Kazania Adwentowe Y Postne W Kosciele Warszawskim Xży Scholarum Piarum. T. 1

-

X Vili

t

է

/

li dt

’ Drut "n y- ?•«'> y R»c,y P„S p„l¡„y

« Ал. ùcholarum рів уит.

т&дгг/ 6/2 yÿ/

64 6 X

L

ADWENTOWE Y POSTNE

W KOŚCIELE WARSZAWSKIM Xzy Scholarum Pi arany л

PRZBZ /A¿2 ľ. ZYGMUNTA LI N O W S КI E G О

Kaznoizîeie Scholarum

MIAN -֊ ՚ճ» ճ

Л 1 /

» ՚

if WARSZAW IE , i

, Հ О I

Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy Biblioteka Główna

b 4 5//И

Հ X

KAZANIE na Niedzielę pierw Czą Adwentu.

O ŚMIERCI.

к Respicite, & levate Capita Vestra.

Luc. C. zi.

OGU dzięki nieskończone od- daymy, May milsi Chrześcia- nie, że tego doczekaliśmy się czasu zbawiennego , to iest Świętego Ad ­ wentu , czyli przyiścia Pana Zbawiciela na­

szego , w którym zewsząd do czuwania nad sobą , do ostrożności , do myślenia o sobie ,x zachodzą nas przestrogi. Bo na ­ przód Jzaiasz Prorok wola na nas abyśmy sij ocknęli, у a letargu powstali grzecho«

Тот I. A wego,

O ŚMIERCI.

, KAZANIE

' wego , gdyż o to światło , o to iuź słońce weszło. Surge ¡Iluminare venit lumen tuum.

Toż czyni Nauczyciel Narodow Paweł S.

, kiedy osobliwsza tknięty gorliwością ogła­

sza nam , iż iuż przyszła godzina porwać się ze snu , a to iż się przybliża czas zba ­ wienia naszego. Et hoc scientes tempus , quia hora est jam nos de somno surgere ¡ nunc enim propior eSt nostra salus. Sam nawet Kościół Święty iako Matka kochaią- ca dziatki swoie, y nader o ich troskliwa do ­ bro , zachęca nas y pobudza , abyśmy pod czas tego Świętego czasu wielką na siebie mieli baczność, kiedy oglądać nam się , y oraz nasze podnosić głowy rozkazuie. Re֊

spicite , & levate Capita vestra. Ale na coż to oglądać się , na co baczność mieć nam potrzeba ? Oto Chrześcianie na osta­

tnie rzeczy które nas nieochybnie czekaią , y których żaden z ludzi żyiących uniknąć nie może. A ktoreż to są te ostatnie rze ­ czy ? O to pospolicie cztery się rachuią, śmierć, sąd , piekło y niebo. To to są osta ­ tnie terminy które nas czekaią, pierwszy śmierć kończy życie nasze , drugi sąd o na ­ szym przyszłym stanowi losie , ostatnie dwa dla iednych karą , dla drugich wie ­ czną będzie nadgrodą. O iak okropne , o iak straszne są te dla nas ostatnie rzeczy ! Straszna wprawdzie iest woyna , która po ­

la , groby , mogiły źyjącemi zarzuca y napełnia, ale strasznieysza śmierć która światło życia nam odbierając , odbiera nam to wszystko, co w tym życiu było nam najmilszego. Straszny nieprzyiaciel który miasta՜, miasteczka , wsie y włości niszczy У Ogniem pali ; ale straszniej szy sąd Bo ­ ski który leżeli nas osądzi być winowayca- mi , tedy obostrzonym sprawiedliwości mie ­ czem od Królestwa wiecznego, od Oyczy- zny wybranych, od dziedzictwa Świętych na wieki odetnie ; straszny ogień który bez braku naywspanialsze pałace , nayozdo- bnieysze dwory, domy, nay większe miasta, same nawet świątnice Pańskie nieugaszo- , nym trawi pożarem, ale piekło straszniey-

sze dla ognia swego, który wiecznością nie- gasnąc palić zawsze potępieńców będzie, a nigdy nie spali. Miła iest każdemu Oy- czyzna у niewymowną czuie radość , gdy do niey, będąc z niey wygnanym, nazad po­

wraca , ale milsze nierównie iest Niebo, у rozkosznieysze , bo w nim nagotował Bog takowe dla swych wybranych rozkoszy , iż niepodobnego świat mieć nie może , у ani rozum ludzki wymyślić у poiąć nie zdoła.

Y na teć to ostatnie rzeczy tak okro­

pne, na te termina nieuchybne . zapatrywać nam się każę Matka nasza Kościoł Święty , aby przez ich pamięć ocuciliśmy się , y ze

ł A * snu

O ŚMIERCI.

4 К A Z A IT ГЕ

Snu porwali się grzechowego , żebyśmy ser­

ca nasze ku Bogu , myśli ku Niebu , pa ­ mięć na zbawienie nasze obróciwszy , w ca ­ łym życiu naszym , we wszystkich spra ­ wach naszych , na ostatni koniec życia na ­ szego , na karę lub nadgrodę iego wieczną zawsze się oglądali. Temu więc zamysło ­ wi Kościoła Świętego ile ze mnie iest chcąc zadosyć uczynić, przedsięwziąłem nie in­

szą wziąść materyą Nauk moich , do was pod czas tego Świętego czasu tylko, te czte­

ry ostatnie rzeczy podać wam do uwagi, śmierć, sąd , piekło , у niebo.

Duchu Święty któryś iednym węglem ognistym usta oczyścił Proroka, у u żyłeś go za instrument ogłaszania słowa twego , oczyść ięzyk moy, у spraw abym godnie mógł ten urząd sprawować na któryś mnie wewzał. Day mi iako Apostołowi Naro­

dów wymowę dzielną, wymowę kruszącą opoczyste serca grzeszników, a oraz przy ­ sposób serca słuchających, у uczyń ie rolą buyną у zdatną do wydania owocow Tobie chwałę , a im zbawienie przynoszących , у o tę łaskę domagam się , tak dla siebie, iako у dla ludu tego wiernego przez przyczynę ulubioney Tobie Oblubienicy Maryi Panny, do ktorey wszyscy z serca szczerego we- stknąwszy , Anielskie zaśliymy Jey pozdro­

wienie. Ave Maria.

Za-

Zaczynam od pierwszey ostatniey rze ­ czy , to iest od śmierci. Trzeba umrzeć Chrześciame, a trzeba umrzeć kiedy mniey się spodziewać będziemy. Śmierć tedy iest nieuchybna , iest oraz у niepewna. Nie- ćhcę więcey , tylko abyście ze mną wraz te dwie na uwagę wzięli myśli, dla wzbudzenia w sobie czułości у świątobliwego do śmierci przygotowania. Myślmy bracia ustawnie o śmierci, bo śmierć iest nieuchybna dla wszystkich ludzi , a zatym zarowno wszy ­ scy na nię gotować się musiemy. Myślmy często , że godzina śmierci iest nie pewna , a ztąd wnieśmy to , iż na każdym mieyscu na śmierć gotować nam się potrzeba. Dwie myśli cale zdolne do wzbudzenia w nas czuyności , у wczesnego na śmierć przy­

gotowania. A naprzód co do pierwszey.

CZĘSC PIERWSZA.

"NT Ie rozumieycie Chrześcianie abym się miał z moią rozszerzać mową w znie ­ walaniu was , iż to iest prawda nieomylna że u,mrzeć nam potrzeba, ani oczekuyeie te ­ go, abym miał od początku świata , aż do dnia dzisieyszego wszystkie przebiegać wie­

ki , у prowadzić was do grobow waszych przodków , abym was o tey zniewolił pra­

wdzie , iż у wy tym będziecie, czym oni są

A 3 teraz.

6 KAZANIE O ŚMIERCI, teraz. Dosyć bowiem będzie dla was rzu ­

cić oczy wasze nă wszystkie iestestwa któ ­ re was otaczaią, a które głoszą wam Dekret nieuchybpy śmierci waszey. Wszystko przemiła ( mówi Augustyn S. ) wszystko płynie łąko rzeki które w Ocean wpadaią.

Kwiaty pięknością swoią zdobią ziemię , ale wkrótce więdnieią , y opadaią, owoce ro­

sną na drzewach , ale w czasie jesieni upa­

dają : dzień słońcem obiaśriiony bywa , ale w wieczór ciemnością nocną okryty zostaie.

Moc y zdrowie , wspaniałość, y bogactwa , wziętość u ludzi , y władza, szczęście , y naywiększe wywyższenie wszystko to prze­

mija , a nas przestrzega że y my tak zni­

kniemy. Więcey powiem , te wszystkie dni, te nocy, te tygodnie, te miesiące, te lata które przemiiaią ukracaią nam tym bardziey biegu życia naszego. A tak co moment Zbliżamy się do śmierci z tą prędkością , z którą y wody gdy w morze wpadaią. Bog bowiem iako Tertulian mówi , trzyma śmierć w ręku swoich iako brzytwę szlufo- z waną która ucina, oddziela nie maiąc wzglę­

du ani na Monarchę który nosi koronę , ani na Poddanych którzy żyłą w poddań­

stwie.

Nakoniec dosyćby było dać wam do wyrozumienia ow sławny ale pełen gorżko- ści wyrok, który Bog wydał przeciw pier ­

wsze-

7 wszemu człowiekowi potępiaiacy na śmierć tak i ego , iako y caie potomstwo iego. Y zaiste sprawiedliwa rzecz była aby czło­

wiek śmierci był podległy od tego czasu iak tylko zgrzeszył, aquum erat (słowa są Au ­ gustyna S.) ut moreretur homo , si peccaret.

A dla czego ? O to (odpowiada ten S. Oy- ciec) iż ciało y dusza nic mogło być iedno od drugiego oddalone tylko przez śmierć, tak iako dusza nic mogła być oddalona od Boga tylko przez grzech. Hon potuit ani ­ ma dividi à Deo nisi peccando , & corpus ab anima nisi moriendo : a zatym nic spra­

wiedliwszego iako , aby dusza oddaliwszy się od Boga, była także y od ciała oddalo ­ na , potrzeba mówię było aby człowiek był poddanym śmierci iak tylko stał się grzesznikiem , tym zaś sprawiedliwie)', im pospoliciey ciału iest okazyą duszy do od ­ dalenia się od Stwórcy swego , przez co za­

sługo ie sobie aby go Bog ukarał, przez po­

wrócenie go do pierwszego iego początku który iest proch : Pulvis es & in pulver em reverteris. Nie masz tedy Chrześcianie nic pewnieyszego nad śmierć. Wszystkie inne rzeczy są niepewne , sama tylko śmieć iest pewna bez zawodu. Ó to naprzykład dzie ­ cię w nętrznościach Matki zostaiącc (sło­

wa są y myśl Augustyna 8.) narodzili się szczęśliwie t alboli się nic narodzi , nię

mas»

8 KAZANIE 9

masz o tym pewności. Porte nascetur for­

te abortions érit, icżeli szczęśliwie się na ­ rodzi , będzieli żyć długo lub nie? żaden O tym wiedzieć nie może , forte v tuet forte non vivet. Jeżeli żyć będzie długo , bę­

dzieli bogatym czy ubogim ? nie ma у o tym uwiadomienia. Forte dives érit forte pauper. Bogaty ml i będzie czy ubogim , któ­

ry stan óbierze sobie , czy w ślubne zay- dzie kontrakty , czy też bezżenne prowa ­ dzić będzie życiewszystko to iest w wą­

tpliwości , forte ugorem ducet , forte r.on.

Ale umrzeli albo nie , ah żadnego w tey mierze nie masz powątpiewania. Już iest rzecz dla niego ustanowiona, tak iako y dla drugich. Prawo iest powszechne, a prawo, od ktorego nikt do tego momentu nie był wyięty. Iż kto na świat przycho­

dzi musi zeyść z niego, kto się rodzi umie ­ rać musi. Kiedy więc Chrześcianie tak pe ­ wna y niezawodna iest śmierć , więc goto ­ wać na nię koniecznie nam się potrzeba.

Z tym wszystkim ah iak mała na to ba ­ czność mamy. Do innych rzeczy przygo ­ towania , a te y usilne czyniemy, iako to : zamyśla ten y ow woienną sprawować słu ­ żbę , aż oto nie pierwey na marsowym staie polu, aż póki do niego przez ciężkie y przykre nieprzysposobi się ćwiczenia.

JJrugi chce radą służyć Oyczyznie , aż oto pra-

0 ŚMIERCI.

pracuie pierwey na to , aby miał wiado­

mość widu rzeczy, y dla tego w rozlicznych wyzwolonych ćwiczy się naukach. Ale myśleć aby dobrze umrzeć , iest to , .co nas naymniey zatrudnia , y taką zdaiemy się okazywać obojętność, iaka.ys-.ny zawsze na święcie wiekować mieli. Pomnieć atoli na.

to nam potrzeba , iż wszystkie przygoto­

wania które do innych czyniemy rzeczy, częstokroć są nieskuteczne , a przygotowa ­ nie -do śmierci swoy zawsze bferze skutek.

Y tak w tym domu myślano o dożywotniej՜

przyjaźni dla miodey osoby , zdawało się iż wszystko podług woîl y myśli idzie.

Wszystkie artykuły z obydwóch stron były przyięte, ale gdy trzeba było podpisać in- tercyzy, leden przypadek to wszystko po ­ psuł , a tak przygotowania owe nieskute­

czne. Ow kochający Oyciec starał się a ustąpienie godności , lub Starostwa nabycia od drugiego dla Syna swego starszego , iuż cena była umówiona , summa nawet zali ­ czona , ale gdy o zezwolenie-przyszło pro ­ sić Króla, nie mógł go otrzymać, a tak przygotowania owe nieskuteczne. Przeci ­ wnie zaś dzięie się względem śmierci, wszy ­ stkie prace w przygotowaniu na niey po- dięte daremnie nie poydą , a przyczyna te­

go iest, iż leżeli nam na potrzebnym nie zbywa przysposobieniu, y Kogu na nad-

gro-

іо KAZANIE

grodzeniu iego zbywać nie będzie. Y tak uczyniłeś ty , у o w iaki dobry y miłosierny uczynek, a iuż temu lat kilka minęło , któ­

ry podobno iuż y z pamięci ci wyszedł, ale Bog o nim pamięta. Odbierzesz bądź pe ­ wien bez zawodu nadgrodę , za owę jałmu­

żnę którąś skrycie uczynił , zyskasz za owę litość twoię okazaną nad owym niewinnie od przemocy prześladowanym. Cieszyć się będziesz skutkami sprawiedliwości, któ ­ rąś okazał ku wdowie, sierocie, y przycho«

dniom od bogatszych uciemiężonym. Nie darmoć poydą owe Pacierze , Spowiedzi , Kummunie , owe skryte umartwienia, a których samo Niebo świadkiem było. O jako umierający cieszyć się będzie z tych wszystkich pobożnych uczynków które za życia uczynił. Będzie się cieszył iż iego przygotowanie na śmierć przez dobre u- czynki swoy weźmie skutek, że widzieć y doznawać tego będzie, iż lako żył spra ­ wiedliwie y świątobliwie , tak też śmiercią Świętych y sprawiedliwych umiera. Ale postąpmy daley z myślą naszą .• śmierć iest nieomylna dla wszystkich ludzi, więc wszyscy zarowno na nię gotować się po ­ winniśmy. Godzina śmierci iest niepewna, У na każdym możemy umrzeć mieyscu у każdego czasu, więc na każdym mieyscu У każdego czasu gotować się na nię powin ­

niśmy.

0 ŚMIERCI. ti

niśmy. Myśl druga zarowno zdolna do wzbudzenia w nas czułości w przygotowa- nili się na śmierć iako y pierwsza.

CZĘSC DRUGA.

"XJIc na święcie tak niepewnego iak dzień y godzina śmierci, y im bardziey u- pewnieni iesteśmy że umrzeć nam potrze­

ba, tym mnieyszg mamy wiadomość kiedy umrzemy. Będziesz ten dzień, kiedy będę musia! umrzeć za rok, czyli za miesiąc , czyli za tydzień , czyli tylko nie iutro, czy ­ li nie dziś , czyli nie w tym momencie kie ­ dy do was o śmierci mówię, nikt o tym nie wie , nikt tego zgadnąć nie może. Nad tg zaś niepewnością godziny śmierci, Oy- cowie święci zadawaią sobie pytanie , dla czego Bog niechciat nam podać wiadomości terminu życia naszego ? S. Jan Chryzostom obszernie w tey rozszerzy! się materyi , pi- sząc na pierwszy list Pawia S. do Kolossen- czykow , ktorego ia mowę w krótkich zbie ­ ram stówach , mówi on : że Bog dla trzech przyczyn , tę wiadomość terminu życia na ­ szego przed nami ukrył, to iest dla pocie ­ chy, dla bezpieczeństwa, y dla większey doskonałości naszey. A naprzód dla po ­ ciechy , y tak przed chorym taig instrumen ­ ta które służyć maią do incyzyi uczynie­

nia ï

I ł

12 KAZANIE

nia; tak winowaycy który odebrał dekret śmierci swoiey, gdy go iuż na- mieysce stracenia przyprowadzały . zawiezuiy mu i oczy , aby nie widział smutnego zbliżenia

się i ego kary. Powtore dla beśpieczeństwa naszego, bo ah na iakie zbrodnie niepuścili- by się ludzie, gdyby wiedzieli że mpga be- śpiecznie grzeszyć , nie mogąc być nagły nigdy zaskoczeni śmiercią. W" ten czasby dopiero beśpiecznie mówili ; Będę miał czas do poznania błędów moich , do oczyszcze­

nia sumnlenia mego, do poiednańia się z bliźnim moim, zadosyć uczynienia krzywd mu poczynionych , więc teraz mogę be ­ śpiecznie zadosyć uczynić moim chuciom y namiętnościom, mogę do woli cudzym cieszyć się dobrem, y podług potrzeby

moiey krwią napawać się bliźniego. Ale ta niepewność godziny śmierci, iest lekar­

stwem doskonałym przeciw złym obycza­

jom naszym , iest wędzidłem które hamuié naszę rozpustę, iest zawała do rozlania się iak woda na wszelkie bezprawia. Po trze ­ cie dla większey doskonałości naszey , my­

śląc bowiem i z każdy moment życia nasze ­ go może być ostatni, więc dla zasłużenia sobie nadgrody do ktorey Bog nas powołał pracować powinniśmy z usiłowaniem, przy- mnażaiac sobie skarb cnot , aby nasze dni były pełne iako mówi Pismo S.*y żeby z

nich

0 ŚMIERCI. 4

nich żaden nie był próżny. Eies pleni in- venientttr. in eis. A więc Chrześciame potrze ­ ba abyśmy często zastanawiano się nad niepewnością godziny y dniem śmierci na­

szey , tak z sobg kiedy niekiedy dumali.

Śmierć każdego czasu y na każdym mleyscu z tego zebrać mnie może świata.

Zaczynam to dzieło , ten interes , ale podo- bno do końca nie doydę. Wchodzę do me- go domu . ale podobno iuż więcey z mego nie wynidę,chyba do grobu. Wyięzdzam w drogę , ale podobno y w drogę wieczno ­ ści. Spoczywam spokoynie , ale podobno po tym spoczynku zastany mnie nie żywe-

<¡0 przystępuję dziś do Sakramentu Poku ­ ty' do Stołu Pańskiego, ale podobno ten Święty Sakrament będzie Wiatykiem dla du­

szy moiey. Bo ah iak wielu tcy czerstwo- ści,tych sił, tego byli zdania со y ia, w tym wieku со y ia , których znałem , z kto- remi obcowałem, a którzy wszroddni nay- większych nadziei w oczach moich zniknę ­ li Toć y mnie iako y im na ten przyidzie koniec. Temi bowiem będćjc napełnieni myślami , będziemy często wchodzić w sie ­ bie samych , będziemi baczne mich oko na

nasze postępki, a to aby nas śmierć mmey przygotowanych nie zaskoczyła. Sam Chry ­ stus Zbawiciel tę nam nie raz w swoiey Ewangelii podał naukę. Budźcie gotowi

• mówi

14 KAZANIE

mówi on , kiedy was do siebie zawołam.

Proszę uważać, nie mówi Chrystus gotuycie się gdy poznacie czas terminu waszego , ale mówi, budźcie iuż gotowi, gdyż nie wiecie dnia ani godziny. Na woynie nie zawsze żołnierz w potyczcze stoi, na morzu nie zawsze nawafność panuie , ale w tym prze- niiiairjcym życiu śmierć zawsze może nas zaskoczyć , te y nawet godziny w ktorey nihiey spodziewać się będziemy.

Taka tedy lubo iest niepewność godzi­

ny y czasu śmierci naszey, wielu atoli (lecz mamże powiedzieć , ale czemuż nie mam wolno mówić) wielu mówię bez wszelkie ­ go umiera do śmierci przygotowania. Wia­

ry niedaiecie ? U ważcież proszę że troia- kim sposobem ludzie umierała. Naprzód umieraj przez śmierć cale nagłą , lako to przez raz niespodziany od zaboycy , przez nawafność pogrążeni od fali , w domu przez ruinę iego , y obalenie się, na łóżku, u sto­

łu przez apoplexya , kolkę , oppressyą ser­

ca : a tym sposobem umieraiący żyiac na świecie niesfornie , zapewne umieraią bez przygotowania. Powtore umieraią przez śmierć mniey gwałtowną . ale prędką , a to gdy wpadaią w letarg albo w malignę, która im zmysły odey truie , a y ci którzy tak

Umieraią , i e żel i pierwszym podobne pro ­ wadzili życie, nie więcey są przygotowani

0 ŚMIERCI. И

do śmierci, iako y pierwsi. Insi nakoniec umieraią letką śmiercią, ale y z tych wielu bez przygotowania umiera. Y tak choruie naprzykiad mąż , żona gorliwa o zdrowie i męża swego przekłada mu y cieszy go, iż z te y wynidzie choroby. Przyiaciel który wie, iż iuż do zdrowia nie przyidzie , mó­

wi mu lednek aby się niczego nie obawiał.

Dzieci przychodzą cieszyć się z Cycem iż niby do sił przychodzi , uważaią iego twarz, У z niey dobrego mu wróżą zdrowia. Do­

ktor przez iakieś przypodobanie się Familii, y chęć napełnienia worka swego, toż samo twierdzi, iż za dni kilka w pierwszey sił czerstwości widzieć go będą. Nieszczęśli ­ wy wszystkiemu wiarę daie , albowiem mi­

łe mu życie. Jeżeli kto z rozsądnieyszych mówi , iż trzeba po Xiędza posłać, natych­

miast inni odpowiadaią, ah nie trzeba go tym zasmucać , nie trzeba mu dawać oka ­ zy! do pomięszania y większey alteracyi.

A tym czasem śmierć postępuie y zbliża się , у o to iuż przyszła. Krzyk po domu, płacze, lamenta, rąk załamywanie , mdło ­ ści , rozpacze , ieden na drugiego woła Xię- dza , Xiçdza. A ow nieszczęśliwy umiera!

schodzi się Familia , y obtacza konaiącego,

a zamiast pobudzenia go do żalu za grze ­

chy , niepotrzebne czyni lamenta. Lecz

coż iest , zkąd te płacze , zkąd te narzekania

К A Z А N I Е 16

у lamenta ? to pewnie że do lepszego chory przychodzi zdrowia ? ah nie ! ale że mimo spodziewania naszego umiera ! A wszak o biecywaliście mu prędkie ózdrowienie, v szak w lepszym widzieliście go iuż stanie, wszak Poktor za tydzień pierwsze obiecał mu si­

ły ? a przecie oto upada na siłach , óto iuż mowę zamknął, iuż w słup oczy idą , iuż kona, iuż umiera. Umiera ! a kto ta ­ ki ? Oto ten człowiek który tyle lat prze­

pędził ogołocony z łaski Boga , który rzad ­ ko bardzo y to tylko dla oka do Spowiedzi y do Świętych przystępował Sakramentów.

Umiera ! a kto taki ? Oto ten człowiek któ­

ry uwikłany był ֊od tylu złych nałogow , a których nie starał się wyrugować. Umiera!

a kto taki ? Oto o w mąż który się zbogacił z krzywdą. wspoł-Obywatelow swoich , któ ­ ry fortunę zebrał z korrupcyi pod czas urzędu swego Sęzkiego , lub innego którym był w Oyczyznie ozdobiony , który podda­

nych swoich ciężkiemi obciążył podatkami, który sąsiadom swoim przez chciwość nie ­ nasyconą znaczne powydzierał włości. U- miera ! a kto taki ? Oto ow młody co do lat, ale stary co do nieprawości , oto ow zuchwały Libertyn który ze wszystkiego się naśmiewał , który mawiał że śmierć nie ma ieszcze do niego prawa, który z tym się dawał słyszeć, jż iak y on się zestarzeli

♦ tedy

0 ŚMIERCI. 17

tedy o śmierci mówić y myśleć będzie*

Umiera ! a kto taki ? Oto owa Niewiasta , żatopiona w rozkoszach, w՛ świecić, w miło ­ ści siebie samey , ktorä mimO względów ná Swóy stañ, y na związki poprzysiężońc, całe Swe życie w rozpuście , w złym towarzy­

stwie , y w miłościach przeciwnych przy­

siędze ntałżeńskiey swe przepędziła życie.

Umiera ! ale czyż starali się o to, aby przy- flaymiliey przy śmierci wszedł w siebie , że^

by swoie poznał błędy , myślił o Bogii s Ö hadgrodzeniu ukrzy wdzonym, przywoła- liż dö niego Xiędza. Chcieli*, ale zwłoczy- li , obawiali się bowiem aby przez przy ­ tomność Spowiednika w pomieszanie gd większe nie wprawili , a teraz iuż zmysły stracił , iiiż nie masz czasu.

Piękna nader wymówka przed Bogiem#

nie niasz ćżaSU ! Ale czyż nie było czasu # kiedy ża życia go przestrzegali aby się miał na baczności. Nie byłoż czasu, kiedy łaska Boska do dobrego go nakłaniała ? Y tak umiera Ow grzesznik, bez Spowiedzi#

bez rozgrzeszenia , bez Wiatyku # w gnie ­ wie # y niełasce Boskiey* Cóż nie przera­

żasz was tó Chrześcianie Լ Co do mnie wy- znaię wam # iż wskroś boiaźnią przetażd- ny lestem. Ah co za boiaźń kiedy w pő- Szrod owcy óstatniey śmiertelney poty ­ czki doydzie głos żałosny przerażaiący dUŕ

T

Å L В

?

։8 Ջ՜ A Z А Ы I E

szç owego mizeráka , aby wyszła z ciała grzesznego. Wynidź , wyn idź duszo od­

rzucona od Boga , wynidź z tego ciała któ ­ reś czciła więcey niż Boga. Wynidź nę ­ dzniej któraś obraz Boski przez sprosne grzechy na sobie zatarła. Bog twoy woła cię , ten Bog któregoś za Boga nie znała , ten Bog którym pogardziłaś , ten Bog któ ­ regoś tyle obraziła zbrodniami , czeka* cie­

bie aby ci nadgrodził podług twoich za ­ sług. Wynidź, iuż nie masz czasu, zima minęła, lato przeszło , a tyś o twym nie- myslała zbawieniu. Chrześcianie coż wy myślicie teraz, y ¡akie macie zdania o umieraiącym w takim stanie. Ah drżę ca ­ ły na samo wspomnienie ! nieszczęśliwy wpadł w ręce Boga żyiącego, który na przeciw niêmu natężył łuk sprawiedliwości y nagotował dla niego w nadgrodę naczynia śmierci , a śmierci wieczney . Los okro­

pny, śmierć i ego śmiercią iest grzeszników wieczność nieszczęśliwa, y wieczne biada go czeka.

Lecz coż czynić mamy my żyiący le­

szcze na świecie , abyśmy tey okropney nie podpadli nieszczęśliwości. Oto trzeba się gotować՛na śmierć, kiedy ęewna iest że umrzemy. Trzeba mówię gotować się na śmierć , kiedy nie wiemy kiedy umrzemy y i ak umrzemy. To iest, starać nam się

po-

0 ŚMIERCI. І9

potrzeba bracia Chrześcianie, abysmy w całym życiu naszym bez łaski nie byli Bo- skiey , strzedz się mamy naymnieyszego dobrowolnego upadku , a tym bardziey śmiertelnego, wykonywaymy powinności stanu naszego doskonale $ staraymy się abyśmy równie byli dobremi Chrześciani- nami֊, lako у poczciwemi Obywatelami.

Nie dufaymy w młode lata nasze, ale o- wszem te pierwiastki życia naszego tak obracaymy, aby o nas to się sprawdzić mogło co Pismo mówi o sprawiedliwym , iż W krótkim biegu wieku naszego dopełniliśmy lat sędziwych , Consumatus in brevi expie- vit témpora multa í iż dla tego wezwani ie- steśmy od Pana Niebios, że dusza nasza upodobała się leniu. Eladta enim erat Deo anima illius. Miesięczne nasze Spowiedzi y Kotntnunie od prawu y my nie dla zwyczaiu, a' e z nabożeństwem , z ducha gorącością^

tak iakby iu¿ każda ostatnią była. Rano wstaiąc, y idąc spać pewność śmierci a nie ­ pewność ley rozważaymy. Martwmy cia­

ło nasze postem , y innemi umartwieniami.

Roztrząsaymy często sumnienia nasze y ńiepierwey do spoczynku wieczornego się zabieraymy, póki żalu serdecznego za na ­ sze nie uczyniemi grzechy , z przedsięwzię­

ciem strzeżenia się ich na potym,.

В i Tym

к

p

■

na Niedzielę՛ drugą Adwentu.

O SĄDZIE О S Ť А T Ń í M.

Reípicite & levate Capita Sestra.

Luc. 2i.

Ędąc przeszłey Niedzieli nieco z nie ­ prawości naszych obudzeni, tak prze ­ strogami Proroka y Apostolą , iako y samego Kościoła Świętego , który głowy nasze podnosić nam , y na ostatnie oglądać się rozkazał rzeczy , rozważywszy pierwszy termin życia naszego, to iest śmierć, y po ­ znawszy iak pewna iest śmierć dla każdego człowieka , iak oraz iey godzina , y czas iest niepewny każdemu człowiekowi , a że przeto nietylko wszyscy na nię zarowno gotować się powinniśmy, ale nadto ka­

żdego czasu , y każdey godziny gotowemi 20 '^K к ZA NÍ Ճ

; ;

Tym sposobem bracia Chrześcianie go- tuiąc -si£ -na śmierć , kiedykolwiek , y na którym mieyścu nas zaskoczy , gotowemi nas zastawszy-, śmierć nasza droga będzie w oczach Boskich. Inaczey ieżeli myśleć o śmierci nie będziemy , y na՝ nię się goto­

wać , śmierć nasza będziejnader* złą , bo Śmiercią będzie bezbożnych, ՛, Mori pécca- torum pessima., Árcy zfa dla bolow , у udręczenia które՜ciału przyniesie, dla roz ­ paczy z przyczyny niezliczonych grzechów które n#m;pŕ&ed<O(ŕzy staną. Mors pecca- forum péssima. Arcy złą dla niezliczoney zgrai duchów piekielnych oczekujących na naszę duszę. Mors peccatorum pessima.

Arcy zła dla zguby którą nam przyniesie , у wiecznego oddalenia naszego od Boga.

Mors peccatorum pessima.

Ah Ukrzyżowany Zbawicielu, póki le­

szcze ten duch wemnie zostaiè, ile mam sił, z przepaścistą do Ciebie wołam pokorą : Moriatur anima mea morte justorum. Niech umieram śmiercią sprawiedliwych. Oświeć tu oczy moie , abym patrzał na koniec ży ­ cia mego , y abym nie zasnął w śmierci złych y bezbożnych. Użycz mi tey łaski o którą cię proszę , przez twoie skonanie , abym to miał zawsze w pamięci iż mam umrzeć , a umrzeć sam niewierni kiedy, abym na to pamiętaiąc , gotował się na

śmierć ,

śmierć , abym w żyąu umierał światu, abym potym nie umarł wieczni,e , ale umie- raiąc docześnie . ożył natychmiast w łasce twoiey, y był policzony w liczbie wybra­

nych twoich. Amen.

KAZANIE f

N

д 5 К А Z А I Z

wszystkim być nam przynależy ; dziś iuź Chrześcianię podnosić głowy nasze, у oglą­

dać nam się potrzeba na drugi termin , a który o przyszłym naszym losie szczęśli ­ wym lub nieszczęśliwym, ma stanowić, Respicite ßf lévaié capita vedra. A któ ­ ryż to iest ten drugi termin? Oto sąd osta­

tni. Post hac autem judicium. Dzień są ­ du , dzień utrapienia, у ucisku dla całe­

go Narodu , dzień według Jzaiasza pełen surowości, у gniewu , dzień w który będzie wielki ucisk, iaki nie był leszcze od po ­ czątku świata , dzień w który Bog pokaże znaki na Niebie , y na ziemi, w który się mocy niebieskie poruszą , w który wszy­

stkie pokolenia ziemi płakać będą. A dla czegóż to oglądać nam się każę Zbawiciel na tak straszny dzień > Oto, aby gdy przyj­

dzie ten dzień tak okropny , zdał nam się lżeyszy , у łaskawszy według zdania Grze ­ gorza Świętego. Pan chcąc zastać goto­

wych (mówi ten Święty) co za złe przy skończeniu świata ma nastąpić opowiada.

Nie zasypiaycież Chrześcianie naymilsi na ten dzień , oglądaycie się у podnoście gło ­ wy wasze , у chcieycie to wraz zemną pu­

nie uważyć , iż mimo innych okropnych okoliczności, które sąd ten strasznym dla grzeszników czynić będą , ta będzie dla nich nayokropnieysza, у naynieznośniey-

sza,

0 S 4-Ծ Z IE OSTATtfIM. z i sza , iż z własnego sumnienia wyznania na tym ostatnim sądzie potępieni będą.

Oskarżyciel ten , u żyle naprzeciw grzeszni ­ kom dwóch świadków , którzy przekonaią ich , o ich bezbożności, to iest rozumu , у wiary, jakoż między rozlicznemi po ­ gróżkami , które czynił Bog w Piśmie Świę­

tym grzesznikom , ta była naywiększa, gdy im przyrzekł, iż ich samych na przeciw im że samym stawi , у że własnego ich su­

mnienia użyie do ich potępienia. Arguam te , statuam contra te faciem luam. ՛ Choć­

by więc Chrześcianie na ostatnim sądzie żadnego na przeciw nam nie było oskarży ­ ciela, tedy grzesznik w sobie samym znay- dzie na tym sądzie ostatnim dwóch oska- rzycielow , którzy mu lego wyrzucać będą nieprawość, z powodu własnego sumnie ­ nia , a oraz dwóch Sędziów którzy go na wieki potępią. Pierwszy oskarżyciel , a oraz y sędzia będzie rozum lego własny.

Drugi zaś wiara, którą był ozdobiony.

Rozum lego , potępiać go będzie iako czło ­ wieka; Wiara zaś ile Chrześcianina. Dwie myśli Chrześcianie, które okropność sądu ostatniego namokażą, które leżeli nas nie przerażą sprawiedliwą boiaźnią , leżeli nie pobudzą, y do używania rozumu naszego na lepsze, У do szacunku większego wia­

ry , tedy damy poznać iawnie naszę bezbo ­

żność ,

24 KAZANIE 1$

Żność , y zapamiętałość , a zatym że los nas czeka na sądzie ostatnim nader okro- P"/-

Twoie to iest dzieło o Wielki Boże , y tobie iednemu samemu właściwa sprawa z kamieni y głazów Synów czynić Ab raba*

pi a. Ty sapa ięsteś , który możesz Świętą sądów twoich napełnić nas boiaźnią. Do Ciebie więc pokorne ślemy proźby , przez;

przyczynę Tey , która porodziła nam Bo­

ga Zbawiciela , a oraz Sędziego żywych y p marły ch , a którą na znak winnego Jey pd nas uszanowania, Anięlskiemi pozdrowi ipy słowy, Ave Maňa.

CZĘSC PIERWSZA.

/"’ ’ Rzeah wzięty w powszechności wstecz przeciwi się rozumowi. Bo co to iest grzech ? Oto iest to rokosz pełen niespra ­ wiedliwości ku Panu, od ktorego iedynie za- jeżemy ; a że rozum nakłania nas do czci y uszanowania tych , którzy maią władzę nad nami, więc grzeszyć na przeciw Bo­

gu , który samowładnym iest Panem na­

szym , który taką ma władzę nad nami, iż gdy zechce może nas do tego nic powro ­ cie z ktorego wyśliśmy, może nie tylko na piele , ale y na duszy zabić, iest to więc WSteęz zdrowemu przeciwić się rozumowi,

Lecz

0 SĄDZIE OSTATNIM.

•u ■

f Lecz jeżeli grzech wzięty w powszechno­

ści razi rozum, y iemu się przeciwi, tedy tym bardziey w szczegulności pewne owe grzechy , których sama nieiako wzdryga się natura, gdy nieco nad niemi się zasta­

nawiamy. Grzechy nader pospolite na święcie , ale których sprosności namiętność W nas panuiąca postrzedz nam niedozwa- la. Prożno kiedy niekiedy sumnienie usi- łuie ocucić rozum, y ieżeli bystrość w nas się okazuie rozumu , to częstokroć tylko dla omamienia nas samych , usprawiedli ­ wiając przed sobą samem! nayniegodziwsze sprawy nasze , które nietylko rażą y gwał ­ cą Prawa Boskie , ale które nad to prawom ludzkości wstecz się przeciwią.

Tego to więc dnia okropnego zasłona odkryta będzie , y wszystkie pozory y wy ­ biegi znikną , y spełzną, tego dnia namię- tność z tłumiona przez oddalenie, od niey obiektów, które ią rozpalały , zostawi zu­

pełną wolność duszy do działania wszy- ' * ștkiego samey przez się , y do odkrycia pra ­ wdy w swey istocie ; tego mówię dnia ro­

zum do swych praw się powróci, w ten czas mówić będzie , y wysłuchanym zo­

stanie , w ten czas nadgrodzi sobie długie swe milczenie , które mu było od namię ­ tności nakazane , y mimo woli grzesznika da mu to poznać, czego wiedzieć zawsze

uni-

2 6 KAZANIE

unikał", lubo wiadomość tego zawsze mu była y potrzebna, y pożyteczna.

Ah iak to oskarżenie rozumu wielkiey będzie wagi naprzeciw nam Chrześcianie ! kto śmieć będzie mówić za nami , ieżeli przymuszeni sami będziemy naprzeciw nam świadczyć ? y kto nas bronić odważy się, kiedy my sami pierwsi będziemy do potę- pięnia nas samych. Dawid ow mąż we­

dług serca Bożego Dawid , wyrzucając bez ­ bożnemu i ego nieprawość , grozi mu, iż wkrótce zemsta z Niebios na głowę i ego spadnie, ogłasza mu, iż przy idzie dzień , w który sprawiedliwi widząc go ogołoco­

nym ze wszystkich dóbr , napełnionego hańbą , y niesławą ; widząc go pod cięża ­ rem ręki Pana Zastępów jęczącego , natrzą­

sać się będąziego nieszczęścia , y mówić do siebie będą , palcem go wytykając, otoż ten to iest człowiek który zasadzał się na próżności , który się z swych chlubił bo­

gactw , a który nie pokładał nadziei w Panu Nieba , y ziemi > Ecce homo qui non posuit Deum ad'jiitorem suum. ՛ Tym trybem у ia sobie dziś z wami lako y Dawid postępuię y ogłaszam wam , że będzie ten dzień w który wy sami podobny sobie czynić bę ­ dziecie wyrzut , kiedy sumnienie wystawi wam przed oczy smutną życia waszego historyą, tę historyą pełną zamieszania y

hań-

0 SĄDZIE OSTATNIM. V hańby według wyrazu S. Eucheryusza.

L

&

-

AU históriám; pytać się sami będziecie iakic wasze było życie, iakoście waszego użyli rozumu. Ecce homo. Tenii to iest ow człowiek światłem rozumu oświecony , ow człowiek obraz , y podobieństwo Boga na sobie noszący ; ow człowiek , który dosyć rozumu , roztropności, y nauki okazywał w sprawach światowych , y który przeto z swey wynosił się mądrości ? Ten a nic inszy. Ecce homo. Ale gdziesz są iego uczynki ? O zbiorze haniebny 1 oto nie ­ dowiarstwo , kłamstwo, niesprawiedliwo ­ ści , związki zakazane , gwałty , zdradzie- etwa, y tysiączne inne wstecz zdrowemu rozumowi przeciwiące się bezprawia.

Gdzie był dumny , y wyniosły czło­

wieku ow rozum twoy z siebie samego ar- cy sprawiedliwy, kiedy zapomniawszy ծ twoim początku, chciałeś mimo wszelkiey sprawiedliwości dopiąć owcy godności , do ktoreyś ani był zdatny , ani wezwany , kie ­ dy dla oddalenia twego Antagonisty , tysią­

cznych używałeś podstępów , zdrad y ma- chiawelstwa ? Gdzie był twoy w rozkoszach naysromotnieyszych zanurzony człowieku, ow rozum tak czysty, y nieskażony ? z ie- goż to światła w zapale twey namiętności ,

№imo względu na nayświętsze prawa spo­

łeczno-

շ8 K A Z А N I E

łeczności , wieczną niesławą okryłeś o w Dom, owę Fam il ig , kiedy dla zadosyć uczynienia twey zmyślności poświęciłeś cnotę , stawę , y maiątki owey młodey oso ­ by , którąś abyś byt uwikłał, omamił, nay- przeeiwnieyszych rozumowi użyłeś do te ­ go sposobow.

Gdzie był twoy rozum człowieku ła ­ komy, y chciwy, kiedy nienasyconą za ­ wsze pałaiąc chciwością mienia iak naywię- cey , niemiłosiernie wydarłeś substancyą Wdowie , y sierocie , kiedy oboiętnym za­

patrywałeś się okiem , na niedostatek ubo­

gich braci twoich , gdyś z sprawiedliwey zapłaty służącemu y rzemieślnikowi za ­ wsze urywał, gdy przez tysiączne, wykrę ­ tne obroty na pozor prawne, a w istocie pełne niesprawiedliwości, przymusiłeś słab ­ szego y w prawie nie oświeconego do ustą­

pienia ci z własności , do ktorey tyle mia ­ łeś prawa , ile on do twoiey. Gdzie był mówię twoy rozum , kiedy napełniwszy iui cudzym maiątkiem twoie szkatuły, ma ­ jąc iuż wszystkiego podostatek z pobranych korrupcyi, ieszcześ dla większego się zbo- gacenia , nayochydniey szych , y naypodley- szych chwycił się sposobow, właśnie iak- byś w naywiększey zostawał potrzebie , lu- boby drudzy y na połowie tego coś ty po ­ siadał , przestali byli.

Wy

0 SĄDZIE OSTATNIM. 29 Wy Sędziowie sttoże sprawiedliwości, powiedzcie czy was rozum nauczył prze- dawać sprawiedliwość ? Wy Patronowie o- broniciele sprawiedliwości , powiedzcie czy rozum was nauczył wycieńczać sprawie ­ dliwość, przez wasze wybiegi ? Wy świa ­ towe Niewiasty , powiedzcie leżeli rozum wam rozkazał zdradzać wierność, którą po ­ przysięgłyście u S. Ołtarza w obecności zgromadzonego ludu. W y Rodzice , wy- żriaycie czyli z powodu rozumu zaniedbali­

ście dobre dać waszym dziatkom wycho ­ wanie , że pierwey złym waszym dozorem, y przykładem nauczyliście ich wiadomości złego, niżeli dobrego. Ty nakoniec Naro-, dzie Święty z powołania , wy Synowie Aa ­ rona , wy Strażnicy Arki Pańskiey wy światła Kościoła , wy Nauczyciele, y Pa ­ sterze ludu , wyznaycie leżeli rozum was nauczał, abyście się stawali opoką zgorsze­

nia , y kamieniem obrażającym dla ludu waszego, dla tego ludu, który od złego

* odciągać , a do dobrego prowadzić pier ­ wszym dla was było obowiązkiem. Ecce homo. Otóż to ten iest człowiek , który odebrawszy od Boga rozum , aby on mu służył za przewodzcę do wszystkiego do­

brego, żeby nim rządził, żeby podług iego zdań y oświeceń swe kierował życie , on wstecz wszystko na przeciw niemu czy ­

nił,

1 " v ՝

i

30 К A Z A N I E

niti, y pogardziwszy iego światłem , tidäí się za ciemnościami swych namiętności, Ecce homo. Otóż to ten iest człowiek , któ ­ ry na złe swego używał rozumu , y który przeto z nierozumnemi zrównał się bydlę ­ tami , w których żadnego nie masz zdania-*

У rozumu , ale oto przyszedł czas , przyszła godzina , w którą teraz tenże rozum naprze­

ciw niemu powstaie, który o swoię hań­

bę sobie uczyniony upomnieć się skute­

cznie przed Sędzią Bogiem usiłuie , który nakoniec przekonywa go , у przeświadczą o niesprawiedliwości iego postępków , у bez rozumnym iego życiu. Ecce homo. A to leszcze tenże sam człowiek , który na swo- iey zasadzał się wierze , a który w dzień ten okropny sądu ostatniego , od teyże swoiey wiary oskarżony , у przekonany , wieczne odbierze potępienie. Drugi świa ­ dek , czyli przekonywacz na sądzie osta ­ tnim człowieka, ile iest Chrześcianinem , oraz druga inyśl niemniey tkliwa, i а ко у pierwsza.

CZĘSC DRUGA.

2Հ Aypierwszy , у naycelnicyszy dar który człowiek odbiera od Boga , iest wiara naymilsi Chrześcianie , у możemy przeto sprawiedliwie temu to przypisać darowi ,

co

O SĄDZIE OSTATNIM 31 co Salomon powiedział niegdyś o mądrości, że przez nię wszystkie nam przyszły dobra.

Eeneriint mihi omnia bona , pariter cum illa.

Jakoż Chrześcianie, wiara czyni nas Syna ­ mi Boskiemi , у dziedzicami iego Króle­

stwa ; przez nię łączemy się z Jezusem Chrystusem iako członki z głową ; ta czyni nas uczestnikami skarbów nieprzebranych, łask , у zasług Zbawiciela naszego Jezusa Chrystusa. Dar tym szacownieyszy , im bardziey nam iest właściwszy. Aż nadto gorliwemi iesteśmy o wywyższenie się na

¡wiecie, szukamy w pocie czoła naszego pierwszych rnieysc, у częstokroć na same ­ go narzekamy Boga , iż nas tak iak dru­

gich nie wywyższył ; lecz Chrześcianie le ­ żeli iakoweyś różnicy у wywyższenia na świecie pragnąć się godzi , tedy rozumiem iż to iest naypierwsze które Bog uczynił z nami, gdy nas do Swiętey powołał wiary ; gdy tym czasem tyle innych Narodów w ciemnościach zostawił bałwochwalstwa, у niedowiarstwa. Z tym wszystkim mamże mówić, lecz przecoż nie mam mówić , gdy iest czas у mieysce do mówienia prawdy : ah iak mało z tego nayszacownieyszegő korzysta daru , у niewiem czyby nie lepiey było dla nas , żebyś my cale tym darem nie byli obdarzeni. Bo proszę na co się przy­

da mieć wiarę , leżeli zamiast uszczęśli­

wię-

;շ KAZANIE 35

wienia się przez nię , my iey używamy zà narzędzie zguby naszey , a przeto wino*

way ca mi w oczach Boskich staiemy się naysromotnieyszemi , y na sąd zasługtiie- my sobie bez miłosierdzia.

Ani trzeba będzie Chrześcianie , ażeby Bog w ścisłą z nami wchodził rozprawę , ro*

wnie bowiem Wiara, iako y rozum oskarżać nas będzie < y potępiać przed Sędzią Bo*

giem , y grzesznik nie tylko iako człowiek rozumny , y oświecony , ale iesżcze iako Chrzęść i an in wyda sam na przeciw sobie wyrok swego potępienia , gdy wpatrzy-- wszy się w stan duszy swoiey , znaydzie dwie rzeczy w sobie cale przeciwne , to iest wiarę Świętą , y życie pełne zbrodni, y cale dalekie od świątobliwości teyże wiary.

Coż ia to wierzyłem mówić sobie bę ­ dzie, y cożetn czynił zgodnego moiemu wierzeniu > Byłemże Chrześćianinem ? czy­

li nim nie byłem ? Uważaiąc to com wie­

rzył , bez wątpienia byłem Chrześćianinem, ale Znowu zastanawiając się nad tym com czynił, zdaie się iż nim nie byłem. Byłem ia człowiekiem światowym , prżywłaści- cidein cudzego dobta , łakomcą , wynio­

słym człowiekiem , nierządnym , zdradli­

wym , podstępnym , ale to Wszystko temu co wierzyłem wstecz się przčciwi , więc nie byłem Chrześćianinem* Lecz coż za

myśli

0 SĄDZIE OSTATNIM.

myśli mnie uwodzą ? znamię grzesznika nie wyzuło mnie z charakteru Chrześcianina , który na Krzcie S. odebrałem ; przymiot na­

wet odrzuconego nie maže we mnie tey ce­

chy , która okazywać się będzie na mnie Chrześcianina przez całą wieczność. Nosi­

łem więc, ah nosiłem na sobie znak Chrze­

ścianina , y leszcze go dotąd noszę , y nosić będę na wieki , ale na większą moię hańbę.

Byłem Chrześćianinem , ale nie dla sławy iey uczynienia , ale dla iey zhańbienia , nie dla iednoczenia się w węzeł miłości , y ie- dności , ale dla szarpania y rozdwoienia łona Kościoła przez nowe , a nowe wątpli­

wości , przez mowy osłabiające w drugich prawą wiarę, przez naygrawania się , y natrząsania z wiernych iey Wyznawców , przez szacunek większy zdań podchlebnych moim skłonnościom , moiey zepsutey na ­ turze, a niżeli wyrokow Ewangelii, y nauki Zbawiciela Pana ; Apostolow , y Oycow Świętych. Byłem Chrześćianinem , ale dla tego tylko, abym na oko nim się pokazy­

wał , w rzeczy zaś samey abym pod pła ­ szczykiem ChrześciaństWa , życie prowa ­ dził iako Bałwochwalca , iako człowiek ża- d.ney nie mający Religii. Byłem Chrześcia- ninem, y lestem nim zawsze, to iest iż Jestem za iednym razem , y Chrześciani- nem , y nieprzyjacielem Boga, y Chrześcia-

Tom I. C ninem,

K A Z A К I Ë 34' Л Л Z А N I Ь

ninem , у gwałcicielem Prawa , у Chrześcia- ninem , у ńaczyniem gniewu , celem ob- mierżliwości , odrzuconym , у przeklętym od Boga. Y teżli to były owoce których spodziewać się było trzeba z wiary tey, która innie prowadziła do doskonałości naywyż- szey , z tey wiary tak w swych prawidłach doskonałey , y nieskażoney , z wiary tak dzielney , która mi mocne dawała pobudki do dobrze czynienia, y która w innych tak była dzielna , a wemnie tak się stała nie ­ użyteczną. Coż więc za nadgroda mnie czeka ? Taka, iaka być powinna ! oto wie ­ czne oddalenie od Boga! oto sprawiedliwość bez miłosierdzia , oto wieczne biada bez naymriieyszego ulżenia, y ochłody.

Tak Chrześcianie , grzesznik przekona­

ny przez własne swoie świadectwo , iako mówi Salomon , zostawać będzie w okro ­ pnym milczeniu, nie myśląc nic iuż cale o swoiey obronie, a to iż żadney sprawic- dliwey nie będzie miał wymówki, ani znie- walaiącey obrony. Non babebunt in die agnitionis allocutionejn , albo leżeli mówić będzie , to chyba dla wyznania swoiey zbrodni , y dla domagania się za nię kary.

Vä nobis, quia peccavimiis ! Biada nam że- śmy zgrzeszyli. Smutne y okropne wyzna­

nie , ato, iż to wyznanie będzie zupełne , że będzie nie dobrowolne , ale przymuszo-

0 SĄDZIE OSTATNIM. 33 ne, y że nakoniec będzie bez rozgrze ­ szenia.

Wyznanie zupełne. Niezliczona iest te­

raz liczba grzechów , które nam są teraz niewiadome , iuż , że to dla przeciągli czasu pamięć ich iest w nas zatarta , iuż , że mi­

łość własna nas samych nam ie ukrywa, Ale w czasie sądu ostatniego , w ten dzień , w który sumnienie wszystko pod ten czas iak w zwierściedle widzące, y ktoré wol ­ ność mieć będzie mówienia y czynienia , przywiedzie nam na pamięć wszystkie grze ­ chy nasze od powzięcia rozumu, aż do ostatniego momentu popełnione. Wszy­

stko nam odkryie , y to, co przeciąg lat umorzył, to w nas sumnienie ożywi э co świat pięknemi pstrzył pozorami , to su ­ mnienie w ten czas w swey nam wystawi postaci , to co ppd płaszczykiem ukrywało się cnoty , pobożności , co chwały , y zasłu- , gi godne być się zdało , to sumnienie w ten czas potępiać będzie. To, co podchleb- stwo Nauczycielow co zwyczay wieku pozwalać nam się zdawał , to sumnienie nasze nieprawość tego nam odkryic. Owe wątpliwości wzniecające się w nas. a tak łatwo od was ułatwiane , rozwiązywać ie pod ten czas będzie podług sprawiedliwo ­ ści , owe skrupuły na dobrych Zasadzone fundamentach , ale wprędce od nas przytłu-

C 2 mionc,

K A Z A N I

36

пмопс , na nowe wznieci , у ich sprawiedli ­ wość da nam zupełnie poznać. Słowem sumnienie nasze własne , będzie to świadek na przeciw nam nayoświccfeńszy , naywia- domszy , ale oraz będzie у Sędzią naysuro- wszym , y cale nieprzebiaganym.

Powtore, wyznanie niedobrowolne , у przymuszone. Kiedy winowayca widzi się być bliskim skazania na tortury, natych­

miast boiaźń go przenika, у wyobrażenie mąk owych okrutnych , które ma cierpieć serce iego ściska. Z tym wszystkim po­

nieważ rzecz idzie albo życie ocalić , albo śmierć podiąć , miłość życia przyprowadza go do zataienia swych bezprawiow. Prożno wykonywacz sprawiedliwości naydziksze wynayduie sposoby do wymuszenia na nim wyznania swoiey zbrodni, prożno suŕo- wszemi leszcze, у okrutnieyszemi grozi mu mękami , stały on w swym milczeniu , inszey nie daie odpowiedzi, prócz żałosne­

go у okropnego ięku , у tym sposobem wie­

lu uszło śmierci, na którą zasłużyli byli.

Ale na sądzie ostatnim rozkaz Boga, wido ­ czność zbrodni, wyrzuty sumnienia, nie ­ nawiść którą grzesznik na przeciw sobie samemu poweźmie, mimo woli iego wy­

muszać na nim będą wyznania swych grze ­ chów : Va nobis , quia peccavimus. Biada nam, żeśmy zgrzeszyli. Mówić to będzie

ow

0 SĄDZIE OSTATNIM. 37 ow Pan , który zuchwale wszelkiemi pogar ­ dzał prawami , ow Pan z swey godności nad zamiar się wynoszący , y który mniemał iż mu wszystko wolno było , a to iż wol­

ność miał wszystkiego czynienia , który in­

nych wspoł-Oby watelow7 lekce sobie ważył, y swych poddanych nad zamiar uciąźał , pozna w ten czas, iż źle czynił , y wyzna, iż na złe swey użył godności, że dla niey po ­ święcił sprawiedliwość , Obywatelstwo, nie-, winność , wiarę , Oyczyznę , Boga , y swo- ie zbawienie. Va nobis , quia peccavimus ..

Biada mnie., żem zgrzeszyła mówić będzie owa Niewiasta. Łudziłam drugich moie- mi powabami , ale oto y sama ułudzona le ­ stem. Pędziłam me lata w miłych y we­

sołych chwilach , o to się tylko stafaiąc abym się ludziom , a nie Bogu podobała.

Umiałam ukrywać me nieprawe życie , ale teraz zataić go nie mogę Va nobis, quia peccavimus. Biada mnie, mówić będzie Ow Libertyn, niechciałem słuchać głosu Bo ­ skiego, nie szedłem tylko za moiemi zda­

niami dumnemi, za moiemi skłonnościami, y niechciałem niczemu wierzyć, a to iż moim skłonnościom , moim nałogom, mym rozkoszom ta święta , którą obdarzony by ­ łem wiara, cale się przeciwiła. Nakoniec wszyscy odrzuceni co ich tylko będzie, iednostaynym głosem mówić będą : Va, va

C 3 nobis

(

38 ■ К Л ZANIE

nobis, quia peccavimus. Biada, ah biada nam , żeśmу zgrzeszyli.

Nakoniec , ivyznanie bess, rozgrzesze­

nia. Bo lubo grzesznicy swą nieprawość wyznawać będą, to nie przeto aby o odpu­

szczenie się dopraszali , ale aby wyroki sprawiedliwości na nich się spełniły/ Y je ­ żeli iakie pragnienia wzniecać się w nich będą usumenia się nieco od-wyrokow spra­

wiedliwości , to nie inszym sposobem, tyl­

ko wzywaiąc gor , ażeby ich swoiemi za ­ kryły rozwalinami. Montes cădite super nos-, to pragnąc śmierci, a diniere i niedo- czesney, ale ktoraby ich w nic obróciła.

Desiderabunt mort. Ale pragnienia te ich będą nieskuteczne , bo oto po tym oskarże ­ niu rozumu , y wiary , po tym przekonaniu od własnego sumnienia , Sędzia sprawiedli-’

wy wyda wyrok wiecznego od siebie ich od-»

dalenia ; wyrok wiecznego przeklęstwa , wyrok nigdy nieodwołany. Ite mated iã i in ignem aternum. Idźcie przeklęci w ogień wieczny. O wyroku pełen sprawiedliwości, äle oraz pełen udręczenia dla bezbożnych ! o momencie okropny , który pszenicę od kąkolu oddzielisz, wyborne ziarno do uu- mna sprowadzisz , a nieużyteczną słomę na ogień skażesz, w którym Bog iednych wieczną uwieńczy nadgrodą, drugich mie ­ czem sprawiedliwości od siebie oddaliwszy,

ze-

0 SĄDZIE OSTATNIM. 39 zepchnie ich w lochy podziemne, y zatarà- suie z niemi bramy piekielne , gdzie płacz y zgrzytanie zebow ich będzie nadgrodą.

Zrozumieliścież to wszystko Chrześci- anie com dotąd wam przekładał, y czyliż serca wasze sprawiedliwą są przeniknione boiaźnią ? Ah y nadto , podobno mi odpo ­ wiecie. Lecz wiecież co wam czynić trze­

ba , żebyście na ten los okropny nie padli na sądzie ostatnim. Oto Chrześcianie uźy- waycie naprzód na dobre rozumu waszego , który Bog wam dał , niedozwalaycie aby namiętność gorę nad nim brała , słuchaycie rad í y oświeceń i ego ; źyicie podług prze ­ pisów wiary Swiętey- waszey , y strzeżcie się , abyście daru tego Nayświętszego w sobie nie tłumili przez subtelne , a pełne fałszu wątpliwości mędrków wieku tego ; trzymaycie się stale wiary waszey,'y oka- zuycic w mowie , w uczynkach , y w ca ­ łym życiu waszym , iż nie prożno Imię nosicie Chrześcian. Nadto roztrząsaycie często sumnienia wasze, sądźcie tu siebie samych, żebyście potym nie byli przymu ­ szeni sądzić się na sądzie ostatnim ; często do Świętego Sakramentu uczęszczaycie Po ­ kuty , y nie wstydźcie się tu przed Kapła­

nem waszych wyjawiać nieprawości , tak iak były w swoiey istocie popełnione , wy- ziiawaycie ie bez wszeikiey ogrodki , ato

dla

40 KAZANIE

dla uniknienia większego nierównie wstydu, na sadzie ostatnim w obecności Boga, y ca ­ łego świata. Idźcie mówię do Spowiedzi sercem szczerym , y skruszonym ; czyńcie przytym pokutę , modlcie sie , pośćcie , martwcie ciało wasze , wśpomagayęie ubo­

gich braci waszych, bo kto czyni miłosier ­ dzie, y z nim uczynią miłosierdzie. Вкй gosławiony ('mówi Prorok) który wyrom- miewa nad nędzarzem , у ubogim , ,w dziuń bowiem zły wybawi go Pan. Benins qui 'intelltgit super ege num , M pauperem , in die mala liberabit eum Dominus. A nade- wszystko strzeżcie się na poty m grzeszyć dobrowolnie y rozmyślnie. Bo każdy z nas՛

mówić sobie powinien. Dosyć ma sprawa iuż iest zła, dosyć Bog iuż iest na innie rozgniewany , dosyć popełniłem złego , abym był od Boga ukarany. Pamiętaycie na to , iż iakiemi was Bog zastanie, tak was sądzić będzie, gnałem te invenero , talem judicabo. Znaydzie nas sprawiedliwych , uszczęśliwi nas wiecznym błogosławień­

stwem. Znaydzie bezbożnych , y ile ludzi zle swego rozumu zaży walących, ile Chrze- ścian nie podług wiary żyiących , wieczne na was przeklęstwo rzuci : lie malediSłi in ignem diternum. Idźcie przeklęci w ogień

wieczny.

O SĄDZIE OSTATNIM. 41 Ah Ukrzyżowany Zbawicielu, ile tyl­

ko sił, y mocy w sobie czuię, chwytam się wszystkiemi krzyża twoiego, y z głę ­ bokości serca mego wołam do Ciebie. Non permitias me separari à Te. Przez niespra ­ wiedliwe oskarżenie , y potępienie Ciebie u Annasza y Piłata, bądź mi miłościw na są ­ dzie Twoim , niech mnie miecz sprawiedli­

wości nie odcina od Ciebie. Non permitías me seper ar i à Te. Użycz o Zbawicielu ła ­ ski , abym odtąd pomniąc na Twoy sąd, żył odtąd tak, iak mi moy zdrowy rozkazuie ro ­ zum , iak mnie wiara moi a naucza , abym zamiast wyroku przeklęstwa , wyrok od Ciebie odebrał wiecznego błogosławieństwa.

Amen.

<

Ah KAZ A-

42

-'էշ-ճլ-ճճ--ճէ^է֊ճ- KAZANIE na Niedzielę trzecią Adwentu.

O PIEKLE.

Jłespicite, & levate Capila Pestrá.

Luc. C. z i.

N A samym wstępie mowy moiey do was Chrześcianie, wyznać wam muszę, iż maiąc dziś mówić do was , o trzeciey ostatnie/ rzeczy , która nas czeka , to iest o Piekle , czyli o karze na к to - rą sobie bezbożni zasłużyli, długo nader z merni biedziłem się myślami , to iest , czyli zważai^c na ten wiek niedowierny , prze­

konywać mi was trzeba o tey prawdzie , krora y na zdrowych zdaniach samego ro­

nt mu , y na wyrokach Pisma, Ewangelii , 1 y powszechnym zdaniu wszystkich Oycow Świętych się gruntuie , a ta iest , że iest Piekło ; czyli też dla poprawy obyczaiow wierzących że jest Piekło , mówić mi raczey przynależy , o naywiększey karze którą w Piekle osadzeni ponosić będą ; y zastanowi ­ wszy się nieco nad własnością niedowiar ­ ków wieku tego , którzy upornie mimo

prze-

KAZA ME O PIEKLE, 43 przekonania od zdań własnego rozumu, tym wszystkim prawdom wiary naszey uporme , przeciwią się , y im wierzyć niechcą , które

ich są przeciwne skłonnościom , które ich rażą wolność czynienia zle, które w przy ­ szłości wieczną im grożą nieszczęśliwością ; tak dalece , iż choćby K.aznodzieia , usiło­

wał dowieść im, że męki՛ piekielne, albo raczey samo Piekło nie tylko nic w sobie nie ma przeciwnego tey doskonałości Boga , którą oni nam ogłaszała , ale owszem że z godnością , z sprawiedliwością , z mądro ścią , y opatrznością Boga nader się zgadza ; niech im przekłada , że leżeli nadgroda .wie­

czna za dobre sprawy według ich samego wyznania rozumowi , y prawidłom spra­

wiedliwości nie iest przeciwna, przecoż ka­

ra wieczna ża złe sprawy temuż rozumowi,, y teyże sprawiedliwości przeciwićby się miała ? tedy Libertyn , y uporny wieku te ­ go niedowiarek , na to wszystko odpowie.

Ah nie tak iest Bog zły , lak nam go ogła­

szacie , ani to z godnością zgadza się Jego , żeby ukaraniem podłego , nikczemnego , y ułomnego z natury zatrudniał się stworze­

nia , że leszcze żadnego nie widział nikt z tamtego świata przychodnia , od którego pewną możnaby powziąść wiadomość , co się tam dzieie ; to mowie zważywszy , że oni ani Pisma, ani Ewangelii, ani nawet

zda-

KAZANIE 4S

V

I

44 KAZANIE

zdaniom zdrowego rozumu nie poddadzą się , iak tylko te, ich zmyślności , ich na­

miętnościom , ich złym y zastarzałym na ­ łogom wstecz się przeciwić zdaią ; osadzi ­ łem iż prożnobym czas , y słowa gubił , gdybym eh ciał iść z niemi śv rozprawę, gdybym obszerne przytaczał im wywody tak z Pisma S. iako Ewdngelii , Oycow Świę­

tych , y z powszechnego samych Baiw-or chwalców zdania, że iest Piekło niezawo­

dnie, y kara wieczna dla złych ; a przeci­

wnie przedsięwziąłem mieć sprawę dziś z wierzącemi tey niezawodney prawdzie', a dia poprawy ich obyczaiow.to im przełożyć, y do głębokiey podać uwagi, że odrzuco­

nych y na piekło skazanych to naywięcey dręczyć y trapić będzie , iż dla dóbr w sobie samych próżnych , y nikczemnych , ścią ­ gnęli na siebie złe w swoiey istocie naygor- sze , y nayocZywistsze ; że dla dóbr prże- miiaiących y nietrwałych , ściągnęli na sie ­ bie złe bez ograniczenia , złe przez całą wie ­ czność trwać maiące. Dwie myśli które trapić będą odrzuconych , y które nay suro ­ wszą dla nich będą karą, a oraz dwa dzia ­ ły rrtoiey do was nauki. Dałby tylko Bog dobrotliwy naymilsi Chrześcianie , żebyscie wy zawczasu te rozważali myśli, a to aby pożytek w was sprawiły, y służyły wam teraz do zasługiwania sobie na zbawienie,

aby

0 PIEKLE

aby potym nie były materyą waszey nie- szczęsliwości , y naycięższego was udrę ­ czenia.

Boże sprawiedliwy, Mścicielu grze ­ chu , ale oraz Oycze pełen miłosierdzia ku grzesznikom , póki leszcze zostaiąc na zie ­ mi mogą twey uniknąć razów sprawiedliwo­

ści. Boże dobroci , y nieskończonego mi­

łosierdzia , dziś twey łaski dzielney , y mo- cney nad wszystkie inne domagam się cza ­ sy , wley w usta moie wymowę wskroś ser­

ca przerażaiącą , y boiaźnią napełniaiącą » wszakże dziś idzie o zbawienie dusz tych , któreś krwią twoią Nayświętszą odkupił , o ubezpieczenie zbawienia zdobyczy od Cie ­ bie nabytey , y zabronienia nieprzyiacielo- wi , aby źadney z twey nie porwał owie ­ czki. Wspieray więc o wielki Boże moy głos , wzmagąy wemnie gorliwość, wzbu- dzay serca wiernych , y okraś im momenta te , które może nieco przedłużę słodyczą _ zbawienia wiecznego. Y o tę łaskę doma­

gam się przez przyczynę Maryi Panny , któ­

rą z powinnym uszanowaniem Annielskie- mi pozdrawiam słowy. Ave Maria.

CZĘSC PIERWSZA.

ПГАк Chrześcianie, nic bardziey dręczyć, 1 у trapie nie .będzie odrzuconych , y na

wic-

KAZANIE 4'6

■wieczne skazanych męki, iako porównanie dwóch stanów sobie cale przeciwnych , to iest stanu owego przeszłego , w którym byli żyigć na święcie , y stanu teraźnieyszego, w którym zostaią w srzod Ognia ; gdy mó­

wię to rozważać będą , że dla Dóbr Ziem ­ skich zgubili się na wieki,, to iest,, dla fał ­ szywych rozkoszy , dla dóbr próżnych w sobie , y nikczemnych , ściągnęli na siebie złe, w istocie Swey nayrzeczy w istsze, złe, z swe y natury naygorsze. Rozbierzmy to trochę obszerni ey , у o bacz my i akim kształ ­ tem ta.okropna stała się odmiana.

l ubo Chrześcianię do nas teraz należy, abyśmy w iakimkolwiek bądź zostaiemy stanie , poznawali dobrze próżność , V zni- komość wszelkich dóbr świata tego, prze ­ cież niewicm co za blask w tychże świato­

wych znayduie się dobrach , iż tak powsze­

chnie wszyscy bez wyjęcia za niemi się ubiegamy, iż cale zapominamy o owych dobrach y rozkoszach wieczystych , do któ­

rych wszyscy bez różnicy wezwani jeste­

śmy. Y tak Chrześcianie ow bogacz Ewan ­ geliczny, bogacz światowy, ow zły y

* nielitościwy bogacz , doskonały obraz tylu innych światowych bogaczów , równie chci ­ wi , równie dumni, w rozkoszach zato­

pieni iak on, a przeto równie dążąęy do owcy nieszczęśliwcy wieczności, w ktorey

iuż

0 $ I E K L E, 47 iuż ten nieszczęśliwy zostaie bogacz. Ten to ino wie bogacz , który póki żył na świę ­ cie , ułudzony błaskiem fortuny swoiey , zatopiony w swych majątkach у dobrach, całe swoie założył był uszczęśliwienie na ich używaniu z zbytkiem у z rospustą. In ­ teres, to był iego Bożek. Homo quidam erat dives. Rozkoszy , to były iego żywio­

łem. Epulabatur quotidte splendide, go ­ dności , honory , okazałość , butnieyszym coraz go bardziey czyniły. Induebatur pur ­ pura & bysse. Y nie podnosząc wyżey serca, y umysłu swego cały w tych się zatopił był marnościach. Zawsze więc od świata ..opanowany , zawsze ślepą ułudzony miłością, tego wszystkiego co pod zmysły podpada , ze zbytkiem wszystkiego używał, lubo we wszystkim nic nieznaydował, iako mówi Mędrzec , tylko próżność y kłam­

stwo. Taki więc był pierwszy stan tego bogacza, póki żył na świecie, życic iego byio rozkoszne, życie we wszystko obfitu- iace , życie żadney biedy , żadney niewygo ­ dy nie znaiące. Henio quidam erat dives.

Lecz oto przyszła nakoniec godzina, a godzina śmierci, w ktorey w mgnieniu iednym oka, blask fałszywy dóbr które posiadał okazał mu się , w którym , insze przeciwne pierwszym w nim wznieciły się zdania , w którym nakoniec prawdę od

kłam-