— 35o —
ark. K a z a n i a d o t y t u ł u p o d o b n e , n i e r ó - w n a się wcale z w y m o w ą Szenflissiusza.
5. Postylli Szeniflisiusza C z ę ś ć I t a k ż e w L u b e c z u d r u k o w a n a r. 1602 fol. D r u - g a Część ma b y d ź ieszcze w R ę k o p i s m i e
w D z i a ł d o w i e w Prusiech. Przed P o s t y l - l ą iest obraz Szenflisiesza, u r o d z i ł on s
r. 1690 w T o r u n i u ob. Olof. l. c .
4. Wiridarz iego także w Lubeczu 1618 ob. tamże.
L U B L I N .
Miasto znakomito w M a ł e y P o l s z c z ę dzieli się na miasto właściwe i ż y d o w -
skie pod zamkiem, dawniey iarmarkami
•ławne i przez handel bogate liczyło do 4o,ooo mieszkańców, teraz ich liczy m o - że 10000 lub i5ooo.
Żydzi tu mieli pierwey drukarnią niż Chrześcianie i Bożnica ich na Ż y - dowskiem mieście iedna z naycelnieyszych w całey Polszcze, zachowuie pamiątkę
dawaey przemożności żydów Lubelskich,
którzy i teraz ledwo, że nad Chrześcia- ny co do liczby ale przemagaią, ale iak
się zdaie, to teraz miedzy niemi nauki są zarzucone.
Źe L u b l i n a L u b i a n ą w K r a i ń s k i e y ziemi L a y b a c h w Karnioli pomięszał Ec-
card ( J a n Jerzy) w dzienniku Manathliche Unterreduag r. 1690 to niedziw. W s z a k - ż e nie i e d e n i u nas w z i ą ł Pesonium, Preszburg za P o z n a ń , a nie w i e d z i a ł , ź e E p e r y a s z i P r z e s z ó w , K o s z y c e i K a s c h a u
są iedno.
I. Żydowskich Drukarniach
w Lublinie.
T a l m u d Babiloński czyli Babeli miał tu iuż b y d ź drukowany r. 1559 ale to
podobno tylko część iego b y ł a Szewuot z w a n a , co przez pomyłkę R . Sza k tai w z i ą ł za druk całego tałmudu.
1 . Kalonymus ben Mardachai Japhe drukował tu około r. i562 księgę m o - dlitw z obrządku żydów Polskich, - R u s -
kich fol. W o l f Biblioth. I I 1356 r. 1575
— 352 —
księgę modlitw przy iedzeniu B i - c - t h Ham- mason ob. 127.1 ezęć Tałmudu fol. 1577.
2. R. Josua Bar Jzrael z Austryi.
Za iego czasów naywięcey wyszło ksiąg żydowskich w Lublinie. U niego wydał Zevi Bar Abraham Kalonymus Tałmud Babiloński w XIII Tomach od r. 1617 do 1627 ( W o l f ma r. 1 6 2 2 ) a to podług Edycyi Weneckiey. Justyniana cf. Baumgarten Nachr. von einer Hall.
Bibliothek T . V . r. 175o p. 19 Wolf: II.
901-963.
3. Abraham Kalonimowicz Japhe.
R . 1611. 1 6 4 6 Wolf. Bib!. I 5 1 8 I I . 912. Do niego, iak Hoffmann p. 26.
rozumie, należeć może dziełko po N i e - miecku wydane o Rzece Szabasowey w Werslawie r. 1554 (co ma bydż r.
na żądanie dwuch Żydów polskich dru- kowane, którzy od tey rzeki powrócili.
Żydzi sami to dzieło, iako baśń wieru- tną spalić kazali. Coż to Wersław czy Wrocław w Szląsku, czy Wrocławek w K u - iawach?
— 353 —
4. Zevi Abrahamowicz Kalonymus.
R. 1620-1625-1627 drukował r o z - maite dzieła. Wolf. I. 142-283. II 598.
N a te czasy wypada skarga Miczyńskie- go r. 1618 w Zwierciedle korony P o l - ikiey ( p . 46 lub in alia ed. 5 4 ) że w Lublinie Żydzi dwie drukarnie maią, a w Krakowie t r z y , a przez swoie druki i papier w cenie podnoszą; ob. Kraków.
Życzy Autor, aby księgi żydowskie b y - ł y pod cenzurą, iak w Rzymie i gdzie
indziey we Włoszech. Zarzut, że przez druki żydowskie Żydzi taiemnice wszelkie Chrześcian polityczne Turkom wydawaią, iest sam w sobie tak błahy, że mu t r u -
dno wierzyć. Turcy bowiem żydowskich ksiąg nigdy nie czytali i nieczytaią. L e c z zapewne do takowego zarzutu powód d a - ło z w y k ł e Turków postępowanie polityczne, iż Posłów swoich przy dworach Chrze- ściańskich nie trzymaiąc, nie raz Żydów używali za szpiegów przy dworach o b - cych, ale ta korrespondencya nie szła n i -
Hist.Druk.krak. T. I. Y
554 —
gdy przez druki, lecz zawsze przez pi- sma. O zwyczaiu tym Tureckim pełno we wszystkich opisach Turcyi wieku XVII.
N N..
R. 1682 wychodziły takie dzieła żydowskie w Lublinie Wolf. II. i432. ale kto był drukarzem, nie mógł dowiedzieć sif o, tem Hoffmann p. 26.
Może tu się przyda list następnący Woiewody Lubelskiego (Mikołaia O l e - śnickiego) do króla Zygmunta III.
" Widziałem Mandat W . K . Mci do
„ Żydów Lubelskich posłany, aby iem
„ Xięgi z drukarnią, w którychby sam
„ coś nad dawne Talmutu swe j o sanci-
„ ta drukować mieli, zabrano, co chę-
„ ttiie wydali wygadzaiąc wszelkiemu r o z -
„ kazaniu W-K. Mci Pana mego miłościwe-
„ g o Prawda to, że oni Xiąg drukować i
„ wydawać nie małą, ażby pierwey do
„ tego naznaczeni byli Censores J.
,, Mci Xdza Biskupa Krakowskiego, ie—
„ dnak tę kładą przyczynę: że drukować
„ i przedawać pozwolenie mieli od A u -
— 355 —
„ tecesserów S. pamięci W . K. Mci P a -
„ na mego Miłościwego, coś im też i
„ W . K . Mć z łaski swey Pańskiey con-
„ firmować raczył. Więc, że i Xiądz
„ Officyał Lubelski tak o drukarni ey i a -
„ ko i o Xięgach tych wie i wiedział do-
„ brze, niebył prsecie contrarius temu*
„ nie widząc, aby co blasphemiarum mo-
„ gło się w nich znaleść, a co większa,
„ że też nic a nic przyczynili ani umniey- ,, szyli, dawnego Talmutu swego, iedno
„ go tu cale z Xiąg inszych maioris com-
„ moditatis causa którychby coraz z c u -
„ dzey Ziemie z niemałym kosztem zasięgać
„ mieli, drukarz ich przedrukowywa; uni-
„ żenię za temi Żydami interceduię, do
„ W . K . Mci Pana mego Miłościwego
„ abyś albo Drukarzowi Xięgi z drukar-
„ nią Z miłościwey łaski swey Pańskiey
„ przywrócić kazał, albo też, co się c a -
„ le W . K. Mci Pana mego miłościwego
„ woley podaie, Censores do tych Xiąg
„ zesłać raczył, którzyby de quo res agitur,
Y