Dysharmonijność budowy fałdowej karbonu produktywnego w rejonie ostrawsko-karwińskim

Vlastimil SVOBODA, Jaroslav ZEMAN

Oysharmoniiność budowy · fałdoweikarbonu produk ..

ływnego w reionie osłrawsko-karwińskim

WSTĘP

W latach 1959:-1961 sporządzone 7JOstały mapy strukturalne i . tek- toniczne niecki ootrawsk:ej, tj. obszaru obe~mującegOo głównie zachcdn:ą część rejonu ostrawsko-kaTW:.ńsk:egOo (B. Kre~ci; V. Svooooa, J. Zeman

1961a, 1961b).Mapy strukturalne mają skalę l : 25 000; mapy tektonicz- ne l : 10 000, wpozicmach coo 100 metrów, dla llllter.wału

+

^{100 m do}

--- 300 In (w odnies:eniu do poziomu Adriatyku). Analogiczne mapy tektoniczne były · sporządzone dla całego rejolIlu również w skali

l : 25 000.. ..

Zastosowana metcda spo·rządzaniamap była konsultowana z. prof.

St. Doktorowicz-Hrebnkkim, który wyko,nał mapę strukturalną dla ca-

łego Górnośląskiego Zagłębia Węglo.wego z . wy;ątkieni części czecho;'

sło,wackiej. IPrace nasze nawiąiywały do. 'Wspomnianej mapy,zast~

wano tu jednakże odm:enną metodykę. W porów.n.a,niu do mapy prof.

St. Doktorowicz-Hrebnickiego, która jest syntetyczną mapą strukturalną

i tektoniczną, mapy nasze ^zostały zestawio:ne o,dJdzielnie. Mapy ^poszcz~

gólnych horyzontó.w strukturalnych są również potrakto.wane oddziel- n:e. Ta odmienna metodyka zastooowana zootała, w celu l,lzyskania moż­

liwości porównania poszczególnych poziomów głębokości oraz przepro- wadzenia obserwacji .wgłębnych zmian ·bud{),wy tektonicznej.

W cZasie gromadzenia materiałów, a szczególnie po zestawieniu ~ap~

najwyraźniejszącechą budowy tego obszaru okazała się dysharmonia 'strukturalna; zarówno pozioma, jak i pionowa. W artykule niniejszym

omaw~my niektóre główne elementy tej dysharmonii oraz :wyjaśniamy genezę jej powstarua.

GŁÓWNE STRUKTURY FAŁDOWE

Zachodnia część rejonu ostra.wsko-karW.ńskiego, położona geografi- cznie pomiędzy Boguminem a Ostrawą, jest obszarem silnie zaangażo.­

wanym tęktonicznie,

o

^złożonej b1,1ldowie fałdowej i uskokowej. Straty- graficznie występują tutaj wyłącznie warstwy ostrawSlkie(gruPa brzeż'"

l.

96 ^VlastimU. Svoboda, Jaroslav Zeman

na), których najlwyższe ognbwa (warstwy porębskie i jaklowieckie}·roz-

winięŁe są tylko w środkowej części obszaru: 'w brachysynklinie ostraw- '. skiej. ' , . . .

Wyniien:ony 'o·bsZar podzielić możemy na część zachodnią i północ­

no-zachodnią, która sfałdowana . jest .w kilka asymetrycznych ^fałdów

kształtu fleksuralnego 1, to znaczy z łagcdnie nachylonymi skrzydłami

zach()dnimi, i stromymi, a nawet obalonymi, skrzydłami WlSChodnimi.

Na granicy z karbonem prcduktywnym w budowie tektonicznej bio-

rą również, udział warstwy pietrzkowickie, sfałdowane jako lokalnie za- znaczone siodło .lhot~kie oraz ważne s:'odło Kopalni J. Sverm.~ (pi er- JWotnie znaczonego jako·' sicdło Ignata), którego .północnyni przedłuż~

mem: osiCfWYm jest ^siodło Ko.palni E. Urx (daJWn.iej- ^siodło anselmskie),

'uważa'ne poprzednio za siodło odrębne. Ostatn:m z wielkich. si():leł. jest

$iodło Kopalni V:'tezny Unor (dawniej siodloFrantiska).

W. części południ()wej i połwdniowo-wschodniej występują natomiast tylko struktury brachyfałdowe. Są tO: brachysynklina ostrawska, na.j~

większa brachystruktura rejonu ostrawskó-karwińskiego, oraz brachy- antyklina herzmanicka z kopułą Kcpalni Rudy' ~.i~en. Opisywany obszar

jest na wschodzie o.graniczony fałdem michałkowiCkim, przeiście między

óbydwoma typami fałdOlWań stanowią płaskie, zupełnie symetryczne ^si~,

dła: koblowskie i rych.wakizkie, których przejściowy charakter jest za:.:.

znaczony również ich usytuowaniem (fig. 1). . .

Wymieniliśmy dotąd główne samcdzielne struktury, bez brania pod .

· uwagę lokalnych deformacji fałdowych, spowcdowanychfałdowanie:o;l

dysharmonijnym. K. Patteissky (1928) uważał obydwa typy fałdów za

'jednakowo ważne. . .

Budowa uskoko,wa reprezentowana jest przez dyslokacje wszystkich rodzajów i kierunków, bez ,wyraźniejszych systemów. Z ogólnej pozycJi uskoków ·w sroąu.nku do struktur fałdowych wynika pewha· zależllOś.ć

tylko ,w tym znaczeniu,' że obszar ;intensywniej sfałdo.wany posiada . mniejs,zą., ilość uskoków, bardzo jednak ważnycł\ po4wzglęodem struk~

turalnym. Obszar braehystruktur jest w przeciwieństwie do tegoszczec

góło:wo pcdzielony drobniejs,zymi ·US'kokami, posiadającymi tendencję do radialnego układania się óW stosunku do jąder fałdów. . .

CHARAKTERYSTYCZNE CECHY BUDOWY

Z ogólnych chara~terystycznych ce<:ih struktUr fałdowych iWYrĆ!Ż'Ilia.

:Się ich asynietryczność spowodowana sfleksuro,waniem. Aczkolwiek nię

chcdzi tu o fleksury, lecz o pra.wdziwe fałdy, zastosowany termin odpO- Wiada najlepiej ich moor!old,gii. Przy wsehodniejwergencji wszystkich faMów w zachodniej części obszaru, skrzydła zachodnie poszczególnych

fałdów są ułożone płasko, n:ekiedy prawie poziomo. ^Skrzydła wschodnie natom:ast są strome lub nawet o,balone, w niektórych przypadkach za- znacza ^się nawet kilkakrotne obalenie schodowe (faMy S<!hodowe ^są zna-

·ne ^również z kulmu Niskiego Jesienika). W synklinach skrzydłazoi"ien-

1 Bl1$Ze wyjaśnienie tego' terminu 1 cel jego zastosoW&llt& .Autorzypoda.j"w ~) . ezę,6!l1 artykUłu ~.Red..),

,l

9

o ~ _ _ _ _ J -_ _ _ _ ~ _ _ ~ 1500 m 6

Fig. 1. Mapa tektoniczna niecki ostrawskiej Tectonic map of the Ostrava basin

1 - osie autykliu; 2 - osie .synklin; g.ranice brachystruktur; 4 - przebieg Hnii zanu- rzania osi; 5 - rzezba karbonu; 6 - przebieg poklad6w; 7 - linie uskok6w; 8 - linie odklu6; - 9 - g16wne szyby

1· - axes of ruut,iClldnes; 2 - :axes of sYll'clilnes; 3 - b01.1ndaniles of btmcihys1tll"UOtW1"e6;

4 - course of submergenoe Hnes .of axes,; 5 - reUef of the Oarboniferous deposits;

6 - course of coal seams; 7 -lines of faults; 8 - lines of shearing of!; 9 - principal

min~ shafts

~ /

,- J

i

j j j j j j

j j j j j j j j j j j j j j j j

j j j j j j j j j j j j j j j j j

j j j j j j j j

j j j j j j j

j j j

Dysh'ai'Illonfjność . budowy fałdowej, karbonuprotiuktywnego

w

. nadkład mioceński'

- - - 1 o , 50 , 100 150 200 " 250m ł

••••••...•. Z

---3

Fig. 2. Odr~ńskie partie siodła kopalni E. Urx; przykład fałdu fleksurowego ,(według danych kopalni)

Odra part of ant1cline in colliery E. Urx; example ot '

flexure fołd (according to mine records)

l - , pokłady wYebploatowane; 2 - pnypunczrJny przebieg

pokładów; 3 ' - dyslokacje

l - explolted sealD8; 2 .:... presumable cour.se of ,seams; 3,- d1sloca tlona

10wane Są oczywiście przeciw.ńie. Ksrlałtfleksuralny lub podobny do' ' litery "Z" (fig. 2) jest oprócz' tego pcdkreślony tyni, że lin::ałącząca

, wierzchołki siodeł prostopadle do ich osi

z

zach.cdu .na .wschód opada , two~ząc bwdowę schodową, wyrażoną zapadaniem fą;łd6w IW kierunku

-wschodnim. ^{> . .}

Z dalszych cech chara,kterystycznych naleŻYlwytnienić zapadanie osi wszystkich fałdóW ku południowi, ewentualnie ku po.}udn:owemu zacho ...

·dc.wi, zapadanie płaszczyzn osi l!u zachcdowi, lub ku WNW. Najbardziej

charakterystyczną cechą jest jednak dysharlnonia.

, Jeżeli' obserwujemy cały obszar, a więc i obszar, brachystrukt~;

.stwierdzamy, że przestrzenne (kierunko.we) ułożenie' 08i nie jest' Wza- jemnie równoległe. Osi fałdów (fig. 1) są rÓwnoległe tylko Ba południu>

,obszaru, ku północy rozchodzą się. Zachcdnia grupa faMów z kierunku NNE - SSW przechodzi na kierunek N - .S, w ^części wschodniej jest

·()dwrotnie - oś 'brachysynkliny ostra.ws.kiej 'przech<l-<hi na' kierunek

, \,NE -:-, SW.

'~~-'1

i !

I

i

.,

.1 !

.i :

l

I

'!

:

i

I

i !

.!

I

, !

" i

I

I

i

,;

I

I

" j

I

i

~. !

,' l

, i

I

, "I

, I i

I

' I

:'

'}

.t 1 -I

.1

I

I

98 . ^; ,VlastimilSvob~da;'Jaroslav~man

. '" "1

··DYSHARMONIA STRUKTURALNA

Jedną z główny<:h inajbartdziej charakteT)'"StycZPY1Ch ,cech' całejbu-·

d6wywarstw węglonośnych .jest ich dysharmo.nia. Wzasadziemo-żemy wydzieEć dysharmonię regionalną, obejmującą obszar rejonu czy całego Zagłębia, oraz dysharmonię poszczególnych struktur. Dysharmonia w ^różnych strukturach przejawia się w różnych fmma<:h i intensyw-

nOści,a także ma rÓŻ'nora,kie usytuowanie w strukturze. Dysharmonia strukturalna najbardziej widoczna jest iW obrębie fałdów. NiżejpOlda-

· j.emy ·przejliWY dysharmonii lo~lnej.

. . . ' ' .

• DYSHARMONIA STRUKTURALNA FAŁDÓW· FLEKSURALNYCH

lPos}:oEtymprzykł.adem d,ysharmonii-struktura'lnejsą zmiallly budo- rwy fałdu, pojawiaJą-ce się:, wraz z głębo·kośdą. Wszystkie fałdy fleksu- . .t:a1ne w . zachodniej części 'rejonu ostrawsko-karwińlSkiego wraz z głębo­

k~ią (obserwowano to zwłasz-cza na głębszych pozicmac'h' kopalriianych.

400 +600 m) wykazują rnriany kształtu i charakteru faŁdu: zmniejsza

się amplituda faŁdu () jedną -czwartą; a Jedno-cześnie łagodnieje poprze- - dnio strcme liłożen:.e skrzydeł oraz ' zarilkająmniejsze 'deformacje, tzn.

fałdy rzędu dziesiąt~k metrów.; Zmniejszenie amplitudy jest spowcdo- lWane .zmniejszen:em miąższOści warstw·w części przegubowej .. Uko,śny

lub obalony fałd z regułY'wyprclStowuje się wr·az z głębokoś-cią. Roz- dzielenie ,wierzchołków siodeł i synklin na wyższ)11ch poz:oroach stwarza

wrążenię . piętrowej budowystruktutalnej, }:cnieważ na wyższych po- zioma<:h'mana jest większa .. ilOść struktur fałdowych niż 'w partia-ch

głębszych.. " . . ."

Siodła lokalne pos::adają często cdmienny charakter niż sicdla głów­

ne. Są to bądź silnie. obalone,

a

^nawet leżące fałdy aSymetryczne (wy- .. stępują w śroldko,wych partiach skrzyąeł fałd6.w), bądź też. fa,łdyproLste"

nieznal symetry<:zrie (z-achcdnie siodło koblowskie). · . Górne partie Lałodówsązatem ZJdefOTmowane i rozoCzłocn.kowane. Oba-

· lanie faMów -zwiększa się wraz ze zwiększającym się odginaniem pła­

szczyznyosiowej ood pionc,wej w k:erunku 'WStChodnim. Budcwa głęb­

-~zyeh partii faMów jest ogólnie znacznie pr<llst:Slza. O ile występują tutaj jeszcze 'rzadko dro-bne, lókalne "faMki", mają one charakter deforma<:ji.

· ;miejscowych, z . towar.z.yszącą im tektoniką liskoko,wą; szczególnie O: cha~

.. rakteue nasunięć. ' ' .

Wzdłuż osi :w kierunku. po:z:omymzmienia ~ę -róiWIlież wielkoś~:

.p,achyien:ia płaszCzyzny osiowej, a Więc' i obalenie faŁdów. .

RównQCześilie . ze ,śledzeniE-m pG$z,czególnych obja-wÓow dysha~onii'.

~aj~Qw:aliśmy, się_ lito-Iogią warstw, g~ówn:e ilością piaskowców i

icp

miąższością dla określenia związku . pcmiędzy intensywnością. fałdowa~-

nia ac~rakterem litolo.gicznym. . '. -

',. Intensywność fałdo.wania ws:od!e Kopalni J;$verrma zmniejsza' się·

:wraz z, głębókością; to znaczy, że amplituda filłoduroaleje ,wraz z jego :wyprostowaniem się. W partiach górnych, o ile są one uchwycone, ob~

· ąęr,wu:e się szybkie zmiany upadów i biegów oraz miąisz<>ści skał, zwlar-

~zczall1,iędzy pokładami, co prowadzi odo wzrostui spadku warstw.Zja.,.·

Wiskp to można wytłumaczyć tylko tektonicznie. Sam przegub sicd41,'

.j

i

\ ,.

. -. . .

Dysharmonijność budowy fałdowej karbonu produktywnego.,,· . , ,~~

'. ;,1estroeutl!Clowany,tllk

te

część przegubową możemy obserwo,wać wgłęb~ , , ^Sżych po.zio!ffi8.ch ^(poniżej

+

¹⁰⁰ m),gd2:e budc,wa jest prostsza. " :. , .

. . W kierunku ,połudriiowym CiŚ siodła zagłębia się. Pokład "Nowy'A

W.

Kopalni E. Urx zreKo,nstruowaliśrily hipotetycznie 'W prżegubowej ćzęści si()dla~którewyszło.l\V }::<Yw:etrre na wysoko,ść

+

^{500 ni.Qdp~}

wia<łiłjący temu pokładowi pokład "Bedt:ch" (3,5 km cd szybu 'Kopalni , J.' Sverma) twOł'zy przegub' sio&a w punkcie wysokościo,Wym 20 'm~

. zatemza,głębianie Się osi odbywa ^s:ę tu pcd ^kątem 8°, dalej ^zaś ku połu",:

niowi ~ kąt ten .zmniejsza się Ido 3°. Równocześnie zmienia się iampli-.

tudasiodła, :aczk()J.wiek nie mo.ŻIl:ana pcdstawie obecnego. stanu badań

~twierdzić;czy i' budowa tektoniczna. staje się prostsza. Na przykład

~proszczenie' głębszej budowy'o,bSerwowane na (),dc:nku ^głównego szybu oraz o ¹ 'km. dalej na ^południe nie' da się stwierdz:ć we. ,wszystkichptmkr tach. J)()Chodzi tutaj ^cO. praw1Clado zmniejszenia amplitudy' fałdu, jedna~

dro bniejsze sfaŁdowarue h:~których pokładów wraz ;ze zwiększeniem się Hościdrobnych dyslokacji jest hardziej intensywne~ Dysl0,kac~e te wy,

stępują przede ,wszystki;m na odcinku silnie piaszczystych warstw pietrz,

.' kowickich, pod pokładem "Leonax,d" (fig. 3).

·' : w

_, , ,

',, -',^., ', , , , _, ' ' _' , , _,

.

,

\

" ^\,

\ . \

" \ '-100m

~----~ ~---_\ \

\

\

___ ^:'\~_2gQm

\

. .

--~ '~~~~

~--"-,-, 1 .. ,---:-.- '2 -: - : - -3.~' Fig. 3 .. ^> Slodłą kopalni J;. Sverma; ' przykład rozczłonkowania budowy pókład6-w

. (według danych kopalni) ^l

'. AnticlinEi 01: colliery J; ,Sverma;example of dismembering of structure in,

" ' " .· ;seams .(aecording ,to mine records) , . . ,

l ~ pokłady wy~tawa.ne;, 2 - przypUSZCZ!\lny prmbJ,eg poklIadów; 3 - dySldk:ac~

.,I .-:-Ulllolted seamS; ił - ,presumable course ot seamS; 3 - d!slÓca.tlons . ,.;':

': Jądro siodła w głębSzychpożioma<:h (Q prOstszej bUdow1e) jest zbif- 'd,owaJfie żcddn:ka .,wa:rstw '. pietrzkowickich, pomiędzy pokł2.dami Beci"

f:tch i"LęO~d (cdcinekomiąźszOści 220 m), w którym udział piasko,w+

.", '., • .. I.IA",'· . ... ;... . . , • • • . " . :

; ..

. i

i !

,I

'

I

I

, l

' ,I

I I

, I

. i

,I

, . . !

I

I

I

,

I

I i

I ! , I

I I

'I

I

i i

'1---

i i I

j

i

I

"'I

I

I

.', l ,l

i

i·

~ I

, , .

·100 Vlastimil Svoboda, Jaroslav Zem~ln

---~---~---

c6w spada do 36G/o. Partie wyższe, w stromej części siodła, z upadami 704- EO° w kierllnku wschodnim, wykazu:ące objawy dysharmonii, za-

lWierają na odcinku ckoło 270.01 miąższości 54,f.0f0 piasxowcć.w; cdcinek ten zna~duje się pcmlędzy głównym pozioID€m ostrawskiego łupku szli..,

. . fierskiego a pokładem Bedfich.

Pomiędzy siodłem Kopalni J. Sverma a leżącym na .za,chćd siodłem

bobrownickim, m wyższych partiach Kopalni Odra, .występuje siodło

zwane sipdłem Lhoty, zanikające stopniowo z głębokością. Siodło to jest, naszym zdaniem, wynikiem fałdo'wania dysharmonijnego w środkowym

odcinku warstw pietrżkowskich z udziałem piasko,wców w ilości 49,79/0· (cdcinek Vilemina - Leonard). Partie ko.rzen:owe, gdzie siodło zanika, utworzone są z nainiższej .części .wa'l'StTwpietrzkClwickieh, z zalWart<lścią

piaskowców aż 60%. oraz bezpokładowej grupy w bliskim sąsiedztwie

.~poziomu morskiego Stura,. gdzie ilość piaskowców spada do 2Q%. . .

Wspomniane siodło Lhoty przechcdzi do pola górniczego Kopalni Li ....

dice środko.wym skrzydłem, które w partiach górnych jest ro2ldzielone dalszym siodełkiem o char,akterze fałdu leżącego. W skrzydle ŚTcdko-­

wyro, oprócz mniejszych deformacji plastycznych, obserwujesięrów-, nież . wielkie, niemal poziome nasunięcia; w skrzydle tego Sicleiła wystę-

. pują najniższe· ogniwa maxstw pietrzkowickich z pckładem Cenek.' War- stwy te są tu silnie pias·zczyste (65% piaskowców); są to bw. przez starszych autorów piaskowceplo·nne. Dysharmonijnie sfałdowane i prze-

sunięte partie utworzone są· z warstw· wyższych z pokładami Vile- mina - Bohdan, zaw:erających 43

+

45% piaskowców. Odległość prze-

sunięCia spcwcdowanegowpływem. tej dysharmonii; zwłasz,cza zaś lokal- nego sfaŁdowania . (fig. 4) waha się 50 4- 320 m.

!północne przedłużenie siodła Kopalni J. Sverma, w polu· górniczym szybu E. Urx, które ze względu na spec'alną budowę było wydzielone jako sameocłzielne siodło anselmsk:e (K. Patte:ss.ky), a oznaczane dzisiaj jako siodło Kopalni E. Urx, wykaZUje jeszcze większą dysharmonię niż

w polu górniczym szybu J. Sverma. W skrzydleśro.dkc.wym odoszło tutaj do lokalnego codkłucia (1) warstw na~cinku mię1.zy pokładami Poustev- nik iVilernina, gdzie zalwartość piaskowców w przeciwieństwie do partii

słabiej sfałdowanych nie uległa zmnie:szeniu (45%). Warstwy tworzą

tutaj pierwotny fałd o,balony, n~emalże leżący, z c.dchyleniem pła~zczy­

my osiowej od po·ziomej o 60°. W skrzydle śxcdkowym fałd jest przer>wa- ny i przesunięty ku wschcdowi o 40m (fig. 5).

Połudn:'owe przedłużep5,e tego faŁdu składa się z potężnego kolano- wego prtegięcia warstw'lJietrzko.wickich (odcinek nad poziomem mor- skim Leonarda,około 250"rii riiiąZszości), Zawierających 50°/0 piaskow- t.Óow. Występują tutaj .zatem warstwy podobne jak ~· części północnej;

sfałdowanej dysharmonijnie, wykażu~ące minimalne zwiększenie spia- sz·czenia, jednakże bez o·bjawów drobniejszego sfałdowania. W tym pIZe-

gięciu fleksurowym dysharmonia przejawia ^się w zmiennym upadzie poSzczególnyx:h pokładów oraz w różnej miąższościodci.nków między po- .

kładami. Najwyższa występu~ąca tu część warst,w pietrzkOiwickich . jest

jednakże spiaszczona znaczn:e słab:ej, około 25% piaskowców (w par- tiach z poz!<Jmaini m9·rskimi: Bruno i Nanetta). Mimo mnie:szego ~.

pia,szczenia, !Wewnętrzna budowa tej struktury nie ulega zmianię.

Dysharmonijność budowy fałdowej· karbonu produktywnego 101

, i

i . 1

I --····-·-2

, ... - - 3

" 50

Fig. 4. SubJtoryzonta1ne ^odkłucie w ^środkowej partii ^siodła lhoteckiego ^(według danych kopalni LidiCe)

Subhoriżontal sheoring oft in the middle part of the Lhota anticline

.(according to reeords of Lidice colliery) .

l ·-POkłady. wyekspltl1iotowane; 2 - przypuszca:a.lny przeb1eg pokładów; 3 - dysl,!)k~Je

l - explo1ted sea.ms; 2 - presumable course ot seam.s; 3 - dl.slocatlon-s

. . . .

.. Łęk pomiędzy opisanym siodłem .. a siodłem Kopalni Vitezny Unor (pierwO'tnie siedło. Frantiśka) jest :silnie zaburzony uskO'kami i to za- równo wielkimi (uskok za-chodni i usko,k Ignata), jak i szereg:'em mn:'ej- szych uskoków i przesunięć. Partie górne ułożone są jeszcze stosun- kowo płasko (subhoryzoIitalnie) i dlatego stanowią część tzw. partii le-

żącej. Stosunki zalegania par~ii głębszych znamy tutaj tylko z. ,przeko- pów, gdyż; ~e względu na wielk:e pec:ęde uskokami, pokładów węgla

nie mo:żna bylO' tułaj eksploatować. Sądzą-c z przekopów, a także według

ustnej Plformacji mierniczego kopaln~ J, Groo.smanna, intensy,wność za- . burzeń powiększa się wraz z głębokośdą, coo·znacza, że istnieje dyshar-

monia. odwrotna od tej, jaką' znamy z sicdeł.

Siodło Kopalni Vitezny Unor jest pod 'Względem górniczym stosun- . kowo najlepiej prześledzone i w ~wiązku z tym· dostępne ala szczegó';'

ło.wego studium tektonicznego i przestrzennego. W prżegubowej części sicdła oB główna skręca z kierunku NNE - . SSW na kieruneik NE - SW i zanika, przy czym w' obszarze zanikania zaznacza się oś nowa o ki~

tunku N-S. Zja,w.śko to, zaznaczone zmtarlo.'Ill:i amplitud, na osiach zanika· wraz ż głębokością tak, że w· głębszych partiach (poniżej 200 IIi)

. I r

I

. i

I I

I

I

I I

I

I

I

I !

. i---.

I

!

I

I i

!

'I

I

i

t

I

I

'1 i

ol

i .

vilistimil' Svoboda, . Jaroslav: Zeman

sicdlo posiada jednoznaczną, nieprzerwaną oś, k~qra z kierunku NNE- , SSW łagodnie s}tręca na N - 8. ' . '

Oprócz tych o,zna:k dysharm<lniczności w kięr'unku pionowym docho- dzi do zmian 'w. stop:Qiu obalenia Śl'cdko,wego skrzydła fałdu .. W partiach szczytowych (+ 200 m do

±

Om) warstwy są <ibal<lneaż o 70° ku za- ch<ldClwi (odchylenie cd· płasz.czyznypionowej 2tO/o),'w parliach dolnych ' (-400 m) obalenie zatraca się wraz ze imniejszeniem ampEiuJdy siodła.

Zmniejszaniu amplitudy antykliny towarzyszy oczywiście mn:ejsza .cii~ż.:.

'sz-ość warstw'w jej ·przegubie. Miąższość ta stan-orwi, na pI'zykłaod, .na cd-

cinku }:okłCiodów Cyprian --.,.; Boihumi1a,wŚTOdlmwej Części war.stwp:etrz-

kowic:kich,około 21(J% m:ąŻlSzości pierw<lmej^j znanej ,w zachódn:mskrzy- d1e a'ntykliny. Pierwo,tna ':miąższość 150 metrów iWZl'asta w.mie~scu prze:-

biegu płaszczyzny ooiowej do 320m. . '. . . ' .' , .'

Prży przejściu do synkliny (na wsch6d·od sicdła) miążsźoś~' ta sta- nowi 15041/0 miąższości zachodniego. skrzydła .. Dop:ero w odległości około

' V" . "

Szyb kopalni URX

"0

I

"'''.''''''. 2

3

E

Fig. 5,. Sch'ematyczny przekr6jprzez pierWotne s:odło kopalni E.UrJr;

Diagrammatical' cross section throl,lgh the orig;nal anticline of the colliery Eo Urx, . .. ,.

i,-- pokła.dy Wyekspioatowa.h~; 2 - . . prZypuszczalny przebieg pokładów;

3 - dyalokacJe

l - ellPlolted seams; 2 - presumable

'course ot :se.am.s; 3 ~ ,disloca~1ons

150m wspomiliatIlego przejścia warstwy posiadają żnoivu. miąższość pier-.

&Wotną, w naszym. przypadku 165 m (fig. 6)., ' . ' .' Z przytOCzonych' faktów-wynika, . ie dla. fałd6w . fleksuro:wych zachO:- dniej 'części rejonu ostrawsko~karwińskiego typOiwy jest· Iwzrostm:ąż~

sz6ści:eałej .częściśrodkowej, nie tyłka. wierzchołków i przegięć fałdów

asymetrycznych. Wraz z głębokotiC~ą, gdzieamplituJda fałdów spada, ró*~

nice w miąż.Szościach są już mniej widoczne. . . ' .' W obser;wowanym <ldcinku (m:ędzy pOikladami Bruno i Bohumila)

stwierdziliśmy. równiei· zmiany.w żawart<lści . piaskowców .. W zachcdnim skrzydle abtykliJlly udział piaskowców wynosi' 53,3%, ,w szczyciefał,du

57,541/0, w -przejściu skr'zydla śrcldkowego dó synkliny60,B%, aw cdleg^l .' łości 150 m dalej na wschód --- 58,10/0. Wynika' stąd, że WŻTOtS,t miąż~

szości warstw w częściach 'szczytowych iśrcdkowych następuje przede wszystkim w ^ławica.ch piask<l'wców. Zakładamy, że 5-procento:wa ^różnica

żB!wartości piasko,wcówpcmiędzy płaskim skrzydłem żachodnim asyn~

. kUną na wschód cd . s:cdła,gdzie należała-by jej oczekiwać, są,dząc na podstawie miąższości. i anal<l·gicznych. warunków, jest. pTzejawem' pier- wotnych zmian facjalnych (fig. 6). . ... . . ' .

Po.łączenie trzechI;okład6w (DaWid, Fr:dolin i Jan) w, jeden pokład w środkowej części siodła j ponowne ich rozszczepienie w 'przejściu do ⁱ

. i

;

". , i

"',

Dysharmonijriość budowy rałdOwejkatb~iJ: -pr'oduktywriego '. 103

.~ ' i

. ~nkliny uważamy za objaw synsedymentaeyjny,a nie za objaw'dys:"

harmonii. . ' . . .

Zmnie::Szanies:'ę ampEtudy stwierdzono: na odcinku 130 m miążsZości, między pokła'dami Leonard i Bohumila,. gdzie iW zachodnim skrzydle

siodła ilość piaskowcĆtw zwiększa się dO. 63,6°/0. ,., '

Uproszczeniu budowy siodła, następującemu z 'głębokością, towarzy-

!>zy wzrost ilości dro'bn:ejszych dyslokacji, zwłaszcza w naj głębszych,

górniczo przehadanych pozicmaICh (-:-350 m). Według doty<:hczasowego' ' stopnia rozpo,znania nie mozna jednoznacznie stwierdzić, 'czy,nagłezmia­

ny w upada<:h pokładów na przeko'p8ch są wynikiem lkzny:~; zaburzeń

uskokowych L ro'Zmaitych przesunięć ,wzdłuż tych u-~cków, czy' też wy-' Ilikiem dr(),bnych sfałdowań. Do zagadnienia tego. pOWT6cimy jeszcze

pr~ ,wnioskach ogólnych. W przeciwieństwie do dolnych 'partii Kopalni

J.'Sverma chodżi tutaj, ,według J.Go:rśSmannaj raczej o zabtirzeniauskO-

kowe. W północnym przedłużeniu siodła (w polu szybu ,E. Ul'x) prace górnicze nie stwierdziły takiej różnicy; pcdobn:e jakwprzedłużeńiu po-

łudniowym (w polu Kopalni Hlubina), gdzie mimo udostępnienia siodła

. przeko,pami badawczymi; nie obserwuje się tego rodzaju. ;zjawiSk .. " .

w

, .

Szyb kopalni

. VirEZNY UNOR

9' 50. 1001.50 . 290 250 '" "=~~iał

'p/~w ,.'

Fig~ 6. Siodło kopalni -V-itezny Unor;miąZszość i udział piaskowc6w

Anticline ,of collieryVitezny Unor; thickness and share of the $andstoneS

\ .

. . ' . ... . :

. Dotychczas siodło jest znane na długości ponad 7kID i wszędzie

$Wierorono zmniejszaniesię:amplitudy nac'hylenia skrzydeł,wyprosJ;o.­

wywanie się płaszczyzny os:o,weJ orazzanikarue wraz, z głębokoodą

~bjawów dysharmonicznych. Pcdobnie jak wsicd1e Kopalni J.Sverma;

oś siodła Kopalni Vitezny Uno.r zamJ:rza się ku południowi. Kąt zanu- riallia się,mlerzony w pokładzie Franciszka, na odcinku szyl;»uwyd9<-.

l

I

_I

I

'I

' I

i

. j

I

I

! i I

i

j

i

I

j

! ~

. l i

j

' j

_,

i i

'1

, I

I

,I

I

I

'.

I

!

i

104

w

. ^~ ; ..

Vlastim,ll Svoboda, Jaroslav Zemati

nadkład mioceński _.' ... ---^.. _,

, , _{, .} ,

\

o , 50 , 1!iO , 150m ,

Fig. 7>Zachodnle siodło koblowskie (według danych kopami)

'Weśtem ~obl()v anticline (according to mine .records)

kop. L.Urx szybnr:IY ..

__ .,. ___ ż_ClI'!I.

. piaskowcQw ~'%

30.%

lfaskowC:Ó ...

--~,

--- 2

1 - pokłady· wYekSploatowane: 2 - przypuszczalny przeb1eg pokładów 1 - ~pl01t8d. Beams: 2·- .presumable course 01: seama ' . .

bywczego Kopalni Vitezny Unor (z uzupełnieniem częściz,q,enudowanej)

oraz na odcinku przekopów badawczych Kopalni Hlubina (odległośĆ"

4,5 km) wynosi 14~. Kąt ten nie zm:enia !Się łagodn:e na całym cdcinku.

ja~ to· wykazała konstrukcja map strukturalilych, a w cżęści południo-

wej jest bardzo nieznaczny. .

Oceniając budowę litologiczną warstwzdeformo,w:an~h w siodle Kc-.

,palni Vitezny' Unor (fig. 6) w cdniesieniu do intensywności deformacji;· ^{i ·} widr.my, że objawy dysharmonii istnieją w warstwach s!tosunko:wo sil- nie zapiaszczonych, zawierających ponad 50% piaskowc6w. lPartia naj-

bardżiej obalona oraz -partie z typowymi objawanu zmian kierunków . ż8wierają 53-58°/0 piaskowców. Wraz z głębokoBci4 budowa fałdu staje-

się bardziej uproszczona, występują też warstwy najbardziej zapiasz-' czone(63,8%). W m:ejscu przechodzenia części śTodko-wej ,w synklinę"

. budowa. staje się również wyraźnie uproszczona, aż do zupełnego znik~

ni~;·C)bjmvóW' dysharmonijnych w wa'rstwach o·żapiaszczeniu.od 24,311/.

J... _ _ .' •

Dysharmonljhóść bUdowy:fałdowej karbortu produktYwnego . iOS.

«(,dclnek'-o

mią~i 160 ·mpomiędzy pokładem

Bruno a lupkiem szli- fierskim) . do 36,4% (cdcinek zawarty pomiędzyrupk:em szlifierskim a pokładem Regina w warstwach grusz()twskich, miąższości 110 ro).

Warstwy zawierające mniejszą ilość piasko.wców wykazu~ą, p<ldobnie- jak .warstwy silnie zapiasżczone, objawy oba1enia i dySharmonii dopiero

w

^{ootro załalnanej'} części środkowej fałdu.

Oprócz dysharmonii strukturalnej wielkich faMów, staraliśmy się- .

obserWować i fałdy mnie~sze, które są wynikiem tej dySharmonii. Naj-

lępiej w sensie głębo,k<;>Ścio.wym sprawdzona została budo.wa zach9dniego-

'modła koblowskiego (fig.· 7) w synklinie położonej na wschód o.d siodła.

Kopalni Vitezny .Uno~. Ten skośny fałd ma ograniczoną rozciągłość­

i głębokOść. Amplituda fałdu zmniejsza się wyraźnie wraz z głębokooŚ'Cią~

a na poziomie 500 m. fałd. zupełnie. zanika. Również i. tutaj dochodzi do zna.cznych zmian w miąższości partii międzypokładowych, mimo. że nie

Występują wyraźniejsze zmiany w miąższości samych pokładów.

Objawy najbardziej intensywnej dysharmonii widoczne. są w dolnym odcinku .warstw gx:uszowskich, zawierających 41% piaskowców. War- stwy zdeformowane fałdowaniem posiadają przeciętnie 44% piaskowców ..

warstwy niższe, w których fałdowanie już zanika, za,wierają 30% pia- skoWców. W profilu warstw najbardz:.ej zd,eformowane są; najwyższe

warstwy węglonośne,należące pod .wzglę-jem stratygraficznym do warstw gruszowskich. Intensywność deformacji zaczyna słabnąć w gór- nej części>warstw .pietrzkowickich, w których fałd stopniowo zanika.

Zapias2czenianie . badano. w partiach o naj:większejmiąższoki, lecz

\IV pierwotnej synklinie, na wschćd od tego sicdła, gdzie nie' ma wtór- nych zmian w mięższości warst.W (w profilu szybu nr IV).

STR:uKTURALNĄ DYSHARMONIA BRACHYSTRUKTUR

Do brac'llystruktur zachodniej części rejonu o.strawsko-karivitiskiego

żaliczamy dwie dominujące struktury: brachysynklinę ostrawską i bra-

chyantyklinę herzmanicką, rozdzieloną w 'częśc,i górnej na dwie mnie~sze

brachyantykliny, tzn. wschodnie siodło. ko.blowskie i strop Kopalni Rudy.

lUjen (fig. 1). " .

. Wszystkie brachystruktury w po~ównaniu z fałdami fleksuto.wymi

mają uproozczoną budowę, zarySo.wującą się -coraz wyra·źniej wraz z głę­

bokością. Oprócz tego w zasięgach przestrzennych występują różnice

·IN· intensywności obja,wów dysharmon: cznych. W brachysynklinie. ostra w ...

' skiej zwraca uwagę sfałdowanie warstw w postaci riialych s:odeł i łękóW,

których osie mają; zgrubsza określając, kierunek NE ~ SW,. zwłaszcza północno-wschodniej poło,wie brachysynkliny. Dysharmonia występuje

tu więc w partii zamkniętej pomiędzy fałdem mi'Chałkow:'ckim a brachy-

antykliną hettmanicką. Pod względem stratygraficznym obejmu:e więc

<ma warstwy najwyższe, tzn. pcdst8Jwową część warstw · porębskic'h

z zawartością 27+2óo/Q piaSko.wców i warst.wy jaklowieckie, posiadające

tll 50+55% piaskowcóW. Deformacja o.be~muJe również częściowo. i gór ...

1'1ą część warstw gruszowskich z zapiaszczeniem 35+40%, intensy'Wrioś6

deformacji jest .tutaj· jednak nieznaczna. Interesujące są na tym obsza ..

tze drobne nasunięclifO niepraWidło.wychkieruhkach, .,które są .wyni-:-

'Jti.e.m: ciśliienia styc·znegoi .

: "- .

106 Vla&timil Svoboda,Jaroslav· Zeman

.' 'W stropie Kopalni Rudy ·Rijen ora'z w powstałycll·brctchyamtykIii:n.a.~

nie u.w:daczniają się wyraźnie~szezmia.ny w charakterze litologicżny.m~

Zapiaszczenie .waha się dla dolnych warstw gruszowsk:chw granicach 45-:-5<;11/0 .. , Osiągnięte wierceniami. warstwy p~e&:zkC!wickie · wykaZUją

nieco zWiększoną ·zawartość piaskowców. '; Anormalny charakter wykazuje dysiharmonia w jądrzefałodu rnicha~

kow:ckiego. Siln:espiaszcz.one warstwy jaklc,W:eckie,·· podobnie ,jak

iłowco.we górne warstwy gruszciWsk:e (zwłaszcza .200 m ó,d.cinek Bow:"

cowy i be:zpc.kładowy pc-zkmu morskiego. 'Enna), tworzą tu zachodnie

skrzydło fałdu· michałkc,wkkiego, pozbawione. cech dysharmonii.' -Leżące

pcd nimi warstwy z pokładami Węgla są W jądrżefałdu dro,ono siaMo- . mane i zdyslokowane \ Wielk:mi nasunięciami. Maksymalna: wysokość'

zrzutu jedne·go z ^nasunięć wyno.si ^aż 120 m. "

W bliskości fałdu michałkowickiego Fooo·bnieintensy.wne zabur:zep.ie stw:erd,zono przekopami w Kopalni Alexander i Jan Maria w ^-obrębie g'órnyc'h i śrcdkowych warstw grUszowsk:ch, tzn. pomiędzy poz.iomem mOTSk:m Enna a lingulowym horyzontem Rolanda. Spiaszczenie 'warstw' gruszowskich waha s:ę 45+50% w części ,dolnej ,oraz 30+35% w części

górnej.' Na· podstawie niektórych wierceń mo-żna by przypuszczać, że

spiagzczf!nie zwiększa się

w

kierunku fałdu mkhałkowick:e,lto, zwłaszcza

w be'zFddadowym cdcrinkuz ,wkładkami 'mor-Skimj pozicmu· Enna. , , W rejonie brachysynkliny cstTawskiej warstwy o pcdo-łmymchaTak­

~erze litologicznym są zatem z.achCtwane be~pCtwstaiych niezgodnie deformacji, podczas gdy ^IW jądrze fałdumichałkoWick:ego ó'bserwuje

Się bardzo intensywne ich iaburzen:e. , ... . , . Od dawna znanym przykładem dysharmonii strukturalnej jest róż­

nica zaznaczająca się w intensywności 'deformacji fałdowych północno­

-wschodniej części brachysyonkliny petrz.waldMiej w polu górniczym KOFalni Vaclav. Warstwy jaklo·wie<ckie ułożone są tutaj prachysynkli- naln:e i zupełnie spokojnie. I~h część spągowa, z ^pokładami 'Hugo i'Eli- ska, wykazu~e ,słabe :defoimacje fałdowe, które wraz z głę1:okością stają' się ror·az wyraźniejsze. Pomiędzy faŁdem michałkowickim a orłowskim

.występuje no'wy fałd fleksuralny, znany dotychczas 'w, górnych war.,.

, 'stwa·ch gruszowskich. W m:ejscu tego fałdu dcchodzi do zawężenia bra:"

'chysynkEnypetrzwaLdzkiej,co jestsFcwodowane zwięksieniem, się

'amplitudyws}:<Jmnianego s:o.dła.· siodło to ro·zprzeStrzenia .się' odale:i '

JW kierunku północnym, na teryto~ium Polski i ^było prawdopodobnie ,nawiercone w rejonie Mszany, według ustnej infonnacji S. Ko,zieła.

STOSUNEK USKOKÓW '00 FAŁDOW

, Niezależnie 00 tego, że intensywnie sfałdowany obszar jest pocięty mniejsząilośc:ąu:s~ok6,w w przeciwieństwie do brachystruktur,. gdzie

stWierlclziliśmy wielką ilość uskoków mniejszych, na cmawianymo·bsza- ue zaobserwowaliśmy również dalsze, interesujące powiązania. Obser.;.

'lWUjąC :Większe '-nasunięcia, ich kierunek i pozycję, dochodzimy do

. wniosku ze: "

1. Wielk:e nasunięcia zorientowane są równolegle do osifab1ów i wykazują podobny upad płaszczyzny dyslokacyjnej. (Przykładem. mogą

DysharmonijnoŚt:budowy fałdowej karbonu' produktywnego '107

t~' być nasunięcia

ws:cdle KopalniJ.

Sverma

oraz. Vi

· fałd.zie michałko;­

'w:,-ck:im. StądwniotSek,. że pC1wstały one na j.pra1wdopod()bni ej. w koń­

cpwej fazie działaJlia ciśnień i Fozos-tająw Ś'Cisłym. zWiązku z procesami fałdowania~ . Tym się też tłumaczy ich wiek rw , stcsunku do młodszej tekton:'ki uskoko,wej. Nasunięcia M"raz z głęl::<ikością stają się bardz:ej . strome, a wysokość 'zrzutu nasunięc:a sta~e się mmejsza.

2. ' Nasunięcia średniej wielko·ści nię występują w tyFOWych bl'achy-

<Strukturach, tylko w przejśCiach pomiędzy brachystrukturami (~asun:ę­

cle ,tereZyjskie pomiędzy . brachysynkliną abrachyantykliną ' herzma":'

nkką),' lub . w· . przejśeiachdo fałdów . inn€go typu. (pó'IIl!iędzy b'ra:chysy~liną ostrawską· a faM€m michłakcrwickim).· Nasunięc:a te ·

Vi "większości prżypadków mają płaSkie ułożenie, równoległ€ dOo biegu

'wa'Mw, wraz z .głębo-kcśc:ązmn:€jszają s:ę ipta,Wldopcdo·bnie·zanikają:

: -: ' 3. Drobne naSunięcia, związane z prze~aw.ami Idysharm<ianijności 'W fałda:ch fleksuralnychÓ·raz w pół~ocno,;.zachodiin'lobrzeżeniubrachy­

.synklinyostrawskiej, poSiadają zmienne kierunki do upady, wraz z .głę­

. ookością szybko Oonezanikają. Do tegOo typu nasunięć zaliczamy również

dro·bn€ przesunię:cias,ubhOoryzontalne ,w śrcodkowych,st~inyC'h, aż oba.:.

lonych skrzydłach fałdów, oraz nasunięcia, wzdłuż których przesunięte oo.stały warstwy nadległe (oznaki spełznięcia Iwarstw).· .

Wśród uskoków rzadkie są równoległedOo biegu warstw oraz do osi

~l&dów. :Oto ich krótka eharakterystyka: .• . . ' -•. BrachysynklinaOlStrawska jest przecięta jedynym iwielkimuskokiem

<l. zr.zucie HO m;, Uskdki mniejsze są niezbyt liCzne i różnokierunkorwe

tak, że nie można tu mówić Q jakimś kierUnkowym uporządkowaniu.

W przeciwień~twie do tego braehyantyklina (strOop) Kopalni Rudy Rijen jest interesująca przede wszystkim zerwzględu n~ radiałne ułqżenie

mruejszychuskolków w stosunku dOo górnej. partii stropowej (fig. 1)

·oOraz iWystęFowanie w blis~:m sąsi€~tWies2'ereguwie~kich . ilSkokó"Y

-Q ,kierunku N - S" (uslmk fółnocny) lub NNW.-SSE. ,

.' Wielk:.e-u.sikcki w zachodniej części rejonu cstrawSkó-kar'W.mik:egOo.

''w ohszarze faW,ów fleburalnych (uskok' zach<:dni) , 00 "ma:ksymalnym .

'~zude 400 - 500 m, Igtiata, pietrzkowicki ianselmski są nachylone -Ogólnie ku zachodowi., a zatem

w

kierunku, ,przeciwnym dOo kierunku pierwOotnego ciśnienia fałdującego. Ze' stwierdzenia tego1wyprowadzamy

",wniosek oO' względnie młodszym wiekuu.skoków w stosunku do- nasu",:

pięć. Przy, Tek(J,nstrukcji ,pierwotnegOo ułożenia wans:bw w ohS'zarz~ sfał­

·dowanym musimy brać również. pod uwagę łączne osiadanie na wszyst-

,kich wspomnianych uskokach {700-BOO m), to znaczy tę, okoEczność,

, że WydźwignięCie części zachodniej musiałoO byc jeszcze większe niż tO

()obser,wu~emydzisiaj, Szczególnie M" rejonięna' północ ód linii zagłębia- .

ma:

^{$ię osi fałdów.. . .}

. ", Obs.erwiljącstosunek uskQków do litolOogicznego charakteru warstw; .,

:r;tie stwierdzamy ŻEdnej pram:dłowości. z wyjątkiem zanikania', uskoku ,ostrawskiego ku ' północnemuwschcdowi Oraz uskoku zachc&dniego ku,

południ<:,w€mu wschodćlwi. (fig. l). Obydwa uskoki .zanikają w kierun- kach przeciwnych, ,w małospiaszC7JOnym łupkclwym kompleksie górnej

części warstw gruszowskich; zwłaszcza zaś w osadach z morskimi poz:o- mami. E~na. Przy ~rdz::.ej szczegółowych o}lsemya-cjach uskoków o kie-.

rUnkach NW--. SE, dochodzimy do Wilio.sku,że wzdłuż niektórych 'linii'

. !

· i _!

i

I

_I

I I

I

'-1

. I ,

i I l

! I

I

·1 I

'j

I

I

I

' j

. /

j

I

l

I I

·

l

i

./

· l

' I

I

-I i , I .i

: I

_,

. I

· i , I

J I

108 Vlastimil Svoboda, Jaroslav Zeman

uskokowych (uskoki : zachodni i pietrzkowicki) deszło',o,prócz obniżenia

kry połwdniowo-za'Cho.dniej, tak~e do. przesunięcia kry przeciwnej na

po,łwdnio.wy wscllód, przy czym, przesunięcia te uważamy 'za st.arsze.

Poziome przesunięcie nastąpiło również i na ,powierzchni uskoku o.zna-

czonym jako uskok 19nata. '

DYSHARMONIA STRUKTURALNA BUDOWY WGŁĘBNEJ

Warstwy ostrawskie są na o.piSywanym obszarze rejonu ostrawsko-

-karwińskiego sfałdcwane nierownomiern:ie. Część" zachodnia jest zde- formowana w postad asymetrycznych fałdów, spośród których najbar- dziej wysuniętym na wschód jest siedło Kopalni Vitezny Unor. Na' wsch6dod tej struktury budowa tekto,n:czna dzieli się na północy na ' kilka brachyantyklin, spośród których specyf:'czną budowę wykazuje stro.p Kopalni Rudy Roijen. Na południu występuje brachysynklina ostra.wska, której oś w kierunku północnym przebiega skośnie lub na.wet prostopadle w stosunku do osi brachyanty,klin oraz osi wszyst- kich siodeł zachcdn:'ch. Osie wszystkich struktur nie są zatem w sto- sunku do s:eb:e równd.ległe. W części półnącnej tego obszaru orientacja olSi jest północno'-południowa, w części połUldniowejod NNE,- SSW do

NE-SW. ' " " ,

~iany przestrzenne obserwu~emy również przy zagłębianiu się osi ogólnie w kierunku południowym.' Bardzo szybko odbywa s:ę zaglębia­

nie ósi fałdów o charakterze po,ziomym na Enii, która posiada niektóre"

. cechy jednostki określanej' przez geologów niemieckich jako Achsen-

rampe (Geologi.5'che Runodschau, Sd. 31, Jhg. 1940). W przybliżeniu na tej linii o:raz w jej wschodnim przedłużeniu dochodzi do szybkiego za-

głębiania s:ę i zanikania ,osi prachyantyklin. RównooCześnie obserwuje

się, że 'najwięcej c~chybudowy dysharmonijnej .występuje·na północ

od wzmiank~wanej Unii.

Oprócz wsFomnianego nie zgodnego stosunku płaszczyznowego, osie-

, fałdów wykazują pewne regularności pcd względem głębokości. W kie~

runku od zachedu ku wschcdowi występu:e schedowe obniżanie się

poozczeg6lnych s:'cdeł, zgodn:.e z nachyleniem płasz,czyzny fałdów (Fal·

'ttmgsebene, Faltungsspiegel - ni€mieckich autorów). Za.choldnie fałdy

fleksuralne stanowią zatem część .wschc,dniej partii arityklino.rium or~

najbardziej o,bnażone dolne strefy warstw :węglonośnych, '

, Mimo że ohserwowaEśmy, 2JWłal5'zcza wedniesieniu do pOLSZlczególnych !

siedeł zachodnich, zan:'kanie intensywności fałdow.ania wraz z głęboko- '

ścią·stl-atygraficzną,nie moż~y tego powiedz:ećo całym siałodowanym

kompleks:e (antyklinorium)," tutaj bowiem na~starszewal"siwy kem- pleksu węglonośnego są najbardziej sfaroo'wane. W każdym jednak miejsoeu sfaldo,wania zaznacza się zanikanie fałde,wania wraz z głęboko- ścią. Z pr,zytcczonychfaktów ,wyn:ka, że intensy.wność deformacji nie

zależy regionalnieed ro~woju facjalnego osadów węglolIlośnych (FaZ:es,..

tekto,nik; W. Schwanna, 1~56). Najbardziej sfałdowane warstwy pietrz- kowickie Są dooSyć silnie spiaszczone (55+6GOfo) w porównaniu z młod';'

, 'szymi warstwami gruszo,wskimL

, Na podstawie or:entacyjnych obserwacji można również stwierdzić zwiększanie się' spiaszczenia ku zachodo.wi, które zw~zcza dobrze za-