Antoni Lewek
"...którzy myślą o kapłaństwie :
homilie, konferencje, listy
(1986-1993)", Władysław Ziółek, Łódź
1993 : [recenzja]
Studia Theologica Varsaviensia 33/1, 203-207
1995
1. Ks. abp Władysław Z i ó ł e k :
...k tó r z y m y ślą o kapłaństw ie.
H o m ilie, ko n feren cje, listy (1 9 8 6 -1 9 9 3 ),
Łódź 1993, ss. 180.
2. Ks. abp Władysław Z i ó ł e k :
...k tó r z y m y ś lą o O jc zyźn ie. H o m i
lie, p rzem ó w ien ia , refleksje (1 9 8 6 -1 9 9 3 ),
Łódź 1993, ss. 152.
3. Ks. abp Władysław Z i ó ł e k :
...k tó r z y m y ślą o p ra c y . H o m ilie
i p rzem ó w ien ia (1 9 8 6 -1 9 9 3 ),
Łódź 1994, ss. 123.
G łoszenie słow a B ożego to principalissimum munus episcoporum (Tridentinum ).
Sobór W atykański II w D ekrecie o pasterskich zadaniach biskupów w K ościele podkreśla, że pierwszorzędnym obow iązkiem biskupów jest obwieszczanie ludziom Ewangelii Chrystusowej (por. D B 12). W realizacji tego zadania pom agają im ich w spółpracow nicy - prezbiterzy', którzy również mają przede wszystkim obowiązek opowiadania wszystkim Ewangelii Bożej (D K 4). N o w y zaś K od ek s Prawa K an on icz nego przypom ina, że biskupi m ają nie tylko osobiście głosić słow o B oże, ale być zarazem m oderatoram i całej działalności kaznodziejskiej w K ościele pow ierzonym ich pieczy (por. kan 756 §2).
Biskupi są więc pierwszymi kaznodziejam i w swoich diecezjach, głosząc często słow o B oże diecezjanom - kapłanom i świeckim. W ostatnich łatach ukazało się szereg publikacji kaznodziejskich autorstw a niektórych biskupów polskich, m .in. kard. Józefa G l e m p a , abp. Ignacego T o k a r c z u k a , abp. Jerzego S t r o b y , bp. A lfonsa N o s s o 1 a, bp. Józefa Z a w i t k o w s k i e g o .
K olejny zbiór kazań biskupich - to trzy tom y kaznodziejskie ks. arcybiskupa W ładysława Ziółka, w ydane przez Archidiecezjalne W ydaw nictw o Łódzkie. Trzeba przyznać, że wydawca zrealizował swe zadanie bardzo starannie - zarów no pod względem technicznym jak i estetycznym . Piękna i w ym ow na szata graficzna zachęca d o lektury tego tryptyku kaznodziejskiego ks. arcybiskupa W ł. Z i ó ł k a . Jest to tylko wybór jego przemówień z lat 1986-1993. P ozostała w iększość kazań czeka zapewne na późniejszą ich publikację (w przygotow aniu czwarty tom: ...którzy m yślą o szkole). 'Гytuły om awianych tom ów pozwalają skonstatow ać, że zawierają one przemyślenia autora o kapłaństwie (t. 1), o O jczyźnie (t. 2) i o pracy (t. 3).
C hronologicznie pierwszym tekstem w prezentow anych tom ach jest List pasterski do kapłanów z 28 lutego 1986 r., skierowany d o nich przez now o m ianow anego biskupa łódzkiego jako piątego z kolei ordynariusza diecezji łódzkiej. List zam ieszczony jest w tom ie pt. ...którzy m yślą o kapłaństwie. Tom ten zawiera łącznie 28 jednostek hom iletycznych: 8 hom ilii wielkoczw artkow ych, 5 hom ilii na święcenia kapłańskie, 6 hom ilii różnych, 6 konferencji i referatów oraz 3 listy pasterskie.
W e Wstępie d o pierwszego tom iku hom ilii, konferencji i listów o kapłaństw ie pisze autor, iż wyraża w nich swe przem yślenia na temat dzisiejszej posługi kapłańskiej, która w przełom owym okresie przemian społeczno-kulturow ych w Polsce w ym aga od kapłanów pow ażnych zastanowień nad nowym kształtem swej obecności wśród ludzi;
w ym aga też odpow iedzi na różne pytania o sens działalności kapłańskiej w zawiłym konkrecie spraw ludzkich w naszej Ojczyźnie. O dnośne hom ilie ks. arcybiskupa stanow ią niewątpliwie ew angeliczną odpow iedź i cenne pouczenie dla księży polskich.
N a szczególną uwagę zasługują zam ieszczone w tym. tom ie dłuższe i bardzo interesujące teksty wspom nianych konferencji i referatów, w ygłoszonych z racji przygotow ań do II Diecezjalnego K ongresu Eucharystycznego, w czasie rekolekcji kapłańskich, w dni skupienia dla kleryków i kapłanów łódzkich, a także podczas spotkania pastoralnego z księżmi.
W arto przytoczyć tu choć kilka fragm entów bardzo instruktywnych refleksji ks. arcybiskupa Z i ó ł k a , w ygłoszonych do księży w konferencji nt. Nowa ewangelizacja ja k o papieski program obecnej działalności Kościoła w Polsce i w Europie. Szczególnie aktualne i w artościow e są myśli dotyczące istoty i zadań nowej ewangelizacji. Ks. arcybiskup określa tę rzeczywistość duszpastersko-m isyjną na tle sytuacji społecz- no-m oralnej i religijno-duchowej w chrześcijańskich krajach Europy. Sytuację tę znam ionuje kryzys życia duchow ego - życia sprzęgniętego dotąd z kulturą chrześcijań ską i z chrześcijańską hierarchią wartości. W obliczu tego kryzysu najgorliwsi wyznawcy Chrystusa, niejako współczesna »mała reszta« (by użyć tego biblijnego zwrotu) wystąpiła z programem reewangełizacji czy nowej ewangelizacji świata, skądinąd przecież od wieków chrześcijańskiego. W Europie Zachodniej kryzys ten jest pochodną luksusu materialnego (■■■), konsumizmu ja ko sposobu istnienia. N atom iast w krajach Europy Środkow o-W schodniej, które w yzw oliły się spod totalitaryzm u ateistycz- nokom unistycznego i uzyskały dar upragnionej w olności, m am y do czynienia z pod obnym kryzysem duchow ym i m oralnym , przejawiającym się w kw estionow aniu w artości etycznych, religijnych, kulturow ych, patriotycznych oraz w braku um iejętno ści w łaściw ego korzystania z odzyskanego daru w olności. K ryzys ten objaw ia się również w pojm ow aniu i realizowaniu w olności jak o sam ow oli oraz w braku odpow iedzialności.
W obliczu ow ego kryzysu i załam ania, także w katolickiej Polsce, Kościół musi co rychłej rozpocząć dzieło nowej ewangelizacji, głoszenia Dobrej Nowiny. Stąd nowa ewangelizacja to takie obwieszczanie dziś prawdy Chrystusowej, które by było w mocy wydźwignąć naród z załamania. Pod znakiem nowej ewangelizacji narodu polskiego odbyw ała się - jak zauważa ks. arcybiskup Z i ó ł e k - cała ostatnia (1991) pielgrzymka Jana Pawła II do Polski, w czasie której N am iestnik C hrystusow y głosił D ek alog jako B ożą Prawdę i Boże Prawo. Zainicjow aną przez papieża now ą ewangelizację winien K ościół intensyw nie kon tynu ow ać w naszej Ojczyźnie i w całej Europie.
K olejny trzeci tom zawiera 35 hom ilii, przem ówień i refleksji ewangelicznych o Ojczyźnie, w ygłoszonych przez łódzkiego A rcybiskupa w rocznicę odzyskania niepodległości (11 listopada w latach 1988-1991), w 50. rocznicę wybuchu II wojny światowej (3 września 1989), w 70. rocznicę cudu nad Wisłą (15 sierpnia 1990), w 50. rocznicę aresztow ań duchow ieństw a łódzkiego i osadzenia w łagrze kon stan tynow skim (6 października 1991), na otwarcie naukowej sesji historycznej w 50. rocznicę zwycięskiej śmierci św. M aksym iliana К o 1 b e g o i m asow ych aresztowań du ch o w ieństw a łódzkiego (12 października 1991), podczas M szy św. ku uczczeniu 50. rocznicy męczeńskiej śmierci św. M aksym iliana K o l b e g o ( 1 3 października 1991), w 50. rocznicę pow ołan ia Arm ii Krajowej (29 lutego 1992), pod czas M szy św.
w intencji sanitariuszy Polskiego C zerwonego K rzyża zmarłych i poległych w czasie drugiej wojny światowej (12 maja 1992), na uroczystości pośw ięcenia pom nika Ofiar Katynia przy kościele M atki Boskiej Zwycięskiej w Ł odzi (16 września 1990), podczas M szy św. na terenie M uzeum M artyrologii na R ad ogoszczy (29 kw ietnia 1990), w czasie M szy św. dziękczynnej za beatyfikację biskupa Miphała K o z a l a (19 listopada 1987), na sesji naukowej Uniwersytetu Łódzkiego z racji 200-lecia K o n stytucji 3 Maja (22 kw ietnia 1991). w 500-lecie ukształtow ania się Sejmu Polskiego w Piotrkow ie Trybunalskim (28 stycznia 1993), na inauguracji D ni Kultury Chrześ cijańskiej (12 listopada 1989), na sesji interdyscyplinarnej Uniwersytet Łódzki -K ościołow iŁ ódzkiem u (28 kwietnia 1990), podczas M szy św. w intencji m iasta Łodzi i R ady Miejskiej (6 czerwca 1990), z okazji pośw ięcenia gm achu Urzędti M iasta Łodzi (5 września 1990), pośw ięcenia K aplicy G arnizonow ej i Sztandaru K om endy W ojew ó dzkiej Policji (10 listopada 1990), poświęcenia kaplicy w Szpitalu W ojskow ym (1 grudnia 1990), podczas uroczystości wręczenia H on orow ego O bywatelstwa M iasta Ł odzi (17 września 1992), na Sesji Synodalnej w bazylice archikatedralnej (28 marca 1993), podczas uroczystości opłatkow ej w U rzędzie M iasta Ł odzi (23 grudnia 1992), słow o przed wyboram i do parlamentu (7 września 1993), słow o w ielkanocne w R ejonow ym Areszcie Śledczym (10 kwietnia 1993), podczas M szy św. radiowej na B oże N arodzenie 1991 r., na M szy św. za Ojczyznę (12 września 1993).
W ym ienione miejsca i okoliczności, w których ks. arcybiskup Wł. Z i ó ł e k wygłaszał swe hom ilie i przem ówienia, sygnalizują fakt znaczących przemian sp ołecz no-politycznych, jakie dokonują się w Polsce od 1989 r. Przedtem, w czasach panow ania ateistycznego i antykościelnego systemu kom unistycznego, nie było takich m ożliw ości ewangelizacji w miejscach publicznych. Treść przem ówień w ygłoszonych w tylu różnych miejscach ukazuje rozległe i głębokie zaangażow anie duszpasterskie ks. arcybiskupa W ładysława Z i ó ł k a , św iadczy o jego niezwykłej kom unikatyw ności i zdolności przekazywania Ewangelii Chrystusowej nie tylko w św iątyni, ale i w fab rykach, uczelniach, urzędach, różnych instytucjach publicznych.
Prezentując swe hom ilie, przem ówienia i refleksje religijno-społeczno-patriotyczne, sam autor stwierdza we Wstępie do drugiego tom iku, iż temat O jczyzny wciąż blisko towarzyszy pasterskiej posłudze Słowa. Podkreśla jednocześnie, że w ostatnim czasie treści religijnej m edytacji nad Ojczyzną wydatnie zmieniły swój akcent: o ile dawniej nad treścią kazań religijno-patriotycznych od ks. kard. Stefana Wyszyńskiego po ks. Jerzego Popiełuszkę dominowała modlitewna strofa pieśni »Ojczyźnie wolność racz przywrócić, Panie«, to obecnie rozbrzmiewa już m odlitew ne w ołanie »Ojczyznę wolną pobłogosław, Panie«.
A utor stwierdza również we W stępie, że zam ieszczone w tom ie przem ówienia religijno-patriotyczne pochodzą z okresu po wielkim przełom ie polskim i odzyskaniu w olności. A le i one, pod obn ie jak te z okresu zm agań P olak ów o w yzw olenie się z system u totalitam o-ateistycznego, ukazują pewien dramat. Lata kom unizm u bow iem pozostawiły nas ze schorowanymi sercami i nadwątloną duszą. Stąd budow anie n ow ego oblicza Polski w ym aga przede w szystkim trudu kształtow ania dojrzałego człow ieczeństw a P olak ów - zgodnie z tym , co pow iedział Ojciec ś w . J a n P a w e ł I I
do biskupów polskich podczas wizyty ad limina apostolorum w styczniu 1993 г.:
Potrzebne są reformy strukturalne i ustawodawcze, ale w ostatecznym rozrachunku powodzenie tego procesu zależy od nawrócenia serca każdego poszczególnego Polaka i Polki. Z duchem tego w skazania papieskiego korespondują w sp osób wyraźny i doskonały przem ówienia religijno-patriotyczne ks. arcybiskupa Z i ó ł k a .
H om ilie i przem ówienia zawarte w trzecim tom ie są śladem spotkań pasterza robotniczej archidiecezji z ludźmi pracy powierzonymi jego duchowej pieczy - pisze autor we Wstępie do tego tom u. Składa się on z 22 przem ówień. Sześć pierwszych w ygłosił ks. arcybiskup podczas dorocznych dni skupienia robotników w uroczystość św. Józefa, patrona K ościoła łódzkiego i zarazem patrona wszystkich ludzi pracy (19 marca w latach 1988-1993). Stanow ią one dział zatytułow any N a modlitwie.
Drugi dział - pod tytułem N a roli i na budowie - tworzą hom ilie i przem ówienia w ygłaszane nie tylko w świątyniach, ale i wprost w halach fabrycznych, w pobliżu kopalni, na wsiach, w zakładowych salach spotkań inżynierów i techników (ze Wstępu).
I tak w ygłosił ks. arcybiskup W ł. Z i ó ł e k : słow o B oże do rolników podczas dożynek diecezjalnych w e wrześniu 1992 r., hom ilię z okazji 40. lecia Oddziału Ł ódzkiego Polskiego Związku Inżynierów i T echników Budow nictw a (22 października 1988), przem ówienie w D o m u Technika w Ł odzi podczas uroczystości 40. lecia w sp o m nianego O ddziału PZIiTB (22 października 1988), przem ówienie na uroczystości opłatkow ej inżynierów i techników (13 stycznia 1989), hom iiię do pielgrzymów w Piekarach Śląskich (28 maja 1989), hom ilię z okazji jubileuszu 60-lecia Izby Rzemieślniczej w Ł odzi (23 września 1989), przem ówienie w siedzibie tejże izby, a także w Ł ódzkich Zakładach Przemysłu Baw ełnianego Alba (5 kwietnia 1990), z okazji pośw ięcenia w od ociągu w e wsi W ola Z brożkow a (4 czerwca 1990), podczas Zjazdu Polskiego Związku Inżynierów i T echników Budownictwa (22 czerwca 1990), hom ilię z okazji 500-lecia papiernictw a w Polsce (9 maja 1991), przem ówienie na sesji naukowej pośw ięconej 100. leciu encykliki Rerum novarum (15 maja 1991).
Trzeci wreszcie dział, zatytułow any Siostry fabryczne, zawiera refleksje ew angelicz ne o chrześcijańskim pow ołaniu i losie kobiety związanej z tkalnią i szwalnią (ze
Wstępu). W tej ostatniej części tom u zawarte są: słow o pasterskie na M iędzynarodow y D zień K obiet (26 lutego 1986), hom ilia z okazji 100. rocznicy Zgrom adzenia M ałych Sióstr N iepokalan ego Serca M aryi (5 lutego 1989), Słow o Pasterskie do kobiet diecezji łódzkiej (25 lutego 1989) oraz hom ilia pt. Robotnica błogosławiona z triduum dziękczynnego w K rakow ie za dar beatyfikacji s. F a u s t y n y (październik 1993).
Jako m otto wszystkich sw oich przem ówień do ludzi pracy uznał ks. arcybiskup słow a św. Paw ła A postoła: Jeden drugiego brzemiona noście (G a 6, 2), które od czasu papieskiej hom ilii do stoczn iow ców na Zaspie Gdańskiej w 1987 r., gdzie zdanie Paw iow e było w ielokrotnie przytaczane, stały się kluczową zasadą etosu polskich robotników, a wspierająca się na nich idea solidarności robotniczej głęboko wkorzeniła się w naszą mentalność i pozostała głównym wyznacznikiem zadań człowieczych w nowej Polsce (ze W stępu).
Tem u m ottu p ozostał autor wierny w tekstach sw oich hom ilii i przem ówień, które, choć w ygłoszone przed kilkom a laty, nie straciły nic ze swej aktualności i m ogą służyć
kapłanom oraz wszystkim czytelnikom jak o cenne źród ło inspiracji i drogow skaz ewangeliczny w pracy i życiu chrześcijańskim. Tę sam ą w artość duszpasterską i religijno-wychowawczą posiadają bez wątpienia w szystkie trzy tom y kaznodziejskie ks. arcybiskupa W ładysława Z i ó ł k a . Pozostaje życzyć sobie i oczekiwać wydania kolejnych tom ów hom ilii oraz okolicznościow ych przem ówień D ostojn ego A utora.
Antoni Lewek
Servais Theodore P i n c k a e r s OP, Źródła moralności chrześcijań
skiej (Jej metoda, treść, historia). Wydawnictwo „W drodze” ,
Poznań 1994, ss. 421.
G dy przeciętny człow iek słyszy o m oralności chrześcijańskiej, przychodzą m u na m yśl zakazy, pojaw ia się św iadom ość pow inności spełnienia różnych nieciekawych obow iązków . Czy to jest m oralność chrześcijańska?
Inną wizję m oralności, jej głębokie zakorzenienie w chrześcijaństwie, proponuje ojciec Servais T heodore P i n c k a e r s , dom inikanin, teolog belgijski, profesor Uniw ersytetu „A lbertinum ” we Fryburgu szwajcarskim. W swojej książce Źródła moralności chrześcijańskiej, która składa się z trzech części noszących tytuły: Ludzka i chrześcijańska nauka moralna, Historia teologii moralnej i Wolność a prawo naturalne,
proponuje specjalistom i laikom solidne przem yślenie najistotniejszych zagadnień i źródeł działania ludzkiego. Za najważniejsze uw aża postaw ienie na pierwszym miejscu rozważań o szczęściu, które łączy z błogosław ieństw am i i darami D ucha Św iętego. W łączenie tych zagadnień do rozważań o m oralności w ym aga, jak twierdzi autor, prawdziwej rewolucji, a to dlatego, że zdom inow ani przez pojęcie obow iązku, pow inności i imperatywu, stajemy w obec dylematu: albo żyć m oralnie i wyrzec się szczęścia, albo dążyć do szczęścia odsuw ając na bok i nie przejmując się m oralnością. Ten wybór jest rozstrzygający.
W sw oich rozważaniach ojciec P i n c k a e r s opiera się na św. T o m a s z u z A kw inu, który w traktacie o błogosław ieństw ach, pytaniu o szczęście przyznaje pierwsze miejsce. Szczęście jest tym co w yznacza cel ostateczny m oralności, nadaje jej właściwy kierunek i charakter. Zaś m oralność jest wtedy prawdziwie chrześcijańska, jeśli odpow iada na to pytanie o szczęście człowieka. A by pokazać, że takie postaw ienie sprawy nie nastąpiło dopiero w średniowieczu, ale tkwi w początku chrześcijaństwa, o. P i n c k a e r s przygląda się najpierw źródłom biblijnym N o w eg o Testam entu i kom entuje nauczanie św. Pawła. Jest w tym rzetelny i nie udawadnia sw oich tez potwierdzając je cytatam i ze św. Pawła. W ręcz przeciwnie, nakłada na czytelnika dyscyplinę spojrzenia na teksty P aw łow e wyzbyw ając się dla nas często narzucających się, lecz obcych Paw łow i kategorii im peratyw ów i przykazań (s. 117). D la niego źródłem ludzkiego działania jest życie według D ucha gruntow nie osad zon e na wierze w Jezusa Chrystusa. Św. Paweł żydowskiej spraw iedliwości i greckiej m ądrości ukazuje
