Wprowadzenie
Introduction
W obszarach o wysokich wa- lorach krajobrazowych, do jakich QLHZñWSOLZLH ]DOLF]DMñ VLö WHUHQ\
ćQLHĔQLFNLHJR 3DUNX .UDMREUD]RZH- JR Z6XGHWDFK :VFKRGQLFK JäÑZ- nym problemem jest zachowanie UÑZQRZDJL PLöG]\ LFK RFKURQñ
DXGRVWöSQLDQLHP >%ÔKP @
Nadmierna aktywizacja ruchu tu- U\VW\F]QRZ\SRF]\QNRZHJR PRĔH
ERZLHP GRSURZDG]Lè GR EH]SRZ- rotnej degradacji krajobrazu lub zniszczenia jego najcenniejszych VNäDGQLNÑZ >.LVWRZVNL ćOHV]\þVNL
@GHF\GXMñF\FKRDWUDNF\MQRĈFL
PLHMVFD :W\P DVSHNFLH UR]VñG- QD Z\ZDĔRQD SROLW\ND LSUDNW\ND
zagospodarowania przestrzennego WDNLFKREV]DUÑZSRZLQQ\NLHURZDè
VLö SRWU]HEñ ]DFKRZDQLD DWUDNF\M- QRĈFL PLHMVFD DQLH GRUDĒQ\PL LQ- teresami ekonomicznymi. Wymaga to uprzedniej inwentaryzacji takich PLHMVF>%DMHURZVNLLLQ6NDOVNL
0D]XUVNL @ RUD] UR]SR- ]QDQLDLVWQLHMñFHMV\WXDFMLZWHUHQLH
PLQSRGNñWHPPRĔOLZ\FKG]LDäDþ
QDSUDZF]\FK :DĔQñ UROö ZW\FK
G]LDäDQLDFK SHäQL ZDORU\]DFMD NUD- MREUD]RZD V]ODNÑZ WXU\VW\F]Q\FK
oraz oparte na niej uzasadnione VXJHVWLH GRW\F]ñFH PRG\ILNDFML LFK
dotychczasowego przebiegu, zago- spodarowania miejsc widokowych czy poprawy estetyki.
3U]\MU]DQRVLöWHPX]DJDGQLH- QLXQDSU]\NäDG]LHZ\EUDQHMSLHV]HM
WUDV\WXU\VW\F]QHMZ0DV\ZLHćQLHĔ- nika.
Zakres i metody badañ
Range and methods of research
Przeprowadzona waloryzacja GRW\F]\ RFHQ\ DWUDNF\MQRĈFL NUDMR- EUD]RZHM Z]GäXĔ pieszego szlaku ]%ROHVäDZRZD QD ćQLHĔQLN EöGñ- FHJRSRäñF]HQLHPWU]HFKZ\EUDQ\FK
RGFLQNÑZ UÑĔQ\FK ]QDNRZDQ\FK
V]ODNÑZ WXU\VW\F]Q\FK $QDOL]RZD- QDWUDVD U\F REHMPXMHIUDJPHQW
]LHORQHJR V]ODNX RG %ROHVäDZRZD
GR .OHWQD SRäñF]RQ\ ]RGFLQNLHP
V]ODNXĔÑäWHJRRG.OHWQDGR+DOLSRG
ćQLHĔQLNLHPJG]LHSRQRZQLHäñF]\
VLö ]H V]ODNLHP ]LHORQ\P ZVZRMHM
NRQW\QXDFML QD V]F]\W ćQLHĔQLND
>0DSDWXU\VW\F]QD@7DN
Z\W\F]RQDPDUV]UXWDXPRĔOLZLDZ\- HNVSRQRZDQLHQDWXUDOQ\FKZDORUÑZ
NUDMREUD]RZ\FK 0DV\ZX ćQLHĔQLND
LMHJR ]ZLñ]NÑZ ]NV]WDäWRZDQLHP
VLö SRGVWDZRZ\FK Z\]QDF]QLNÑZ
lokalnego krajobrazu kulturowego.
3R]ZDOD QD RFHQö ZSä\ZX ZVSÑä- F]HVQ\FK SU]HNV]WDäFHþ SU]HVWU]HQ- Q\FK LLFK WUHQGÑZ QD ]DFKRZDQLH
DWUDNF\MQRĈFLNUDMREUD]RZHM0DV\ZX
L]ZLñ]DQ\FK ]QLP PLHMVFRZRĈFL
MHJRSÑäQRFQRZVFKRGQLHJRSRGQÑ- ĔD JPLQD6WURQLHćOñVNLH
3U]HSURZDG]RQR V]F]HJÑäRZñ
LQZHQWDU\]DFMö ZDORUÑZ NUDMREUD- ]RZ\FKGODSXQNWÑZXV\WXRZD-
W a lo ry za cj a k ra jo b ra zo w a sz la kó w tu ry st yc zn yc h M a sy w u Œ ni e¿ ni ka K ry st yn a B ry œ, J us ty na W o sz cz yk
The Landscape Valorization
of Œnie¿nik Massif Hiking Trails
Forum
Q\FKZ]GäXĔ]DSURSRQRZDQHMWUDV\
U\F 'RNRQDQR DQDOL] NUDMREUD- ]RZ\FKPDMñF\FKQDFHOXXND]DQLH
SRZLñ]Dþ ZLGRNRZ\FK SXQNWÑZ
FLñJÑZ SäDV]F]\]Q LRVL ZLGRNR- Z\FKRUD]ZQöWU]NUDMREUD]RZ\FK
Metodyka waloryzacji opraco- ZDQD]RVWDäDLQG\ZLGXDOQLH>:RV]- F]\N @ QD SRWU]HE\ REV]DUX
EDGDþ -HVW RQD SRäñF]HQLHP NLONX
metod waloryzacji krajobrazu po- OHJDMñF\FK ]DUÑZQR QD EDGDQLDFK
terenowych, jak i studialnych. Wyko- U]\VWDQRGRĈZLDGF]HQLDZDORU\]DFML
krajobrazu zawarte w kilku meto- dach: oceny krajobrazu stosowanej w Stanach Zjednoczonych przez VäXĔE\ OHĈQH LVäXĔE\ SDUNÑZ QDUR- GRZ\FK>%ÔKP @DQDOL]\
fotograficznej Cymermana i Hoppe- UDNU]\ZHMZUDĔHþ:HMFKHUWDRFHQ\
ZDORUÑZHVWHW\F]Q\FKNUDMREUD]X.R- ZDOF]\NDRFHQ\MHGQRVWHNLZQöWU]
krajobrazowych Bogdanowskiego
>%RJGDQRZVNL @ RUD] PHWRGö
6KÔQJHQD
2FHQD ZDUWRĈFL NUDMREUD]X
SROHJDäDQDSU]\]QDZDQLXSXQNWDFML
SRV]F]HJÑOQ\PHOHPHQWRPNUDMREUD- ]XZVNDOLu2FHQLHSRGOHJDäR
HOHPHQWÑZ XNV]WDäWRZDQLH WHUHQX
flora, fauna, woda, procesy i prze- NV]WDäFHQLD NXOWXURZH HOHPHQW\
ĈURGRZLVND NXOWXURZHJR NRPSR- ]\FMD NRORU\VW\ND RU\JLQDOQRĈè
NUDMREUD]X RUD] ZUDĔHQLD ZL]XDOQH
RFHQDLQG\ZLGXDOQD 6]F]HJÑäRZH
zasady oceny zawarto we wzorcowej WDEHOL WDE 3XQNWDFMDQDNDĔG\P
HWDSLHWUDV\]RVWDäDXĈUHGQLRQD1DWHM
SRGVWDZLHSRZVWDäDNU]\ZDZUDĔHþ
5\F:DORU\]DFMDNUDMREUD]RZDWUDV\]%ROHVäDZRZDQDćQLHĔQLN RSUDF-:RV]F]\N )LJ7KHODQGVFDSHYDORUL]DWLRQRIKLNLQJWUDLOIURP%ROHVäDZÑZWRćQLHĔQLN
E\-:RV]F]\N
7DEHOD:]RUFRZDRFHQDMDNRĈFLZL]XDOQHMZDORU\]RZDQHJRNUDMREUD]X>:RV]F]\N@
7DEOH0RGHOHYDOXDWLRQRIYLVXDOTXDOLW\RILQGH[HGODQGVFDSH
Skala ocen
Element oceniany
Walory wyjątkowo wysokiej jakości
– 5 pkt
Walory dobrej jakości – 4 pkt
Walory średniej jakości – 3 pkt
Walory niskiej jakości – 2 pkt
Walory bardzo niskiej jakości – 1 pkt
1. Ukształtowanie terenu
Intrygujące, dominujące oraz rzadkie formy rzeźby terenu
Interesujące oraz wyróżniające się formy rzeźby terenu
Rzeźba ciekawa, ale nie dominująca
Rzeźba terenu nie wyróżnia się
Rzeźba terenu słabo widoczna, zniszczona
2. Flora Roślinność zróżnicowana, cenna pod względem zbiorowisk i gatunków, interesujące kształty i układy, rzadkie w krajobrazie
Roślinność o zróżnicowanych formach, interesująca w aspekcie
krajobrazowym
Ograniczona różnorodność gatunkowa,
Roślinność monotonna, brak zróżnicowania
Roślinność uboga, obecna w małym stopniu
3. Fauna Obecność zwierząt gospodarskich na stałe wpisana w krajobraz oraz częsta obecność zwierząt dzikich naturalnie zasiedlających badane tereny
Zauważalna
w krajobrazie obecność dzikiej zwierzyny oraz zwierząt gospodarskich, udomowionych
Sporadyczne występowanie zwierząt
Bardzo rzadkie występowanie zwierząt
Brak występowania zwierzyny
4. Woda Woda jest elementem dominującym. Różnorodność obiektów wodnych i ich form:
rzeki, strumienie, wodospady, tereny podmokłe, zbiorniki wodne
Elementy wodne interesujące, akcentujące swą obecność w krajobrazie,
Elementy wodne nie wyróżniają się w widoku
Elementy wodne są niezauważalne
Brak elementów wodnych w krajobrazie
5. Procesy i przekształcenia kulturowe
Brak niepożądanych estetycznie przekształceń
Przekształcenia nie pogarszają jakości widoku
Przekształcenia obojętne dla widoku
Przekształcenia dysharmonijne w niewielki sposób wpływające na obniżenie jakości widoku
Duże zmiany degradujące lub w skrajnych przypadkach dewastujące krajobraz
6. Elementy środowiska kulturowego
Wyjątkowo cenne krajobrazowo zabytkowe elementy podnoszą wartość wizualną krajobrazu czyniąc go unikatowym
Elementy zabytkowe podnoszące wartość krajobrazu, wyróżniające go
Elementy interesujące kulturowo
i regionalnie
Brak elementów kulturowych
Elementy obniżające jakość krajobrazu
7. Kompozycja krajobrazu
Kompozycja dobra, czytelne wnętrza, osie widokowe, punkty, ciągi i płaszczyzny krajobrazowe
Kompozycja poprawna Kompozycja niewyróżniająca
Niewielkie zaburzenia kompozycji
Zdecydowana kompozycyjna dysharmonia 8. Kolorystyka
krajobrazu
Bogata i harmonijna kolorystyka elementów naturalnych i kulturowych, korzystne dla widoku kontrasty kolorystyczne
Kolorystyka poprawna, harmonijna,
interesująca
Średnia intensywność i harmonia
kolorystyki
Kolorystyka monotonna, mało interesująca
Kolorystyka zdecydowanie dysharmonijna, negatywnie wpływająca na jakość wizualną krajobrazu 9. Oryginalność
krajobrazu
Charakter miejsca wyjątkowy, unikatowy w skali kraju
Charakter miejsca wyjątkowy w skali regionu
Charakter miejsca wyróżniający, ale mający odpowiedniki w okolicy
Charakter miejsca mało wyróżniający
Charakter miejsca pospolity
10. Wrażenia wizualne (ocena indywidualna)
Efekt zaskoczenia i zachwycenia się pięknem krajobrazu
Pozytywna reakcja na krajobraz
Reakcja umiarkowanie pozytywna
Odbiór krajobrazu raczej negatywny
Zdecydowanie negatywne wrażenia wizualne
ZSRVWDFLZ\NUHVX U\F XND]XMñFD
]PLHQQRĈè ZDUWRĈFL Z]GäXĔ FLñJX
krajobrazowego.
Na podstawie uzyskanej skali ZDUWRĈFL NUDMREUD]X Z]GäXĔ WUDV\
RNUHĈODQR VWUHI\ REDUG]R Z\VRNLHM
Z\VRNLHM ĈUHGQLHM QLVNLHM LEDUG]R
QLVNLHMZDUWRĈFLNUDMREUD]RZHM
Waloryzacja krajobrazowa
szlaku turystycznego od Boles³awowa na Œnie¿nik
Landscape valorization of hiking trail from Boles³awów to Œnie¿nik
&LñJNUDMREUD]RZ\NWÑU\SRG- GDQR ZDORU\]DFML UR]SRF]\QD VLö
RG SUH]HQWXMñFHM Z\VRNLH ZDUWRĈFL
historyczne i kulturowe wsi Bole- VäDZÑZ SNWQDU\F 3U]H]
ODW u PLHMVFRZRĈèWDSR- VLDGDäDSUDZDPLHMVNLHLMDNRGDZQH
PLDVWHF]NRJÑUQLF]HG]LHOLäD]PLHQQH
NROHMH ORVX JÑUQLFWZD Z0DV\ZLH
ćQLHĔQLND >0D]XUVNL @ (FKR
SU]HV]äRĈFLPDVZRMHRG]ZLHUFLHGOH- QLHZFKDUDNWHU]H]DEXGRZ\LXNäDGX
XUEDQLVW\F]QHJR ZVL NWÑUñ WZRU]ñ
SRäñF]RQH ]H VREñ VSÑMQH NUDMR- EUD]RZRZQöWU]D7RWDNĔHPLHMVFH
V]F]HJÑOQH GOD UR]ZRMX Z\ELWQ\FK
DUW\VWÑZ=LHPL.äRG]NLHMuU]HĒELDU]D
EDURNX 0LFKDäD .ODKUD LMHJR V\QD
:NRĈFLHOH Z%ROHVäDZRZLH PRĔQD
REHMU]Hè LFK ZLHONLH G]LHäD RäWDU]
JäÑZQ\]ULERF]Q\]U
3UDFH.ODKUÑZX]QDZDQHVñ]DPL- strzostwo sztuki sakralnej, cenione ]D G\QDPLNö WZRU]RQ\FK SRVWDFL
LLFK WHDWUDOQRĈè 6DPD WHĔ ĈZLñW\- nia, jako forma architektoniczna, VZñ EU\äñ NV]WDäWHP ZLHĔ\ LKHäPX
RUD] LFK NRQWUDVWRZñ NRORU\VW\Nñ
Z\UÑĔQLDVLöZNUDMREUD]LH+DUPR- QLMQLHNRPSRQXMHVLöZĈUÑG]LHOHQL
SU]\FLñJD Z]URN REVHUZDWRUD MHVW
5\F3DQRUDPLF]Q\ZLGRNKDUPRQLMQHJRNUDMREUD]XZLHMVNLHJRSRPLöG]\%ROHVäDZRZHP
L.OHWQHP IRW-:RV]F]\N
)LJ3DQRUDPLFVLJKWVRIKDUPRQLRXVUXUDOODQGVFDSHEHWZHHQ%ROHVäDZÑZDQG.OHWQR
SKRWRE\-:RV]F]\N
5\FDEF:VSÑäF]HVQHSU]HNV]WDäFHQLD
NUDMREUD]RZHZĈURGNRZHM D LJÑUQHM EF F]öĈFL.OHWQD
D FKDRW\F]QDQRZD]DEXGRZDE F]öĈFLRZR
]DOHVLRQHKDäG\F SODVWLNRZHILJXU\
GLQR]DXUÑZ IRW-:RV]F]\N )LJDEF3UHVHQWGD\ODQGVFDSH
PRGLILFDWLRQLQPLGGOH D DQGXSSHU EF SDUWRI.OHWQR
D FKDRWLFQHZEXLOWXSDUHDE SDUWO\
ZRRGHGPRXQGVF SODVWLFILJXUHV
RIGLQRVDXUV SKRWRE\-:RV]F]\N
D
E
F
GRPLQDQWñNUDMREUD]RZñLSXQNWHP
orientacyjnym.
=%ROHVäDZRZDGR.OHWQDWUDVD
SURZDG]LSRĈUÑGZ\VRNRRFHQLRQHJR
SNWQDU\F NUDMREUD]XäñNLSD- stwisk, otoczonych przez zalesione VWRNL 8NV]WDäWRZDQLH WHUHQX RUD]
ograniczenie krajobrazu pasma- mi widocznych na trzecim planie äDþFXFKÑZ JÑUVNLFK SRGQRVL MHJR
ZDUWRĈè2WZDUWDSU]HVWU]HþVWZDU]D
PRĔOLZRĈè SRG]LZLDQLD UR]OHJä\FK
SDQRUDPLF]Q\FK ZLGRNÑZ %DUZQD
PR]DLND SäDWÑZ URĈOLQQRĈFL RUD]
MHM IRUP SXQNWRZ\FK SRMHG\QF]H
GU]HZD LNU]HZ\ LOLQLMQ\FK FLñJL
SU]\GURĔQHM]LHOHQLLWS NRQWUDVWRZD
NRORU\VW\ND SÑO RUD] PDORZQLF]R
ZLMñFHM VLö GURJL SRGQRVL MDNRĈè
ZL]XDOQñNUDMREUD]X U\F
=QDF]QH REQLĔHQLH ZDUWRĈFL
RFHQLDQHJR NUDMREUD]X QDVWöSXMH
ZĈURGNRZHM U\F D LJÑUQHM U\F
EF F]öĈFL ZVL .OHWQR SNW QD
U\F 'DZQ\ JÑUQLF]\ FKDUDNWHU
ZVLSRGNUHĈODMñV]WROQLHNDPLHQLRäR- P\PDUPXUXKDäG\VNDOQH U\FE
3RGNRQLHF;;Z.OHWQRE\äRZVLñ
ZGXĔHMPLHU]HZ\OXGQLRQñRF]\P
ĈZLDGF]ñUXLQ\EXG\QNÑZ:RVWDW- QLFKODWDFKG]LöNLSREOLVNLHM-DVNLQL
1LHGĒZLHG]LHMQDVWñSLäZ]URVWDWUDN- F\MQRĈFLWXU\VW\F]QHM.OHWQDFRSU]H- MDZLD VLö ZQRZ\FK LQZHVW\FMDFK
1RZD ]DEXGRZD F]öVWR QHJDW\ZLH
Z\UÑĔQLD VLö ZNUDMREUD]LH 6]F]H- JÑOQLHUDĔñFHMHVWWRZSRUÑZQDQLX
]HVWDUV]ñUHJLRQDOQñ]DEXGRZñZVL
VXGHFNLHM>7URFND/HV]F]\þVND
&K\OLþVND6XFKRGROVNL @
Chaotyczna, nowa zabudowa zabu-
U]DL]QLHNV]WDäFDKLVWRU\F]Q\XNäDG
ZVLäDþFXFKRZHM U\FD 7DNĔHUH- klamy, jaskrawe parasole i podobne HOHPHQW\WRZDU]\V]ñFHW\PRELHNWRP
REQLĔDMñZDUWRĈèNUDMREUD]X3R]R- VWDäRĈFL SR GDZQHM IDEU\FH REUÑENL
PDUPXUX NRäRSDUNLQJXGODRGZLH- G]DMñF\FK -DVNLQLö 1LHGĒZLHG]Lñ VWUDV]ñWXU\VWÑZVWHUF]ñF\PLNLNXWDPL
ZDOñFHMVLöEXGRZOL-HVWWRQDMQLĔHM
RFHQLRQ\SXQNWQDWUDVLH=äHJRZUD-
ĔHQLDQLH]DFLHUDWDNĔHREF\ZNUD- MREUD]LHZLGRNGZÑFKSODVWLNRZ\FK
GLQR]DXUÑZ RRJURPQHM ZLHONRĈFL
NWÑUH PDMñ ]DFKöFLè WXU\VWÑZ GR
odwiedzenia prywatnego muzeum JHRORJLF]QHJR 0X]HXP MHVW SHäQH
XQLNDWRZ\FK ]ELRUÑZ LZDUWR MH
RGZLHG]Lè 6DPH GLQR]DXU\ FKRè
VñGREU\PSRP\VäHPUHNODPRZ\P
ZVSRVÑE MDUPDUF]Q\ ]XEDĔDMñ QD- WXUDOQH ZDORU\ SU]HVWU]HQL OHĈQ\FK
5\FDE(IHNW\NUDMREUD]RZHVXNFHVMLQDWXUDOQHMQDWHUHQLHGDZQ\FKNDPLHQLRäRPÑZPDUPXUX
.OHWQR,L.OHWQR,, IRW-:RV]F]\N
)LJDE/DQGVFDSHHIIHFWVRIQDWXUDOVXFFHVVLRQRQWKHDUHDRIIRUPHUPDUEOHTXDUULHV
.OHWQR,DQG.OHWQR,, SKRWRE\-:RV]F]\N
5\FDEF:\FLQNDGUHZQDLQHJDW\ZQHVNXWNLMHJRWUDQVSRUWXV]ODNDPLWXU\VW\F]Q\PL
IRW-:RV]F]\N
)LJDEF&XWWLQJRXWWKHWUHHVDQGQHJDWLYHHIIHFWVRIWKHLUWUDQVSRUWWKURXJKKLNLQJWUDLOV
SKRWRE\-:RV]F]\N
VWRNÑZLPXUDZ U\FF 7HQPDU- ketingowy akcent krajobrazowy tylko SR]RUQLH XUR]PDLFD MHJR ZQöWU]H
JG\Ĕ ]UDFML WZRU]\ZD LVZ\FK UR]- PLDUÑZMHVWDJUHV\ZQ\PLV]WXF]Q\P
elementem w tutejszym krajobrazie JÑUVNLP
:]URVW RFHQ\ ZDUWRĈFL NUDMR- EUD]RZHM SNWQDU\F ]ZLñ]DQ\
jest natomiast z malowniczym wy- JOñGHP LRVREOLZRĈFLDPL UH]HUZDWX
SU]\URG\ -DVNLQLD 1LHGĒZLHG]LD
1D W\P RGFLQNX WUDV\ ]QDMGXMñ VLö
GZD QLHF]\QQH NDPLHQLRäRP\ U\F
DE 3LHUZV]\]QLFKNDPLHQLRäRP
.OHWQR,PLPR]QLV]F]RQ\FKVWRNÑZ
L]DXZDĔDOQHMGHZDVWDFMLĈURGRZLVND
QDOHĔ\X]QDè]DLQWHUHVXMñF\LSLöN- Q\ ]H Z]JOöGX QD NRQWUDVW GU]HZ
LPDUPXURZ\FKVNDäRUD]REHFQRĈè
wody w postaci niewielkiego, lecz JäöERNLHJR ]ELRUQLND RV]PDUDJGR- Z\P RGFLHQLX -HVW RQ F]öĈFLRZR
]DURĈQLöW\ SU]H] URĈOLQQRĈè ZRGQñ
3U]\URGD GREU]H VRELH SRUDG]LäD
WDNĔHZNDPLHQLRäRPLH.OHWQR,,-HJR
]GHZDVWRZDQHĈFLDQ\SRURVä\URĈOLQ- QRĈFLñLVWDäVLöRQZWHMFKZLOLHGX- NDF\MQ\P SU]\NäDGHP eGREURF]\Q- Q\FKs HIHNWÑZ VXNFHVML QDWXUDOQHM
LXVWURQQ\PPLHMVFHPGODWXU\VWÑZ
W tym punkcie marszruty znajduje VLöJäÑZQDDWUDNFMDWXU\VW\F]QDW\FK
RNROLFu-DVNLQLD1LHGĒZLHG]LDNWÑUD
QDOHĔ\GRQDMSLöNQLHMV]\FKZ3ROVFH
Bogactwo form naciekowych oraz eEDURNRZDsDUFKLWHNWXUDMHMVDOLNR- U\WDU]\WZRU]ñXQLNDWRZ\NUDMREUD]
SRG]LHPQ\ >2VWDV]HZVND @
SRGQRV]ñF\ZDORU\Z\EUDQHMWUDV\
1D ĈUHGQLP SR]LRPLH SUH]HQ- WXMHVLöZDUWRĈèNROHMQ\FKSXQNWÑZ
SNWLQDU\F 3U]HMĈFLH]UHJOD
GROQHJR ZUHJLHO JÑUQ\ SU]HMDZLD
VLöZ]PLDQLHNUDMREUD]XODVX/DV\
OLĈFLDVWH LPLHV]DQH ZUD] ]H Z]UR- VWHP Z\VRNRĈFL QSP SU]HFKRG]ñ
ZPRQRNXOWXU\ĈZLHUNRZHWZRU]ñFH
w przestrzeni pewien labiryntowy charakter. Elementy krajobrazu, jaki- PLVñVDPHV]ODNLWXU\VW\F]QHVñZWHM
F]öĈFLWUDV\ZGXĔ\PVWRSQLX]QLV]- F]RQHZVNXWHNG]LDäDOQRĈFLF]äRZLH- ka. Wycinka drewna i jego transport szlakami turystycznymi nieuchronnie SURZDG]LGRFRUD]ZLöNV]HMGHJUDGD- FMLĈURGRZLVND U\FDEF =NROHL
V]ODN ĔÑäW\ QD RGFLQNX SRPLöG]\
3U]HäöF]ñ ćQLHĔQLFNñ D+DOñ SRG
ćQLHĔQLNLHPSURZDG]LV]HURNñGURJñ
RXWZDUG]RQHM QDZLHU]FKQL NWÑUD
MHVW PRQRWRQQD LPDäR DWUDNF\MQD
ZJÑUVNLPNUDMREUD]LH
Kolejny, znaczny wzrost wa- ORUÑZ NUDMREUD]RZ\FK QRWXMHP\
QD+DOLSRGćQLHĔQLNLHP SNWQD
U\F NWÑUD MHVW QDMZ\ĔHM RFHQLR- nym miejscem na trasie. Znajduje VLö RQD QD JUDQLF\ UHJOD JÑUQHJR
RUD] SLöWUD äñN DOSHMVNLFK LMXĔ RG
dawna nie jest wykorzystywana do Z\SDVX >0D]XUVNL @ :URNX
ZäDĈFLFLHONñRNROLF]Q\FK]LHP
]RVWDäD 0DULDQQD 2UDþVND G]LöNL
NWÑUHMZUZ]QLHVLRQREXG\QHN
5\FDEF .UDMREUD]\+DOLSRGćQLHĔQLNLHP IRW-:RV]F]\N
)LJDEF7KHODQGVFDSHVRI+DODSRGćQLHĔQLNLHP SKRWRE\-:RV]F]\N
obecnego schroniska utrzymanego ZVW\OX V]ZDMFDUVNLP EöGñFHJR
ÑZF]HĈQLHJRVSRGñWXU\VW\F]Qñ>0D- ]XUVNL@1DSU]HVWU]HQLZLHNÑZ
drewniany budynek schroniska nie XOHJDä MXĔ ZLöNV]\P SU]HNV]WDäFH- QLRP>6WDIIDLLQ @
+DOD SRG ćQLHĔQLNLHP MDNR
JäÑZQ\Zö]HäV]ODNÑZWXU\VW\F]Q\FK
to miejsce eksponowane, doskonale ZLGRF]QH]GDOHND-HGQRF]HĈQLHMHVW
to dobre stanowisko do obserwacji ZLHOXLQWHUHVXMñF\FKSDQRUDPNUDMR- EUD]RZ\FK U\F :VXELHNW\ZQHM
RFHQLH MHM ZDORU\]DFML ZDĔQH MHVW
ĈZLDWäRNWÑUHSRGV\FDNRORU\QLHED
URĈOLQQRĈFL JÑU ZRGGDOL QDGDMñF
krajobrazowi specyficzny klimat i dodatkowy urok. Kolorystyczna mo- ]DLNDURĈOLQQRĈFLäñNLZ\VRNRJÑUVNLHM
LERUÑZF]\VNSRGQRVLZDUWRĈèNUDMR- EUD]X V]F]HJÑOQLH JG\ XFKZ\FRQD
jest w rytmie jego sezonowej zmien- QRĈFL 1DVWöSVWZR SÑU URNX XNäDGD
VLö WX ERZLHP ZPDORZQLF]\ F\NO
ZNWÑU\PNDĔG\HWDSZĈZLDGRPRĈFL
odbiorcy tworzy mityczny, urokliwy VFKHPDW NUDMREUD]X JÑUVNLHJR >.RO- EXV]HZVNL 5RJRZVNL
6WDIIDDE@
:DUWRĈè QDVWöSQ\FK SXQNWÑZ
QDWUDVLHF]\OLNUDMREUD]\8PDUäHJR
/DVX SNW QD U\F RUD] JÑUQHM
JUDQLF\ ODVX SNW QD U\F RFH- QLRQD]RVWDäDQDĈUHGQLPSR]LRPLH
:UD]]HZ]URVWHPZ\VRNRĈFLQSP
GU]HZDVWDMñVLöPQLHMRND]DäHLNDU- äRZDFLHMñF]öĈFLHMWHĔSRMDZLDMñVLö
ZLDWURäRP\ RUD] SDUWLH XV\FKDMñ- F\FKGU]HZLNU]HZÑZ-HVWWRHIHNW
VXURZHJR NOLPDWX DWDNĔH NOöVNL
HNRORJLF]QHM u FKRUÑE GU]HZRVWD- QX VXGHFNLHJR U\F DE 0DUWZH
GU]HZD WZRU]ñ LQWU\JXMñF\ NUDMR- EUD]Z0DV\ZLHćQLHĔQLND]DUÑZQR
o pozytywnych, jak i negatywnych ZDORUDFK7UDVDSURZDG]LSRGJÑUö
NDPLHQLVWñĈFLHĔNñQDWHUHQUH]HUZD- WXećQLHĔQLN.äRG]NLsDZLöFREV]DUX
REMöWHJR ĈFLVäñ RFKURQñ SUDZQñ
7U]HEDMHGQDNWX]ZUÑFLèXZDJöQD
brak przestrzegania jakichkolwiek ]DVDG LRJUDQLF]Hþ ]H VWURQ\ RVÑE
]PRWRU\]RZDQ\FKSRUXV]DMñF\FKVLö
SRW\PWHUHQLH6WDQRZLWRSRZDĔQ\
SUREOHPL]DJURĔHQLHGODĈURGRZLVND
RUD] UHDOQH QLHEH]SLHF]HþVWZR GOD
WXU\VWÑZ U\FF 1DOHĔ\ZSURZD- G]LèNRQWUROöZREUöELHUH]HUZDWÑZ
LLFKRWXOLQ\JG\ĔFRUD]ZLöFHMRVÑE
]PRWRU\]RZDQ\FK SRMDZLD VLö QD
JÑUVNLFKV]ODNDFK
*äÑZQ\PLHOHPHQWDPLXERJD- FDMñF\PL NUDMREUD] WHM F]öĈFL WUDV\
MHVWRERNU]HĒE\WHUHQXuURĈOLQQRĈè
NWÑUDZUD]]H]PLDQñZ\VRNRĈFLXOH- JDGXĔHMSU]HPLDQLH/DVSU]HU]HG]D
VLöZĈUÑGERUÑZF]\VNZ\äDQLDMñVLö
rumowiska skalne. Wydeptane skalne SU]\F]ÑäNLVWDQRZLñGREUHSXQNW\ZL- dokowe w kierunku panoramicznych NUDMREUD]ÑZ5HSXEOLNL&]HVNLHM
Ostatni punkt trasy, czyli szczyt ćQLHĔQLND P QSP RVLñJD
UÑZQLHĔ GXĔñ ZDUWRĈè OHF] QLH
QDMZ\ĔV]ñuFRMHVWSHZQ\P]DVNR- F]HQLHP SNWQDU\F 6]F]\W
ten jest celem wypraw wielu tury- VWÑZ ]DUÑZQR RG VWURQ\ SROVNLHM
5\FDEFG6NXWNLQHJDW\ZQHMG]LDäDOQRĈFLF]äRZLHNDQDREV]DU]HFKURQLRQ\P
IRW-:RV]F]\N
5\FDEFG7KHHIIHFWVRIQHJDWLYHKXPDQDFWLYLW\RQWKHSURWHFWDUHD SKRWRE\-:RV]F]\N
jak i czeskiej. W jego kierunku SURZDG]ñ ZV]\VWNLH JäÑZQH V]ODNL
WXU\VW\F]QH8ZDJö]ZUDFDMñWXWHMV]H
Z\VRNRRFHQLRQHNUDMREUD]\URĈOLQQH
XWZRU]RQHSU]H]]HVSÑäURĈOLQQRĈFL
VXEDOSHMVNLHM 7UDZ\ L]LRäRURĈOD
oraz sztucznie wprowadzona koso- GU]HZLQDWZRU]ñZSRU]HZLRVHQQHM
LMHVLHQQHMLQWHUHVXMñFHEDUZQHNUD- jobrazy. Charakterystyczna jest tu UR]OHJäD SäDVND NRSXäD V]F]\WX FR
Z\PDJD SU]HMĈFLD QD MHM VNUDM DE\
SRGF]DV NRU]\VWQHM SRJRG\ PRĔQD
E\äR SRG]LZLDè RGOHJäñ SDQRUDPö
$WUDNFMñ SU]\URGQLF]ñ V]F]\WX Vñ
spotykane zazwyczaj w arktycznej tundrze, reliktowe gleby poligonalne.
:UDĔHQLDHVWHW\F]QHSVXMñMHGQDNĔH
VWHUWD JUX]X LĔHOD]QH SR]RVWDäRĈFL
SRZLHĔ\ZLGRNRZHMNWÑUñZ U
Z\VDG]RQR]HZ]JOöGXQD]ä\VWDQ
WHFKQLF]Q\LJURĒEö]DZDOHQLD6FH- QHULöWXWHMV]HJRUH]HUZDWXSU]\URG\
]XEDĔDMñ WDNĔH QRZV]H QLHXSU]ñW- QLöWH Z\VHSNL ]äRPX LLQQ\FK eRG- SDGNÑZs F\ZLOL]DF\MQ\FK IRW G
NWÑUH ZVSRVÑE DJUHV\ZQ\ PRJñ
eWNZLès SU]H] ODWD ZQDWXUDOQ\P
murawowo-skalnym otoczeniu.
3HäQH ]HVWDZLHQLH RFHQ ZDOR- ryzowanej trasy przedstawia krzywa ZUDĔHþ U\F :DUWRĈèRFHQLRQ\FK
NUDMREUD]ÑZ WHM WUDV\ MHVW EDUG]R
]PLHQQD 0LQLPDOQD ĈUHGQLD RFHQD
Z\QRVLSNW ZJÑUQHMF]öĈFL.OHW- QD PDNV\PDOQDSNW +DODSRG
ćQLHĔQLNLHP
Wnioski
Conclusions
Przeprowadzona waloryzacja NUDMREUD]RZD Z\EUDQHM JÑUVNLHM
WUDV\WXU\VW\F]QHMZ\ND]DäDZ\VRNLH
ZDUWRĈFL NUDMREUD]RZH ZREUöELH
PLHMVFRZRĈFL LRELHNWÑZ FHQQ\FK
KLVWRU\F]QLHLNXOWXURZR6]F]HJÑOQLH
Z\VRNLH ZDUWRĈFL Z\ND]DQR WDNĔH
ZPLHMVFDFKRZ\MñWNRZ\FKXQLND- WRZ\FKQDVNDOöUHJLRQDOQñZDORUDFK
SU]\URGQLF]\FK:DUWRĈFLQDMQLĔV]H
SU]\]QDQH]RVWDä\NUDMREUD]RP]GH-
ZDVWRZDQ\P NWÑU\FK WDNĔH ZW\P
UHMRQLH6XGHWÑZQLHEUDNXMH
0LPR ĔH EDGDQ\ REV]DU MHVW
F]öĈFLñ ćQLHĔQLFNLHJR 3DUNX .UD- jobrazowego i jego otuliny, a tym VDP\PREMöW\MHVW]QDF]QñRFKURQñ
SUDZQñ RGQRVL VLö ZUDĔHQLH ĔH
QLHZV]\VWNLHRERZLñ]XMñFH]DVDG\
QD W\FK WHUHQDFK Vñ SU]HVWU]HJDQH
:\VRND ZDUWRĈè NUDMREUD]X XOHJD
F]öVWR REQLĔDQLX SU]H] QHJDW\ZQñ
G]LDäDOQRĈè F]äRZLHND 'RW\F]\ WR
QDSU]\NäDGV]F]\WXćQLHĔQLNDNWÑU\
MDNR JäÑZQD DWUDNFMD 0DV\ZX QLH
]RVWDä RFHQLRQ\ ]E\W Z\VRNR :\- QLNL ZDORU\]DFML SRND]Dä\ UÑZQLHĔ
ĔH QLH W\ONR NUDMREUD]\ ]QLV]F]RQH
Vñ RFHQLDQH QHJDW\ZQLH 'RW\F]\
WR WDNĔH WUDV PDäR XUR]PDLFRQ\FK
i monotonnych.
.UDMREUD]WXWHMV]\FKZVLZ]GäXĔ
RFHQLDQHJR V]ODNX GHZDVWXMñ WDNLH
G]LDäDQLD LLQZHVW\FMH NWÑUH QDVWD- ZLRQH Vñ Z\äñF]QLH QD LQWHQV\ZQ\
UR]ZÑM ED]\ WXU\VW\F]QHM %UDN
XZ]JOöGQLHQLD WUDG\FML PLHMVFD
i potrzeby zachowania jego atrak- F\MQRĈFL SU]\URGQLF]HM LNXOWXURZHM
MHVW QDMF]öĈFLHM SRNäRVLHP eXäRP- Q\FKs GHF\]ML DGPLQLVWUDF\MQ\FK
LOXNSUDZQ\FK6SU]\MDMñRQHDJUHVML
przestrzennej wnoszonej w krajobraz SU]H]REFñVW\OLVW\F]QLHLNRPSR]\- F\MQLH]DEXGRZö3RZRGXMHWRQLH- odwracalne zmiany w architekturze, NWÑUD F]öVWR QLH PD QLF ZVSÑOQHJR
]URG]LPñ DUFKLWHNWXUñ VXGHFNñ
>7URFND/HV]F]\þVND @1LV]F]\
WR WHĔ KLVWRU\F]QLH XNV]WDäWRZDQH
XNäDG\ ZVL äDþFXFKRZ\FK >%U\Ĉ
2MU]\þVND @ 7U]HED ZLöF MDN
5\F.U]\ZDZUDĔHþFLñJXNUDMREUD]RZHJRWUDV\]%ROHVäDZRZDQDćQLHĔQLN
RSUDF-:RV]F]\N
)LJ7KHSHUFHSWLRQFXUYHRIODQGVFDSHFRXUVHIURPKLNLQJWUDLOIURP%ROHVäDZÑZWRćQLHĔQLN
E\-:RV]F]\N
QDMV]\EFLHMZSURZDG]LèRGSRZLHG- nie ograniczenia administracyjne GRW\F]ñFHQRZ\FKLQZHVW\FML]DUÑZ- QRZREUöELHMDNLZRWXOLQLH3DUNX
Krajobrazowego. Chodzi tu przede ZV]\VWNLPRLFKVNDOöLNRPSR]\FMö
SU]HVWU]HQQñ1HJDW\ZQ\WUHQGSU]H- NV]WDäFHþNUDMREUD]RZ\FKPXVLE\è
SRZVWU]\PDQ\QLPEöG]LH]DSÑĒQR
-DNRĈèNUDMREUD]XREQLĔDMñWDN- ĔHSR]RVWDäRĈFLSRNRSDOQLDQHZRNR- OLFDFK .OHWQD +DäG\ LZ\URELVND
VWDQRZLñRWZDUWHUDQ\ZNUDMREUD]LH
ale sama przyroda w drodze sukcesji naturalnej powoli i systematycznie MH ]DEOLĒQLD ćURGRZLVNR QDWXUDOQH
GHZDVWXMH WDNĔH QLHNRQWURORZDQ\
WUDQVSRUW GUHZQD :LñĔH VLö WR
]ZSURZDG]DQLHP QD WHUHQ ćQLHĔ- QLFNLHJR3DUNX.UDMREUD]RZHJRFLöĔ- NLHJRVSU]öWXNWÑU\QLV]F]\QLHW\ONR
V]ODNLDOHLOHĈQHUXQRSU]\F]\QLDMñF
VLöGRZ]URVWXHUR]MLVWRNÑZ1DOHĔ\
ZSURZDG]Lè]GHF\GRZDQLHZLöNV]ñ
NRQWUROö QDG SUDFDPL ]ZLñ]DQ\PL
]WUDQVSRUWHPZ\FLöWHJRGUHZQDSR
szlakach turystycznych.
3RVWöSXMñFD]UÑĔQñORNDOQñLQ- WHQV\ZQRĈFLñGHZDVWDFMDĈURGRZLVND
naturalnego i kulturowego sudeckich REV]DUÑZZLHMVNLFKR]QDF]DUHDOQH
]DJURĔHQLH SLöNQD LPDORZQLF]RĈFL
NUDMREUD]XFRVNXWNRZDèPRĔHXWUD- WñDWUDNF\MQRĈFLWXU\VW\F]QHMPLHMVFD
6WDQRZL WR U]HF]\ZLVWH ]DJURĔHQLH
GäXJRRNUHVRZ\FK LQWHUHVÑZ ZLHOX
JPLQLLFKPLHV]NDþFÑZ,PERZLHP
NUDMREUD] MHVW SLöNQLHMV]\ LEDUG]LHM
XQLNDWRZ\ W\P SU]HGVWDZLD ZLöN- V]ñ ZDUWRĈè WDNĔH U\QNRZñ JG\Ĕ
ĔDGHQ NUDMREUD] QLH PRĔH LVWQLHè
w oderwaniu od miejsca i konkretnej ORNDOL]DFML >%DMHURZVNL LLQ @
1DOHĔ\ ZLöF QLH W\ONR ]DNW\ZL]R- ZDèJPLQ\ĈQLHĔQLFNLHRUD]ZäDG]H
ćQLHĔQLFNLHJR3DUNX.UDMREUD]RZHJR
GR SRGMöFLD G]LDäDþ ]PLHU]DMñF\FK
do poprawy sytuacji, podniesienia ZDUWRĈFLNUDMREUD]ÑZ]QLV]F]RQ\FK
ZVNXWHNG]LDäDOQRĈFLF]äRZLHNDRUD]
SRZVWU]\PDQLDGDOV]\FKGHJUDGXMñ- F\FKMHSURFHVÑZ3RWU]HEöGEDäRĈFL
RNUDMREUD] VZHM ePDäHM RMF]\]Q\s
QDOHĔ\ WDNĔH VWDOH XĈZLDGDPLDè MHM
PLHV]NDþFRP
6]F]HJÑäRZDZDORU\]DFMDNUD- MREUD]RZD 0DV\ZX LZ\FLñJQLöWH
QDMHMSRGVWDZLHZQLRVNLSR]ZDODMñ
WDNĔH VIRUPXäRZDè RGSRZLHGĒ QD
RJÑOQLHMV]HS\WDQLH MDNGDOHNRPRĔ- QDSRVXQñèVLö]]DLQZHVWRZDQLHP
QLH WUDFñF DWUDNF\MQRĈFL REV]DUÑZ
JÑUVNLFK" 'RW\F]\ WR QLH W\ONR RE- V]DUÑZ SRäRĔRQ\FK EH]SRĈUHGQLR
ZVñVLHG]WZLHSUDZQLHFKURQLRQ\FK
RVREOLZRĈFL SU]\URGQLF]\FK LXQL- NDWRZ\FKNUDMREUD]ÑZQDWXUDOQ\FK
:DĔQ\P ERZLHP DWU\EXWHP DWUDN- F\MQRĈFL NUDMREUD]RZHM 0DV\ZX
ćQLHĔQLND MHVW UÑZQLHĔ ]DFKRZDQLH
i wyeksponowanie w jego przestrze- QL ĈODGÑZ ERJDWHJR ZLHORQDURGR- wego dziedzictwa kulturowego oraz OLF]Q\FKZFLñĔKDUPRQLMQ\FKUHODFML
SRPLöG]\ NUDMREUD]HP QDWXUDOQ\P
i kulturowym.
Ochrona tras turystycznych ZZLHOX REV]DUDFK 6XGHWÑZ SR- ZLQQD ZLöF XZ]JOöGQLDè SRWU]HEö
WDNLHJRZLGRNRZHJRXND]DQLDSLöN- na i harmonii w wielowiekowym NV]WDäWRZDQLXLFKNUDMREUD]ÑZRUD]
przyrodniczych i architektonicznych VNäDGQLNÑZDE\]ZUÑFLèXZDJöQD
QLHEH]SLHF]HþVWZDLFKEH]SRZURWQHM
GHJUDGDFML 6]F]HJÑOQH ]QDF]HQLH
ma tu panoramiczna ekspozycja hi- VWRU\F]QLH XIRUPRZDQ\FK XNäDGÑZ
RVDGQLF]\FK ZVLH äDþFXFKRZH ZIXQNFMRQDOQRSU]HVWU]HQQHM äñF]- QRĈFL ]NUDMREUD]HP QDWXUDOQ\P
>%U\Ĉ 2MU]\þVND @ 3RZLQQR
SRGNUHĈODè VLö UROö LFK NRPSR]\FML
oraz struktury architektonicznej LSU]HVWU]HQQHMZHZ]ERJDFDQLXWäD
SU]\URGQLF]HJRDW\PVDP\PXĈZLD- GDPLDè ĔH Vñ MHGQ\P ]SRGVWDZR- Z\FK Z\]QDF]QLNÑZ DWUDNF\MQRĈFL
WXU\VW\F]QHMW\FKWHUHQÑZ
.U\VW\QD%U\Ĉ -XVW\QD:RV]F]\N ,QVW\WXW.V]WDäWRZDQLDL2FKURQ\ćURGRZLVND 8QLZHUV\WHW3U]\URGQLF]\ZH:URFäDZ ,QVWLWXWHRI(QYLURQPHQWDO3URWHFWLRQ
DQG'HYHORSPHQW
:URFäDZ8QLYHUVLW\RI(QYLURQPHQWDO
and Life Sciences
Literatura
1. %DMHURZVNL 7 %LäR]RU $ &LH- ĈODN,6HQHWUD$6]F]HSDþVND$
2007. 2FHQD LZ\FHQD NUDMREUD]X
:\EUDQHSUREOHP\U\QNRZHMRFHQ\
LZ\FHQ\ NUDMREUD]X ZLHMVNLHJR
PLHMVNLHJR LVWUHI SU]HMĈFLRZ\FK.
Educaterra, Olsztyn.
2. %RJGDQRZVNL- .RPSR]\
FMDLSODQRZDQLHZDUFKLWHNWXU]HNUD
MREUD]X3$12VVROLQHXP.UDNÑZ
3. %ÔKP $ $UFKLWHNWXUD
NUDMREUD]X -HM SRF]ñWNL LUR]ZÑM.
Wydawnictwo Politechniki Krakow- VNLHM.UDNÑZ
4. %ÔKP $ 3ODQRZDQLH
SU]HVWU]HQQH GOD DUFKLWHNWÑZ NUDMR
EUD]X. Wyd. Politechniki Krakow- VNLHM.UDNÑZ
5. %ÔKP$.UDMREUD]DWX
U\VW\ND 3ODQRZDQLH ZREV]DUDFK
RZ\VRNLFK ZDORUDFK NUDMREUD]R
Z\FK. Prace Komisji Krajobrazu Kul- WXURZHJR6RVQRZLHFQUu
6. %U\Ĉ . 2MU]\þVND +
3U]HPLDQ\ NUDMREUD]X ZVL JÑUVNLFK
Z6XGHWDFK :VFKRGQLFK. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 6RVQRZLHF1Uu
7. &K\OLþVND ' +DUPRQLD
LDXWHQW\]P NUDMREUD]X ZLG]LDOQHJR
DZ\NRU]\VWDQLHDUFKLWHNWXU\UHJLRQDO
QHMLMHMFHFKZWXU\VW\FH>Z @6WXGLD
NUDMREUD]RZHMDNRSRGVWDZDZäDĈFL- ZHJR JRVSRGDURZDQLD SU]HVWU]HQLñ
SRG UHG =DUöE\ $ L&K\OLþVNLHM '
:URFäDZVNLH7RZDU]\VWZR1DXNRZH
.LVWRZVNL 0 ćOHV]\þVNL 3
2010. .UDMREUD] DWXU\VW\ND 3UHVMD
WXU\VW\F]QD QD WOH ZDORUÑZ NUDMR
EUD]RZ\FK 3ROVNL. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, Sosnowiec, QUu
.ROEXV]HZVNL- *ÑU\MDNR
ĒUÑGäR LQVSLUDFML DUW\VW\F]QHM. PTTK e.UDMs:DUV]DZD.UDNÑZ
10. .ROEXV]HZVNL - 3U]H
VWU]HQLHLNUDMREUD]\. Wydawnictwo 'ROQRĈOñVNLH:URFäDZ
11. 0DSDWXU\VW\F]QD0DV\ZćQLHĔ- QLND *ÑU\ %LDOVNLH *ÑU\ =äRWH
.URZLDUNL ZVNDOL
Galileos, Studio Wydawnicze PLAN, :URFäDZ
12. 0DSDWXU\VW\F]QD=LHPLD.äRG]- ka w skali 1:75 000, 2003. PLAN, -HOHQLD*ÑUD
13. 0D]XUVNL . 3UREOHP\
RFKURQ\ NUDMREUD]X ZJRVSRGDUFH
SU]HVWU]HQQHM >Z @ 6WXGLD NUDMREUD- ]RZH MDNR SRGVWDZD ZäDĈFLZHJR
JRVSRGDURZDQLDSU]HVWU]HQLñUHG$
=DUöEDL'&K\OLþVND:URFäDZVNLH
7RZDU]\VWZR 1DXNRZH :URFäDZ
u
14. Mazurski K., 2005. 0LäRĈèLGUD
PDW\ NUÑOHZQ\ 0DULDQQ\. Sudety 377.:URFäDZ
15. 0D]XUVNL. 0DV\ZćQLHĔ
QLNDL*ÑU\%LDOVNLH. Krajowa Agencja :\GDZQLF]D:URFäDZ
16. Ostaszewska K., 2002. *HRJUDILD
NUDMREUD]X. PWN, Warszawa.
17. 5RJRZVNL5 0LVW\NDJÑU.
:\GDZQLFWZR:URFäDZVNLHM.VLöJDU- QL$UFKLGLHFH]MDOQHM:URFäDZ
6NDOVNL-$QDOL]DSHUFHS
F\MQDNUDMREUD]XMDNRG]LDäDQLHWZÑU
F]HLQLFMXMñFHSURFHVSURMHNWRZDQLD, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
6WDIID0 UHG -DQF]DN-0D]XU- VNL.5=DMñF&&]HUZLþVNL-
6äRZQLNJHRJUDILLWXU\VW\F]QHM6XGH
WÑZ7RP0DV\ZćQLHĔQLNDL*ÑU\
%LDOVNLH377.e.UDMs:DUV]DZD
20. Staffa M., 2007a. '\QDPLND
NUDMREUD]X JÑUVNLHJR. Architektura NUDMREUD]X:URFäDZQUu
21. Staffa M., 2007b. 6]ODNL WXU\
VW\F]QH DSU]HVWU]Hþ WXU\VW\F]QD
6]ODNL LVFKURQLVND DLQWHJUDOQH HOH
PHQW\]DJRVSRGDURZDQLDWXU\VW\F]
QHJRZJÑUDFK. Wydawnictwo PTTK e.UDMs:DUV]DZD u
22. 6XFKRGROVNL - 5HJLRQD
OL]P ZNV]WDäWRZDQLX IRUP\ DUFKL
WHNWXU\ ZVSÑäF]HVQHM QD REV]DU]H
6XGHWÑZ. Oficyna Wydawnicza 3ROLWHFKQLNL:URFäDZVNLHM
23. 7URFND/HV]F]\þVND (
:LHMVND ]DEXGRZD PLHV]NDQLRZD
ZUHJLRQLH VXGHFNLP. Oficyna Wy- GDZQLF]D3ROLWHFKQLNL:URFäDZVNLHM
:URFäDZ
24. :RV]F]\N-:DORU\]DFMD
NUDMREUD]RZDV]ODNÑZWXU\VW\F]Q\FK
0DV\ZXćQLHĔQLND. Maszynopis pra- F\ PDJLVWHUVNLHM SRG NLHU . %U\Ĉ
:URFäDZ
