Lech Krzyżanowski
"Zasady konserwacji budynków i
miejsc historycznych"
-Międzynarodowe Sympozjum w
Sztokholmie
Ochrona Zabytków 29/2 (113), 138-139
liczne huty i kopalnie. Prócz tego uczestnicy zw iedzili Muzeum Gór nictwa w Bochum oraz Muzeum Za bytków Techniki na Wolnym P ow ie trzu w Hag en. Należy stwierdzić, że w ciągu ostatnich lat nastąpił na całym św iecie olbrzymi postąp w zakresie zrozumienia potrzeby o
chrony zabytków techniki, a w w
ie-* R . S 1 o 1 1 a: T e c h n i s c h e D e n k m ä l e r i n d e r B u n d e s r e p u b l i k D e u t s c h l a n d ,
„ V e r ö f fe n tlic h u n g e n a u s d e m B e r g b a u
-lu krajach, zwłaszcza w Wielkiej Brytanii, Szwecji i RFN, osiągnięto już poważne rezultaty w zakresie ochrony, konserwacji i udostępnie nia zabytkowych zakładów i urzą dzeń przem ysłowych.
Z okazji kongresu organizatorzy w ydali katalog najważniejszych za bytków techniki w R F N 2, a
po--M u s e u m B o c h u m ”, n r 7, B o c h u m 1975. W c z e ś n ie j .n ie c o s k r o m n ie js z e w y d a w n ic t w o o p u b lik o w a n e z o s ta ło w N R D :
szczególne kraje prezentowały liczne publikacje z tego zakresu.
Uchwalono, że następny III Kon gres Ochrony Zabytków ' Techniki odbędzie .się w Szwecji w 1977 r. oraz zgłoszono propozycję zorgani zowania IV Kongresu w Polsce w
1979 r. Wojciech Kalinowski E . W a c h t l e r, O. W a g e n b r e t h , T e c h n i s c h e D e n k m a l e in d e r D e u ts c h e n D e m o k r a t i s c h e n R e p u b l i k , K u ltu r b u n d d e r D D R . W e im a r 1973.
„SPO T K A N IE Z P O L SK Ą ” W HA NOW ERZE We wrześniu 1975 r. odbyła się w
Hanowerze trzytygodniow a im pre za kulturalna pod nazwą Begegnung
m it Polen, w trakcie której ekspo
nowane było dwanaście w ystaw sztuki i kultury polskiej. Z w aż niejszych w ym ienić należy: Polski
plakat film ow y, Sztuka p r y m i t y w na w Polsce, R ysow n icy satyryczni z Polski, Polska sztuka współczesna
oraz doskonała w ystaw a Portret Polski, prezentująca sztukę portre
tową od czasów Odrodzenia do współczesności. Prezentowane były też osiągnięcia polskie w zakresie ochrony i konserwacji dóbr kultury na w ystaw ie Ochrona i konserw acja
z a b y tk ó w w Polsce oraz w dwóch
publicznych odczytach.
W sali odczytowej Uniwersytetu
1 S z e r s z e o m ó w ie n ie a r c h it e k t u r y ty c h k o ś c io łó w o p u b lik o w a n e z o s t a ło p r z e z O s t fr ie s is c h e L a n d s c h a ft w p r a c y R o b e r ta N o a h : D ie m i t t e l a l t e r l i c h e n K i r c h e n i m H a r l in g e r la n d , A u r ic h 1969. * Z p o b y tu g o ś c i p o ls k ic h w i n s t y t u c ie b a d a w c z y m O s t f r ie s is c h e L a n d s c h a ft
Ludowego w dniach 17 i 18 wrześ nia w ygłosili referaty: prof, dr hab. Wojciech K alinow ski o problemach ochrony i przebudowy m iast histo rycznych w Polsce oraz dr Marian Arszyński o ochronie i konserwacji
zabytków architektury.
Obaj referenci zostali następnie za proszeni przez Ostfriesische Land schaft, odpowiednik istniejących niegdyś w Polsce sejm ików kultury, do Aurich celem zapoznania się z problemami architektury ceglanej X III w. w e wschodniej Fryzji. L i czne wczesnogotyckie kościoły tego kraju, zazwyczaj jednoiprzestrzenne, stanow ią odrębną, bardzo interesu jącą grupę architektoniczną к Ost friesische Landschaft dysponuje własnym instytutem badawczym,
u k a z a ła s ię o b s z e r n a n o t a tk a p r a so w a w „ O s tfr ie s is c h e Z e itu n g ” , 22 w r z e ś n ia 1975 r. 3 I n s t y t u t te n j e s t w y d a w c ą n ie z w y k le c e n n e g o w y d a w n ic tw a p t. D e u ts c h e r S t ä d t e a t l a s , w k t ó r y m o p u b lik o w a n o j u ż k il k a d z ie s ią t d o s k o n a le o p r a c o w a
-prowadzącym badania nad architek turą, sztuką i historią wschodniej Fryzji. Przedstawiciel tego instytu tu, dr inż. Robert Noah, specjalizu jący się w zagadnieniach wczesnego budownictwa ceglanego, podniósł sprawę potrzeby zorganizowania przez kraje Europy północnej m ię dzynarodowego seminarium na te mat budownictwa ceglanego2. Następnie w dniu 23 wcześni a prof, dr hab. Wojciech Kalinowski, na zaproszenie Instytutu Historii Po równawczej Miast (Institut für ver gleichende S tädtegeschichte)3 w Münster w ygłosił wykład pt. Roz
w ó j miast polskich w pierwszej po łowie X I X wieku.
Wojciech Kalinow ski n y c h p la n ó w m ia s t n ie m ie c k ic h . Z a ło ż e n ia te g o w y d a w n ic tw a r e f e r o w a ł w P o ls c e d y r e k to r I n s t y tu t u p r o f. dr H ein z S to o b w c z a s ie s w e j w iz y t y w I n s t y tu c ie H is to r ii K u ltu r y M a te ria ln e j P A N w 1974 r.
„Z A SA D Y K O N SER W A C JI BU D Y N K Ó W I M IEJSC H ISTO RY C ZN YC H ” — M IĘD ZY NA RO DO W E SY M PO ZJU M W SZTO KHOLM IE
Spotkanie zostało zorganizowane 15 — 19 września 1975 r. przez K rólew ską Akadem ię Literatury, H istorii i Starożytności (Rungl. Vitterhets, Historie och Antikvitetsakadem ien), Centralny Urząd oraz Muzeum N a rodowych Starożytności (Riksantik- varieam betet, Historiska Museet) i Instytut Szwedzki (Svenska Institu- tet). Wzięło w mim udział około dwudziestu czołowych konserw ato rów szwedzkich i kilku konserw ato rów zagranicznych. Po otwarciu sym pozjum zorganizowano w yjazd do Vadsteny, niedużego, zabytkow e go miasteczka, gdzie w ysłuchano kilku referatów, zwiedzono zabytki i prowadzono długie dyskusje. D al szy ciąg spotkania odbył się w Sztokholm ie, gdzie wygłoszone zo stały pozostałe referaty. Sympozjum zakończyła dyskusja, która w zasa dzie odbywała się w języku an giel
skim. M ateriały mają być wydane drukiem.
Przedstawiono następujące referaty: Roland Palsson: Szw ecja i Europej
ski Rok Spuścizny Kulturalnej.
Sesja w Vadstenie:
S. E. Noreen: Historia Vadsteny; P. Ström: Rola Vadsteny w okręgu
Motała;
A. Lindblom: Proble m y kon serw a torskie opactwa S w . Brygidy;
F,. Unnerback: Historia zam ku w
Vadstenie;
W. Purshe: Z amek i jego zbiory ar
chiwalne; '
A. Ahrbom: Program konserwacji
zam ku w Vadstenie;
A. Unnerback i R. Molin: P roje kty
ochrony centrum miasta Vadsteny.
Obrady w Sztokholmie:
Ove Hidemark: Zamek w Skoklo-
ster, problem y konserwatorskie;
Claude Charpentier (Paryż): Niektó
re aspekty francuskiej u staw y o ochronie zaby tków ;
Lars C. Cnattingius: Minione i współczesne zasady konserwacji za bytków;
Donald W. Insall (Londyn): Kilka refleksji o granicy m iędzy w s p ó ł
czesnością a przeszłością;
Borje Blame: Nowe kierunki w kon
serwacji kościołów;
Lech Krzyżanowski (Warszawa): Za
bytki i miejsca historyczne w św ia domości społecznej;
John Sjöstrüm: Ekonomia a plano
wanie przestrzenne i problemy och rony zabytków ;
Evald Gustafsson: Proble m y ochro
ny małych miast zabytkow ych ;
Eckhardt Vancsa (Wiedeń): Austria
ckie inwentarze za b y tk ó w jako pod sta w y ustalania rejonów ochrcmy za b ytków, na przykładzie Wiednia;
Roberto di Stefano (Neapol): K r y
teria i m e tc d y planowania ochrony z a b y tko w yc h centrów w miastach;
A rtu r Löwe: Stare Miasto w S z t o k
holmie;
Bengt Holtze: 'Z akłady hutnicze w
Engelsberg ( X V I I I — X I X w.) jako wiodący szw edzk i projekt i realiza cja ko nserw ato rska w Europejskim R e k u Spuścizny Kulturalnej.
Szwedzkie sym pozjum m iało ch a ra k te r otw artego spotkania w ąsk ie go grona specjalistów , nastaw ionego na robocze dyskusje i w spólne k o m entow anie zagadnień przy o b ie k tach. R eferaty zw iązane z zespołem k lasztornym i kościołem w V adste- nie, podobnie ja k sesja zw iązana z zam kiem i m iastem , odbyw ały się przy obiektach i łączyły sie z w y m ianą poglądów zw iązanych z k o n kretn y m i, czasam i n a w e t drobnym i szczegółami. W sztokholm skich o b ra
dach przew ażały te m aty ogólne,
rów nież jed n ak podkreślono p ry n c y
pia k o n serw ato rsk ie i p rze d staw ia no oceny do dyskusji. W końcow ej dyskusji w ystąpili zagraniczni ucze stnicy dzieląc się sw ym i poglądam i, podsum ow ania zaś dokonał przew o dniczący (sympozjum Torgny Säve- -Söderbergh. Była to zatem k o n fro n ta cja poglądów szw edzkich i za g ra nicznych kolegów.
U w agę polskiego uczestnika zw róciły pow ażnie zaaw ansow ane 'konserw a torskie studia p rzestrzenne w m a
łych m iastach i w Sztokholm ie,
o p arte na p recyzyjnym rozpoznaniu
w aru n k ó w praw nych, ekonom icz
nych, społecznych i politycznych.
W ielu z nich tow arzyszą w y d aw n i ctw a przygotow ane w form ie k s ią żek bądź tylko tom ów w ydanych tech n ik ą m ałej poligrafii. U znanie wzbudziły w yniki prac k o n se rw ato rskich zrealizow anych w S igtunie (zarów no w zespole kościołów, jak i w obrębie drew n ian ej zabudow y
m iasteczka w zniesionej głów nie w w ieku X IX , tr a f n a koncepcja u trz y m a n ia fu n k cji m ieszkalnej i ob słu gi turystycznej). U znanie w zbudzi ły także liczne w y daw nictw a fa chow e i propagandow e, w y dane z okazji E uropejskiego Roku S puści zny K u ltu ra ln e j i tra fn y d obór w io dących realizacji konserw atorskich przeznaczonych do szerokiego p ro pagowania..
W ydaje się, że sp o tk an ia i d y sk u sje, jakie m ia ły m iejsce z okazji szwedzkiego sym pozjum , w zbogaca jące uczestników o w iele sp o strz e żeń i przem yśleń, m ogłyby rów nież m ieć m iejsce i w Polsce. U czestni
ctw o zagranicznych kolegów m o
głoby odegrać isto tn ą rolę w d a l szym zacieśnieniu k o n tak tó w zaw o dowych, jakże potrzebnych w o k re sie o tw arte j p olityki zagranicznej naszego państw a.
Lech K rzyża n o w ski
„G OTYCKIE M ALARSTW O ŚCIENNE W EU RO PIE ŚRODKOW O W SCHODNIEJ” K O NFERENCJA W POZNANIU I WE WROCŁAWIU
W dniach od 20 do 23 października
1975 r. In sty tu t H istorii S ztuki
zorganizow ał k onferencję pt. G o ty
ckie m ala rstwo ścienne w Europie środkowow schodniej. Było to p ie r
wsze sym pozjum pośw ięcone tem u tem ato w i w naszej części Europy. Na obrady przy b y li p rzedstaw icie le w szystkich ośrodków u n iw ersy teckich, k o n serw ato rsk ich i m uzel- nych (ponad 50 osób) z Polski i za granicy. W ygłoszono 14 referató w i 1 kom u n ik at. N iezw ykle żywa d y sk u sja toczyła się w P oznaniu, na
objeździe śląskim , a zakończona
została podsum ow aniem w e W ro cławiu.
Z agadnienia om ów ione w re f e r a tach i poruszone w dyskusji m oż na podzielić na cztery grupy. W stępne uw agi historyczne p rz e d staw ił prof. dr hab. G. L abuda (Poznań). Rozw inięcie te j p ro b le m a ty k i stanow ił re fe ra t dr V. Dvo- fakow ej (Praga), k tó ra na kanw ie
pow iązań dynastycznych ukazała
w ędrów kę m otyw ów literackich,
k ształto w an ie się typów ik onogra ficznych, a także przykłady zw iąz ków artystycznych m iędzy p a ń stw a
mi Przem yślidów , L uksem burgów
— A ndegaw enów — P iastów , a później Jagiellonów . P roblem atyka
fo rm a ln a została poruszona n a j
p ie rw w aspekcie in sp ira cji ita l skich.
O dnośnie do W ęgier problem ten om ów iła d r M. P ro k o p p (Budapeszt), p rez en tu ją c polichrom ię kaplicy w Estergom oraz k ilk a nowo o d k ry tych obiektów w kościołach p ro
w incjonalnych. Dr K. S tejskal
(Praga) p rze d staw ił analizę tw ó r czości czołowego a rty sty praskiego
trzeciej ćw ierci X IV stulecia — M i strza C yklu Em auskięgo. M alow id łom z Niepołom ic pośw ięcone były re fe ra ty dr B. D ąb-K alinow skiej (W arszawa) i d r E. S nieżyńskiej- -S tolot (Kraków) oraz liczne głosy w dyskusji.
O drębne problem y fo rm a ln e r e p re zentow ały dzieła z P om orza Lew o- odrzańskiego, M eklem burgii, S ak sonii i T uryngii, przedstaw ione w re fe ra ta c h dr. G. B aiera (Schw erin), dr. hab. M. K obera (Lipsk) i dir. J. Schulze (Halle). Zostały jednak
w yeksponow ane zw iązki między
S aksonią i Czecham i w czw artej ćw ierci XIV i pierw szej połowie XV w.
Trzeci zespół zagadnień obejm ow ał
zasady kształto w an ia m alarskich
d ekoracji ściennych w a rc h ite k tu rze om aw ianego regionu i p ro b le my tre śc i tych m alow ideł. Dr E. B acher (Wiedeń) na przy k ład ach z
te re n u A ustrii om ów ił rodzaje
m alow ideł w gotyckich w nętrzach architektonicznych; ich stosunek do
przestrzeni zdobionej, działanie
b arw n e i o rn am en taln e, nad aw an ie
treści arc h itek tu rz e. U zupełnienia
przyniosły w ypow iedzi dyskusyjne dr. T. C hrzanow skiego, dr. J. Frycza, dr. J. Gadom skiego. P roblem te n poruszyła rów nież w sw ym re fe racie doc. dr A. K am zow a (Poznań).
J e j w ystąpienie pośw ięcone było
p rogram om treściow ym gotyckich
m alow ideł ściennych na te re n ie
p ań stw a polskiego. P rzy czym w aż ne jest ukazanie m etod ilu stro w a n ia tych program ów oraz w prow adzenie w ątków aktualizujących. Dr hab.
N ickel (Halle) zaprezentow ał po
*
>;ч ;
,«uLà
Л * - * i
>
'
‘
:
M
. - ¥ < -, ' •
* -
1
щ
m
«
1. Strz eln ik i koło B rze g u ,• k o ściół filialny, prezbiterium, ściana południowa, fragm ent sceny Pokłonu Trzech Króli: NM Panna i św. Józef w w a r sztacie stolarskim; stan po konserw acji w y k o n a n e j bez
uzupełnień
raz pierw szy p rzedstaw ienie po zornie groteskow e, k tó re ilu s tro w ały te m aty „nieoficjalne”, w yw o dzące się z lite ra tu ry i w idow isk m isteryjnych. Dr J. K ra sa (Praga) na w y b ran y ch p rzykładach ukazał
w prow adzenie form now ożytnych
w w ersji nid erlan d zk iej i w łoskiej, a także tre śc i proto h u m an isty cz- nych do m a larstw a ściennego w C zechach epoki jagiellońskiej. K o m u n ik a t m gr J. S kibińskiej p re
