Maria Cybulska
"Kodeks postępowania cywilnego",
Zbigniew Resich, "Prawo i Życie",
1965, nr 1 : [recenzja]
Palestra 9/2(86), 73-74
Nr 2 (86) P rzegląd p ra s y p raum lczej 7S
J a n T o p i ń s k i om aw ia now y kodeks cyw ilny z p u n k tu w id zen ia o b ro tu u sp o łecznionego w a rty k u le , k tó ry nosi ty tu ł:
Nowy l .c. w gospodarce uspołecznionej
A u to ra in te re s u ją p e rsp e k ty w y o d d ziały w a n ia k o d ek su cyw ilnego n a praw o o b ro tu uspołecznionego. M echanizm a p a r a tu gospodarczego i jego fu n k cjo n o w a n ie o p ie ra się na p rze p isac h o p la n o w a n iu i z a rząd z an iu gospodarką. Z przepisów ty c h w eszło do k.c. szereg n o rm isto tn y ch dla sto su n k ó w cyw ilnopraw nych, ja k np. p rzepisy o n iepodzielnym fu n d u szu w łasności społecznej (art. 123 § -1), o u p ra w n ie n ia ch zarząd có w m ien ia ogólnonarodow ego (a rt. 128 § 2), o p o d sta w ac h sp o ru p rze d - um ow nego (art. 397—404).
„ J a k zachow a się kodeks cyw ilny w o b ec istn ie ją c e j n ad b u d o w y p ra w n e j gospo d a rk i u sp o łeczn io n ej?”
A u to r sy g n alizu je, że w a rt. IX przep. w prow . k.c. w y m ieniono szereg ak tó w p raw n y ch szczebla ustaw ow ego, k tó re zo stały uchylone, n a to m ia st a k ty n o rm aty w n e R ad y M in istró w oraz in n y c h n aczelnych o rg an ó w za ch o w u ją n a d a l sw ą moc. W ko n sek w en cji zatem w ejście w życie k.c. nie b u rz y dotychczasow ej nad b u d o w y p ra w n e j, p rzeciw nie, kończy zad aw n io n y sp ó r n a te m a t w alo ru ak tó w niższego rzędu i usu w a w szelkie w ątpliw ości co d o ich legalności. P o n a d to a rt. 2 kodeksu p rze w id u je, że w w y p ad k a ch , gdy w ym agać tego b ęd ą szczególne p o trze b y o b ro tu m iędzy je d n o stk a m i gosp o d ark i uspołecznionej, o rg an a k ie ru ją c e gosp o d ark ą m ogą ureg u lo w ać te sto su n k i w sposób odm ienny od przepisów k.c.
O p ra w a c h i obow iązkach stro n decydow ać w ięc b ęd ą nie ty lk o p rze p isy k.c. i w ola stro n , ale ta k ż e a k ty n o rm aty w n e w y d aw an e przez R a d ę M inistrów i u p o w a żnione przez nią organa. N adbudow a p ra w n a gosp o d ark i uspołecznionej sk ła d a się bow iem aż z trzech system ów p ra w n y c h : sy stem u a d m in istra cy jn e g o , fin a n so w ego i cyw ilnego.
„O ty m , ja k ie są p ra w a i obow iązki podm iotów sto su n k ó w p raw n y ch gospo d a rk i uspołecznionej — k o n k lu d u je a u to r — rozstrzy g ać będzie obok kodeksu cy w iln eg o złożony zespół p rzepisów u sta w o d aw stw a gospodarczego”.
Kodeks postępowania cywilnego
om aw ia Z bigniew R e s i c h w a rty k u le pod tym że ty tu łem .
Na w strp ie a u to r p o d k re śla znaczenie h isto ry c zn e w ejścia w życie kodeksu p o stę p o w an ia cyw ilnego, k tó ry je st trze cim polskim ak tem p ra w n y m z te j dziedziny (pom ija;'ąc a k ty p ra w n e „zaborcze”). P ierw szy m b y ł p o stę p ek sądow y, tzw. fo rm u ła processus z 15 3 r., d ru g im k.p.c. z 1933 r., a trze cim u sta w a z d n ia 17 listo p a d a 1964 r. z a w ie ra ją c a now y k.p.c.
P o d staw ą p ra c k o d y fik ac y jn y ch był k.p.c. z 1933 r. P rzy g o to w an ie now ego a k tu ustaw odaw czego poprzedziło szereg now el, z k tó ry c h szczególne znaczenie m iała n ow ela z 20 lipca 1950 r. O grom ny w p ły w na p ra c e k o d y fik ac y jn e m iało ró w n ie i b ogate orzecznictw o i lit e r a tu r a p raw n ic za, a ta k ż e p ierw szy p ro je k t k.p.c., o p ra cow any w 1955 r. p rzed u tw o rzen iem K om isji K o d y fik ac y jn ej przez zespół pow o ła n y przez M ini tr a S p ra w ied liw o :ci. P o u tw o rze n iu K om isji K o d y fik acy jn ej p rac ę p rz e ją ł u tw o rzo n y w 1956 r. zespół p ra w a cyw ilnego procesowego.
' N ow y k p.c. u trw a la z a sa d y procesu, k tó re u k sz ta łto w a ły się w ciągu la t. A u to r — o m a w iają c te z a sa d y — ja k o p ie rw sz ą w y su w a zasad ę p ra w d y o b ie k
74 P rzegląd p ra sy pra w n icze) N r 2 (86)
ty w n e j, k tó re j re a liz a c ja p o jm o w a n a je s t ja k o zasad n iczy cel procesu. R ealizacji tej za sa d y służy u trz y m a n ie z a sa d y sp o rn o ści w g ra n ic a c h przew id zian y ch w w y ty cz nych do daw nego a rt. 236 k.p.c., k tó re n a d a l za ch o w u ją sw ą ak tu aln o ść. Z a rt. bo w iem 3, 213 § 1 i a rt. 232 now ego ko d ek su w y n ik a, że in ic ja ty w a sądu je s t u zu p ełn ien iem in ic ja ty w y stro n w za k re sie w y ja ś n ie n ia sp ra w y i p o sz u k iw an ia odpo w ied n ich środków dow odow ych.
D rugą niezm iern ie w a ż n ą za sa d ą to zasad a o chrony w łasn o ści społecznej. W tym celu w a rt. 4 w p ro w a d zo n y z o stał obow iązek sy g n a liz acji, zgodnie z k tó ry m sąd p ow inien zaw iadom ić o rg a n n a d rz ę d n y je d n o stk i uspołecznionej (będącej u cz estn i k iem p o stępow ania), je że li osoby p ow ołane do je j re p re z e n to w a n ia nie d z ia ła ją w sp raw ie lu b n ie p rz e strz e g a ją ob o w iązu jący ch p rzep isó w albo gdy zachodzi p o trz e b a po d jęcia czynności procesow ych w sto su n k u do osób n ie o b ję ty ch p ostępo w aniem .
S tosow nie do zasady a rt. 5, sąd pow in ien u dzielać stro n o m i uczestn ik o m p o stę p ow an ia w y stę p u ją c y m bez a d w o k a ta p o trze b n y ch w skazów ek co do czynności p ro cesow ych i pouczać je o sk u tk a c h ty c h czynności oraz o sk u tk a c h zan ied b ań . P o d d an e zo stały rów nież k o n tro li są d u w szerszym niż d otychczas z a k resie a k ty d y s p ozy cy jn e stro n , ja k ugoda, zrzeczenie się roszczenia lu b u z n a n ie ,p o w ó d z tw a .
T en d e n cję do d em o k ra ty z a c ji w y m ia ru spraw iedliw ości re a liz u ją przep isy a rt. 8 i 61—63 d a ją c e m ożność o rg an izacjo m lu d u p rac u jąc eg o , k tó ry c h z a d an ia nie p o le g a ją n a p ro w a d ze n iu działalności gospodarczej, w szc zy n a n ia p ostępow ania i w łą czania się do ju ż toczącego się p ostępow ania, gdy w y m ag a tego in te re s o byw ateli w z a k re sie s p ra w p racow niczych, o alim e n ty oraz o n a p ra w ie n ie szkód w ynik ły ch z w y p ad k ó w w z a tru d n ie n iu i choroby zaw odow ej.
R ozszerzone zo stały rów n ież u p ra w n ie n ia p ro k u ra to ra , k tó ry zgodnie z a rt. 7 i 55— 60 m a m ożność w szczy n an ia p rocesu nie ty lk o n a rzecz oznaczonej osoby, lecz rów nież w y łąc zn ie w im ię o ch ro n y p raw o rz ąd n o ści so cjalistycznej.
A u to r kończy sw e w yw ody n a s tę p u ją c y m i słow am i:
„T eraz od. n a u k i i p r a k ty k i zależy, a b y cały te n w ie lk i d o robek p ra w n ic tw a P olski L udow ej nie z o stał um n iejszo n y , lecz w ła śn ie p rzeciw nie, a b y sta le b y ł pow iększony. C hodzi o to, a b y socjalistyczne, h u m a n ita rn e idee u staw o d aw cy F o’ski L udow ej w y ra żo n e w kod ek sie zn a la zły p raw id ło w e odbicie w n au c e i p ra k ty c e życia i p rzy c zy n iły się do dalszego ro zw o ju naszych so cjalisty czn y ch zasad w sp ó ł życia społecznego”.
Jeszcze je d n a w ypow iedź, k tó re j przedm iotem jest:
Egzekucja sqdowa w nowym k.p.c.
A u to r, E d m u n d W e n g e r e k , ta k rozpoczyna sw e w yw ody:
„Do n a jb a rd z ie j isto tn y c h elem e n tó w zab ezpieczających rea ln o ść za sa d y p ra w o rządności n ależy sp ra w n a eg zek u cja w y roków sądow ych. Jeżeli bow iem obow iązek ścisłego p rze strzeg a n ia p ra w P olsk iej R zeczypospolitej L u d o w ej (art. 4 K o n sty tu c ji PRL) m a być n a p ra w d ę resp e k to w an y , to p o w in n y istn ieć p rze p isy z a p ew n ia ją ce szybkie i sp ra w n e w y m u szen ie sp e łn ie n ia tego o bow iązku przez o b y w ateli i osoby p raw n e, n a ru sz a ją c e p ra w o P R L ”.
S ta n , ja k i is tn ia ł w te j dziedzinie, n ie b y ł zad o w ala ją cy . W p raw dzie p o d sta w ow y trz o n przepisów dotyczących p o stę p o w an ia egzekucyjnego z o sta ł w now ym ko d ek sie zachow any, je d n a k ż e w p ro w ad zo n o szereg zm ian, k tó re m a ją zrealizow ać cel w sk a z a n y n a w stępie.
