Charakterystyka mikroflorystyczna górnośląskiego karbonu produktywnego w polskiej części zagłębia

R O C Z N I K P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A G E O L O G I C Z N E G O A N N A L E S D E L A S O C I Ę T E G E O L O G I Q U E D E P O L O G N E Tom (Volume) XXXVII — 1S67 Zeszyt (Fascicule) I K raków 1967

A L E K S A N D E R JACHOW ICZ

CHARAKTERYSTYKA MIKROFLORYSTYCZNA GÓRNOŚLĄSKIEGO KARBONU PRODUKTYWNEGO

W POLSKIEJ CZĘŚCI ZAGŁĘBIA

Palynological investigations of the U pper Carbonifeous in the Polish p a rt of the U pper Silesia Coal Basin

T r e ś ć . W r e fe r a c ie p rzed sta w ion o k r ó tk ie streszczen ie d oty c h c za so w y ch w y ­ n ik ó w badań sp orow y ch p rzeprow adzonych dla p rofilu k arb on u p r o d u k ty w n e g o od o sa d ó w dolnego nam uru aż po w e s t f a l D. W ch a r a k ter y sty ce o sad ów grupy brzeżnej, sio d ło w ej i łę k o w e j om ów iono zasadnicze cech y zesp o łó w spor w y s tę p u ją c y c h w p o ­ szczeg ó ln y ch strefach . O pierając s ię ma fr e k w e n c ji i zasięgu w a ż n ie js z y c h ro d zajów i g a tu n k ó w m ikroflory, rozpoznanych w w y n ik u d a w n ie jszy c h i n o w sz y c h badań, w y d zie lo n o dla osa d ów n am uru i w e s tfa lu <po p ięć zasad n iczych str e f ( N ^ j , N 4- 5, N 6^ , Nq—g, N 10, W Łł W 2, W 3, W 4, W 5), bądź p o k r y w a ją c y c h się z n ie k tó r y m i ipodpiętra- m i karbonu górnego, bądź też o b ejm u ją cy ch odcinki w y ższe. N iek tó re z ty ch stref podzielić m ożn a dodatkow o na m n iejsze jed n ostk i (poszczególne części str e fy N i—3, W ld, W lg, W 4d, W 4S, W 4g), co stw a r za d o d a tk o w e m ożliw ości podziału i k o r e la c ji n ie ­ k tó rych o g n iw karbonu w Z agłębiu G órn ośląskim . P r z ed sta w io n o r ó w n ież z a r y so ­ w u ją c ą się o b ecn ie in terp reta cję w ie k o w ą p o sz c ze g ó ln y c h str e f w o d n ie sie n iu do h e e r le ń sk ie g o podziału karbonu i su g e r o w a n y c h przez autora w ię k s z y c h jed n o ste k m ik r o flo r y sty cz n y c h (C^, Cn, C™, C^,, C ^ , C ^ ,), jak rów n ież w a ż n ie js z e k ieru nki

d a lszy ch k o n ie c zn y ch op racow ań m ik r o flo r y sty cz n y c h .

Celem referatu jest przedstawienie w ażniejszych w yników badań m ikroflorystycznych przeprowadzonych na terenie polskiej części Zagłę­

bia Górnośląskiego z uwzględnieniem daw niejszych opracowań publiko­

wanych i nowszych prac archiwalnych.

Zastosowanie .spor dla celów stratygraficznych datuje się w karbonde górnośląskim od przeszło trzydziestu lat, co jest okresem znacznie krót­

szym od analogicznych badań m egaflorystycznych czy faunistycznych, prowadzonych na terenie Zagłębia Górnośląskiego już w X IX wieku.

W yniki licznych, pionierskich badań megaspor owych przeprowadzo­

nych w Zagłębiu w okresie m iędzyw ojennym podsumowane zostały przez J. Z e r n d t a (1934, 1937) w opracowaniu m onograficznym obejm ującym w arstw y siodłow e i brzeżne. M egasporowy schemat stratygraficzny gór­

nośląskiego karbonu produktywnego ustalony przez wspom nianego bada­

cza był również zasadniczym kluczem do dalszej kontynuacji tego rodzaju badań, rozpowszechnionych po r. 1945 na Górnym Śląsku przez T. B o ­

c h e ń s k i e g o .

R ezultaty powojennych badań megaspor owych opublikowane zostały do chw ili obecnej tylko częściowo przez M. B r z o z o w s k ą i Z. Ż o ł- d a n i (1958), M. B r z o z o w s k ą (1960) i Z. Ż o ł d a m i (1960); w iększość

— 42 ^—

nowych obserwacji zawarta jest jednak w opracowaniach archiwalnych Górnośląskiej Stacji Terenowej Instytutu Geologicznego w Sosnowcu, jak rówinież w niektórych opracowaniach dokum entacyjnych Katowickiego Pr z ed siębi orstwa G eo 1 ogic znego.

Badania mikrosporcswe o aspekcie stratygraficznym mtie b yły na tere­

nie Zagłębia Górnośląskiego prowadzone w okresie m iędzywojennym zupełnie. Obserwacje w ycinkow e, oparte ma badaniu kilku pokładów w ęgla z polskiej części Zagłębia rozpoczął w okresie okupacji U. H o r s t (1943,

1955) opracowując je łącznie z wybrajnymi pokładam i z rejojniu Morawskiej Ostrawy.

W yniki badań m ikrosporowych obejm ujących znaczną ilość pokładów w ęgla z niektórych wybranych rejonów polskiej i czeskiej części Zagłębia Górnośląskiego, a przeprowadzonych w latach 1950— 1955 pod kierunkiem T. B o c h e ń s k i e g o , opublikowane zostały przez S. D y b o v ą i A. J a c h o w i c z a (1956, 1957a). W następnym okresie profil mikro- sporowy górnośląskiego karbonu produktywnego uzupełniony został pod niektórym i względam i przez badania skał płonnych, co pozwoliło na wprowadzenie niektórych korekt i uzupełnień oraz zaproponowanie stref mikrosporowych (S. D y b o v a i A. J a c h o w i c z , 1957 b).

Niektóre now sze dane dotyczące zasięgu, frekw encji i znaczenia stra­

tygraficznego mikrospor w osadach produktywnych karbonu górnośląskie­

go opublikowane zostały następnie przez S. D y b o v ą i A, J a c h o w i ­ c z a (1958, 1960), A. J a c h o w i c z a (1958, 1959, 1960, 1961, 1964 a,

1964 b) i K. K r u s z e w s k ą (1958, 1963).

W ostatnich pięciu latach w ykonano w Górnośląskiej Stacji Terenowej Instytutu Geologicznego w Sosnowcu szereg opracowań mikrosporowych, opartych głów nie ma materiałach pochodzących z now ych w ierceń oraz z kopalń położonych w rejonach poprzednio n ie badanych. Uzyskano w tem sposób szereg nowych, nieraz bardzo istotnych inform acji dotyczą­

cych w arstw grupy brzeżnej, w arstw siodłowych, a także niektórych od­

cinków warstw grupy łękowej, poprzednio słabo rozpoznanych. Te nowe w yniki badań m ikrosporowych zawarte są głów nie w archiwalnych, nie publikowanych opracowaniach Górnośląskiej Stacji Terenowej Instytutu Geologicznego w Sosnowcu.

W przedstawianym referacie, stanowiącym krótkie podsumowanie obecnego stanu i dotychczasowych w yników badań sporowych górnoślą­

skiego karbonu produktywnego w polskiej części Zagłębia, oparto się za­

równo na starszych opracowaniach publikowanych jak i opracowaniach archiwalnych (M. B r z o z o w s k a , 1961— 1964; A. J a c h o w i c z , 1961— 196,4; S. K n a f e l , 1961— 1964; E. Ż o ł d a n i , 1962— 1964;

Z. Ż o ł d a n i , 1961— 1964).

Charakterystyki w arstw grupy brzeżnej dokonano głów nie w oparciu 0 m ateriały z północno-wschodniej części Zagłębia Górnośląskiego (war­

stw y flo r o w S k ie i grodzieckie), gdzie niski stopień uw ęglenia pozwala na uzyskanie dobrze zachowanej m ikroflory z całej w ęglonośnej serii dolnego namuru.

Charakterystyka w arstw siodłowych i dolnej części warstw rudzkich uzupełniona została m ateriałam i z północno-wschodniej części Zagłębia 1 z rejonu rybnickiego.

W arstwy grupy łękow ej, a przede w szystkim w arstw y orzeskie i łazi­

skie przeanalizowane zostały głów nie w oparciu o dane z now ych pól wiertniczych centralnej części Zagłębia (Studzianka-M izerów, C wiklice- -M iędzyrzecze-Bieruń).

— 43 ^—

WARSTWY GRUPY BRZEŻNEJ

W ęglonośne osady grupy brzeżnej, stanowiące najstarszą część górno­

śląskiego karbonu produktywnego, ograniczają się w północno-wschodniej części Zagłębia do w arstw florowskich i grodzieckich.

Osady te a zwłaszcza w ystępujące tutaj pokłady w ęgla odznaczają się jako całość licznym udziałem zarodników należących do rodzajów: Rota- tisporites P o t & Kr. , Rotaspora S c h e m e i , Chaetosphaerites F e l i x i Sćhulzospora K o s a n k e (tab. 1— 2). Frekwencja w szystkich w ażniej­

szych rodzajów m ikroflory oraz zróżnicowane w ystępow anie bogatego, zespołu gatunków pozwalają na w ydzielenie w obrębie grupy brzeżnej trzech zasadniczych stref, oznaczonych jako N i_ 3, N^{4 _ 5} i N⁶_⁷. Nawiązują orne pod względem stratygraficznym do analogicznych jednostek m ikro­

sporowych zaproponowanych poprzednio dla w arstw grupy brzeżnej za­

chodniej części Zagłębia Górnośląskiego ( S . D y b o v a i A. J a c h o w i c z , 1957 b).

S t r e f a N i^{_ 3}

Do strefy tej (oprócz płonnych w arstw sannowskich i górnych warstw malinowickich) inależą węgloinośne osady w arstw florowskich z grupami pokładów: Fv , FIV, Fm , F n , Fx i F 0 . Górna granica tej strefy dla num ero­

w anych pokładów florowskich przebiega w stropie pokładu F⁰ (A. J a- c h o w i c z, 1964 a, 1964b), który to pokład jest najw yższym pokładem florowskim ispotykanym najczęściej w wierceniach. Ponad tym pokładem w ystępuje zw ykle bezw ęglow a seria osadów o niew ielkiej miąższości, tw o­

rząca szczytową część w arstw florowskich w ich konw encjonalnym ujęciu (S. D o k t o r o w i c z - H r e b n i c k i , 1935).

W t y c h n ie lic z n y c h p u n k ta c h , g d z ie p o n a d p o k ła d e m F⁰ w y s t ę p u j ą c ie n k ie w k ła d k i w ę g l a z b a d a n e p a ly n o lo g ic z n ie , m o ż n a g ó r n ą g r a n ic ę s t r e f y u m ie ś c ić n ie c o w y ż e j , m ia n o w ic ie w o b r ę b ie o d c in k a o s a d ó w z a w ie ­ r a ją c y c h fa u n ę tz w . p o z io m u d o d a tk o w e g o (Ł. M u s i a ł , M. T a b o r, 1964); W k ła d k i w ę g l o w e w y s t ę p u j ą c e w e w n ą tr z t e g o p o z io m u w y k a z u ją b o w ie m c h a r a k te r m ik r o flo r y s ty c z in y s t r e f y N i_ 3. Ze w z g lę d u n a b r a k n u ­ m e r a c ji u n a j w y ż s z y c h w k ła d e k w ę g lo w y c h w y s t ę p u j ą c y c h w o b r ę b ie wspominliainego p o z io m u fa u n is ty c z n e g o ja k o m a k s y m a ln ą i r o b o c z ą g ó r n ą g r a n ic ę s t r e f y p r z y ję to s tr o p te g o p o z io m u (tab. 3).

Poniżej górnej granicy strefy N i^{_ 3} stwierdza się przede w szystkim obecność starszych gatunków, a naw et rodzajów m ikroflory nie spotyka­

nych zupełnie w wyższej części profilu.

Do gatunków takich spośród mikrospor należą tutaj m. in.: Euryzono- triletes macrodiscus (W a 1 1 z) I s c h., Diatomozonotriletes trilinearis P l a y f o r d , D. hughesii P l a y f o r d , Chaetosphaerites torisporoides D y b . & J a c h . , Ch. variabilis D y b . & J a c h . , oraz [zdecydowana w ięk ­ szość Tripartites S c h e m e i (T. aductus) I s c h./J a c h., T. confragosus J a c h . , T. (Trilobozonotriletes) incisotrilobus var. incisotrilobus ( B u t - t e r w o r t h & W i l l i a m s / J a c h . itd.).

Z w ażniejszych megaspor nie w ystępujących powyżej górnej granicy strefy N i_ . 3 można m. im. wym ienić: Lagenicula subtilinodulata N o w a k &

Z e r n d t, T. tenuicollatus N o w a k & Z e r n d t , T riletes infestus D i j k s t r a, Lagenicula crassiaculeata Z e r in d t, L. splendida Z e r n d t .

N iektóre z w ym ienionych przykładowo gatunków stwierdzone zostały tylko w niższej części strefy N ^ , do pokładu Fm lub F I} co przy noto-

— 44 ^—

T a b e l a — T a b l e 1 Z asięg i fr e k w e n c ja w a ż n ie js z y c h rod za jów i grup m egaspor w p ro d u k ty w n y m

k arb on ie górn o śląsk im

in th e c o a l-b e a r in g series of th e U pper S ile sia C oal-B asin . For th e e x p la n a tio n of P o lish nam es s e e Table 3

W ar st w y

o> ł*

W a ż n ie js z e rodzaje m e g a s p o r

V) 0)

+»L

o

&

V)

®

‘UO

fr

v5p

D0

1

a

10№

+*

Ivt Oc

aiO)

a

vs<U T.

8L

V) 2U 0 a w 1

V)

01 VJ

0) (0

L.

O

+*C V

*■>

v>a 8. L L.

&

V)

V) O

JH ^4-» a

3 H i

w

D)r > ^e

*n V c —*

£ flj _ l

CD0) ^:>

.c+<v

oL V

wa)

' Zo

*

3

— 3 2 6

o r z e s k ie

I l l l

r u d z k ie

sio d ło w e

g ro d zie c kie

f lo r o w s k ie

— 45 ^—

T a b e l a — T a b l e 2 Z asięg i fr e k w e n c ja w a ż n ie jsz y c h rodzajów i grup m ikrospor oraz ziarn p y łk u

w p ro d u k ty w n y m k arb on ie górn ośląsk im

R a n ges and fre q u en cie s of m o re im p o rta n t g en era and groups of m icrosp o res and p o llen s in th e c o a l-b e a r in g series of th e U p p er S ile sia Coal B asin. For th e e x p la n a tio n

of P o lish n am es see T ab le 3

W a z m e j s z e r o d z a j e m i k r o s p o r i p y ł k u

U w a g a : w k o lu m n ie D e n s o s po r it e s p rzed sta w ion o łą cz n ie w y s tę p o w a n ie zarod­

n ik ó w n a le żą c y c h do rodzajów : D e n s o s p o r it e s ( B e r r y ) P o t. & K r. i A n u l a t i s p o r i - t es (L o o is e) P o t. & K r.

R e m a r k : T he o ccurrences of spores b e lo n g in g to th e genera: D e n s o s p o r it e s ( B e r r y ) P o t . and K r. and A n u l a t i s p o r i t e s (L o o s e ) P o t. and K r. are p resen ted jo in tly in th e colu m n D en so sp or ite s.

T a b e l a — T a b l e 3 S tr efy m ik ro sp o ro w e i jed n o stk i m ik r o flo r y sty cz n e

na tle p od ziału lito str a ty g ra fic z n e g o karbonu gó rn o ślą sk ieg o

— 46 ^—

M icrospore zones and m icro floristic u n its com p ared w ith th e lith o stra tig ra p h ic d iv ision o f th e U p per C arbon iferou s of U p per S ile sia

L ito stra ty g ra fia L ith o stra tig ra p h y

P o k ła d nr S e a m No

J e d n o stk i m ik r o flo r y ­ sty czn e

M icrofloristic U n its

Grupatekowa Synclinal Series

W a r stw y lib ią sk ie

Libiąż B eds 119

w 5 c3

W arstw y ła z isk ie

Ł aziska beds

w 4

w 4g c2

204 W 4S

214 W<d

W a rstw y o rzesk ie O rzesze B ed s

w3

326

w„

c 1

340

w,

W a r stw y rudzkie R uda B eds

405 W ld

414

501 N 10

n Wn W a r stw y s io d ło w e

A n tic lin a l B e d s 510 N g -9

Grupabrzeżna MarginalSeries

W arstw y p oręb - s k i e -

P oru b a B eds

W a rstw y g ro d ziec- kie G rodziec B eds

N 6- r

Cn

p.m. Barbara (V) N 4-s

W. ja k lo w ie c k ie J a k lo v e c B eds

W a r stw y g r u - s z o w sk ie

i w . p ie tr z k o w i- ck ie

H ru so v B e d s P e tr k o v ic e B ed s

p.m. d od atk ow y

N ,-, C n

W arstw y flo r o w - s k ie

F lora B e d s

F„

Fi

F in

O bjaśnienie, E xp la n a tio n : p.m. Barbara (V) — poziom m orsk i B arbara (V), m arine zone B arbara (V); p.m. d o d a tk o w y — poziom m orsk i d o d a tk o w y , a d d itio n a l m arine zone.

— 47 ^—

wanych równocześnie zmiainach iw średniej frekw encji niektórych rodza­

jów m ikroflory (inp. Diatomozonotriletes ( N a u m o v a ) P l a y f o r d , Chaetosphaerites F e l i x , Tetraporina N a u m o v a) stanowić może pod­

stawę dla lokalnego, bardziej szczegółowego podziału odcinka w arstw flo­

rowskich zaliczonego do strefy N i^{_ 3} w północno-wschodniej części Zagłę­

bia Górnośląskiego.

Z ininych bardziej charakterystycznych gatunków w ystępujących licz­

nie poniżej górjmej granicy strefy N ^ , a bardzo rzadko lub niepew nie spo­

tykanych /nieco w yżej n ależy wspomnieć m. in.: K noxisporites carnosus (К in о х) B u t ł e r w o r t h & W i l l i a m s , Tripartites rugosus ( H o r s t) D y b . & J a c h . , Schulzospora primigenia f. elongata D у b. & J a c h . (miknospory) oraz Lagenicula agnina Z e r ni d t, Setosisporites hirsutus var. zerndti Br z . , Radiatisporites radiatus ( Z e r n d t ) P o t . & К г., Cystosporites benriholdi ( B o d e ) W i c h e r (megaispory).

W szystkie w ym ieniane powyżej gatunlki stanow ią tylko niew ielką część bardzo bogatego zespołu m ikroflory stwierdzonego dotychczas w po­

kładach florowskich strefy N i_ 3, gdzie w ystępują ponadto zarówno inne zarodniki z w yższych części profilu nie znane, jak również mikroflora typow a dla osadów całej grupy brzeżnej czy wreszcie zespół gatunków długow iecznych.

S t r e f a N4 _ 5

Zaliczono tutaj odcinek osadów szczytowej części w arstw florowskich i najniższą część warstw grodzieckich w ujęciu konwencjonalnym , inaczej odcinek od stropu tzw. dodatkowego poziomu faunistycznego do stropu V poziomu faunistycznego (poziom Barbara).

W ystępujące tutaj osady są najczęściej praktycznie bezw ęglow e poza cienkim i i sporadycznymi wkładkam i w ęgla lub łupku w ęglow ego. Za­

równo nieliczne zbadane dotychczas w kładki w ęglow e, jak również analiza próbek skał płonnych w ykazały, że osady tego odcinka zawierają zespół m ikroflory różniący się zarówno od bogatego zespołu strefy N i_ 3, jak i od w yższych pokładów grodzieckich nad poziom em V.

Różnica ta wyraża się przede w szystkim uboższym składem gatunko­

w ym próbek ze strefy N 4_ 5, w których brak już zupełnie w ielkiej ilości gatunków czy naw et niektórych rodzajów w ystępujących jeszcze poprzednio, i to na ogół licznie lub naw et bardzo licznie. Powoduje to ostrą, skokową zmianę zespołu m ikroflory pom iędzy strefam i N i^{_ 3} i N^{4 _ 5} wyrażającą isię m. in. tym , że pow yżej górnej granicy strefy N i^{_ 3} przestają zupełnie odgrywać rolę ilościow ą (a najczęściej nie w ystępują zupełinde) takie rodzaje jak: Radiatisporites P o t . & Kr . , Tripartites S c h e m e l czy Euryzonotriletes N a u m o v a . Rodzajów Diatomozonotriletes (N a u- m o v a) P l a y f o r d czy Procoronospora B u t ł e r w o r t h & W i l ­ l i a m s brak.

Ze względu na to, że w strefie N^{4 _ 5} brak już większości starszych gatunków zarodników, trzon stwierdzanego tutaj zespołu m ikroflorystycz- nego stanowią (prócz zarodników bainalnych i długowiecznych) przede w szystkim zarodniki w ystępujące w całym profilu w arstw grupy brzeż­

nej. Z mikrospor należą tutaj m. in.: Chaetosphaerites pollensimilis ( H o r s t ) B u t t e r w o r t h «Sc W i l l i a m s , Rotaspora knoxi B u t t e r - w o r t h & W i l l i a m s , Lycospora auratilis ( H o r s t ) P o t . & К r„

L. percusa ( H o r s t ) P o t . & Kr. , Simozonotriletes polygonius I ś c h . , Schulzospora primigenia D y b . & J a c h . , Glomospora lucida B u t t e r ­ w o r t h & W i l l i a m s , z megaspor zaś: Laevigatisporites fulgens

( Z e r n d t ) P o t . & Kr. , Lagenoisporites sim plex ( Z e r n d t ) P o t . &

Kr. , Setosisporites hirsutus var. brevispinosa ( Z e r n d t ) P o t . & Kr. , Rotatisporites rotatus (B a r 1 1 e 11) P o t. & Kr .

Z gatunków starszych, naw iązujących do strefy N i^{_ 3} w ystępują w stre­

fie N4_s pojedynczo i bardzo nieregularnie mikrospory: Knoxisporites carnosus ( Ki no x ) B u t t e r w o r t h & W i l l i a m s , Tripartites rugosus ( H o r s t ) D y b . & J a c h . i Schulzospora primigenia f. elongata D y b .

& J a c h . oraz (niektóre megaspory. W szystkie ornie są znajdywane bardzo rzadko, zw ykle itylko w niższej części osadów zaliczonych do strefy N 4_ 5.

S t r e f a N^{6 _ 7}

Należą tutaj osady pozostałej części w arstw grodzieckich, od stropu V poziomu faunistycznego (poziom Barbara) do spągu pokładu 510. D otych­

czasowe badainia sporowe cienkich wkładek w ęgla występujących w szczytowej części w arstw grodzieckich, mad ostatnim poziomem mor­

skim (Gaebler) a pod pokładem 510, wykazały, że zawierają one zespół m ikroflory charakterystyczny dla całych w arstw grodzieckich.

W strefie N^{6 _ 7} w sposób w yraźniejszy niż poprzednio zaznacza się pojawianie niektórych gatunków miikrospor (m. in.: Anulatisporites coro­

natus D y b . & J a c h . , A sacculatus D y b . & J a c h . , Cirratriradites s a tu m i (I b r.) S. W. & B., Mooreisporites sp., Schulzospora rara K o s a n - k e) w ystępujących na ogół pojedynczo, przede w szystkim w górnej części warstw grodzieckich. W yjątkiem są tutaj m egaspory Triangulatisporites triangulatus ( Z e r n d t ) P o t . & K r . notow ane stosunkowo licznie już od dolnej granicy strefy N 6_7.

Z górną granicą omawianej strefy, tj. z górną granicą w arstw grupy brzeżnej wiążą się ostatnie w ystępow ania Rotaspora S c h e m e l i Tetra - porina N a u m o v a oraz ostatnie liczniejsze notow ania Rotatisporites P o t . & K r., Chaetosphaerites F e l i x i Schulzospora K o s a n k e.

Tutaj również w ystępują m. in. po raz ostatni w szystkie gatunki charak­

terystyczne dla całego profilu grupy brzeżnej, w ym ienione poprzednio przykładowo przy charakterystyce strefy N 4_ 5.

Bliższe rozpoznanie m ikroflory w ystępującej w osadach grupy brzeż­

nej północno-wschodniej części Zagłębia Górnośląskiego oraz w yniki daw­

niejszych i (nowszych badań analogicznych osadów w zachodniej części Zagłębia, pozwalają obecnie ma ich wzajem ną korelację.

Górną granicę strefy N i^{_ 3} pokrywającą się w części północno-w schod­

niej ze stropem tzw. dodatkowego poziomu faunistycznego można obecnie utożsamiać z górną granicą warstw gruszowskich na zachodzie um ieszczo­

ną w stropie poziomu faunistycznego Enna.

O identyczności stratygraficznej obydwu tych poziomów faunistycz­

nych świadczy analogiczny charakter m ikroflory stwierdzonej w zbada­

nych dotąd wkładkach w ęglow ych, w ystępujących w obrębie wspom nia­

nych poziomów lub poniżej nich. Kierując się tym i obserwacjam i n ależy przypuszczać, że produktyw nym osadom w arstw gruszowskich (ew entual­

nie i warstw niższych) na zachodzie odpowiadają w ęglonośne osady warstw florowskich w części północno-wschodniej z w yjątkiem być może szczytowej części tych w arstw z nie nium er owalnymi wkładkam i węgla.

N owsze w yniki badań palynologicznych wskazują również na to, że osadom w ydzielonym w części północno-wschodniej jako strefa N^{4 _ 5} od­

powiadają ina zachodzie w arstw y jaklowieckie wraz z najniższą, spągową częścią w arstw porębskich. W obydwu przypadkach granica górna tej

* - 48 ^—

strefy przypada w stropie poziomu faunistycznego Barbara (poziom V), gdyż zbadane dotychczas próbki w ęg li w ystępujących bezpośrednio pod tym poziomem ;nie wykazują jeszcze w ażniejszych cech m ikroflorystycz- mych stwierdzanych w w yższych pokładach porębskich i grodzieckich, za­

liczonych już do strefy N 6_7.

Charakter m ikroflory w ystępującej w produktywnych osadach grupy brzeżnej wskazuje, przy porównaniu z innym i zagłębiami i w yższym i odcinkami profilu karbońskiego, w iek w yraźnie dolnonamurski (namur A w pojęciu heerleńskim). Podkreślić jednak należy, że w obrębie warstw grupy brzeżnej obserwuje się w yraźne zróżnicowanie mikroflory, specjal­

nie interesujące przy jej porównaniu z mikroflorą znaną dotychczas z produktywnych i bezw ęglow ych osadów karbonu dolnego, zwłaszcza

zaś wizenu górnego.

Bardzo wyraźne podobieństwo m ikroflorystyczne z osadami górnego w izenu wykazują najniższe produktyw ne osady grupy brzeżnej w północ­

no-wschodniej części Zagłębia (w arstwy florowskie, strefa N i_ 3), zaw ie­

rające bardzo w ielką ilość gatunków dolnokarbońskich n ie w ystępujących już w w yższej części profilu w arstw grupy brzeżnej. W związku z tym wspom niany odcinek osadów karbonu górnośląskiego (wraz z nieproduk­

tyw nym i osadami w arstw sarnowskich i górnych w arstw malinowickich) zaliczany jest do wizeńsko-namurskiej (C") jednostki m ikroflorystycznej (A. J a c h o w i c z , 1964 a).

Pozostała część osadów przynależnych do grupy brzeżnej (strefy N^{4 _ 5} i N 6_7) n ie wykazująca już bardzo w ielu gatunków dolnokarbońskich, lecz wyraźnie różna pod w zględem m ikroflorystycznym od osadów m łod­

szych, tworzy w łaściw ą m ikroflorystyczną jednostkę namurską (Cn), w której brak w ielu elem entów w izeńskich występujących jeszcze po­

przednio, zostaje częściowo tylko zrównoważony w ystępow aniem niektó­

rych gatunków nowych.

W A R ST W Y SIO DŁO W E

Osady w arstw siodłowych -spoczywające na warstwach grupy brzeżnej wyróżniają się od tych ostatnich zarówno brakiem poziomów z fauną morską, jak rów nież w ystępow aniem grubych pokładów w ęgla i w ybitną przewagą osadów gruboklastycznych.

Począw szy od samego spągu tych warstw (pokład 510) pokłady węgla wykazują radykalną zmianę zespołu m ikroflorystycznego w porównaniu z pokładami w arstw porębskich i grodzieckich.

Zmiana ta w yraża się szczególnie mocno w składzie ilościow ym mikro­

flory, gdzie w m iejsce kilku bardziej licznych poprzednio rodzajów domi­

nują (z rzadkimi i nielicznym i wyjątkam i) praktycznie tylko megaspory Zonalesporites (I b r.) P o t. & K r. oraz mikrospory: Densosporites (B e r- r y ) P o t . & Kr . i Anulatisporites (L o o s e) P o t. & Kr. , stanowiące nierzadko ponad 80, a naw et 90% w szystkich zarodników. Zjawisko to zaznacza się specjalnie wyraźnie w tych rejonach, gdzie w arstw y siodłowe składają się (prócz grubych pokładów węgla) głów nie z osadów piaskow­

cow ych ew entualnie zlepieńcowych.

Zmiana m ikroflory, o której mowa, znajduje również potwierdzenie w ostrej zmianie zespołu gatunków, bogatego w pokładach porębskich i grodzieckich a znacznie uboższego w większości zbadanych próbek z po­

kładów siodłowych.

W tych ostatnich brak już zupełnie (z w yjątkiem gatunków długo­

— 49 ^—

4 R o c z n i k t o m X X X V I I

wiecznych) w szystkich niem al w ażniejszych stratygraficznie zarodników i pyłków w ystępujących w całym profilu grupy brzeżnej. Jedynym i w y ­ jątkami iw tym względzie, które w skazyw ać mogą ew entualnie na pew ien słabo zresztą zaznaczony związek z warstw am i porębskimi i grodzieekimi, są pojedyncze, rzadko i nieregularnie w ystępujące okazy Rotatisporites rotatus (B a r 1 1 e 11) P o t. & K r . i Setosisporites hirsutus var. brevispi- nosa ( Z e r n d t ) P o t . & Kr . zanotowane tylko w niektórych punktach

Zagłębia w yłącznie w dolnej części pokładu 510.

W pokładach w arstw siodłowych należących do strefy m ikroflorystycz- nej N^{8 _ 9 w} m iejsce gatunków wym ierających przy górnej granicy w arstw grupy brzeżnej obserwuje się pierw sze rzadkie w ystępow ania zarodników nowych, reprezentujących w niektórych przypadkach now e rodzaje (np.

Bentzisporites P o t . & Kr. , Florinites S. W. & B.). Z gatunków tych można m. in. w ym ienić: Apiculatisporites raistricki D y b . & J a c h . , Planisporites kosankei P o t . & K r., D ictyotriletes bireticulatus (I b r.) P o t . & Kr. , Raistrickia protensa K o s a n k e , Triquitrites pulvinatus K o s a n k e , Cingulizonates asteroides ( K o s a n k e ) D y b . & J a c h . , Florinites sp. (mikrospory) oraz: Setosisporites hirsutus ( L o o s e ) I b r a - h i m i Bentzisporites tricollinus (Z e r m d t) P o t. & Kr . (megaspory).

W ystępowanie tych gatunków, aczkolwiek charakterystyczne i stw ier­

dzane w w ielu punktach, jest pod w zględem ilościow ym bardzo nieznacz­

ne i trudne do sprecyzowania ze w zględu na dom inowanie w analizach wspom nianych już rodzajów: Zonalesporites (I b r.) P o t. & Kr. , Denso­

sporites ( B e r r y ) P o t . & Kr . i Anulatisporites ( L o o s e ) P o t . & Kr. ; odnosi się to również do takich gatunków jak: Cirrartriradites saturni (I b r.) S. W. & B. czy Schulzospora rara K o s a n k e, które pojaw iły się już w strefie N 6_ 7. W przeciw ieństw ie do tego, w ystępow anie gatunków:

Anulatisporites coronatus D y b . & J a c h . i A. sacculatus D y b . &

J a c h . , które rzadko i pojedynczo pojawiają się w w yższych pokładach porębskich i grodzieckich (niektórych punktów Zagłębia, jest w pokładach siodłowych, a przede w szystkim w pokładzie 510 nieco liczniejsze.

Dla oceny stratygraficznej pokładów siodłowych zaliczonych do stre­

fy N^{8 _ 9} głów ne znaczenie posiadają: brak gatunków dołnonamurskich (i starszych) w ystępujących jeszcze w najw yższych pokładach brzeżnych, charakterystyczna zmiana w ilościow ym składzie m ikroflory i pojawienie

się now ych m łodszych gatunków zarodników i pyłków.

Z w ym ienionych wskaźników najbardziej ostro zaznaczają się dwa pierwsze, gdyż pojawianie się nowych gatunków jest w niektórych prób­

kach trudne do ilościowego określenia. Główne znaczenie tego trzeciego wskaźnika polega na fakcie, że zarówno nowe gatunki, jak i rodzaje w y ­

stępujące po raz pierw szy w pokładach siodłow ych (często z pokładem 510 włącznie) są charakterystyczne przede w szystkim dla osadów w estfalu, gdzie ich ilościow e w ystępow anie osiąga maksimum. Prekursoryczne w y ­ stępowanie tej m ikroflory w pokładach siodłowych, przy równoczesnym braku zarodników starszych w ystępujących poprzednio w grupie brzeżnej, sugeruje, na podstawie porównania z innym i zagłębiam i i w yższym i od­

cinkami profilu karbońskiego, zaliczenie w arstw siodłow ych do osadów namuru górnego w pojęciu heerleńskim . Jak to w ykazały dotychczasowe badania palynologiczne, w arstw y siodłowe nawiązują pod w zględem m i- kroflorystycznym przede w szystkim do najniższego odcinka w arstw grupy łękow ej (dolna część w arstw rudzkich), w raz z którym zaliczane są do góm anam urskiej (nam ursko-westfalskiej) jednostki m ikroflorystycznej (Cn — A. J a c h o w i c z , 1964a).

- 51 ^—

WARSTWY GRUPY ŁĘKOWEJ

Osady grujpy łękow ej, do której należą w arstw y rudzkie, orzeskie, ła z is k ie i lib ią s k ie w ujęciu S. D o k t o r o w i o z - H r e b n i c k i e g o i T. B o c h e ń s k i e g o (1952), w y k a z u j ą pod w zględem litologicznym znaczne zróżnicowanie w osadach piaskowcowych i m ułow cow o-iłow co-

w ych.

Najniższa część prqfilu tej grupy, a m ianowicie dolina część w arstw rudzkich w ykazuje wyraźną przewagę piaskowców w przeciw ieństw ie do górnych w arstw rudzkich i całych w arstw orzeskich, gdzie dom inują osady m ułow cow o-iłow cow e. W arstwy łaziskie i libiąskie wykazują po­

now nie w ybitną przewagę osadów gruboklastyczmych.

Zm iany mikroflory, jakie zaobserwowano dotychczas w całym profilu osadów grupy łękow ej, w niektórych przypadkach naw iązują do zasadni­

czych granic litostratygraficznych poszczególnych w arstw , w innych w y ­ stępują niezależnie od nich, ew entualnie je wyprzedzają. Na podstawie tych zmian można w całym profilu omawianej grupy w arstw w ydzielić następujące strefy mikrosporowe: N10, Wi, W2, W3, W⁴ i W5.

S t r e f a N¹⁰

Do strefy tej zaliczono pokłady najniższej części w arstw rudzkich, od stropu w arstw siodłowych do stropu pokładu 414.

W porównaniu z pokładami w arstw siodłowych następuje tutaj n ie­

znaczna tylko stosunkowo zmiana w przeciętnym składzie ilościowym m ikroflory, wyrażająca się nieco m niejszym , lecz nadal dom inującym udziałem Zonalesporites (I b r.) P o t. & K r., Densosporites (B e r r y) P o t . & Kr . i Anulatisporites (L o o s e ) P o t. & K r.

Równocześnie jednak w pokładach w ęgla tej strefy pojawiają się dal­

sze now e gatunki zarodników, reprezentujące niekiedy now e, młodsze ro­

dzaje (mp. Valvisisporites (I b r .) P o t . & K r ., Reinschospora S. W. & B.), a sygnalizujące zarazem wyraźniej niż poprzednio w ystępow anie m łod­

szej m ikroflory, która odgrywać będzie zasadniczą rolę w osadach m łod­

szych.

Z now ych gatunków mikrospor tutaj stwierdzonych w ym ienić należy m. in.: Mooreisporites auritus ( K o s a n k e ) , Reinschospora cf. magnifica K o s a n k e , Laevigatosporites ovalis K o s a n k e , Florinites similis K o s a n k e , z megaspor zaś: Laevigatisporites glabratus ( Z e r n d t ) P o t .

& Kr. , Lagenoisporites rugosus ( L o o s e ) P o t . & Kr. , Valvisisporites auritus (Z e r in d t) P o t. & K r.

Podobnie jak w przypadku w arstw siodłowych, now e gatunki notowa­

n e po raz pierw szy w strefie N¹⁰ w ystępują w niew ielkich ilościach, a ich stw ierdzenie jest na ogół m ożliw e przede w szystkim w tych próbach, gdzie udział dominujących rodzajów zarodników jest nieco niższy. W innych przypadkach zespół m ikroflory jest często gatunkowo ubogi, niekiedy banalny stratygraficznie.

Z innych obserwacji na podkreślenie zasługuje fakt, że w pokładach w ęgla omawianej strefy w ystępują po raz ostatni, zw ykle rzadko i n ie­

regularnie: Chaetosphaerites pollensimilis ( H o r s t ) B u t t e r w o r t h &

W i l l i a m s i Sporites problematicus Z e r n d t .

Granica pom iędzy strefam i N^{8 _ 9} i N^{ł 0} bywa w w ielu przypadkach mało wyraźna, zwłaszcza tam, gdzie cały odcinek warstw siodłowych i niższych w arstw rudzkich reprezentowany jest przez niew ielką ilość po­

4*

kładów w ęgla lub inawet częściowo zastąpiony osadami bez grubszych wkładek w ęglow ych.

Osady zaliczane do strefy N¹⁰ reprezentują w obecnym stanie ich roz­

poznania najw yższy odcinek górnośląskiego karbonu produktywnego, który pod w zględem m ikroflorystycznym można w sposób stosunkowo bezpieczny zaliczyć jeszcze do osadów namuru (namur górny). Jak już wspomniano, osady te wraz z pokładami siodłowym i reprezentują jednost­

kę m ikroflory styczną C„, w której brak już najw ażniejszych cech dolnomamurskich, a gdzie w ystępow anie niektórych rzadkich reliktów

starszych przenika się z rzadką jeszcze, prekursoryczną mikroflorą w est­

falską. Nieco częstsze w ystępow anie tej ostatniej w strefie N10 każe przy­

puszczać, że reprezentuje ona najw yższy namur (namur C).

W przeciw ieństw ie do osadów grupy brzeżnej dominującą rolę ilościo­

wą w pokładach siodłow ych i dolmorudzkich odgrywają gatunki i rodzaje długowieczne, przy czym niezw ykle obfite w ystępow anie Zonalesporites ( I b r . ) P o t . & Kr. , Densosporites (B e r r y ) P o t. & K r. i Anulatispo- rites ( L o o s e ) P o t . & Kr . zdaje się być związane z wyraźną zmianą charakteru osadów.

S t r e f a Wi

W ystępująca ponad pokładem 414 seria osadów obejmująca pozostałą część w arstw rudzkich oraz dolną część w arstw orzeskich do stropu po­

kładu 340 w łącznie stanowi strefę W:. Cały ten odcinek można w oparciu o dotychczasowe obserwacje podzielić pod względem m ikroflorystycznym na dw ie m niejsze części, wykazujące pewne, nie zawsze m ożliw e do okre­

ślenia różnice.

W dolnej części strefy (Wid) obejmującej osady od stropu pokładu 414 do stropu pokładu 405, rodzaje: Zonalesporites (I b r.) P o t . & K r.

a zwłaszcza Densosporites ( B e r r y ) P o t. & K r., niekiedy także Cinguli- zonates D y b . & J a c h . stanowią nadal jeszcze najw ażniejszy składnik ilościow y całego zespołu mikroflory, aczkolwiek odstępstwa od tej reguły zdarzają się częściej niż poprzednio, zwłaszcza w cienkich wkładkach w ę­

glowych.

Równocześnie, przynajmniej w niektórych rejonach, notuje się ju?.

tutaj >po raz pierw szy obecność pierwszych przedstawicieli nowego ro­

dzaju Latosporites P o t. & K r . i Alatisporites I b r. i w ystępow anie takich mikrospor jak m. iin.: Granisporites medius D y b . & J a c h . , C y- clogranisporites leopoldi ( K r e m p ) P o t . & Kr. , Raistrickia pallida D y b . & J a c h . , Cristatisporites indignabundus (L o o s e) P o t. & K r., Alatisporites trudatus K o s a n k e, Florinites c f . antiquus S c h o p f .

Podobnie jak to m iało m iejsce poprzednio, w ystępow anie tych now ych gatunków jest ilościowo szczupłe, rów nież jak pojedyncza obecność przed­

staw icieli starszych rodzajów: T ripartites S c h e m e l , E uryzonotriletes N a u m o v a i Schulzospora K o s a n k e , nie stwierdzanych w niektó­

rych próbkach zupełnie.

W górnej części strefy (Wig), do której należą osady od stropu pokła­

du 405 do stropu pokładu 340, obserwuje się już z reguły odmienny, prze­

ciętn y skład ilościow y mikroflory, charakterystyczny w Zagłębiu Górno­

śląskim dla znacznej części starszych osadów w estfalu. W ilościow ych analizach pokładów w ęgla i skał płonnych na plan pierw szy w ysuw a się wśród mikrospor rodzaj Lycospora S. W. & B. przy liczniejszym udziale niektórych innych rodzajów. Rodzaje zarodników dominujące poprzednio

— 52 ^—

— 53 ^—

w strefach N^{8 _ 9} i N™, a częściowo również w dolnej części strefy Wi (Wid) stają się tutaj (przeciętnie) podrzędnym składnikiem ilościowym .

Górna część strefy Wi w ykazuje również pierwsze pew ne w ystępow a­

nia niektórych dalszych nowych gatunków, reprezentujących m. in. takie typow o w estfalskie rodzaje jak: Superbisporites P o t . & K r . czy V esti- śpora B h a r a d w a j .

Z licznych now ych gatunków mikrospor stwierdzanych tutaj w ym ienić można m. in.: Tuberculatisporites gigantonodatus D y b . & J a c h . , V estispora cancellata ( D y b . & J a c h.), Latosporites latus ( K o s a n k e) P o t . & Kr. , Florinites ovatus D y b . & J a c h . , z megaspor: Super­

bisporites superbus ( Z e r n d t ) P o t . & Kr . i Cystosporites verrucosus D i j k s t r a.

Pod w zględem gatunkowym próbki ze strefy Wi, zwłaszcza z jej górnej części (Wig), są obfitsze od próbek ze strefy N i0, głów nie dzięki pojawianiu się gatunków nowych. W tych przypadkach, gdzie dominowanie rodzaju Lycospora S. W. & B. jest szczególnie w yraźne, gatunki te w ystępują w nieznacznych ilościach.

D la osadów całej strefy Wi charakterystyczny jest niski udział pro­

centow y zarodników i pyłków należących do rodzajów: Laevigatosporites I b r. i Florinites S. W. & B., w pewnej m ierze także: Planisporites ( K n o x ) P o t . & K r. i Triangulatisporites P o t . & K r.; w szystkie te rodzaje w ystępują liczniej w w yższych odcinkach profilu.

S t r e f a W²

Obejmuje ona środkową część warstw orzeskich od stropu pokładu 340 do stropu pokładu 326. W stosunku do strefy Wi, a zwłaszcza jej górnej części (Wig), obserwuje się tutaj niektóre charakterystyczne zm iany ilo­

ściow e i gatunkowe.

Po raz ostatni w całym profilu górnośląskiego karbonu produktywnego w ystępują tutaj liczniej mikrospory Cingulizonates D y b . & J a c h.

i m egaspory Setosisporites (I b r.) P o t. & K r. Wśród mikrospor nadal dominuje rodzaj Lycospora S. W. & B. przy liczniejszym niż poprzednio udziale Cyclogranisporites P o t . & Kr. , Planisporites (K n o x) P o t. &

K r., Laevigatosporites I b r. i Florinites S. W. & B. Liczniejszym i rodza^

jam i megaspor są tutaj: Triangulatisporites P o t . & K r . , Tuberculati­

sporites (I b r.) P o t. & Kr . i V alvisisporites (I b r.) P o t. & Kr .

Strefa W² jest najwyższym ogniwem karbonu produktywnego, w któ­

rym stwierdzono pojedyncze, bardzo rzadko i nieregularnie w ystępujące egzemplarze Lycospora ex. gr. nitida ( H o r s t ) P o t . & Kr . i Schulzo- spora ocellata ( H o r s t ) P o t . & Kr . Obydwa te gatunki, charaktery­

styczne dla w arstw grupy brzeżnej, a szczególnie dla niższej ich części (strefa N i_ 3), notow ane są jeszcze tylko w osadach strefy Wi i W2, nie stwiemdzolroo ich [natomiast do tej pory w warstw ach porębskich, siodło­

w ych i dolnych warstwach rudzkich.

Charakterystyczne dla strefy W² są ostatnie liczniejsze w ystępow ania Cingulizonates tuberosus D y b . & J a c h . , a przede w szystkim zalicza­

nych do Radiizonites gatunków: C. asteroides ( K o s a n k e ) D y b . &

J a c h . i C. karczew ska D y b . & J a c h .

Z now ych mikrospor notuje się tutaj m. in. pierwsze, czasem nieregu­

larne występow ania: Anapiculatisporites isselburgensis P o t . & Kr. , Laevigatosporites perm inutus A 1 p e r n, Endosporites mediapudens ( L o o s e ) P o t . & K r., Alatisporites varius K o s a n k e. Wzrasta tutaj

— 54 ^—

natomiast iw sposób w idoczny ilościow y udział gatunków, które pojaw iły się już poprzednio w strefie Wa, d otyczy do szczególnie mikrospor nale­

żących do rodzajów: Cristatisporites P o t . & Kr. , Laevigatosporites I b r. i Florinites S. W. & B.

Granica pom iędzy strefam i Wi i W² jest w niektórych przypadkach słabiej zaznaczona w przeciw ieństw ie do górnej granicy strefy W² posia­

dającej w yraźny charakter. Ta ostatnia, podobnie jak granice pom iędzy strefam i N^{x _ 3} i N^{4 _ 5} oraz N^{6 _ 7} i N^{8 _ 9} zazmacza się przede w szystkim w praktycznym zanikaniu niektórych gatunków w ystępujących już od spągu osadów produktywnych (np. Setosisporites praetextu s ( Z e r n d t ) P o t . & Kr . czy Cingulizonates tuberosus D y b . & J a c h . ) bądź też znanych od w arstw siodłowych (np. Cingulizonates asteroides ( K o s a ;n- ke ) D y b . & J a c h . ) . Zarodniki te powyżej górnej granicy strefy W² przestają odgrywać w ainializach jakąkolwiek w iększą rolę ilościową.

Problem przynależności wiekow ej osadów zaliczonych do stref Wx i W² nie jest jeszcze w św ietle ostatnio przeprowadzonych badań zupełnie wyjaśniony.

D otyczy to przede w szystkim dolnej części strefy Wi (Wid), która z jed­

nej strony w ykazuje cechy ilościow e zbliżające ją do niew ątp liw ie górtno- namurskich osadów strefy N i0, z drugiej jednak zawiera niektóre nowe gatunki w ystępujące przede w szystkim w utworach w estfalu.

Przynależność osadów górnej części strefy Wi (Wig) do w estfalu A przyjmowana już poprzednio (S. D y b o v a i A. J a c h o w i c z, 1957 b) nie nasuwa takich w ątpliw ości ze w zględu na stwierdzone w ystępow ania elem entów typow ych dla najniższego w estfalu.

Pozycja stratygraficzna osadów strefy W² korelowanej pierw otnie z dolną częścią w estfalu B (S. D y b o v ś i A. J a c h o w i c z , 1957b) nabiera obecnie inowego charakteru ze w zględu na niektóre now sze obser­

wacje, przede w szystkim zaś na skutek stwierdzenia w tych osadach rzadkich, lecz charakterystycznych egzem plarzy ziann pyłku Schulzospora K o s a m k e , znanych poprzednio jedynie z osadów mamurskich. Rodzaj ten oraz gatunki analogiczne do w ażniejszych Radiizonites podawane są ostatnio przez M. A. B u t t e r w o r t h (1964) z w estfalu A zagłębi an­

gielskich. Jeżeli w ystępow anie tych gatunków (w naszym przypadku przede w szystkim mikrospor określanych dotychczas jako Cingulizonates asteroides ( K o s a n k e ) D y b . & J a c h . i C. karczew ska D y b . &

J a c h . ) okaże się rzeczyw iście charakterystyczne przede w szystkim dla w estfalu A, to ze w zględu na ich najliczniejszą obedmość w strefie W² należałoby tę ostatnią zaliczyć do wspom nianego podpiętra w estfalu.

W takiej sytuacji strefy Wi i W² karbonu górnośląskiego stanow iłyby nadal łącznie pierwszą większą, w estfalską jednostkę m ikroflorystyczną karbonu (C^ — w g A. J a c h o w i c z a , 1964 a), odpowiadającą jednak

w całości w estfalow i A.

S t r e f a W³

N ajw yższy odcinek w arstw orzeskich, od stropu pokładu 326 po spąg piaskowcowego kom pleksu warstw łaziskich, stanowi strefę W3 1. Można ją obecnie scharakteryzować nieco dokładniej w 'porównaniu do poprzed­

1 W a nalizach roboczych i o p ra cow an iach a r c h iw a ln y ch s tr e fa ta ozn acza n a b y ła rów n ież jako W 3(i.

niego ujęcia (S. D y b o v a i A. J a c h o w i c z , 1957 b), głów nie dzięki now ym badaniom przeprowadzonym w centralnej części Zagłębia.

Pokłady w ęgla w ystępujące w górnej części w arstw orzeskich aż do najw yższego pokładu położonego tuż pod spągiem łaziskiego kom pleksu piaskowcowego odznaczają się, podobnie jak pokłady niższych stref w arstw orzeskich, bardzo licznym jeszcze przeciętnie w ystępow aniem mikrospor Lycospora S. W. & B. oraz liczniejszym niekiedy niż poprzednio udziałem : Cyclogranisporites P o t . & K r., Planisporites (K n o x) P o t .

& K r ., Vestispora B h a r a d w a j , Laevigatosporites I b r. i Florinites S. W. & B., przy kom pletnym niem al braku Cingulizonates D y b . &

J a c h . (wraz z formami zaliczanym i do Radiizonites).

Wśród megaspor najliczniej w ystępują tutaj rodzaje: Triangulatispori­

tes P o t . & Kr. , Tuberculatisporites (I b r.) P o t . & K r., Valvisispori- tes (I b r.) P o t . & Kr . i nadal jeszcze Lagenicula ( B e n i n i e & K i d -

s t o n) P o t . & Kr .

W zaliczanych do strefy W³ pokładach orzeskich udział rodzajów:

Cingulizonates D y b . & J a c h . i Setosisporites (I b r.) P o t. & K r. jest m inim alny, podobnie jak ma to m iejsce w pokładach łaziskich.

Począw szy od dolnej granicy strefy W³ obserwuje się pierwsze, czasem jeszcze nieliczne, w ystępow ania w ielu now ych gatunków, m. in.: W estpha- lensisporites clarus ( D y b . & J a c h . ) , K noxisporites hageni P o t . &

K r., Florinites triletus K o s a n k e, Wilsonia granulata D y b . & J a c h . , Endosporites globiformis (I b r.), niekiedy również Speciososporites bilate-

ralis P o t . & Kr . i imlnych.

Biorąc pod uwagę poznany dotychczas zespół m ikroflory w ystępujący w strefie W³ oraz jego stosunek do stref sąsiednich zalicza się ten odcinek karbonu górnośląskiego do w estfalu B, zgodnie z poprzednimi sugestiam i (S. D y b o v a i A. J a c h o w i c z , 1957b).

S t r e f a W⁴

W pierw otnym ujęciu strefa ta obejmowała osady od pokładu N iedzie- liska II do pokładu Sacher w rejonie Jaworzna i scharakteryzowana była jako odcinek z przeważającym udziałem mikrospor Densosporites (S. D y - b o v a i A. J a c h o w i c z , 1957b). Dom inowanie ilościow e tych zarod­

ników odróżniało zbadane w ów czas pokłady strefy W4 od pokładów libią- skich, stanowiących bezpośrednio strefę wyższą.

Szczegółow e badania w szystkich pokładów w ęgla w ystępujących w piaskowcowym kom pleksie warstw łaziskich centralnej części Zagłębia potw ierdziły w zupełności poprzednie obserwacje o dominowaniu Denso­

sporites w pokładach w ęgla środkowej części tego kompleksu, pozw oliły one ponadto na scharakteryzowanie m ikroflory najw yższych pokładów w ęgla tego kompleksu (poprzednio inie badanych) oraz uściślenie charak­

terystyki najniższych pokładów łaziskich.

W św ietle tych badań w arstw y łaziskie w ich m aksym alnym w ykształ­

ceniu dzielą się pod w zględem m ikroflorystycznym na trzy części: dolną (W4d), środkową (W4s) i górną (W4g) 1.

Pokłacfy w ęgla w ystępujące w dolnej części piaskowcowego kompleksu w arstw łaziskich aż do pokładów oznaczanych jako 216, 215 i 214 w łącznie w ykazują przeciętny skład m ikroflory styczny różniący się zarówno od

— 55 ^—

1 W analizach roboczych i opracowaniach dokumentacyjnych odcinki W4d i znaczone były poprzednio jaiko W3g i W^.

— 56 ^—

najw yższych pokładów orzeskich, jak też i od wyżej leżących pokładów łaziskich.

W porównaniu do najwyższych pokładów orzeskich w dolnej części w arstw łaziskich (W4d) przeciętny udział mikrospor Lycospora S. W. & B.

jest znacznie m niejszy; jeszcze w yraźniejszy skok zaznacza się w w y stę­

powaniu megaspor Lagenicula ( B e n n i e & K i d s toi n) P o t . & Kr . Mikrospory Densosporites (B e r r y) P o t . & Kr . w ystępujące w pokła­

dach strefy W³ w nieznacznych ilościach osiągają w niektórych pokładach dolnej części w arstw łaziskich znacznie w yższe wartości, średnio są podob­

nie liczne jak mikrospory Lycospora S. W. & B.

Z ininych rodzajów mikrospor po raz ostatni w ystępuje liczniej rodzaj Vestispora B h a r a d w a j , nadal liczne są: Planisporites (K n o x) P o t . & K r., Laevigatosporites I b r. i Florinites S. W. & B. W pokła­

dach dolnej części w arstw łaziskich, podobnie jak w strefie W3, udział mikrospor Cingulizonates D y b . & J a c h . i megaspor Setosisporites (I b r.) P o t. & K r. jest (z iniieliczinymi w yjątkam i) minim alny, często brak ich zupełnie.

Z nowych gatunków mikrospor stwierdzanych po raz pierw szy od spągu piaskowcowego kompleksu w arstw łaziskich w ym ienić można m. in.:

Reticulatisporites muricatus K o s a n k e , Endosporites plicatus K o- s a n k e i Alatisporites punctatus K o s a n k e .

Granica pom iędzy w arstw am i orzeskim i i łaziskimi, czyli pomiędzy strefam i W3 i W4 (ściślej W4d) zazinacza się na ogół ilościowo dość w yraź­

nie; już pierw szy pokład poniżej spągu piaskowcowego kom pleksu w arstw łaziskich w ykazuje z reguły nagły i znaczmy wzrost Lycospora S. W. & B., zw ykle także Lagenicula (B e n m i e & K i d s t o in) P o t . & Kr .

Pokłady w ęgla w ystępujące w środkowej części w arstw łaziskich cen­

tralnej części Zagłębia (W4s), czyli na odcinku od stropu pokładu oznacza ­ nego jako 214 do stropu pokładu przyjm owanego za 204, w ykazują w po­

równaniu z pokładami niższym i znacznie w yższy przeciętny udział mikro­

spor Densosporites (B e r r y) P o t . & Kr . Mikrospory Lycospora S. W. & B. w ystępują tutaj w znacznie m niejszych ilościach, podczas gdy udział Laevigatosporites I b r., Florinites S. W. & B. i Zonalesporites (I b r.) P o t. & K r. jest przeciętnie w yższy niż w pokładach dolnej części w arstw łaziskich.

W środkowej części w arstw łaziskich na uwagę zasługują pierwsze, rzadkie i pojedyncze w ystępow ania gatulnlków: Torispora securis B a 1 m e i Verrucososporites obscurus ( K o s a n k e ) P o t . & Kr . stwierdzone w centralnej części Zagłębia poniżej pokładu oznaczanego jako 209 lub naw et 212. W pokładach środkowej części w arstw łaziskich notuje się polniadto ostatnie pew ne, aczkolwiek bardzo nieliczne i rzadkie (pojedyn­

cze) w ystępow ania mikrospor z rodzaju V estispora B h a r a d w a j i Cin­

gulizonates D y b . & J a c h . jak rówtnież megaspor Setosisporites (Ib r.) P o t . & Kr .

Górna część w arstw łaziskich (W4g), której bliższa charakterystyka mikrosporowa nie była podawana, wykazuje ponowną zmianę ilościową w przeciętnym składzie mikroflory. Rodzaj Densosporites (B e r r y) P o t .

& K r., tak charakterystyczny ilościowo w środkowej części warstw, w y ­ stępuje, począwszy od pokładu oznaczanego jako 203, w znacznie m niej­

szych ilościach na korzyść mikrospor Lycospora S. W. & B. i rodzajów:

Cyclogranisporites P o t . & Kr. , Granisporites (I b r.) D y b. & J a c h., Granulatosporites ( Ibr. ) D y b . & J a c h . oraz pozostałych rodzajów