Urząd Statystyczny w Katowicach
Rynek pracy
w województwie śląskim w 2009 r.
Katowice 2010
OBJAŚNIENIA ZNAKÓW UMOWNYCH
Kreska (–) – zjawisko nie wystąpiło.
Zero: (0) – zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,5;
(0,0) – zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,05.
Znak (x) – wypełnienie pozycji jest niemożliwe lub niecelowe.
Znak Δ – oznacza, że nazwy zostały skrócone w stosunku do obowiązującej klasyfikacji; ich pełne nazwy podano w Uwagach Ogólnych na str. 13.
Znak # – oznacza, że dane nie mogą być opublikowane ze względu na konieczność zachowania tajemnicy statystycznej w rozumieniu ustawy o statystyce publicznej.
“W tym” – oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy.
SKRÓTY
tys. = tysiąc m.in. = między innymi
mln = milion np. = na przykład
zł = złoty tj. = to jest
r. = rok tzn. = to znaczy
cd. = ciąg dalszy MON = Ministerstwo Obrony
Narodowej
dok. = dokończenie
MSWiA = Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji
nr (Nr) = numer MS = Ministerstwo
Sprawiedliwości
poz. = pozycja FUS = Fundusz Ubezpieczeń
Społecznych
pkt proc. = punkt procentowy FER = Fundusz Emerytalno-
Rentowy
tabl. = tablica KRUS = Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego
Dz. U. = Dziennik Ustaw NSP = Narodowy Spis Powszechny
itp. = i tym podobne BAEL = Badanie Aktywności
Ekonomicznej Ludności
Rodzaj opracowania - analiza statystyczna
Opracowanie: Anna Owczarek, Zofia Płoszaj-Witkowicz
Opracowanie graficzne: Agnieszka Kaim, Andrzej Poloczek, Piotr Porwisz Ś l ą s k i O ś r o d e k B a d a ń R e g i o n a l n y c h
Projekt okładki: Piotr Porwisz
Tłumaczenie na język angielski: Alicja Pawłowska-Pal
ISBN 978-83-89641-01-4
P R Z E D M O W A
Urząd Statystyczny w Katowicach przekazuje publikację „Rynek pracy w województwie śląskim w 2009 r.” prezentującą kompleksowy zestaw informacji charakteryzujących specyfikę i zmiany zachodzące na rynku pracy oraz potencjalne zasoby pracy. Opracowanie dotyczy również wybranych aspektów nierozerwalnie związanych z rynkiem pracy.
Zakres publikacji obejmuje w szczególności informacje o: pracujących, bezrobotnych i biernych zawodowo (w powiązaniu z ich cechami demograficzno- społecznymi), popycie na pracę, kosztach i bezpieczeństwie pracy, przeciętnych wynagrodzeniach i świadczeniach społecznych. Publikacja składa się z uwag ogólnych i metodycznych, syntezy oraz tablic w szerokim przekroju: terytorialnym (powiatów i gmin), sektorów własności oraz rodzaju działalności. Część tabelaryczną opracowania poprzedzają tablice przeglądowe, zawierające wybrane dane na tle kraju w 2009 r. oraz ważniejsze dane o rynku pracy w województwie w latach 2005-2009, co pozwala na dokonywanie porównań w skali kraju oraz analizę zjawisk w retrospekcji. Całość wzbogacono ilustracją graficzną w postaci wykresów. Obok wersji książkowej publikacja dostępna jest również na płycie CD.
Wyrażam nadzieję, że publikacja okaże się praktycznym źródłem informacji, szczególnie dla użytkowników zainteresowanych przedmiotową tematyką oraz będzie pomocna w podejmowaniu decyzji na szczeblu regionalnym.
Zachęcam do korzystania z bogatych zasobów informacyjnych statystyki publicznej.
D y r e k t o r
Urzędu Statystycznego w Katowicach
dr EDMUND CZARSKI
Katowice, grudzień 2010 r.
P R E F A C E
The Statistical Office in Katowice introduces the publication “Labour Market in the Śląskie Voivodship in 2009” presenting a complex set of information characterizing the specificity and changes occurring on the labour market as well as potential labour resources. The elaboration concerns also chosen aspects inextricably connected with labour market.
The publication presents in detail information on employed persons, unemployed persons and economically inactive persons (in connection with their demographic and social features), labour demand, labour costs and safety, average wages and salaries as well as social benefits. The publication is composed of general notes, methodological notes, synthesis and tables in a broad territorial breakdown (powiats and gminas), by ownership sectors and kind of activity. Tabular part of the elaboration is preceded by review tables, containing chosen data on the background of the country in 2009 as well as more important data on labour market in the voivodship in years 2005-2009, enabling to make comparisons on the background of the country and analysis of occurrences in retrospection. The publication has been enriched with illustrations in the form of graphs.
Apart from the paper version, the publication is also available on CD-ROM.
I hope the publication will not only be a practical source of information, particularly for users interested in the subject matter but shall be helpful in the process of undertaking decisions on regional level as well.
I would like to encourage to take advantage of rich information resources of the public statistics.
D i r e c t o r
of the Statistical Office in Katowice
EDMUND CZARSKI, Ph.D.
Katowice, December 2010
S P I S T R E Ś C I C O N T E N T S
PRZEDMOWA ... 3 PREFACE ... 4 UWAGI OGÓLNE ... 10 GENERAL NOTES
UWAGI METODYCZNE ... 14 METHODOLOGICAL NOTES
WYNIKI BADAŃ – SYNTEZA ... 28 RESULTS OF SURVEYS – SYNTHESIS
Rynek pracy na tle innych województw ... 28 Labour market on the background of other voivodships
Ludność ... 29 Population
Aktywność ekonomiczna ludności ... 31 Economic activity of the population
Pracujący i zatrudnieni w gospodarce narodowej ... 33 Employed persons and average paid employment in the national economy
Bezrobocie rejestrowane ... 37 Registered unemployment
Popyt na pracę ... 42 Labour demand
Warunki i czas pracy ... 46 Work conditions and working time
Wypadki przy pracy ... 51 Accidents at work
Koszty pracy ... 54 Labour costs
Wynagrodzenia i świadczenia społeczne ... 56 Wages and salaries and social benefits
T A B L I C E T A B L E S
Rynek pracy w województwie śląskim na tle kraju ... 1 63 Labour market in the Śląskie Voivodship on the background of the country
Ważniejsze dane o rynku pracy w województwie ... 2 64 More important data on labour market in the Voivodship
Ludność według płci, miejsca zamieszkania i wieku w 2009 r. ... 3 65 Population by sex, place of residence and age in 2009
Ludność w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym według płci i miejsca zamieszkania
w 2009 r. ... 4 66 Population in working and non-working age by sex and place of residence in 2009
Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej według BAEL w 2009 r.
(przeciętne roczne) ... 5 66 Economic activity of the population aged 15 and more by LFS in 2009 (average yearly)
tabl. strona table page strona page
T A B L I C E (cd.) T A B L E S (cont.)
Aktywność ekonomiczna ludności według wieku oraz poziomu wykształcenia w 2009 r.
(przeciętne roczne) ... 6 67 Economic activity of the population by age and educational level in 2009 (average yearly)
Pracujący w gospodarce narodowej w 2009 r. ... 7 67 Employed persons in the national economy in 2009
Pracujący według statusu zatrudnienia w 2009 r. ... 8 69 Employed persons by employment status in 2009
Pracujący według sekcji w 2009 r. ... 9 70 Employed persons by section in 2009
Przeciętne zatrudnienie według sekcji w 2009 r. ... 10 72 Average paid employment by section in 2009
Pełnozatrudnieni i niepełnozatrudnieni według sekcji w 2009 r. ... 11 73 Full- and part-time paid employment by section in 2009
Przyjęcia do pracy według sekcji w 2009 r. ... 12 75 Hires by section in 2009
Zwolnienia z pracy według sekcji w 2009 r. ... 13 77 Terminations by section w 2009
Absolwenci podejmujący pierwszą pracę według sekcji w 2009 r. ... 14 79 Graduates starting work for the first time by section in 2009
Bezrobotni zarejestrowani w 2009 r. ... 15 80 Registered unemployed persons in 2009
Bezrobotni zarejestrowani według wieku, poziomu wykształcenia, czasu pozostawania
bez pracy oraz stażu pracy w 2009 r. ... 16 82 Registered unemployed persons by age, educational level, duration of unemployment
and work seniority in 2009
Bezrobotni zarejestrowani poprzednio pracujący według rodzaju działalności ostatniego
miejsca pracy oraz oferty pracy w 2009 r. ... 17 83 Registered unemployed persons previously in employment by kind of activity of the last
workplace and job offers in 2009
Zatrudnieni w warunkach zagrożenia w 2009 r. ... 18 84 Persons working in hazardous conditions in 2009
Korzystający ze świadczeń z tytułu pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia
i uciążliwych w 2009 r. ... 19 85 Persons receiving benefits for work in harmful and strenuous conditions in 2009
Świadczenia oraz średni koszt świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych w 2009 r. ... 20 87 Benefits and average cost of benefits due to occupational accidents and occupational
diseases in 2009
Poszkodowani w wypadkach przy pracy (poza gospodarstwami indywidualnymi
w rolnictwie) w 2009 r. ... 21 88 Persons injured in accidents at work (excluding private farms in agriculture) in 2009
Wydarzenia i przyczyny wypadków przy pracy (poza gospodarstwami indywidualnymi
w rolnictwie) w 2009 r. ... 22 89 Events and causes of accidents at work (excluding private farms in agriculture) in 2009
Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w 2009 r. ... 23 91 Average monthly gross wages and salaries in the national economy in 2009
tabl. strona table page
T A B L I C E (cd.) T A B L E S (cont.)
Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto według sekcji w 2009 r. ... 24 91 Average monthly gross wages and salaries by section in 2009
Ludność według powiatów w 2009 r. ... 25 92 Population by powiats in 2009
Pracujący według płci, sektorów własności oraz powiatów w 2009 r. ... 26 95 Employed persons by sex, ownership sectors and powiats in 2009
Pracujący według rodzajów działalności oraz powiatów w 2009 r. ... 27 96 Employed persons by kind of activity and powiats in 2009
Pracujący (łącznie z pracującymi w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie)
według rodzajów działalności oraz powiatów w 2009 r. ... 28 97 Employed persons (including employed persons in private farms in agriculture) by kind
of activity and powiats in 2009
Zatrudnienie i wynagrodzenia według sektorów własności i powiatów w 2009 r. ... 29 98 Average paid employment and wages and salaries by ownership sectors and powiats
in 2009
Zatrudnienie i wynagrodzenia według rodzajów działalności i powiatów w 2009 r. ... 30 100 Average paid employment and wages and salaries by kind of activity and powiats in 2009
Bezrobocie rejestrowane według powiatów w 2009 r. ... 31 102 Registered unemployment by powiats in 2009
Bezrobotni nowo zarejestrowani i wyrejestrowani oraz oferty pracy według powiatów
w 2009 r. ... 32 103 Newly registered unemployed persons and persons removed from unemployment rolls
as well as job offers by powiats in 2009
Bezrobotni zarejestrowani według wieku oraz powiatów w 2009 r. ... 33 104 Registered unemployed persons by age and powiats in 2009
Bezrobotni zarejestrowani według poziomu wykształcenia oraz powiatów w 2009 r. ... 34 105 Registered unemployed persons by educational level and powiats in 2009
Bezrobotni zarejestrowani według czasu pozostawania bez pracy oraz powiatów
w 2009 r. ... 35 106 Registered unemployed persons by duration of unemployment and powiats in 2009
Bezrobotni zarejestrowani według stażu pracy oraz powiatów w 2009 r. ... 36 107 Registered unemployed persons by work seniority and powiats in 2009
Zatrudnieni w warunkach zagrożenia według powiatów w 2009 r. ... 37 108 Persons working in hazardous conditions by powiats in 2009
Poszkodowani w wypadkach przy pracy oraz liczba dni niezdolności do pracy
spowodowanej wypadkami według powiatów w 2009 r. ... 38 110 Persons injured in accidents at work and number of days of inability to work due
to accidents by powiats in 2009
Ludność według gmin w 2009 r. ... 39 111 Population by gminas in 2009
Pracujący według płci, sektorów własności oraz gmin w 2009 r. ... 40 119 Employed persons by sex, ownership sectors and gminas in 2009
Pracujący według rodzajów działalności oraz gmin w 2009 r. ... 41 123 Employed persons by kind of activity and gminas in 2009
tabl. strona table page
T A B L I C E (dok.) T A B L E S (cont.)
Bezrobotni zarejestrowani według gmin w 2009 r. ... 42 127 Registered unemployed persons by gminas in 2009
Bezrobotni zarejestrowani w gminach według wieku w 2009 r. ... 43 130 Registered unemployed persons in gminas by age in 2009
Bezrobotni zarejestrowani w gminach według poziomu wykształcenia w 2009 r. ... 44 135 Registered unemployed persons in gminas by educational level in 2009
Bezrobotni zarejestrowani w gminach według stażu pracy w 2009 r. ... 45 140 Registered unemployed persons in gminas by work seniority in 2009
Bezrobotni zarejestrowani w gminach według czasu pozostawania bez pracy w 2009 r. ... 46 145 Registered unemployed persons in gminas by duration of unemployment in 2009
W Y K R E S Y G R A P H S
Rynek pracy w 2009 r. ... 28 Labour market in 2009
Ruch wędrówkowy ludności według podregionów w 2009 r. ... 31 Migrations of population by subregions in 2009
Niepracujący na 1000 pracujących w 2009 r. (przeciętne roczne) ... 32 Persons not employed per 1000 employed persons in 2009 (average yearly)
Wskaźniki zatrudnienia według grup wieku i płci w 2009 r. (przeciętne roczne) ... 33 Activity rate by age groups and sex in 2009 (average yearly)
Struktura pracujących w gospodarce narodowej według sekcji w 2009 r. ... 34 Structure of employed persons in the national economy by section in 2009
Struktura pracujących w gospodarce narodowej według sekcji i sektorów własności w 2009 r. 34 Structure of employed persons in the national economy by section and ownership sectors in 2009 Pracujący na 1000 osób w wieku produkcyjnym według podregionów w 2009 r. ... 35 Employed persons per 1000 persons in working age by subregions in 2009
Współczynnik przyjęć i zwolnień według wybranych sekcji w 2009 r. ... 36 Hire and termination rate by chosen sections in 2009
Struktura zarejestrowanych bezrobotnych w 2009 r. ... 39 Stucture of registered unemployed persons in 2009
Struktura bezrobotnych wyłączonych z ewidencji według przyczyn wyłączenia ... 40 Structure of registered unemployed persons removed from unemployment rolls by causes Odsetek osób, które podjęły pracę w trakcie lub po zakończeniu udziału
w aktywnym programie rynku pracy do liczby osób, które ukończyły program ... 41 Percent of persons received jobs during or after termination of participation in active labour
market program to the number of persons who finished participating in the program
strona page tabl. strona table page
W Y K R E S Y (dok.) G R A P H S (cont.)
Struktura wydatków Funduszu Pracy na rzecz promocji zatrudnienia i łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej w 2009 r. ... 42 Structure of expenditures from Labour Fund for employment promotion and unemployment
resolving as well as labour activization in 2009
Struktura wolnych miejsc pracy w 2009 r. ... 44 Structure of Job vacancies in 2009
Struktura zlikwidowanych miejsc pracy według sekcji w 2009 r. ... 45 Structure of liquidated workplaces by section in 2009
Struktura zatrudnionych w warunkach zagrożenia według sekcji w 2009 r. ... 46 Structure of employed persons working in hazardous conditions in 2009
Udział korzystających ze świadczeń z tytułu pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia i uciążliwych w górnictwie i wydobywaniu oraz w przetwórstwie przemysłowym w ogólnej liczbie korzystających z tych świadczeń w 2009 r. ... 50 Share of persons receiving benefits for work in harmful and strenuous conditions in mining and quarrying and manufacturing in total number of persons receiving benefits in 2009
Struktura przyczyn wypadków przy pracy w 2009 r. ... 52 Structure of causes of accidents at work in 2009
Struktura kosztów pracy według sekcji w 2008 r. ... 54 Structure of Latour costs by section in 2008
Odchylenia przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń brutto w gospodarce narodowej
od przeciętnego w województwie w wybranych sekcjach w 2009 r. ... 56 Deviations of average monthly gross wages and salaries in the national economy
from average in the voivodship in chosen sections in 2009
Wzrost/spadek realnych wynagrodzeń miesięcznych brutto w gospodarce narodowej
w wybranych sekcjach w 2009 r. ... 57 Increase/decrease of real monthly gross wages and salaries in the national economy
in chosen sections in 2009
Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto według podregionów w 2009 r. ... 58 Average monthly gross wages and salaries by subregions in 2009
Przeciętne wynagrodzenia brutto według grup wieku zatrudnionych i płci
w październiku 2008 r... 60 Average monthly gross wages and salaries by age groups employed persons
and sex in 2008
Przeciętne wynagrodzenia brutto według poziomu wykształcenia zatrudnionych i płci
w październiku 2008 r... 61 Average monthly gross wages and salaries by of employed persons by educational level and sex in October 2008
Emeryci i renciści z pozarolniczego systemu ubezpieczeń społecznych według rodzaju pobieranych świadczeń w 2009 r. (przeciętne roczne) ... 62 Retirees and pensioners from the non-agricultural social security system by type of benefits in 2009 (average yearly)
strona page
U W A G I O G Ó L N E
1. Publikacja zawiera dane dotyczące rynku pracy. W opracowaniu zamieszczono w szczególności informacje o zasobach pracy. Ponadto w publikacji zaprezentowano także dane dotyczące bezpieczeństwa pracy, kosztów pracy, popytu na pracę, wynagrodzeń i świadczeń społecznych.
2. Podstawowe źródło danych stanowią badania i ankiety statystyczne GUS prowadzone na formularzach:
ZD – Badanie aktywności ekonomicznej ludności,
SP-3 – Sprawozdanie o działalności gospodarczej,
SOF-01 – Sprawozdanie z działalności fundacji, stowarzyszeń i innych organizacji społecznych,
Z-02 – Sprawozdanie o kosztach pracy,
Z-05 – Badanie popytu na pracę,
Z-06 – Sprawozdanie o pracujących, wynagrodzeniach i czasie pracy,
Z-10 – Sprawozdanie o warunkach pracy,
Z-12 – Sprawozdanie o strukturze wynagrodzeń według zawodów,
Z-KW – Statystyczna karta wypadku.
Materiał uzupełniający stanowiły dane ze sprawozdawczości Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej sporządzonej przez urzędy pracy na formularzach:
MPiPS-01 – Sprawozdanie o rynku pracy (łącznie z załącznikami 1, 2, 3, 5, 6),
MPiPS-02 – Sprawozdanie o przychodach i wydatkach Funduszu Pracy.
Ponadto wykorzystano informacje z ZUS i KRUS. Dodatkowym źródłem informacji były publikacje GUS dotyczące rynku pracy.
3. W publikacji zastosowano prezentację danych według sekcji. Przyjęto także zasadę retrospekcji prezentowanych danych:
ujętych w tablicy przeglądowej (lata: 2005, 2006, 2007, 2008, 2009),
dla tematów podstawowych za 2009 r.,
dla wybranych danych według powiatów oraz gmin za 2009 r.
4. Prezentowane w publikacji dane – jeśli nie zaznaczono inaczej – dotyczą całej
gospodarki narodowej.
5. Dane prezentuje się:
a) w układzie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007), opracowanej na podstawie Statystycznej Klasyfikacji Działalności Gospodarczych we Wspólnocie Europejskiej – Statistical Classification of Economic Activities in the European Community – NACE Rev. 2. PKD 2007, wprowadzona z dniem 1 I 2008 r.
rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 XII 2007 r. (Dz. U. Nr 251, poz. 1885), zastąpiła Polską Klasyfikację Działalności – PKD 2004.
W ramach PKD 2007 wyodrębniono jako dodatkowe grupowania:
„Przemysł”, który obejmuje następujące sekcje: „Górnictwo i wydobywanie”,
„Przetwórstwo przemysłowe”, ,,Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych” oraz
„Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją”,
sekcje G, H, I, J – „Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle”, „Transport i gospodarka magazynowa”,
„Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi”, „Informacja i komunikacja”,
sekcje K, L – „Działalność finansowa i ubezpieczeniowa”, „Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości”,
Pod pojęciem „Pozostałe usługi” ujęte są sekcje: „Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna”, „Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca”, „Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne”, „Edukacja”, „Opieka zdrowotna i pomoc społeczna”,
„Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją oraz „Pozostała działalność usługowa”.
b) według sektorów własności:
• sektor publiczny – grupujący własność państwową (Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych), własność jednostek samorządu terytorialnego oraz „własność mieszaną” z przewagą kapitału (mienia) podmiotów sektora publicznego,
• sektor prywatny – grupujący własność prywatną krajową (osób fizycznych i pozostałych jednostek prywatnych), własność zagraniczną (osób zagranicznych) oraz „własność mieszaną” z przewagą kapitału (mienia) podmiotów sektora prywatnego i brakiem przewagi sektorowej w kapitale (mieniu) podmiotu.
„Własność mieszana” określana jest głównie dla spółek i wyznaczana na podstawie
struktury kapitału (mienia) deklarowanego we wniosku rejestracyjnym spółki.
6. Dane prezentowane dla województwa, podregionów, powiatów i gmin odpowiadają poziomowi 2, 3, 4 i 5 Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS) opracowanej na podstawie Nomenclature of Territorial Units for Statistics (NUTS), obowiązującej w krajach Unii Europejskiej. NTS obowiązująca od 1 I 2008 r. wprowadzona została rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 XI 2007 r. (Dz. U. Nr 214, poz. 1573) w miejsce obowiązującej do 31 XII 2007 r.
na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 VII 2000 r. (Dz. U. Nr 58, poz. 685 z późniejszymi zmianami). Podregiony (poziom 3) grupują jednostki szczebla powiatowego.
7. Dane w podziale według sekcji PKD oraz w podziale terytorialnym opracowano – jeśli nie zaznaczono inaczej – tzw. metodą przedsiębiorstw. Metoda przedsiębiorstw (podmiotowa) oznacza przyjmowanie całych podmiotów gospodarki narodowej za podstawę grupowania wszystkich danych charakteryzujących ich działalność według poszczególnych poziomów klasyfikacyjnych i podziałów terytorialnych.
8. Przez podmioty gospodarki narodowej rozumie się jednostki prawne, tj. osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Pod pojęciem podmiotów gospodarczych rozumie się podmioty prowadzące działalność gospodarczą (produkcyjną i usługową) na własny rachunek w celu osiągnięcia zysku.
9. Informacje o województwie oraz w podziale na miasta i wieś podano w każdorazowym podziale administracyjnym. Przez „miasta” rozumie się obszar położony w granicach administracyjnych tych jednostek, przez „wieś” – pozostałe terytorium województwa.
10. Liczby względne (wskaźniki, odsetki) obliczono z reguły na podstawie danych bezwzględnych wyrażonych z większą dokładnością niż podano w tablicach.
11. Przy przeliczaniu na 1 mieszkańca (1000 ludności itp.) danych według stanu w końcu roku przyjęto liczbę ludności według stanu w dniu 31 XlI, a przy przeliczaniu danych charakteryzujących wielkość zjawiska w ciągu roku – według stanu w dniu 30 VI.
12. Ze względu na zaokrąglenia danych, w niektórych przypadkach sumy składników mogą się różnić od podanych wielkości „ogółem”.
13. Dane – jeśli nie zaznaczono inaczej – nie obejmują jednostek budżetowych prowadzących działalność w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego.
14. Niektóre informacje zostały podane na podstawie danych nieostatecznych i mogą ulec zmianie w następnych publikacjach Urzędu Statystycznego.
15. W publikacji zastosowano skróty nazw niektórych poziomów klasyfikacyjnych;
skrócone nazwy oznaczone zostały w tablicach znakiem „∆”. Zestawienie
zastosowanych skrótów i pełnych nazw podaje się poniżej:
POLSKA KLASYFIKACJA DZIAŁALNOŚCI (PKD 2007)
skrót pełna nazwa
sekcje Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów
klimatyzacyjnych Dostawa wody; gospodarowanie
ściekami i odpadami; rekultywacja Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją
Handel; naprawa pojazdów
samochodowych Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle
Zakwaterowanie i gastronomia Działalność związana z zakwatero- waniem i usługami gastronomicznymi Obsługa rynku nieruchomości Działalność związana z obsługą rynku
nieruchomości Administrowanie i działalność
wspierająca Działalność w zakresie usług admini-
strowania i działalność wspierająca
16. Wyjaśnienia metodyczne dotyczące podstawowych pojęć i metod opracowania
danych liczbowych zamieszczone są w Uwagach Metodycznych. Rozszerzone
wyjaśnienia dotyczące poszczególnych dziedzin statystyki Czytelnik znajdzie
w publikacjach tematycznych oraz w serii „Zeszyty metodyczne i klasyfikacje”.
U W A G I M E T O D Y C Z N E
LUDNOŚĆ
1. W podziale na ekonomiczne grupy wieku wyszczególniono:
– ludność w wieku przedprodukcyjnym, tzn. ludność w wieku do 17 lat,
– ludność w wieku produkcyjnym, tzn. ludność w wieku zdolności do pracy, tj. mężczyźni w wieku 18 – 64 lata i kobiety w wieku 18 – 59 lat,
– ludność w wieku poprodukcyjnym – mężczyźni w wieku 65 lat i więcej oraz kobiety w wieku 60 lat i więcej.
Wśród ludności w wieku produkcyjnym wyróżnia się ludność w wieku mobilnym, tj. w wieku 18 – 44 lata i niemobilnym, tj. mężczyźni – 45 – 64 lata, kobiety – 45 – 59 lat.
2. Dane o migracjach ludności opracowano na podstawie informacji ewidencyjnych gmin o zameldowaniach osób na pobyt stały. Informacje te nie uwzględniają zmian adresu w obrębie tej samej gminy (miasta), z wyjątkiem gmin miejsko-wiejskich, dla których został zachowany podział na tereny miejskie i wiejskie. Napływ ludności obejmuje zameldowania na pobyt stały, odpływ – wymeldowania ze stałego miejsca zamieszkania.
3. Migracje zagraniczne ludności to wyjazdy poza granicę kraju zamieszkania, a tym samym przyjazdy do danego kraju. Dane o migracjach zagranicznych na pobyt stały opracowano na podstawie informacji ewidencyjnych gmin o zameldowaniu osób przyjeżdżających do Polski na pobyt stały (imigracja) oraz o wymeldowaniach osób wyjeżdżających z Polski za granicę na stałe (emigracja).
AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA LUDNOŚCI
1. Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) prowadzone jest metodą reprezentacyjną. Umożliwia ona uogólnianie wyników badania na całą populację.
2. Badaniem objęto osoby w wieku 15 lat i więcej, będące członkami gospodarstw domowych w wylosowanych mieszkaniach. Podstawowe kryterium podziału ludności na aktywnych i biernych zawodowo stanowi praca, czyli wykonywanie, posiadanie bądź poszukiwanie pracy.
3. Do ludności aktywnej zawodowo zaliczono osoby pracujące i bezrobotne.
4. Do pracujących zaliczono wszystkie osoby w wieku 15 lat i więcej, które w badanym tygodniu:
– wykonywały przez co najmniej 1 godzinę pracę przynoszącą zarobek lub dochód
albo pomagały (bez wynagrodzenia) w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa
w rolnictwie lub rodzinnej działalności gospodarczej poza rolnictwem,
– formalnie miały pracę jako pracownicy najemni bądź pracujący na własny rachunek, ale jej nie wykonywały (np. z powodu choroby, urlopu, przerwy w działalności zakładu, trudnych warunków atmosferycznych).
5. Za bezrobotne uznano osoby w wieku 15 – 74 lata, które spełniały jednocześnie trzy warunki:
– w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi,
– w ciągu 4 tygodni (wliczając jako ostatni – tydzień badany) aktywnie poszukiwały pracy,
– były gotowe podjąć pracę w ciągu 2 tygodni następujących po tygodniu badanym.
Do bezrobotnych zaliczono także osoby, które znalazły pracę i oczekiwały na jej rozpoczęcie w okresie 3 miesięcy oraz były gotowe tę pracę podjąć.
6. Za biernych zawodowo uznano osoby, które nie zostały zakwalifikowane jako pracujące lub bezrobotne.
7. Współczynnik aktywności zawodowej jest to udział aktywnych zawodowo (ogółem lub danej grupy) w liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej (ogółem lub danej grupy).
8. Wskaźnik zatrudnienia obliczono jako udział pracujących (ogółem lub danej grupy) w liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej (ogółem lub danej grupy).
9. Stopę bezrobocia obliczono jako udział bezrobotnych (ogółem lub danej grupy) w liczbie ludności aktywnej zawodowo w wieku 15 lat i więcej (ogółem lub danej grupy).
PRACUJĄCY I ZATRUDNIENI W GOSPODARCE NARODOWEJ
1. Dane opracowano na podstawie sprawozdawczości oraz szacunków (m.in. w zakresie gospodarstw indywidualnych w rolnictwie).
2. Dane o pracujących dotyczą osób wykonujących pracę przynoszącą im zarobek lub dochód; do pracujących zalicza się:
– osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy (umowa o pracę, powołanie, mianowanie, wybór) lub stosunku służbowego,
– pracodawców i pracujących na własny rachunek, a mianowicie:
– właścicieli, współwłaścicieli i dzierżawców gospodarstw indywidualnych w rolnictwie (łącznie z pomagającymi członkami ich rodzin), tj. pracujących w gospodarstwach indywidualnych (o powierzchni użytków rolnych do 1 ha i powyżej 1 ha) oraz indywidualnych właścicieli zwierząt gospodarskich nieposiadających użytków rolnych; patrz ust. 6,
– właścicieli i współwłaścicieli (łącznie z pomagającymi członkami ich rodzin;
z wyłączeniem wspólników spółek, którzy nie pracują w spółce) podmiotów
prowadzących działalność gospodarczą poza gospodarstwami indywidualnymi
w rolnictwie,
– inne osoby pracujące na własny rachunek, np. osoby wykonujące wolne zawody;
– osoby wykonujące pracę nakładczą;
– agentów (łącznie z pomagającymi członkami ich rodzin oraz osobami zatrudnionymi przez agentów);
– członków spółdzielni produkcji rolniczej (rolniczych spółdzielni produkcyjnych, innych spółdzielni zajmujących się produkcją rolną i spółdzielni kółek rolniczych);
– duchownych pełniących obowiązki duszpasterskie.
3. Pełnozatrudnieni są to osoby zatrudnione w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zakładzie pracy lub na danym stanowisku pracy, w tym również osoby, które zgodnie z obowiązującymi przepisami pracują w skróconym czasie pracy, np. z tytułu warunków szkodliwych dla zdrowia lub w przedłużonym czasie pracy, np. dozorcy mienia.
4. Niepełnozatrudnieni są to osoby, które zgodnie z umową o pracę pracują stale w niepełnym wymiarze czasu pracy. Niepełnozatrudnieni w głównym miejscu pracy są to osoby, które oświadczyły, że dany zakład jest ich głównym miejscem pracy.
5. Dane dotyczące pracujących według stanu w dniu 31 XII podano bez przeliczenia niepełnozatrudnionych na pełnozatrudnionych, przy przyjęciu zasady jednorazowego ujmowania tych osób w głównym miejscu pracy.
6. Dane dotyczące pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie według stanu w dniu 31 XII oszacowano na podstawie Narodowego Spisu Ludności i Mieszkań 2002 oraz Powszechnego Spisu Rolnego 2002.
Od 2002 r. do pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie nie zaliczono osób pracujących:
– w gospodarstwach o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha produkujących wyłącznie na własne potrzeby,
– w gospodarstwach o powierzchni użytków rolnych do 1 ha (łącznie z indywidualnymi właścicielami zwierząt gospodarskich nieposiadających użytków rolnych) produkujących wyłącznie lub głównie na własne potrzeby.
7. Dane o zatrudnionych na podstawie stosunku pracy dotyczą:
– zatrudnienia według stanu w dniu 31 XII osób pełnozatrudnionych (łącznie z sezonowymi i zatrudnionymi dorywczo) oraz niepełnozatrudnionych w głównym miejscu pracy bez przeliczania na pełnozatrudnionych,
– przeciętnego zatrudnienia pracowników pełnozatrudnionych (łącznie z sezonowymi i zatrudnionymi dorywczo) oraz niepełnozatrudnionych w przeliczeniu na pełnozatrudnionych.
8. Do osób wykonujących pracę nakładczą zalicza się osoby, z którymi zawarto
umowę o wykonanie określonych czynności na rzecz jednostki zlecającej pracę poza
jej terenem.
9. Do agentów zaliczono osoby, z którymi zawarto umowę agencyjną lub umowę na warunkach zlecenia o prowadzenie placówek, których przedmiot działalności został określony w umowie.
10. Dane nie obejmują jednostek budżetowych prowadzących działalność w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego.
11. Dane grupowane według sekcji opracowano metodą przedsiębiorstw, z wyjątkiem informacji o pracujących według stanu w dniu 31 XII, które do 2000 r. opracowywano zaliczając do odpowiednich sekcji części składowe jednostek prawnych zgodnie z ich rodzajem działalności.
12. W tabl. 3 dane prezentowane są według faktycznego (stałego) miejsca pracy pracownika, natomiast w pozostałych tablicach – według siedziby zarządu jednostki.
13. Dane w tabl. 8 – 14 nie obejmują: fundacji, stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społecznych, organizacji pracodawców, samorządu gospodarczego i zawodowego, rolników indywidualnych, duchownych oraz podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób,
14. Informacje o ruchu zatrudnionych dotyczą pełnozatrudnionych (łącznie z sezonowymi i zatrudnionymi dorywczo). Dane te dotyczą liczby przyjęć do pracy i zwolnień z pracy, a nie liczby osób. Liczba przyjęć do pracy oraz zwolnień z pracy może być wyższa od liczby osób, ponieważ jedna osoba może kilkakrotnie zmienić pracę w ciągu roku.
Do liczby przyjętych do pracy zaliczono osoby podejmujące pracę po raz pierwszy i kolejny. Do liczby zwolnionych z pracy zaliczono osoby, z którymi rozwiązano umowę o pracę w drodze wypowiedzenia przez pracownika lub zakład pracy łącznie ze zwolnieniami grupowymi, osoby, które przeniesiono na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, osoby, które porzuciły pracę, a także – ze względów ewidencyjnych – osoby zmarłe. Ponadto do liczby przyjętych do pracy lub zwolnionych z pracy zaliczono osoby przeniesione służbowo lub przyjęte z innego zakładu pracy na podstawie porozumienia między podmiotami, a także osoby powracające do pracy i odchodzące z pracy na urlopy wychowawcze, bezpłatne i rehabilitację.
15. Współczynnik przyjęć (zwolnień) obliczono jako stosunek liczby przyjęć pomniejszonej o osoby powracające do pracy z urlopów wychowawczych (lub liczby zwolnień pomniejszonej o osoby, które otrzymały urlopy wychowawcze) w badanym okresie do liczby pełnozatrudnionych według stanu w dniu 31 XII z roku poprzedniego.
16. Do korzystających z urlopów wychowawczych zalicza się osoby (matki oraz inne osoby uprawnione do sprawowania opieki nad dzieckiem), którym pracodawca udzielił urlopu zgodnie z postanowieniami rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 XII 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (Dz. U. Nr 230, poz. 2291).
17. Dane o absolwentach podejmujących pierwszą pracę dotyczą pełnozatrudnionych
(bez sezonowych i zatrudnionych dorywczo).
BEZROBOCIE REJESTROWANE
1. Dane zaprezentowane w części bezrobocie rejestrowane dotyczą osób bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy.
2. Pod pojęciem bezrobotnego należy rozumieć osobę niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie, albo innej pracy zarobkowej (albo jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy), nieuczącą się w szkole, z wyjątkiem uczącej się w szkole dla dorosłych lub przystępującej do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szkoły lub w szkole wyższej, gdzie studiuje w formie studiów niestacjonarnych, zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania (stałego lub czasowego) powiatowym urzędzie pracy oraz poszukującą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, jeżeli m.in.:
– ukończyła 18 lat,
– kobieta nie ukończyła 60 lat, mężczyzna – 65 lat,
– nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej, renty rodzinnej w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, albo po ustaniu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności, nie pobiera zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego,
– nie jest właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych powyżej 2 ha przeliczeniowych lub nie podlega ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe,
– nie posiada wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, albo nie podlega, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników,
– nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienia wolności, – nie uzyskuje miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę
minimalnego wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych,
– nie pobiera na podstawie przepisów o pomocy społecznej zasiłku stałego,
– nie pobiera, na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, świadczenia pielęgnacyjnego lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania,
– nie pobiera po ustaniu zatrudnienia świadczenia szkoleniowego.
3. Do osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy zaliczono bezrobotnych do 25 roku życia, długotrwale bezrobotnych, kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka, a także bezrobotnych powyżej 50 roku życia, bez kwalifikacji zawodowych, bez doświadczenia zawodowego, bez wykształcenia średniego, samotnie wychowujących co najmniej 1 dziecko w wieku do 18 roku życia, bezrobotnych, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia, niepełnosprawnych.
Bezrobotny do 25 roku życia oznacza bezrobotnego, który do dnia zastosowania wobec niego usług lub instrumentów rynku pracy nie ukończył 25 roku życia.
Bezrobotny powyżej 50 roku życia to bezrobotny, który w dniu zastosowania wobec niego usług lub instrumentów rynku pracy ukończył co najmniej 50 rok życia.
Długotrwale bezrobotni to osoby bezrobotne pozostające w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat, z wyłączeniem okresów odbywania stażu i przygotowania zawodowego dorosłych.
Bezrobotny bez kwalifikacji zawodowych oznacza bezrobotnego nieposiadającego kwalifikacji do wykonywania jakiegokolwiek zawodu, poświadczonych dyplomem, świadectwem, zaświadczeniem instytucji szkoleniowej lub innym dokumentem uprawniającym do wykonywania zawodu.
Bezrobotny bez doświadczenia zawodowego oznacza bezrobotnego, który wykonywał zatrudnienie oraz inną pracę zarobkową przez łączny okres poniżej 6 miesięcy.
Bezrobotni samotnie wychowujący co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia to bezrobotni samotnie wychowujący co najmniej jedno dziecko w tym wieku, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.
4. Stopę bezrobocia rejestrowanego obliczono jako stosunek liczby bezrobotnych zarejestrowanych do liczby cywilnej ludności aktywnej zawodowo ogółem, tj. bez osób odbywających czynną służbę wojskową oraz pracowników jednostek budżetowych prowadzących działalność w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego. Dane o stopie bezrobocia rejestrowanego podaje się z uwzględnieniem pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie (będących składową cywilnej ludności aktywnej zawodowo) wyszacowanych na podstawie wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 oraz Powszechnego Spisu Rolnego 2002.
5. Napływ bezrobotnych oznacza liczbę osób zarejestrowanych w ciągu roku
w powiatowych urzędach pracy.
6. Odpływ bezrobotnych oznacza liczbę osób, które w ciągu roku zostały wykreślone z ewidencji powiatowych urzędów pracy z różnych przyczyn m.in. w związku z podjęciem pracy stałej, sezonowej, interwencyjnej lub robót publicznych, w wyniku niepotwierdzenia gotowości do pracy, podjęcia nauki, nabycia praw emerytalnych itd.
7. Aktywne formy pomocy bezrobotnym – to działania zmierzające do ograniczenia wielkości bezrobocia na danym terenie. Wśród nich wyróżnia się w szczególności:
szkolenia, staż u pracodawcy, prace interwencyjne i roboty publiczne.
Szkolenia – oznaczają pozaszkolne zajęcia mające na celu uzyskanie lub uzupełnienie umiejętności i kwalifikacji zawodowych oraz ogólnie potrzebnych do wykonywania pracy, w tym umiejętności poszukiwania zatrudnienia.
Staż u pracodawcy – oznacza nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą.
Prace interwencyjne – oznaczają zatrudnienie bezrobotnego przez pracodawcę, które nastąpiło w wyniku umowy zawartej ze starostą i ma na celu wsparcie osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Prace te są częściowo finansowane przez urzędy pracy.
Roboty publiczne – to prace organizowane dla bezrobotnych przez gminy, organizacje pozarządowe lub instytucje użyteczności publicznej na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy. Prace te są częściowo finansowane ze środków Funduszu Pracy.
8. Osoby poprzednio pracujące to osoby, które kiedykolwiek wykonywały pracę na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz inną pracę zarobkową, a także prowadziły pozarolniczą działalność.
9. Bezrobotni zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładów pracy (tzn. zwolnieni grupowo) – są to osoby zwolnione zgodnie z przepisami ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844, z późn. zm.).
POPYT NA PRACĘ
1. Badanie popytu na pracę prowadzone jest metodą reprezentacyjną i obejmuje podmioty gospodarki narodowej o liczbie zatrudnionych 1 lub więcej osób.
Wylosowana do badania próba odzwierciedla strukturę całej zbiorowości i umożliwia uogólnianie wyników badania na populację generalną.
2. Rynek pracy charakteryzują dwa wzajemnie nakładające się segmenty: podaż siły roboczej i popyt na pracę.
3. Siła robocza – jest to określona liczba ludności zainteresowana i gotowa wykonywać
pracę.
4. Popyt na pracę – jest to liczba miejsc pracy, którą oferuje gospodarka w określonych warunkach społeczno-ekonomicznych. Przez popyt na pracę rozumiemy zagospodarowane miejsca pracy, określone aktualną liczbą pracujących oraz wolne miejsca pracy.
5. Wolne miejsca pracy – to miejsca pracy powstałe w wyniku ruchu zatrudnionych, bądź nowo utworzone, w stosunku do których spełnione zostały jednocześnie trzy warunki:
– miejsca pracy w dniu sprawozdawczym były faktycznie nieobsadzone, – pracodawca czynił starania, aby znaleźć osoby chętne do podjęcia pracy,
– w przypadku znalezienia właściwych kandydatów, pracodawca byłby gotów do natychmiastowego przyjęcia tych osób.
6. Nowo utworzone miejsca pracy – to miejsca pracy powstałe w wyniku zmian organizacyjnych, rozszerzenia lub zmiany profilu działalności oraz wszystkie miejsca pracy w jednostkach nowo powstałych.
7. Prezentowane informacje przedstawione zostały stosownie do zakresu badania przy uwzględnieniu podmiotów klasyfikowanych według kryterium liczby pracujących i obejmują podmioty o liczbie pracujących:
– do 9 osób – jednostki małe, – 10 do 49 osób – jednostki średnie, – powyżej 49 osób – jednostki duże.
WARUNKI I CZAS PRACY
1. Informacje o warunkach pracy dotyczą pracowników zatrudnionych w warunkach zagrożenia czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, w jednostkach gospodarki narodowej o liczbie pracujących powyżej 9 osób. Sprawozdawczość o warunkach pracy obejmuje zatrudnionych zaliczanych według PKD 2007 do sekcji: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (dział 01 z wyłączeniem grupy 01.7 oraz indywidualnych gospodarstw rolnych, 02 i 03 z wyłączeniem klasy 03.11), górnictwo i wydobywanie, przetwórstwo przemysłowe, wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych, dostawa wody;
gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją, budownictwo (działy 41 — 43 z wyłączeniem grupy 41.1), handel hurtowy i detaliczny;
naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle, transport i gospodarka
magazynowa, informacja i komunikacja (działy 58, 60 do 63 z wyłączeniem grupy
63.9), działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (działy 72 i 75), działalność
w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca (działy 77 i 79 oraz klasa
81.29), edukacja (podklasa 85.42.B), opieka zdrowotna i pomoc społeczna (dział 86),
pozostała działalność usługowa (dział 95).
2. Dane dotyczą osób narażonych na działanie czynników związanych: ze środowiskiem pracy (substancje chemiczne, przemysłowe pyły zwłókniające, hałas, wibracje, gorący lub zimny mikroklimat itp.), z uciążliwością pracy (wymuszona pozycja ciała, nadmierne obciążenie fizyczne itp.) oraz z czynnikami mechanicznymi związanymi z maszynami szczególnie niebezpiecznymi.
3. Warunki pracy jest to zespół czynników występujących w środowisku pracy wynikających z procesu pracy oraz czynników związanych z wykonywaniem pracy. Na środowisko pracy składają się: czynniki fizyczne (np. oświetlenie, hałas, mikroklimat), chemiczne (np. substancje toksyczne) oraz biologiczne (np. bakterie), występujące na obszarze miejsca pracy (np. w hali fabrycznej, na stanowisku pracy), jak i na obszarze otaczającym zakład pracy.
4. Przez zagrożenie szkodliwymi czynnikami związanymi ze środowiskiem pracy rozumie się wpływ na pracownika szkodliwych czynników występujących w procesie pracy, których stężenie lub natężenie przekracza obowiązujące najwyższe dopuszczalne stężenie lub najwyższe dopuszczalne natężenie, polskie normy lub inne normy higieniczne.
5. Przez zagrożenie związane z uciążliwością pracy, rozumie się szkodliwy wpływ na pracownika czynności roboczych wykonywanych, np. w wymuszonej pozycji ciała, w warunkach ciężkiego wysiłku fizycznego lub w warunkach szczególnej uciążliwości.
6. Przez zagrożenia czynnikami mechanicznymi związanymi z maszynami szczególnie niebezpiecznymi rozumie się pracę przy maszynach wymienionych w załączniku IV do Dyrektywy 98/37/EC (Dyrektywa wprowadzona Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 kwietnia 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa Dz. U. Nr 91, poz.
858). Przy ustaleniu zagrożeń należy korzystać z Polskiej Normy PN – 80/Z – 08052.
Ochrona Pracy. Niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące w procesie pracy.
7. Osobozagrożenia jest to suma działających na pracownika szkodliwych czynników.
Jeżeli na każdego pracownika działa tylko jeden czynnik szkodliwy, wówczas suma osobozagrożeń jest równa liczbie osób narażonych na czynniki szkodliwe.
8. Ocena ryzyka zawodowego jest to kompleksowe oszacowanie kombinacji prawdopodobieństwa wystąpienia urazu ciała lub pogorszenia stanu zdrowia i ich ciężkości, w sytuacji zagrożenia, dokonywane w celu wyboru właściwych środków bezpieczeństwa.
9. Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych są to należne pracownikom, którzy doznali uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, a także członkom rodzin pracowników zmarłych wskutek takiego wypadku lub choroby, wypłaty:
– odszkodowań z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu lub śmierci pracownika,
– odszkodowań za przedmioty utracone lub uszkodzone wskutek wypadku przy pracy.
10. Za chorobę zawodową uważa się chorobę, która została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub specyfiką wykonywanej pracy.
11. Dane o czasie pracy opracowano na podstawie sprawozdawczości sporządzanej przez jednostki gospodarki narodowej, bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób. Dane nie obejmują fundacji, stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społecznych, organizacji pracodawców, samorządu gospodarczego i zawodowego, indywidualnych gospodarstw rolnych.
12. Czas pracy faktycznie przepracowany to suma godzin przepracowanych (w godzinach normalnych i nadliczbowych).
13. Czas przepracowany w godzinach normalnych jest to czas przepracowany w dniu robocznym, w wymiarze czasu pracy obowiązującym daną grupę pracowników.
14. Praca w godzinach nadliczbowych to praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, za które pracownik nie otrzymuje dnia wolnego od pracy, natomiast otrzymuje dodatkowe wynagrodzenie.
WYPADKI PRZY PRACY
1. Dane o wypadkach przy pracy uzyskiwane są ze statystycznych kart wypadków przy pracy oraz sprawozdawczości KRUS w przypadku poszkodowanych w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie.
Badaniem objęte są wszystkie wypadki przy pracy, jak również wypadki traktowane na równi z wypadkami przy pracy, niezależnie od tego czy na karcie wykazana została niezdolność do pracy, czy nie. Informacje dotyczą osób pracujących w całej gospodarce narodowej z wyjątkiem jednostek budżetowych prowadzących działalność w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego, w których informacje dotyczą tylko pracowników cywilnych.
2. Dane o wypadkach przy pracy charakteryzują osoby, które uległy wypadkom indywidualnym i zbiorowym. Za jeden wypadek przy pracy liczy się wypadek każdej pracującej osoby, poszkodowanej zarówno w wypadku indywidualnym, jak i zbiorowym.
3. Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
– podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych oraz czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, – w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między
siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego
ze stosunku pracy.
4. Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
– w czasie trwania podróży służbowej,
– podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
– przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
5. Za zbiorowy wypadek przy pracy traktuje się wypadek, któremu, w wyniku tego samego zdarzenia w danym zakładzie, uległy co najmniej 2 osoby.
6. Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć osoby poszkodowanej na miejscu wypadku lub w okresie 6 miesięcy od chwili wypadku.
7. Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, a mianowicie: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia lub inne uszkodzenie ciała, albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, trwała całkowita lub znaczna niezdolność do pracy w zawodzie, albo trwałe poważne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
8. Wskaźnik wypadkowości jest to liczba osób poszkodowanych przypadających na 1000 pracujących; do obliczenia wskaźników wypadkowości przyjmuje się przeciętną liczbę pracujących w roku badanym obliczoną jako średnią arytmetyczną 2 stanów w dniu 31 XII, tj. z roku poprzedzającego rok badany i z roku badanego, bez przeliczenia niepełnozatrudnionych na pełnozatrudnionych.
9. Przyczyny wypadku są to wszelkie braki i nieprawidłowości, które bezpośrednio lub pośrednio przyczyniły się do powstania wypadku, związane z czynnikami materialnymi (technicznymi), z ogólną organizacją pracy w zakładzie lub organizacją stanowiska pracy oraz związane z pracownikiem, w tym również z nieprawidłowym zachowaniem się pracownika.
10. Wydarzenie powodujące uraz opisuje w jaki sposób poszkodowany doznał urazu (fizycznego lub psychicznego) spowodowanego przez czynnik materialny.
11. Każdy wypadek przy pracy jest wynikiem jednego wydarzenia, ale najczęściej kilku przyczyn, w związku z czym suma przyczyn jest większa od ogólnej liczby wypadków.
12. Szacunkowe straty materialne obejmują sumę wartości uszkodzonych maszyn, urządzeń, narzędzi, surowców, wyrobów gotowych, budynków wraz z ich wyposażeniem, które zaistniały w związku z wypadkiem przy pracy.
KOSZTY PRACY
1. Dane o kosztach pracy pochodzą z badania kosztów pracy zrealizowanego w podmiotach gospodarki narodowej (z wyłączeniem organizacji członkowskich, organizacji międzynarodowych oraz gospodarstw domowych zatrudniających pracowników), o liczbie pracujących powyżej 9 osób, bez względu na sektor własności.
Badanie przeprowadzono metodą reprezentacyjną, co umożliwiło uogólnienie wyników
na całą populację.
2. Koszty pracy stanowią sumę wynagrodzeń brutto (łącznie z zaliczkami na poczet podatku dochodowego od osób fizycznych i ze składkami na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne – emerytalne, rentowe i chorobowe płaconymi przez ubezpieczonego pracownika) oraz pozapłacowych wydatków (m.in. składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe opłaconych przez pracodawcę, wydatków na doskonalenie, kształcenie i przekwalifikowanie kadr) poniesionych w celu pozyskania, utrzymania, przeklasyfikowania i doskonalenia kadr.
WYNAGRODZENIA I ŚWIADCZENIA SPOŁECZNE
1. Wynagrodzenia obejmują wypłaty pieniężne oraz wartość świadczeń w naturze, bądź ich ekwiwalenty należne pracownikom z tytułu pracy.
Dane nie obejmują wynagrodzeń pracowników jednostek budżetowych prowadzących działalność w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego, a ponadto w tabl. 24 nie obejmują pracowników fundacji, stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społecznych, organizacji pracodawców, samorządu gospodarczego i zawodowego.
Składnikami wynagrodzeń są: wynagrodzenia osobowe, wypłaty z tytułu udziału w zysku i w nadwyżce bilansowej w spółdzielniach, dodatkowe wynagrodzenia roczne dla pracowników jednostek sfery budżetowej, wynagrodzenia bezosobowe, wynagrodzenia agencyjno-prowizyjne, honoraria.
2. Do wynagrodzeń osobowych zalicza się m.in.: wynagrodzenia zasadnicze, premie i nagrody, dodatki (np. za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia, za staż pracy, za pełnienie funkcji kierowniczych), wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy (przestoje płatne, urlopy, choroby), świadczenia deputatowe i odszkodowawcze. Wynagrodzenia osobowe dotyczą osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, osób wykonujących pracę nakładczą oraz uczniów, którzy zawarli z zakładem pracy umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego.
3. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie (nominalne) przypadające na 1 zatrudnionego obliczono przyjmując:
– wynagrodzenia osobowe, bez wynagrodzeń osób wykonujących pracę nakładczą oraz uczniów, a także osób zatrudnionych za granicą,
– wypłaty z tytułu udziału w zysku i w nadwyżce bilansowej w spółdzielniach, – dodatkowe wynagrodzenia roczne dla pracowników jednostek sfery budżetowej, – honoraria wypłacone niektórym grupom pracowników za prace wynikające z umowy
o pracę, np. dziennikarzom, realizatorom filmów, programów radiowych i telewizyjnych.
Dane o przeciętnych wynagrodzeniach dotyczą osób pełnozatrudnionych oraz
niepełnozatrudnionych w przeliczeniu na pełnozatrudnionych.
4. Dane o wynagrodzeniach podaje się w ujęciu brutto, tj. łącznie z zaliczkami na poczet podatku dochodowego od osób fizycznych oraz od 1999 r. ze składkami na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe i chorobowe) płaconymi przez ubezpieczonego pracownika, wprowadzonymi ustawą z dnia 13 X 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887, z późniejszymi zmianami).
5. Źródłem danych o wysokości wynagrodzeń za październik było reprezentacyjne badanie struktury wynagrodzeń według zawodów, prowadzone co dwa lata w podmiotach o liczbie pracujących powyżej 9 osób, bez zatrudnionych w organizacjach: społecznych, politycznych, związków zawodowych i innych. Badanie obejmowało pracowników pełno- i niepełnozatrudnionych.
6. Informacje o świadczeniach emerytalnych i rentowych (poza rolnikami indywidualnymi) dotyczą świadczeń wypłacanych w ramach pozarolniczego systemu ubezpieczeń społecznych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych – ze środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i budżetu państwa – w ramach odrębnego rozdziału wydatków budżetu państwa i dotacji celowej (do 2006 r. wyłącznie w ramach dotacji celowej).
Informacje o świadczeniach emerytalnych i rentowych rolników indywidualnych dotyczą świadczeń wypłacanych przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ze środków Funduszu Emerytalno-Rentowego i budżetu państwa – w ramach odrębnego rozdziału wydatków budżetu państwa i dotacji celowej (do 2006 r. w ramach dotacji celowej), a także ze środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz budżetu państwa (renty kombatanckie i socjalne), w przypadku, gdy rolnicy posiadają uprawnienia do łącznego pobierania świadczeń z tych środków.
7. Do świadczeń emerytalnych i rentowych uprawnieni są (łącznie z członkami ich rodzin) m.in.:
– pracownicy,
– osoby wykonujące pracę nakładczą,
– członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, – osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy na warunkach
zlecenia,
– osoby prowadzące pozarolniczą działalność (w tym osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek, twórcy, artyści),
– duchowni,
– żołnierze zawodowi,
– funkcjonariusze służby bezpieczeństwa publicznego tj.: Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej oraz b. Urzędu Ochrony Państwa.
– rolnicy indywidualni,
– inwalidzi wojenni i wojskowi, kombatanci oraz od 1991 r. osoby represjonowane.
8. Świadczenia emerytalne i rentowe (wypłacane także z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych) obejmują:
– emerytury,
– renty z tytułu niezdolności do pracy, – renty rodzinne.
9. Świadczenia emerytalne i rentowe obejmują kwotę świadczeń należnych (bieżących i wyrównawczych) uwzględniającą od 2007 r. zmniejszenia m.in. z tytułu osiągania przychodów z pracy. Świadczenia nie obejmują zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych wypłacanych emerytom i rencistom na członków ich rodzin.
10. Dane dotyczące przeciętnej miesięcznej emerytury i renty obliczono dzieląc ogólną kwotę świadczeń przez odpowiadającą im liczbę świadczeniobiorców.
11. Dane o świadczeniach podaje się w ujęciu brutto, tj. łącznie z zaliczkami na poczet
podatku dochodowego od osób fizycznych.
W Y N I K I B A D A Ń – S Y N T E Z A
RYNEK PRACY NA TLE INNYCH WOJEWÓDZTW
Sytuacja na rynku pracy w końcu 2009 r. uległa pogorszeniu w relacji do końca 2008 r. Zmniejszyła się liczba pracujących w gospodarce narodowej, natomiast wzrosła liczba zarejestrowanych bezrobotnych w urzędach pracy. Wzrosła stopa bezrobocia rejestrowanego. Według przeciętnych rocznych wyników BAEL w 2009 r. wzrosła w relacji do 2008 r. liczba aktywnych zawodowo, zarówno pracujących, jak i bezrobotnych, natomiast zmniejszyła się liczba biernych zawodowo. Zwiększył się wskaźnik aktywności zawodowej ludności i wskaźnik zatrudnienia oraz stopa bezrobocia.
Poprawiły się w skali roku warunki pracy, co przejawiało się zmniejszeniem liczby osób zatrudnionych w warunkach zagrożenia oraz poszkodowanych w wypadkach przy pracy.
Rynek pracy w 2009 r.
Stan w dniu 31XII
pracujący w gospodarce narodoweja na 1000 osób w wieku produkcyjnym
a Według faktycznego miejsca pracy.
stopa bezrobocia w %
Województwo śląskie w porównaniu z innymi województwami zajmowało:
− według stanu w końcu 2009 r.:
• 2 miejsce pod względem liczby pracujących w gospodarce narodowej według faktycznego miejsca pracy,
• 2 miejsce biorąc pod uwagę liczbę bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy,
• 3 miejsce pod względem stopy bezrobocia rejestrowanego,
• 1 miejsce pod względem ilości ofert pracy,
• 1 miejsce biorąc pod uwagę liczbę bezrobotnych przypadających na 1 ofertę pracy,
• 1 miejsce pod względem zatrudnionych w warunkach zagrożenia ogółem,
443,1 – 501,0 501,1 – 559,0 559,1 – 617,0 617,1 – 677,9
20,7
− w ciągu 2009 r.:
• 13 miejsce pod względem poziomu współczynnika aktywności zawodowej ludności ogółem,
• 10 miejsce biorąc pod uwagę poziom wskaźnika zatrudnienia ludności,
• 1 miejsce pod względem liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem,
• 1 miejsce biorąc pod uwagę liczbę osób, u których stwierdzono choroby zawodowe,
• 2 miejsce pod względem wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej,
• 1 miejsce biorąc pod uwagę przeciętną liczbę emerytów i rencistów,
• 1 miejsce pod względem wysokości przeciętnej miesięcznej emerytury i renty brutto,
• 8 miejsce biorąc pod uwagę wskaźnik wykorzystania wolnych miejsc pracy.
LUDNOŚĆ
Liczba ludności w województwie śląskim w końcu 2009 r. ukształtowała się na poziomie 4640,7 tys. osób, co stanowiło 12,2% ludności Polski. W skali roku odnotowano spadek liczby ludności (o 4,9 tys. osób w porównaniu z końcem 2008 r.).
Odsetek kobiet w ogólnej liczbie mieszkańców wyniósł 51,8%, a współczynnik feminizacji – 107. W miastach mieszkało ponad 78% mieszkańców województwa (podczas gdy w kraju – 61,0%).
Ludność według ekonomicznych grup wieku
Stan w dniu 31 XIILATA Ogółem
W wieku przedpro-
dukcyjnym produk-
cyjnym popro-
dukcyjnym przedpro-
dukcyjnym produk-
cyjnym popro- dukcyjnym
w tysiącach w %
2008 ... 4645,7 819,1 3043,4 783,2 17,6 65,5 16,9
2009 ... 4640,7 806,1 3034,5 800,1 17,4 65,4 17,2
