzenie, wymierzone w Wielkopolskę, zastało ją nieprzygotowaną, albo raczej pogrążoną w zamieszaniu. Czterech wojewodów dzieliło władzę nad pospolitym ruszeniem. […]
Zebrali oni powołaną pod broń szlachtę nad brzegiem rzeki Noteci, w pobliżu
miasteczka Ujście; nie będąc ze sobą w zgodzie, nie potrafili sprzęgnąć w jedną całość obozu ani zjednoczyć umysłów. Zwiększała zło uporczywa niewiara w nadejście nieprzyjaciela, chorągwie, jak gdyby je tylko próżnymi plotkami straszono, zamiast razem przeciwstawić się wrogowi, rozbiegły się po wsiach i wyrządzały szkodę swoim. […]
Kiedy zbliżało się południe, ujrzano Wittenberga, gdy przeprawiwszy się z wojskiem przez Noteć pod Dziembowem, szykiem swoim opasał już Polaków od tyłu. Strach skłonił teraz wszystkich do zgody i jednomyślnie oświadczono się za przyjęciem szwedzkiej protekcji.
[…] Król Karol, uradowany dochodzącymi go wieściami, przyspieszył swoją drogę do Polski. […] Wkroczywszy do Wielkopolski, stojącej otworem ze wszystkich stron,
przyjmowany był powitaniem i darami jak gość, nie jak nieprzyjaciel.
Wespazjan Kochowski, Roczniki…, XVII wiek.
Pytania do tekstu:
1. Kto dowodził wojskami polskimi i jaki był tego skutek?
2. Jaka była postawa żołnierzy polskich?
3. Dlaczego ostatecznie wojska polskie poddały się Szwedom?
4. Jak polska szlachta przyjęła króla szwedzkiego?
5. Jaki obraz państwa wyłania się z tego tekstu?
Tekst nr 2
[...] Szwedzi znowu przystąpili do natarcia, z większą niż poprzednio siłą, gdyż dostarczono im z Krakowa sześć burzących dział i wielką ilość amunicji. [...] Na znak dany do ataku działa zaczynają miotać błyskawice i przeraźliwie grzmieć, podnosi się mocniejsza niż poprzednio wrzawa w gęstych, uformowanych w kliny szeregach, rozlegają się straszliwe grzmoty i sypie się grad pocisków, a cały nieboskłon, zasnuty dymem, zaćmiewa się
prochowymi wyziewami. [...]
Ale starcie z siłami nadprzyrodzonymi Szwedom się nie powiodło: ich pociski
odpadały od murów albo przelatywały ponad dachem kościoła, nie wyrządzając szkody. Ani doświadczeni puszkarze, ani mistrzowie sztuki pirotechnicznej nic na to nie mogli poradzić:
kule chybiały dachówek, a gorejące żagwie odskakiwały od gontów jak od litej skały. [...]
Wstyd opanował słynnych wojowników, zdobywców tylu twierdz, że muszą sromotnie ustępować przed gromadką niewojennych zakonników, zamkniętych w swoim klasztorze.
Wespazjan Kochowski, Roczniki…, XVII wiek.
Pytania do tekstu:
6. Gdzie mogły mieć miejsce opisywane w tekście wydarzenia?
7. Co miało Szwedom zapewnić zwycięstwo w tej bitwie?
8. Co było powodem niepowodzenia Szwedów?
9. Kto bronił twierdzy przed Szwedami?
Tekst nr 3
Najpierw część żołnierzy szwedzkich zajęła prawie wszystkie domy. Musieliśmy, choć niechętnie, żywić ich i konie. Broń wszystkim odebrali, niektórych wypędzili z domów, innym zabrali wszystkie sprzęty i co miesiąc z każdego domu brali podatki nie do zniesienia.
Nie oszczędzili i świątyń. Najpierw całkiem zburzyli klasztor bonifratrów, leczących chorych, potem zrównali z ziemią kościół św. Jana Chrzciciela ze szpitalem i kaplicą św. Krzyża, dalej bardzo zrujnowali klasztor Dominikanów, a w końcu sprofanowali kolegiatę, niedawno odbudowaną, w której złupili ołtarze błyszczące złotem i zdobne pięknymi wizerunkami świętych, zabrali szaty kościelne, kielichy, krzyże, świeczniki. Z organów powyrywali piszczałki, ludzi przebywających w kościele pobili i ograbili, wreszcie pół miasta spalili.
Andrzej Kazimierz Cebrowski, Roczniki miasta Łowicza.
Pytania do tekstu:
10. Jakie straty ponieśli mieszkańcy obrabowanego miasta?
11. Czyja armia zrabowała miasto?
12. Ile świątyń zniszczyli i ograbili najeźdźcy?
13. W jakim celu je rabowali ?
14. W jakim mieście działy się opisane w tekście wydarzenia?
