III KWARTAŁ 2020
INFORMACJA SYGNALNA
– Barometr ZPF–IRG
Sytuacja na rynku
consumer finance
BAROMETR RYNKU CONSUMER FINANCE
Barometr Rynku Consumer Finance w III kw. 2020 r. zwiększył się nieznacznie (o ok. 3 pp.), po załamaniu w I półroczu o prawie 26 pp.
W III kwartale 2020 r. wartość Barometru Rynku Consumer Finance (BRCF) uległa nieznacznej poprawie, po załamaniu w pierwszych dwóch kwartałach br. Jego wartość poprawi- ła się o ok. 3 p.p., po załamaniu na skutek kryzysu o ok.
26 p.p. Wartość barometru jest najniższa od 2015 r.
Poprawa barometru wynika między innymi z poprawy ocen w zakresie otoczenia makroekonomicznego i własnej sytuacji finansowej gospodarstwa domowego. Po gwał- townym spadku w poprzednim kwartale, teraz oczekiwania co do przyszłej sytuacji w gospodarce poprawiły się. Mniej też boimy się bezrobocia. Poprawiły się również oceny przyszłej, własnej sytuacji finansowej. Należy jednak pod- kreślić, że nastroje są nadal gorsze niż przed kryzysem.
Poprawa to również efekt odreagowania skrajnie pesymi- stycznych ocen z poprzedniego kwartału, kiedy mieliśmy największą skalę obostrzeń. Poprawa to też efekt dominu- jących informacji medialnych, że gospodarka w przyszłym roku relatywnie mocno odbije. To jednak są jedynie pro- gnozy, które są obarczone ryzykiem rozczarowania. Oceny co do bieżącego stanu gospodarki niestety nie uległy po- prawie, pozostały na bardzo niskich poziomach sprzed kwartału. Łącznie składowa związana z otoczeniem ma- kroekonomicznym wpłynęła pozytywnie na wzrost BRCF o ok. 9 p.p.
Poprawiła się również składowa barometru związana z poważnymi wydatkami finansowanymi w dużym stopniu kredytem. Prawdopodobieństwo dokonania poważnych
wydatków zwiększyło się we wszystkich grupach. Najwięk- sze „odbicie” nastrojów było w przypadku wydatków na dobra trwałego użytku oraz wydatki remontowe, nieco mniejsze zanotowano dla wydatków na zakup mieszkania i samochodu. Jednak poprawa nie skompensowała spad- ków w I półroczu. W przypadku skłonności do skorzystania z kredytu w finansowaniu tych wydatków utrzymują się generalnie tendencje spadkowe. Jedynie w przypadku wydatków remontowych zanotowano lekkie odbicie. Łącz- nie ta składowa pozytywnie wpłynęła na wzrost BARCF, o ok. 2,6 p.p.
Czynniki demograficzne oddziałują negatywnie i biorąc pod uwagę prognozy demograficzne, ta tendencja będzie utrzymana przez bardzo długi okres (ok. 0,5 p.p. kwartalnie).
Negatywnie na wartość barometru wpłynęła składowa mierząca bieżące wykluczenie z rynku Consumer Finance (ok. -7 p.p.). Wraz z pogorszeniem sytuacji finansowej oraz zaostrzeniem warunków kredytu skala wykluczenia rośnie, co ujemnie wpływa na popyt na kredyt konsumencki.
Obecna poprawa barometru jest niewielka i jest to ra- czej efekt „odreagowania” silnie pesymistycznych nastro- jów w okresie kulminacji walki z pandemią, a nie trwałe przełamanie, bazujące na twardych fundamentach. Nastro- je są nadal pesymistyczne. Sytuacja na rynku consumer finance jednak pozostanie pod wpływem pesymistycznych nastrojów i w zakresie kredytu konsumpcyjnego trendy pozostaną raczej negatywne.
48,9
35 40 45 50 55 60 65 70 75 80
BRCF BRCF 3MA
WYDATKI I ICH FINANSOWANIE
Wskaźnik skłonności (prawdopodobieństwa) do doko-
nywania poważnych wydatków Łączny odsetek respondentów finansujących wydatki w całości lub w części z kredytu
W bieżącym badaniu, po gwałtownym spadku w poprzed- nim kwartale, zanotowano lekkie odbicie relatywnego prawdopodobieństwa ponoszenia wydatków w najbliż- szym roku dla wszystkich grup dóbr, tj. wydatków na dobra trwałego użytku, wydatków na zakup samochodu, wydat- ków na zakup mieszkania i wydatków na remont. Jednak oceny w tym zakresie są nadal gorsze niż na początku roku, przed kryzysem.
W obecnym badaniu saldo ocen pesymistycznych i ne- gatywnych w zakresie wydatków na dobra trwałego użytku poprawiło się o ponad 12 p.p., po dwukrotnie większym spadku w poprzednim kwartale. Saldo ocen w zakresie wydatków remontowych poprawiło się o ok. 10 p.p. (po spadku o 24 p.p.). Oceny w zakresie wydatków mieszka- niowych oraz wydatków na zakup samochodu poprawiły się w mniejszej skali, ok. 5 p.p. Ale tam spadki też były niższe i wyniosły ok. 12–13 p.p. Spadki nastrojów co do istotnych wydatków w I półroczu br. były bardzo znaczące, a odbudowa nastrojów jest stopniowa. Należy jednak za- znaczyć, że kryzysowa korekta startuje z bardzo wysokich poziomów i salda optymistów i pesymistów dla tych pytań pozostają na poziomie znacząco wyższym od długookre- sowych średnich.
W przypadku skłonności do skorzystania z kredytu w finansowaniu tych wydatków utrzymują się generalnie tendencje spadkowe.
W przypadku zakupu samochodu w całości lub w czę- ści z kredytu chce go sfinansować obecnie ok. 69% (wobec ok. 76% poprzednio i ok. 81% przed rokiem). W ciągu trzech kwartałów udział ten obniżył się o ok. 16 p.p. W przypadku wydatków mieszkaniowych jest to obecnie ok.
73%. W zakresie wydatków remontowych ten odsetek wyniósł z kolei ok. 53% (wobec 49% poprzednio), a dla dóbr trwałego użytku ok. 53% (wobec 53% poprzednio). Jedynie w przypadku wydatków remontowych zanotowano lekką poprawę. Generalnie w coraz mniejszym stopniu chcemy korzystać z kredytu w finansowaniu ważnych wydatków.
Jest to wypadkową zaostrzenia warunków przyznawania kredytów, z drugiej strony jest też wynikiem obaw gospo- darstw domowych co do przyszłości, obaw przez bezrobo- ciem i niepewnością co rozwoju sytuacji gospodarczej.
Łącznie czynniki popytowe w bieżącym badaniu lekko pozytywnie oddziaływały na wartość barometru BARCF.
Trudno jest jednak ocenić, czy jest to trwała tendencja, czy tylko odreagowanie przesadzonego pesymizmu w po- przednim kwartale.
d. trwałe 07.20 11,3%
samochód 07.20 -65,6%
mieszkanie 07.20 -56,4%
remont 07.20 -23,12%
-100%
-80%
-60%
-40%
-20%
0%
20%
40%
07.07 07.08 07.09 07.10 07.11 07.12 07.13 07.14 07.15 07.16 07.17 07.18 07.19 07.20
d.trwałe 07.20 53,6%
samochód 07.20 68,9%
mieszkanie 07.20 73,9%
remont 07.20 53,25%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
07.07 07.08 07.09 07.10 07.11 07.12 07.13 07.14 07.15 07.16 07.17 07.18 07.19 07.20
OBSŁUGA ZOBOWIĄZAŃ
Barometr Obsługi Zobowiązań (BOZ) nieznacznie zwiększył się do 103 punktów (z 98) jednak problemy z ob- sługą zobowiązań są większe niż przed kryzysem
Barometr obsługi zobowiązań (BOZ) zwiększył się do 103 punktów w III kwartale br., w porównaniu do 98 pkt. w poprzednim kwartale i 106 pkt. przed rokiem. BOZ oczysz- czony z wahań krótkookresowych (BOZ-3MA, 3-okresowa średnia) ukazuje jednak nadal silną tendencję spadkową zdolności społeczeństwa do bezproblemowej obsługi zobowiązań. Od 2017 r. jest w trendzie spadkowym.
BOZ jest wypadkową odpowiedzi na dwa pytania doty- czące obecnych i przyszłych problemów z obsługą wszel- kich zobowiązań. Do jego wyliczenia brane są pod uwagę odsetki respondentów obsługujących swoje zobowiązania bezproblemowo. Jego wartość została unormowana do poziomu ze stycznia 2008 roku.
W przypadku bieżącej obsługi zobowiązań nadal domi- nują respondenci, którzy obsługują je bezproblemowo – takich gospodarstw domowych jest obecnie ok. 66%
(przed kwartałem było to ok. 75%, a przed rokiem ok. 70%).
Po oczyszczeniu z wahań krótkookresowych widoczna jest
tendencja spadkowa w zakresie bezproblemowej obsługi zobowiązań. Grupa respondentów deklarujących małe problemy wynosi ok. 24% (wobec ok. 20% poprzednio), z kolei respondenci, którzy przy bieżącej obsłudze zobowią- zań deklarują „duże problemy”, stanowią obecnie ok. 9%
(wobec 4% poprzednio i 7% przed rokiem).
W przypadku prognozy terminowości obsługi zobowią- zań w najbliższych 12 miesiącach również dominuje grupa gospodarstw domowych spodziewających się bezproble- mowej obsługi swoich zobowiązań, jednak jej udział zwiększył się do ok. 55% (wobec ok. 40% poprzednio).
Jednak opinie w tym zakresie podlegają dużej zmienności w ostatnim okresie. Po oczyszczeniu z wahań krótkookre- sowych utrzymuje się wyraźna tendencja spadkowa. Grupa gospodarstw spodziewających się dużych problemów z obsługą zobowiązań liczy obecnie ok. 8% ogółu, odsetek deklarujących małe problemy wynosi ok. 23%, z kolei odse- tek „nie wiem” 14%.
Przebieg obsługi zobowiązań – stan Przebieg obsługi zobowiązań – prognoza
103,0
80 90 100 110 120 130 140
BOZ BOZ 3MA
bezproblemowo 07.20 66,3%
małe problemy 07.20 24,6%
duże problemy 07.20 9,10%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
nie wiem; 14,2%
duże problemy 07.20 7,8%
bezproblemowo 07.20 54,9%
małe problemy 07.20 23,10%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
PYTANIA SPECJALNE
Czy obecnie Państwa gospodarstwo domowe poradziłoby sobie z dodatkowym nieplanowanym wydatkiem w wysokości 2.000 złotych?N=1000
Jeżeli w Państwa gospodarstwie domowym pojawiłaby się konieczność dodatkowego, nieplanowanego wydatku w kwocie 2.000 złotych, to (można zaznaczyć kilka odpowiedzi)? N=1000
W przypadku odmowy udzielenia kredytu/pożyczki przez bank/firmę pożyczkową/pośrednika (można zaznaczyć kilka odpowiedzi); N=285
39,1%
38,0%
40,7%
41,0%
20,2%
21,0%
202001
202007 Tak, bez problemu
Tak, ale z problemami Nie
3,5%
4,1%
3,4%
10,0%
13,4%
23,0%
56,2%
2,7%
3,2%
4,4%
9,6%
14,5%
22,5%
57,7%
zaciągnęlibyśmy pożyczkę we własnej firmie z zakładowego funduszu socjalnego udalibyśmy się po kredyt/pożyczkę do firmy
pośrednictwa kredytowego zaciągnęlibyśmy pożyczkę w firmie pożyczkowej
pobralibyśmy gotówkę z karty kredytowej poszlibyśmy po kredyt gotówkowy w banku poprosilibyśmy rodzinę lub znajomych o pożyczkę sfinansowalibyśmy go z własnych środków
202007
202001
13,2%
23,8%
22,1%
53,1%
7,7%
12,3%
24,2%
26,3%
56,5%
zwróciłbym się do lombardu zwróciłbym się do osoby ogłaszającej się jako
prowadząca działalność pożyczkową zastanowił(a)bym się nad dodatkową pracą, by podnieść
swoją zdolność kredytową/sytuację materialną zrezygnowałbym z zamiaru zaciągnięcia kredytu/pożyczki
zwróciłbym się do rodziny lub przyjaciół
202007
202001 łącznie:
18,9%
W obecnym badaniu w pytaniu specjalnym chcieliśmy zdia- gnozować opinie społeczeństwa na temat tego, jak poradzi- liby sobie z dodatkowym, nieplanowanym wydatkiem w kwo- cie 2000 zł. Z uzyskanych odpowiedzi wynika, że jedynie 21% nie poradziłoby sobie z takim wydatkiem (wobec ok.
20% na początku roku). Ok. 41% poradziłoby sobie, ale z problemami, a 38% uznało taką sytuację z bezproblemową.
Gospodarstwa w różny sposób poradziłyby sobie z ta- kim wydatkiem. Najczęściej wskazywano, że zostałby on sfinansowany z własnych środków. Tę opcję wskazało pra- wie 58%, co oznacza wzrost o ok. 1,5 p.p. w porównaniu do stycznia br. To oznacza, że kryzys nie zmienił istotnie zdol- ności do sfinansowania nieprzewidzianego wydatku w kwo- cie 2000 zł. Drugą w kolejności opcją jest pomoc rodziny.
Taki wariant zadeklarowało ok. 22,5%, podobnie jak w poprzednim badaniu. Trzecią w kolejności opcją jest zacią- gnięcie kredytu gotówkowego w banku, ok. 14,5% wobec ok 13,4% w styczniu br. Co dziesiąty respondent wskazywał na zadłużenie w karcie kredytowej. Pożyczkę w firmie pożycz- kowej lub instytucji pośrednictwa finansowego wybrałoby
odpowiednio 4,4% i 3,2% respondentów. Jedynie ok. 2,7%
wskazało na zakładowy fundusz socjalny.
Dodatkowo zbadano zachowania respondentów, którzy chcieliby wziąć pożyczkę/kredyt, ale im odmówiono. Zapyta- liśmy gospodarstwa domowe, co by zrobiły w takiej sytuacji.
Dominującą opcją jest tu zwrócenie się o pomoc do rodziny lub znajomych – wskazało ok. 56,5% respondentów (53%
poprzednio). Około 26% respondentów zrezygnowałoby z zaciągnięcia kredytu/pożyczki, a ok. 24% badanych rozpo- częłoby dodatkowe zajęcie zarobkowe. Relatywnie duża grupa, bo ok. 19% zmuszona by była do zadłużenia się w szarej strefie lub w lombardzie. Przy czym częściej zwraca- no by się do szarej strefy pożyczkowej (ok. 12,3%), lombard wskazało ok. 8%.
Szczególnie na szarą strefę pożyczkowa i lombardy są narażone osoby młode. W grupie wiekowej 18–29 lat ponad 27% wskazało te warianty, podczas gdy wśród osób star- szych to ok. 16%. W większym stopniu dotyczy rodzin robot- niczych (24%) niż emerytów (17%). Bardziej to również doty- ka rodzin z dziećmi (29%).
