Kądziela, Łukasz
"Kwestia wschodnia w XVIII wieku.
Pierwszy podział Polski i traktat
kainardżyjski", Albert Sorel, oprac. i
wstępem poprzedził Janusz Pajewski,
Warszawa 1981 : [recenzja]
Przegląd Historyczny 74/1, 211
1983
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
Z A P I S K I 2 1 1
zostało napisane w spaniałym stylem od lekko frywolnego w listach do hrabiego de Bussy Rabutin, po zatroskany w okresach choroby córki.
,
.
M. 2.
A lbert S o r e 1, Kwestia wschodnia w X V III w ieku. Pierw szy po
dział Polski i traktat kainardżyjski, opracował i wstępem poprzedził
Janusz P a j e w s k i , Państw ow y In sty tu t Wydawniczy, W arszawa 1981, s. 256.
Książka przynosi wznowienie w serii „Klasycy H istoriografii” polskiego tłu maczenia klasycznej rozpraw y z historii politycznej II połowy XVIII w., dokona nego przez słuchaczy S. A s k e n a z e g o w Uniwersytecie Lwowskim i wydanego po raz pierwszy w 1903 r. Poza niazależnym, znacznie gorszym tłum aczeniem z 1905 roku, praca nie m iała odtąd wznowień.
Na szeroko, od odwrócenia przym ierzy w 1756 r., zarysowanym tle, autor o m aw ia przebieg i skutki skom plikowanych zabiegów dyplomatycznych związanych z wojną rosyjsko-turecką lat 1769—1774, trak tatem w Kuczuk-K ainardżi i pierw szym rozbiorem Rzeczypospolitej. Po raz pierwszy przy tym (r. 1878) wskazał na związek między kw estią wschodnią, tj. problem em podziału spadku po rozkładają cym się im perium ottom ańskim , a rozbiorem Polski, a także na inicjującą rolę Fryderyka II w tym podziale. P raca oparta została przede wszystkim na korespon dencji i aktach dyplomatycznych.
Obecną edycję opatrzył w yczerpującym wstępem J. P a j e w s k i , charaktery zując sylwetkę i dorobek naukow y autora, a także w skazując na związki między problem atyką książek S o r e 1 a, a głównymi w ydarzeniam i politycznymi mu współczesnymi. Żałować tylko trzeba, że nie znalazło się we w stępie miejsce dla charakterystyki późniejszych badań nad podjętą przez autora książki tem atyką: praca E. I. D r u ż y n i n y na tak ą w zm iankę — jak się zdaje — zasługuje.
Reasumując, książkę należy powitać z zadowoleniem, jako jeden z pierwszych sygnałów świadczących o rozszerzeniu serii o pozycje autorów obcych.
Ł. K.
Krzysztof B a u e r , W ojsko koronne powstania kościuszkowskiego, Wojskowy In sty tu t Historyczny, W ydawnictwo M inisterstw a Obrony Narodowej, W arszawa 1981, s. 415.
Książka ta wpasowuje się w lukę w literaturze historycznej istniejącą między pracam i dotyczącymi problem atyki praw noustrojow ej, politycznej, skarbow ej i przemysłowej powstania kościuszkowskiego z jednej strony, a publikacjam i anali zującymi poszczególne bitwy od strony taktycznej czy operacyjnej, z drugiej. Przedm iotem zainteresow ania jej autora jest — najogólniej mówiąc — organiza cja, rozwój liczebny, uzbrojenie i wyposażenie arm ii koronnej w pow staniu 1794 r. Praca składa się z dwóch części. W pierwszej autor ogólnie omawia potencjał w ojenny Korony w chwili w ybuchu insurekcji i porównuje go z potencjałam i Ro sji i Prus, przechodząc w krótce do przedstw ienia stru k tu ry organizacyjnej pow stańczego w ojska koronnego. Scharakteryzow ane zastały organy naczelnego do wództwa arm ii, jej podział na dywizje, etaty poszczególnych typów jednostek w oj skowych w tym okresie, a także służby sądownicze, wywiadowcze, łączności, tra n sportu i duszpasterskie oraz obowiązujące regulaminy. Obszernie przedstaw ił -autor
