Het echte rekenwerk

Delft University of Technology

Het echte rekenwerk

Scripties studenten Kostendeskundige Bouw

Dubbeling, Dirk

Publication date

2016

Document Version

Final published version

Published in

Bouwmarkt

Citation (APA)

Dubbeling, D. (2016). Het echte rekenwerk: Scripties studenten Kostendeskundige Bouw. Bouwmarkt,

56(1), 5-7.

Important note

To cite this publication, please use the final published version (if applicable).

Please check the document version above.

Copyright

Other than for strictly personal use, it is not permitted to download, forward or distribute the text or part of it, without the consent

of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license such as Creative Commons.

Takedown policy

Please contact us and provide details if you believe this document breaches copyrights.

We will remove access to the work immediately and investigate your claim.

This work is downloaded from Delft University of Technology.

J A N U A R I 2016

Scripties studenten Kostendesl<undige Bouw

Het echte rekenwerk

Dat k o s t e n k e n n i s in d e b o u w v o o r a l een

s p r e k e n . De o p l e i d i n g is i n m i d d e l s v e r h u i s d naar V i t r u v i u s O p l e i d i n gen te Oss. De H A N biedt nu de C o m p a c t e O p l e i d i n g B o u w k o s t e n

-a -a n g e l e g e n h e i d

Z O U

zijn v a n o u d e r e

d e s k u n d i g e B o u w aan. De s t u d e n t e n v a n die o p l e i d i n g m a k e n g e e n g r o t e e i n d r a p p o r t a g e , m a a r schrijven b e k n o p t e a d v i e s r a p p o r t a g e s

Ineren, is n i e t Inelemaal w a a r . Elk jaar

per m o d u l e . A a n het o v e r b r e n g e n v a n de b o o d s c h a p d o o r kosten-d e s k u n kosten-d i g e n aan h u n klanten besteekosten-dt V i t r u v i u s O p l e i kosten-d i n g e n kosten-

daai'-r o n d t een a a n t a l j o n g e s p e c i a l i s t e n d e

e n t e g e n v e e l aandacht.

Het zelfstandig u i t v o e r e n v a n o n d e r z o e k en d a a r v a n v e r v o l g e n s

p o s t - H B O - o p l e i d i n g K o s t e n d e s k u n d i g e

g o e d v e r s l a g d o e n , Is geen sinecure.

De resultaten v a n de w e r k s t u k k e n geven een b e e l d v a n kennis en

B o u w af. H u n a m b i t i e e n k w a l i t e i t zijn

inzicht v a n een n i e u w e g e n e r a t i e k o s t e n d e s k u n d i g e n die de steeds c o m p l e x e r e p r o j e c t e n technisch en f i n a n c i e e l g o e d In de v i n g e r s w l l

d a a r m e e b e w e z e n , zo b l i j k t o o k u i t h u n

krijgen en o p d r a c h t g e v e r s een g e d e g e n advies w i l l e n g e v e n . Niet alleen In de v o r m v a n een e i n d b e d r a g , m a a r ook in de v o r m v a n a d

-e i n d s c r i p t i -e .

vlezen g e d u r e n d e d i v e r s e fases v a n b o u w p r o j e c t e n .

Vier scripties - uit een serie r a p p o r t e n a a n g e r e i k t d o o r de d o c e n t e n Dirk Dubbeling - w o r d e n h i e r o n d e r kort b e s p r o k e n .

Life Cycle Costs van z o r g g e b o u w e n

De laatste lichting van de o p l e i d i n g K o s t e n d e s k u n d i g e B o u w aan de Slechts zelden w o r d t het b u d g e t v a n een p r o j e c t b e p a a l d o p basis Hogeschool v a n A r n h e m en N i j m e g e n (HAN) is w e l i s w a a r al een v a n l e v e n s d u u r k o s t e n . T o c h zijn In een v r o e g s t a d i u m o p basis v a n t i j d j e a f g e s t u d e e r d , m a a r een aantal a f r o n d e n d e , zelfstandig u i t g e - deze kosten adviezen te g e v e n . De a u t e u r heeft d a a r v o o r een Life v o e r d e o n d e r z o e k s r a p p o r t e n zijn de m o e i t e w a a r d o m a l s n o g te be Cycle Costs m o d e l (LCC) o n t w o r p e n dat b o u w en I n v e s t e r i n g s k o s

Q

EEGI2>narkt

J A N U A R I 2016

iQ!

Zorghuisvesting in Brabant.

t e n , o n d e r h o u d s k o s t e n en elektricltelts- en gaskosten bevat, waar-mee de LCC v o o r een periode v a n dertig jaar te berekenen Is. Er zijn ook variaties In g e b o u w v o r m . I s o l a t i e w a a r d e n , al of niet t o e p a s s e n v a n p v p a n e l e n en een w a r m t e p o m p m e e te b e r e k e n e n . Elke v a r i a -tie v e r t a a l t zich In een netto c o n t a n t e w a a r d e (NCW).

G e b r u l k e r s o n a f h a n k e l i j k e energielasten w o r d e n b u l t e n b e s c h o u -w i n g g e l a t e n , evenals g r o n d k o s t e n en t e r r e i n v o o r z i e n i n g e n . De va-riabelen zijn de g e b o u w g r o o t t e , g e b o u w v o r m , o n d e r h o u d s k o s t e n en e n e r g i e l a s t e n . Verder zijn i s o l a t i e w a a r d e n , p v - p a n e l e n en een w a r m t e p o m p v a r i a b e l e n . In het m o d e l zijn alle g e g e v e n s g e k o p -p e l d . Voor een n i e u w te b o u w e n z o r g g e b o u w Is m e t het m o d e l In de o n t w e r p f a s e een v a r i a n t e n s t u d i e g e m a a k t .

Nieuwe generatie toont kennis

en inzicht

Uit het m o d e l blijkt dat de kosten v a n h o g e r e I s o l a t i e w a a r d e n een zeer bescheiden positieve NCW o p l e v e r e n . De b e s p a r i n g op gas is s i m p e l w e g o n v o l d o e n d e , u i t g a a n d e v a n een s t i j g i n g v a n de gasprijs v a n 6,5% per jaar. Dan levert een w a r m t e p o m p een veel g u n -stiger NCW o p . M a a r ook hler g e l d t ; hoe beter de isolatie, hoe g e r i n g e r het v o o r d e e l . Ook p v - p a n e l e n zijn een z i n n i g e I n v e s t e r i n g , zeker als ze in de gehele e n e r g i e b e h o e f t e v o o r z i e n . De e n e r g i e v r a a g staat echter los van de I s o l a t i e w a a r d e . De c o m b i n a t i e w a r m t e p o m p en pv-panelen levert het g r o o t s t e v o o r d e e l o p : de p a n e l e n leveren de s t r o o m v o o r de f o r s v e r b r u i k e n d e p o m p .

Hieruit blijkt dat h o o g w a a r d i g Isoleren - hoe g u n s t i g ook v o o r het

m i l i e u - In c o m b i n a t i e m e t een w a r m t e p o m p en p v - p a n e l e n niet de h o o g s t e N C W o p l e v e r t . Het advies aan de o p d r a c h t g e v e r Is een p o m p m e t bètafactor 0,8, een p v - s y s t e e m dat het s t r o o m v e r b r u i k v a n de p o m p dekt en de m i n i m a a l v e r e i s t e i s o l a t i e w a a r d e . Het r e n -d e m e n t In -dertig jaar Is -d a n 5,0-5,17%.

Het r e f e r e n t i e p r o j e c t heeft 32 z o r g p l a a t s e n v e r d e e l d over t w e e b o u w l a g e n . De Rc-waarde Is 3,5 m'KA/V, er zijn g e e n p v - p a n e l e n en er is g e e n w a r m t e p o m p a a n w e z i g . Een n i e u w o n t w e r p heeft 21 z o r g p l a a t s e n v e r d e e l d over drie b o u w l a g e n e n de Rc-waarde Is o o k hier 3,5 m^KAV. De p r o j e c t e n v e r s c h i l l e n dus s t e r k , o o k In de k o s t e n -r a m i n g (dat laatste in het v o o -r d e e l v a n het c o n t -r o l e p -r o j e c t ) . In het n i e u w e o n t w e r p w o r d t 8.049 m^ v e r b r u i k t , w a a r v a n 4 0 % ver-l o r e n gaat d o o r v e n t ver-l ver-l a t ver-l e v e r ver-l i e s (1.653 m^) en i n f ver-l ver-l t r a t i e v e r ver-l ver-l e s (en 1.341 m^). Een hogere I s o l a t i e w a a r d e zou d u s slechts i n v l o e d h e b -ben o p 6 0 % van het g a s v e r b r u i k .

Een l u c h t w a t e r w a r m t e p o m p kan de t o t a l e j a a r l i j k s e e n e r g i e b e -hoefte d e k k e n ; v o o r de rest w o r d t vaak een g a s g e s t o o k t e HR-ketel g e b r u i k t . De p v - p a n e l e n leveren s t r o o m v o o r v e r l i c h t i n g , de luchtb e h a n d e l i n g s k a s t en de w a r m t e p o m p . V o o r d e e n e r g i e p r i j z e n Is g e -rekend m e t 5% s t i j g i n g v a n de s t r o o m p r i j s en 6,5% s t i j g i n g v a n de g a s p r i j s . V o o r o v e r i g e k o s t e n s t i j g i n g e n is 2,5% g e r e k e n d .

De i n v e s t e r i n g e n en u i t g a v e n g e d u r e n d e 30 j a a r w o r d e n o m g e r e -kend naar e e n netto c o n t a n t e w a a r d e v o o r 30 jaar. Deze N C W k o m t uit o p € -2.889.425. Op basis v a n de d a g v e r g o e d i n g e n per in het ge-b o u w w o n e n d e cliënt is de NCW echter positief.

Het g e z a m e n l i j k v e r h o g e n v a n de Isolatie v a n b e g a n e g r o n d , dak en gevel naar R^=5 en naar R(.=8 en v a n de k o z i j n e n naar U=1,4 en U=1,0 Is r e n d a b e l , m a a r het g u n s t i g s t bij Rc;=5 en U = 1 , 4 . W a t i n s t a l laties b e t r e f t w o r d e n de beste resultaten b e h a a l d m e t een c o m b i n a -t i e v a n p v - p a n e l e n en een w a r m -t e p o m p . G e m i d d e l d e Isola-tie lever-t aan N C W veel m e e r o p dan hoge Isolatie.

J A N U A R I 2016

CI3!E>«ar»^

•

Woningen boven parkeergarages

Bij n i e u w b o u w in stedelijl<e g e b i e d e n m o e t e n auto's vaal< b i n n e n iiet g e b o u w of o n d e r het g e b o u w w o r d e n g e s t a l d . Een veel v o o r k o -m e n d p r o b l e e -m bij het o n t w e r p e n v a n n i e u w e w o o n b l o k k e n -met een parkeergarage e r o n d e r , Is dat de s t r a m l e n m a t e n v a n de garage en de w o n i n g e n m o e i l i j k o p elkaar zijn aan te s l u i t e n . De d a k v l o e r van de parkeergarage d i e n t als f u n d e r i n g s c o n s t r u c t i e v o o r de w o -n i -n g e -n . E-nerzijds Is er ee-n keuze aa-n I -n r i c h t i -n g s m o g e l i j k h e d e -n v a -n de garage m e t en z o n d e r k o l o m m e n en anderzijds zijn er d i v e r s e o n t w e r p m o g e l i j k h e d e n v a n de w o o n b l o k k e n boven de garage. Een k o l o m v r i j e garage beperkt de o n t w e r p v r i j h e i d v a n de b o v e n l i g gende w o n i n g e n . T o e p a s s i n g v a n k o l o m m e n maakt meer w o n i n g -o n t w e r p e n m -o g e l i j k , m a a r beperkt de parkeercapaciteit. W a t is de o p t i m a l e c o m b i n a t i e ? O m daarachter te k o m e n Is een r e k e n m o d e l o n t w o r p e n dat de kosten v a n v a r i a n t e n inzichtelijk maakt en uitre-kent of een o n t w e r p haalbaar Is.

Brede oriëntatie noodzal<elijk

In het m o d e l zijn v e r w e r k t : kosten als g e v o l g van h o g e g r o n d w a t e r s t a n d , f u n d e r i n g , skelet, d a k a f w e r k i n g , g e v e l a f w e r k i n g , b i n n e n -w a n d - en v l o e r a f -w e r k i n g , t r a p p e n en h e l l i n g e n , p l a f o n d a f -w e r k i n g . Installaties en vaste I n r i c h t i n g . A r c h i t e c t o n i s c h e v o o r z i e n i n g e n en luxe a f w e r k i n g e n zitten niet In het r e k e n m o d e l . Het m o d e l heeft drie w o n i n g t y p e n : t u s s e n w o n i n g e n , half v r i j s t a a n d e w o n i n g e n en v r i j s t a a n d e w o n i n g e n . Ook hier f u n d e r i n g , skelet, d a k a f w e r k i n g , g e v e l a f w e r k i n g , b i n n e n w a n d en v l o e r a f w e r k i n g , t r a p p e n en h e l l i n -g e n , p l a f o n d a f w e r k i n -g . Installaties en vaste i n r i c h t i n -g .

De g r o o t t e van de p a r k e e r v a k k e n , de b r e e d t e v a n de routes en de hoek w a a r o n d e r w o r d t g e p a r k e e r d zijn v a n i n v l o e d o p de plaatsing v a n de k o l o m m e n . Bij een k o l o m v r i j e garage v o o r 100 auto's - mak-kelijk in te richten w a n t v r i j v a n o b s t a k e l s - is de o v e r s p a n n i n g zo g r o o t dat er geen g r o n d g e b o n d e n w o n i n g e n b o v e n g e b o u w d k u n -nen w o r d e n .

Eerst m o e t de p e r m a n e n t e en v a r i a b e l e v l o e r b e l a s t i n g van de ga-rage en v a n de w o n i n g e n w o r d e n b e r e k e n d . Op basis d a a r v a n wor-den v l o e r t y p e s en -diktes en b a l k v o l u m e s v a n de kelder bepaald. Boven een garage m e t k o l o m m e n Is w o n i n g b o u w m o g e l i j k m e t een diepte van 6,38 en 9,74 meter. Een b e t o n s k e l e t m e t kanaalp l a a t v l o e r e n okanaalp de k o l o m m e n is e c o n o m i s c h gezien de beste o kanaalp -l o s s i n g .

O m de k o s t e n c o n s e q u e n t i e s van w i j z i g i n g e n Inzichtelijk te m a k e n is een n u l m e t i n g o p g e s t e l d van een p a r k e e r g a r a g e m e t een vaste s t r a m l e n m a a t v o o r 100 parkeerplaatsen en f l e x i b e l e i n d e e l b a a r h e i d van w o n i n g e n van drie l a g e n . O p t i m a l e v r i j h e i d bij het plaatsen van de w o n i n g e n b o v e n de garage v e r e i s t een In het w e r k gestorte betondakvloer. Bij een parkeergarage v o o r 100 auto's zijn de kosten daarvan r u i m € 354.000 h o g e r d a n v a n k a n a a l p l a a t v l o e r e n . Het Is dan ook g u n s t i g e r o m de w o n i n g e n af te s t e m m e n op het k o l o m -s t r a m l e n van de garage.

De meest efficiënte u i t g a n g s p u n t e n v o o r het o n t w e r p zijn een par-keerhoek v a n 45 g r a d e n , t w e e p a r k e e r l a g e n , e e n r i c h t i n g s v e r k e e r In de garage en een rechthoekig o n t w e r p w a a r b i j zoveel m o g e l i j k par-keerplekken tussen de r i j b a n e n l i g g e n . M e e r r i j b a n e n vereisen m e e r o p p e r v l a k en ook extra v o o r z i e n i n g e n zoals v l u c h t t r a p p e n h u l -zen.

Gevolgen van sturen op milieukosten

Het B o u w b e s l u i t vereist bij de aanvraag v o o r een o m g e v i n g s v e r -g u n n i n -g een M l l i e u P r e s t a t l e G e b o u w ( M P G ) - b e r e k e n l n -g . A a n de be-rekening zijn nog geen n o r m e n g e s t e l d , m a a r die zullen er o p enig m o m e n t w a a r s c h i j n l i j k w e l gaan k o m e n . Dat zal resulteren In zoge-n o e m d e s c h a d u w k o s t e zoge-n : o v e r h e i d s h e f f i zoge-n g e zoge-n die zoge-n o d i g zijzoge-n v o o r het herstellen v a n m i l i e u s c h a d e die het b o u w e n m e t zich m e e -b r e n g t , zoals emissies en u i t p u t t i n g v a n g r o n d s t o f f e n .

M a a r w a t is de i n v l o e d o p de b o u w k o s t e n en o p de g e b o u w v o r m

en de m a t e r i a l i s a t i e als je al w e l m i l i e u k o s t e n als u i t g a n g s p u n t n e e m t ? W a n t w a a r o m w a c h t e n m e t d u u r z a a m b o u w e n t o t de over-heid het v e r d e r a f d w i n g t ? O m d a t te a c h t e r h a l e n zijn v a n een ge-realiseerd g e b o u w een n i e u w e v o r m a n a l y s e , k o s t e n r a m i n g en m i l i e u p r e s t a t i e b e r e k e n i n g g e m a a k t . Daartoe is d e t e r m ' M i l i e u Cycle Costs' g e ï n t r o d u c e e r d , zijnde b o u w k o s t e n p l u s s c h a d u w k o s -t e n .

A l s eerste is v a n een o n l a n g s gerealiseerd g e b o u w een M P G b e r e -k e n l n g g e m a a -k t . De s c h a d u w -k o s t e n v e r h o g e n d e b o u w -k o s t e n m e t 4,9%. B o u w k o s t e n en s c h a d u w k o s t e n v o r m e n s a m e n de M i l i e u Cycle Costs v a n het g e b o u w .

V e r v o l g e n s zijn vier a l t e r n a t i e v e n b e r e k e n d : (a) een kleiner b r u t o b e b o u w d o p p e r v l a k m e t g e l i j k b l i j v e n d b r u t o v l o e r o p p e r v l a k , (b) an-dere v e r d i e p i n g s v l o e r e n en d a k v l o e r e n , (c) a n d e r e d a k b e d e k k i n g en d a k i s o l a t i e en (d) een c o m b i n a t i e v a n (a) en (b). Dit zijn echter een b e p e r k t aantal a l t e r n a t i e v e m a t e r i a l i s a t i e s .

Een v e r l a g i n g v a n de s c h a d u w k o s t e n heeft slechts beperkte I n v l o e d o p de b o u w k o s t e n . Een v e r l a g i n g of v e r h o g i n g v a n de b o u w k o s t e n als g e v o l g v a n de a a n p a s s i n g aan de s c h a d u w k o s t e n heeft een veel g r o t e r e i m p a c t o p de t o t a l e kosten.

C o m p a c t e r b o u w e n blijkt een g o e d alternatief: het l e i d t t o t zowel lagere b o u w k o s t e n als lagere s c h a d u w k o s t e n en d u s ook t o t een v e r l a g i n g van de M i l i e u Cycle Costs. S o m s r e s u l t e e r t een i n g r e e p w e l t o t lagere s c h a d u w k o s t e n m a a r k o m t d i t niet t o t u i t i n g in M i -lieu Cycle Costs.

N i e t c e r t i f i c a a t h o u d e r s v a n MPG krijgen g e e n I n f o r m a t i e over m i -l i e u p r e s t a t i e s v a n p r o d u c t e n . Zij h e b b e n g e e n Inzicht In w a a r o m het ene p r o d u c t betere prestaties o p m i l i e u g e b i e d levert d a n a n -dere. De auteur pleit d a a r o m v o o r o p e n d a t a b e s t a n d e n bij de over-heid en v e r w i j s t naar I n f o r m a t i e o p een Duitse w e b s i t e .

N i e u w e b e s t e m m i n g voor kerk

Hoe b e h o u d je een kerk die leeg k o m t te staan? In de g r o t e steden is daar vaak n o g w e l een o p l o s s i n g v o o r te b e d e n k e n : een cultuur-c e n t r u m , een t r e n d y w e r k p l e k , een s cultuur-c h o o l . M a a r in kleine plaatsen is dat veel moeilijker. Voor één zo'n kerk, een m o o i e n e o g o t i s c h e baksteenkerk, is uitgezocht of deze kan w o r d e n v e r b o u w d t o t k o o p -a p p -a r t e m e n t e n (17 stuks), h u u r -a p p -a r t e m e n t e n In de v r i j e sector (23 stuks) of t o t een m u l t i f u n c t i o n e l e a c c o m m o d a t i e (1790 m^). Daartoe zijn de b o u w k o s t e n . I n v e s t e r i n g s k o s t e n en o p b r e n g s t e n b e p a a l d . H u u r a p p a r t e m e n t e n b l i j k e n het h o o g s t e r e n d e m e n t o p te l e v e r e n . Daarbij m o e t w e l de k a n t t e k e n i n g w o r d e n g e m a a k t dat de status r i j k s m o n u m e n t d o o r s l a g g e v e n d is. Dat leidt v o l g e n s de Landelijke h u u r c o m m i s s i e t o t 50 extra h u u r p u n t e n ( o n g e v e e r € 250,- extra h u u r per m a a n d ) In v e r b a n d m e t hoge o n d e r h o u d s k o s t e n . Z o u het die status niet h e b b e n , dan zijn h u u r a p p a r t e m e n t e n de m e e s t o n -g u n s t i -g e v a r i a n t . De v r a a -g Is w e l of er In een kleine kern v o l d o e n d e b e l a n g s t e l l i n g is v o o r het w o n e n In een k e r k g e b o u w . Dat laat ech-t e r o n v e r l e ech-t daech-t analyses als deze n o d i g zijn o m alle m o g e l i j k h e d e n die er zijn te I n v e n t a r i s e r e n v o o r d a t s l o o p w o r d t o v e r w o g e n . Z o w e l de o p d r a c h t g e v e r als de auteur v a n het r a p p o r t v e r d i e n e n een p l u i m v o o r d i t Initiatief.

Alles overziend

De r a p p o r t e n zijn het lezen zeker w a a r d . Niet alleen v a n w e g e de in-h o u d , m a a r ook o m d a t je d a a r m e e zicin-ht krijgt o p in-het n i v e a u w a a r o p de n i e u w e generatie k o s t e n d e s k u n d i g e n zich m o m e n t e e l b e v i n d t . Een k o s t e n d e s k u n d i g e m o e t v a n alle m a r k t e n t h u i s zijn: v a n o v e r h e i d s b e l e i d t o t o l i e p r i j z e n , v a n d r a a g c o n s t r u c t i e s t o t EPC-n o r m e EPC-n , v a EPC-n t r e EPC-n d s t o t m a a t s c h a p p e l i j k e v e r a EPC-n d e r i EPC-n g e EPC-n . DaarEPC-naast m o e t hij deze u i t e e n l o p e n d e g e g e v e n s in kosten en o p b r e n g s t e n zien o m t e zetten en o n d e r l i n g k o p p e l e n . Daarin zijn de a u t e u r s v a n deze r a p p o r t e n g e s l a a g d .