Jan Dyduch
Papieska Rada Świeckich i Papieska
Komisja "Iustitia et Pax"
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 25/1-2, 197-222
1982
K S. JA N D Y D U C H
PAPIESKA RADA ŚWIECKICH I PAPIESK A KOMISJA „IUSTITIA ET PAX” ■
T r e ś ć : W stęp. I. P a p iesk a R ada Ś w ieck ich . 1. G en eza p ra w n a 2. A k tu a ln e stru k tu ra. 3. Z ad an ia i k o m p eten cje. 4. P a p ie sk i K o m itet do S p raw R odziny. II. P a p iesk a K om isja „ Iu stitia et P a x ”. 1. G en eza p ra w n a. 2. A k tu a ln a stru k tu ra. 3. C ele i zad an ia. Z ak oń czen ie.
W stęp
E klezjologia S o b o ru W aty k ań sk ieg o II d o w arto ścio w ała ludzi św ieckich, k tó rz y ra z e m z h ie ra rc h ią sta n o w ią K ościół-now y Lud Boży. K ościół, k tó r y je s t „w C h ry stu sie n ieja k o sa k ra m e n te m , czy li zn a k iem i n arzęd ziem w ew n ętrzn eg o zjednoczenia z B ogiem i jed n o ści całego ro d z a ju lu d zk ieg o ” (K K 1), n ie m oże w y p ełn ić sw o je j ro li zn ak u , je śli nie będzie w n im należytego w sp ó łd ziałan ia h ie ra rc h ii z la ik atem . P o d staw o w e zasad y teologiczne dotyczące tej p ro b le m a ty k i zo stały w yłożone w k o n sty tu c ji soborow ej L u m e n
g e n tiu m , a u zu p ełn io n e i ro z w in ię te w d ek recie soborow ym A p o - sto lica m a c tu o sita tem . P ra k ty c z n y m sk u tk ie m tej pogłębionej i o d
n o w io n ej eklezjologii je s t pow o łan ie do życia n ow ych in sty tu c ji, w k tó ry c h d o k o n u je się w sp ó łd ziałan ie h ie ra rc h ii ze św ieckim i, bo w iem s tr u k tu r y kościelne są n a stę p stw e m i odzw ierciedleniem te ologicznej n a u k i o Kościele. W śród w ie lu in sty tu c ji, pow o łan y ch p rze z u sta w o d a w stw o posoborow e, w k tó ry c h św ieccy m a ją u dział p ra w n ie zap ew niony, w iodącą rolę sp e łn ia ją d w ie: P a p ie sk a R ada Ś w ieckich i P a p iesk i K o m itet Iu stitia e t Pax. In s ty tu c je te m a ją zasięg ogólnokościelny.
I. P a p ie s k a R ad a Ś w iec k ich
1. G eneza p ra w n a
W d ek recie A p o sto lica m a c tu o sita tem czy tam y : „ P rz y S tolicy A - p o sto lsk iej należy p o n a d to u tw o rzy ć sp ecja ln y s e k re ta ria t, b y słu żył pom ocą ap o sto lstw u św ieck ich i p o b u d zał je do d ziałan ia. Bę dzie on stan o w ił ja k b y c e n tru m w y posażone w odpow iednie śro d k i do p rz e k a z y w an ia w iadom ości o ró żn y ch in ic ja ty w a c h ludzi
św ieckich. S e k re ta ria t m a być ró w n ież o śro d k iem b a d a ń n ad w spółczesnym i p ro b le m am i w y ła n ia ją c y m i się w te j dziedzinie i służyć r a d ą h ie ra rc h ii i św ieckim w zak resie dzieł apostolskich. W ty m se k re ta ria cie w in n y być re p re z en to w a n e różne n u r ty i in ic ja ty w y ap o sto lstw a św ieckich całego św iata, p rz y czym w in n i w sp ó łp raco w ać w n im ze św ieckim i ta k ż e k a p ła n i i z ak o n n icy ” 2.
W d n iu 3 sty czn ia 1966 ro k u , a w ięc w n iesp ełn a m iesiąc po zak o ń czen iu Soboru, pap ież P aw e ł V I p ow ołał k ilk a k o m isji po soborow ych, a w śró d ' n ich K om isję d la sp ra w ap o sto lstw a św iec kich 3. C elem tej K om isji było zbadanie, w ja k i sposób n a jle p ie j zrealizow ać p o stan o w ien ia S o b o ru odnośnie do n. 26 D e k re tu A p o -
stolicam a c tu o sita tem 4.
W d n iu 7 lipca 1966 ro k u papież P a w e ł V I p ow ołał K om isję tym czasow ą, k tó re j pow ierzono, ab y w o p arciu o p racę K om isji do sp ra w ap o sto lstw a św ieckich, odpow iednio zrealizow ała to, co d o k u m e n ty soborow e zarząd zały i życzyły sobie 5. R e zu ltatem p rac p rzygo to w aw czy ch w sp o m n ia n y ch w yżej K om isji, sta ł się d o k u - m e t p apieski, M otu p ro p rio C atholicam C hristi Ecclesiam , z d n ia 6 stycznia 1967 ro k u , k tó ry u sta n o w ił d w ie n o w e in s ty tu c je : R adę Ś w ieckich (C onsilium de Laicis) i P a p ie sk ą K om isję S tu d ió w lu -
stitia e t P a x (P o n tificia Com m issio Ś tu d io so ru m lu s titia e t P a x ) 6.
O bydw ie in sty tu c je zostały ze sobą pow iązane, gdyż o trz y m ały w spólnego przew odniczącego, k tó ry m m ia ł być je d en z k a rd y n a łó w oraz w spólnego w iceprzew odniczącego p o siadającego godność b i sk u p ią. P om im o tego R ad a Ś w ieckich i P a p ie sk a K o m isja S tu d ió w
lu s titia e t P a x sta n o w iły d w ie oddzielne ra d y , posiad ające o d ręb n e
k o m p e te n c je i z a d a n ia 7. K ażd a in s ty tu c ja o trz y m a ła oddzielny, w ła sn y s e k re ta ria t. W sk ła d s e k r e ta r ia tu R a d y Ś w ieck ich w chodził se k re ta rz i w sp o m ag ający go d w aj p o d sek retarz e. R ad a Św ieckich sk ła d a ła się z członków i k o n su lto ró w m ia n o w a n y c h przez Stolicę A postolską. S p ełn iający fu n k c je w Radzie, a w ięc przew odniczący, w iceprzew odniczący, se k re ta rz i p o d se k re ta rz e b y li m ian o w an i cza sowo, n a okres pięciu lat. Po ty m o k re sie fu n k c je ich w y g a sały z tym , że Stolica A p o sto lsk a m ogła pow ierzyć te fu n k c je tym sam ym osobom . D o k u m e n t p a p iesk i u sta n a w ia ją c y R adę Ś w ieckich w y ra
2 D ek ret so b o ro w y Apostolicam actuositatem , n. 26, 3.
3 M otu proprio Finis Concilio, n. 2, e: A A S 58 (1966) 38 (P P K , t. I, z. 1, n. 422).
4 P a w e ł VI, Mp. C ath. Ch. E: A A S 59 (1967) 25 (P P K t. I, z. 3, n. 1436).
5 T am że, s. 26 (PPK , n. 1436).
9 T am że, ss. 25— 28 (PPK , nn. 1433— 1444).
źnie p o d k reśla, że je s t ona u sta n o w io n a n a okres pięcioletni, na sposób ek sp e ry m e n tu , a b y przez w y p ełn ien ie pow ierzonych je j za d ań, przez p ra k ty k ę p rzy g o to w ać lepszą s tr u k tu r ę i skuteczniejsze m e to d y p r a c y 8.
Po zakończeniu pierw szego o k re su ek sp e ry m e n ta ln eg o w ro k u 1972, czas p ró b y został p rzed łu ż o n y n a n a stę p n e 5 -cio lecie9. M ożna przypuszczać, że okres 5-cioletni b y ł za k ró tk i, a b y należycie sk o n k rety zo w ać s tr u k tu r ę n o w ej in sty tu c ji, ab y p recy zy jn ie określić jej pozycję w śró d o rg a n ó w o zasięgu ogólno-kościelnym .
N iem niej je d n a k w p ierw sz y m pięcioleciu R a d a Ś w ieckich roz w in ę ła a k ty w n ą działalność ja k o m iejsce n a słu c h u i d ialogu d o ty czącego p ro b lem ó w zm ieniającego się św iata, oraz la ik a tu , k tó r y żyje i d zia ła w ob ecn y m św iecie. R a d a Ś w ieckich in fo rm o w a ła p ap ieża i K u rię R zym ską o sp ra w a c h la ik a tu i a p o sto lstw ie św iec kich, n a w ią z u ją c i u trz y m u ją c w ty m celu k o n ta k ty z re p re z e n ta n ta m i la ik a tu w e w szy stk ic h częściach św ia ta 10.
P ap ież P a w e ł V I w p rzem ó w ien iu do R ad y Ś w ieckich w d n iu 2 g ru d n ia 1971 ro k u w n a stę p u ją c y sposób p o d su m o w ał p ierw szy e k sp e ry m e n ta ln y o k res działalności R ad y : „N a zakończenie p ra g n ie m y p rzy p o m n ieć w asze c h w aleb n e in icjaty w y , k tó re ju ż p o tra filiście p o d ją ć n a u ż y te k p a ste rz y i lu d zi św ieckich i to n a w szy stk ic h płaszczyznach. T a k w ięc w asze dośw iadczenie — chociaż n ied łu g ie — w niosło dużo św ia tła i dużo bogactw a. W y je d n a k je steście sam i tego św iadom i, że czasy oraz n a u k a i w ezw an ie w y p ły w ają ce z treści w y d arzeń , ja k i w y o b ra ź n ia ap o sto lsk a oraz w ie rn o ść D uchow i Ś w iętem u , w y m ag ać b ę d ą w przyszłości w ielu n o w y ch p rzedsięw zięć i n o w y ch in icjaty w . R ad a Ś w ieckich p o tra fi, a to je s t n asz y m życzeniem , kroczyć n a p rz ó d po tej drodze, k tó rą zapoczątk o w aliście” n .
Podczas p ra w ie dziesięciu la t o k resu e k sp e ry m e n ta ln eg o R ad a Ś w ieckich z e b ra ła w iele dośw iadczeń, w y p ra c o w a ła sw oją pozy cję w K ościele, sp raw d ziła się je j p rz y d a tn o ść i fu n k cjo n aln o ść. W o p arc iu o to m o żn a było jej n a d a ć o stateczn ą sta łą s tr u k tu r ę o r g an u ogólnokościelnego 12.
G ru n to w n e j i stałej re o rg a n iz ac ji R a d y Św ieckich d o k o n ał papież P a w e ł V I w M otu p ro p rio A p o sto la tu s p era g en d i z d n ia 10 g ru d n ia 1976 r o k u 13.
8 T am że, n. III, 1— 6: s. 27— 28 (PPK, nn. 1441— 1442).
9 E. S z t a f r o w s k i , W spółpracownicy papieża w pasterskim posłu
giwaniu, W arszaw a 1979, s. 135. E. W e r o n, D okum enty papieskie do tyczące laikatu, C o llecta n ea th eo la g ica , 47 (1977) f. 4, s. 145.
10 E. W e r o n, R a d a Św ieckich na now ym etapie, C o llecta n ea th e o lo - gica 43 (1973), f. 3, s. 143— 144.
11 A A S 62 (1971) 894 (tłum . W: B ęd ziecie m i św iad k am i).
12 E. W e r o n, D okum enty papieskie dotyczące laikatu, s. 145.
D o k u m e n t p a p ie sk i zaznacza w e w stępie, że R ad a Ś w ieckich o- trz y m u je szerszy za k re s d z ia łan ia oraz now ą, sta łą i zn ak o m itszą f o r m ę 14. K ażde o k reślen ie R a d y Ś w ieckich: „now a, stała, zn a k o m itsz a ” je s t w ażne i m a u zasad n ie n ie w dalszej tre śc i d o k u m en tu . M ów iąc ogólnie „n o w a ” znaczy, że s tr u k tu r a R ad y będzie in n a niż dotychczas i ulepszona, „ s ta ła ” czyli okres p ró b y d z ia łan ia R ady n a leży u znać za zakończony, „z n ak o m itsza” czyli ra n g a R ad y b ę dzie w yższa, a jej k o m p e ten c je z o stan ą znacznie poszerzone.
F. R o m ita pisząc w r. 1968 o re fo rm ie K u rii R zym skiej stw ie r dza, że R ad a Ś w ieckich n ie n ależy do je j p e łn o p ra w n y c h d y k a- sterii, co n ie przeszk ad za, że w przyszłości p oprzez odpow iednią ew olucję i rozw ój, osiągnie ra n g ę p e łn o p ra w n e j d y k a ste rii i zo sta n ie z ró w n a n a z k o n g re g a c ja m i15. W y d aje się, że p o stan o w ien ia M otu p ro p rio A p o sio la tu s p era g en d i s tw a rz a ją p o d staw ę do tw ie r d zenia, że dotychczasow a R a d a Św ieckich o trz y m u je u p ra w n ie n ia , k tó re pozw olą j ą p o staw ić w rzędzie p e łn o p ra w n y c h d y k a ste rii K u rii R zym skiej.
P o d n iesien ie ra n g i R a d y Św ieckich za w ie ra się ju ż w sam ej n a zw ie, k tó r a b rz m i: P a p ie sk a R ad a Ś w ieckich (P o n tific iu m Consi- liu m p ro L a ic is )16. W y p ad a zauw ażyć, że m iędzy p ie rw o tn ą n azw ą (C onsilium de Laicis) a obecną zachodzą dw ie różnice, dodano sło w o „P o n tific iu m ”, a p rz y im e k „ d e” zastąp io n o p rz y im k iem „ p ro ” . O ile o k reślen ie „ p a p ie sk a ” w sk azu je n a p o d n iesien ie ra n g i R ady, o ty le p rz y im e k „ p ro ” w sk a z u je n a to, że R ad a n ie ty lk o m a z a j m ow ać się p ro b le m a ty k ą la ik a tu , lecz tak że, że św ieccy m a ją od g ry w ać w R adzie bard zo w a ż n ą rolę.
2. A k tu a ln a s tr u k tu r a
N a czele P ap ie sk iej R ad y Ś w ieckich stoi i k ie ru je n ią k a rd y n a ł przew odniczący, k tó reg o w sp o m ag a Z espół P re z y d ia ln y o b e jm u ją cy trz e c h k a rd y n a łó w p rz eb y w ający ch w R zym ie, o raz se k re ta rz a R ady. Zespół P re z y d ia ln y zb iera się co d w a m iesiące oraz w ów czas g d y k a rd y n a ł p rzew odniczący u zn a to za w sk azan e d la roz p a trz e n ia w ażn iejszy ch spraw . K a rd y n a ła przew odniczącego w spo m a g a se k re ta rz i p o d se k reta rz. Do w yliczonych w yżej należy, zgo d n ie z p rzep isam i p ra w a , w y k o n y w a n ie tego w szystkiego, co w y m ag a w ład zy św ięceń i ju r y s d y k c ji17.
P rzew odniczącym P a p ie sk ie j R a d y Ś w ieckich został k a rd y n a ł Rossi O pilio zam ieszk ały w R z y m ie 18. P rzew odniczącym R ady
14 Mp. Ap.: A A S 68 (1976) 697 (P P K , t. IX , z. 1, n. 16349).
16 Constitutio de reform atione Romanae Curiae: Adnotationes, M on i tor E cclesia sticu s, 93 (1968) 73.
16 Mp. Ap. n. I: A A S 68 (1976) 697 (P P K t. IX , z. 1, n. 16351). 17 T am że, n. II, s. 697 (P P K , n. 16354).
Św ieckich b y ł k a n a d y js k i k a rd y n a ł M au rice Roy, re z y d u ją c y w K anadzie, a rc y b isk u p Q uebec 19.
P ra w d o p o d o b n ie k ie ro w a n ie R a d ą przez k a rd y n a ła p o zak u rial- nego, a p o n ad to rezy d u jąceg o n a in n y m k o n ty n e n cie, okazało się n ie z b y t k o rzy stn e, to też k iero w n ictw o odnow ionej R a d y pow ie rzono k a rd y n a ło w i zam ieszk u jącem u w Rzym ie. Chociaż n a człon k ó w P ap iesk iej R a d y d o b iera się ta k ż e b isk u p ó w i k a p ła n ó w je d n a k w iększość m a ją stan o w ić św ieccy, p o w o ły w an i z ró żn y ch k r a jó w św ia ta i z a tru d n ie n i w ró żn y ch posługach d u szp astersk ich , z zach o w an iem słusznej p ro p o rc ji m ięd zy liczbą m ężczyzn i k o b iet
Jeżeli czego innego n ie d o ra d z a ją specjalne okoliczności członko w ie z b ie ra ją się raz w ro k u n a posiedzenie raze m z zespołem p re zy d ialn y m . P o sied zen ie p ro w a d zi k a r d y n a ł p rzew o d n iczący w sp o m a g a n y przez se k reta rza.
R ad a k o rz y sta z pom ocy k o n su lto ró w odznaczających się cnotą, w iedzą i roztro p n o ścią, a d o b ie ra n y c h w te n sposób, żeby św ieccy stan o w ili w iększość i b y ła zach o w an a słuszna p ro p o rc ja m ięd zy li czbą m ężczyzn i ko b iet. W sk ład k o n su lto ró w w chodzą z u rz ę d u se k re ta rz e n a stę p u ją c y c h K o n g reg a cji: B iskupów , Kościołów W schodnich, D uchow ieństw a, Z ak o n ó w i In s ty tu tó w Św ieckich, E w an g elizo w an ia N aro d ó w o ra z s e k re ta rz P a p iesk iej K o m isji Iu
stitia et Pax. J e s t rzeczą w sk a zan ą, b y w śró d k o n su lto ró w znalazła
się je d n a lu b k ilk a k o b ie t należący ch do społeczności, p ro w ad zą cych „życie k o n se k ro w a n e ” .
K o n su lto rz y tw o rz ą zespół czyli ta k z w a n ą K o n su ltę, k tó re j za d an ie m je s t głębsze p rz ean a lizo w an ie w szy stk ich spraw , co do k tó ry c h członkow ie R a d y m a ją p o d ją ć decyzję 20.
Je śli chodzi o s tr u k tu r ę osobow ą, to zachow ano podział n a człon k ó w i k o n su lto ró w . P od k reślo n o , że zaró w n o w śró d członków ja k i k o n su lto ró w w iększość m a ją stan o w ić świeccy. K o n su lto rz y sta n o w ią zespół z w an y K o n su ltą. J e s t to in s ty tu c ja n o w a w obręb ie R ady, k tó re j zad an iem je s t p rzy g o to w a n ie decyzji, ja k ą m a ją p o d ją ć członkow ie R a d y 21.
M otu p ro p rio A p o sto la tu s p era g en d i o m aw iając zag ad n ien ie po w o ły w a n ia członków P ap iesk iej R a d y Ś w ieckich nie p rzy tacza d y spozycji z a w a rte j w M otu p ro p rio C atholicam C hristi Ecclesiam , m ów iącej, że n o m in a c ja członków R ad y n ale ż y do S tolicy A postol skiej 22. N a to m ia st p o d k reśla, że św ieccy członkow ie P a p ie sk ie j R a d y Św ieckich w in n i być p rz y n a jm n ie j w p e w n y m sensie re p re z e n ta c ją ogólnośw iatow ego laik a tu .
18 Annuario Pontificio 1977, C itta del V a tica n o , s. 1051.
10 Annuario Pontificio 1973, C itta del V a tica n o , s. 1016.
20 Mp. Ap. nn. III—V; A AS 68 (1976) 697— 698 (PPK, t. IX, z. 1, nn.
16355— 16359).
21 E. W e r o n, D okum enty papieskie dotyczące laikatu, ss. 146— 147. 22 AAS 59 (1967) 28 (PPK, t. I, z. 3, n. 1442).
J u ż w ro k u 1972 (9. X.) p ap ież P aw eł V I p rz e m a w ia jąc do ucze stn ik ó w sesji p le n a rn e j R ad y Św ieckich w R zym ie zw rócił uw agę, n a to, że R ad a p o w in n a dołożyć w ysiłków , ab y stać się re p re z e n ta c ją całego la ik a tu 23.
D o k u m en t p a p iesk i n ie p rec y zu je d o k ład n ie sposobu p o w o ły w a n ia członków R ady, to te ż m ożna przypuszczać, że w przyszłości, p rz y n a jm n ie j część członków R ad y będzie pochodzić z w y b o ru do kony w an eg o przez org an izacje kato lick ie sk u p ia ją c e św ieckich. J e śli chodzi o k o n su lto ró w , to p rz y ich pow o ły w an iu , p rzed e w szy stk im n ależy zw rócić uw ag ę n a k w a lifik a c je m o raln e, w iedzę, ro z tropność, a w ięc n a ich p rzy g o to w an ie fachow e, k tó re je s t k o n ie czne do u d zielen ia w łaściw ej ra d y p rzed podjęciem decyzji.
W śród k o n su lto ró w P a p iesk ie j R ad y Ś w ieckich m a ją się znaleźć z u rzęd u s e k re ta rz e n ie k tó ry c h d y k a ste rii K u rii R zy m sk iej; cho dzi zap ew n e o to, a b y działalność R ad y sk o o rd y n o w ać z d ziałal nością pozostałych d y k asterió w .
W d n iac h od 3 do 6 listo p a d a 1977 ro k u o d b y ło się w R zym ie P le n a rn e z e b ra n ie P a p iesk iej R ad y Św ieckich, n a k tó ry m ro zp a trzo n o i p rz y ję to d o k u m e n t; „ P ro g ra m y d ziałan ia i w e w n ę trz n a s tr u k tu r a P a p iesk iej R ad y Ś w ieck ich ” 24. Z godnie z ty m d o k u m en te m w łonie P ap iesk iej R ad y Ś w ieckich zo stan ie p o w o łan y sta ły s e k re ta ria t, k tó ry będzie o rg an em k o o rd y n u ją c y m jej działanie, a zw łaszcza d ziałan ie jej członków i k o n sultorów .
W ra m a c h stałego s e k re ta ria tu m a ją działać dw a d e p a rta m e n ty . D e p a rta m e n t p ierw szy o b e jm u je zak re sem swego d ziałan ia obo w iązk i dotyczące św ieckich ja k o członków poszczególnych w spól n o t kościelnych.
D e p a rta m e n t d ru g i m a za zad an ie n a d zó r n a d m ię d zy n aro d o w y m i sto w arzy sze n iam i katolickim i.
P racę d e p a rta m e n tó w u z u p e łn ia ją trz y „słu żb y ” :
A. S łu żb a teo lo g iczn o -d u szp astersk a, sp ecjaln ie w a ż n a dla u sta le n ia p ro g ra m ó w d z ia ła n ia ;
B. S łu żb a p ra w n a z a jm u ją c a się k o m p e te n c ja m i p ra w n y m i p rz y zn a n y m i R adzie;
C. S łu żb a in fo rm a c y jn a m a ją c a za zad an ie ro zpow szechnianie m a te ria łó w dotyczących działalności R ady.
S łu żb a in fo rm a c y jn a zapoznaw ać będzie z p ra c a m i R ad y w trze ch p u b lik ac jach :
1. Laies a u jo u rd ’h u i (The L a ity Today), 2. In fo rm a tio n service,
3. D o cu m e n tatio n service.
23 A A S 64 (1972) 679 (tłum . W: B ęd ziecie m i św ia d k a m i, s. 156). 24 Oto ty tu ł te k stu a n g ielsk ieg o , z k tórego k orzystałem : Programmes and internai structures of the Pontifical Council for the Laity, k tó ry je s t tłu m a czen ie m z o ry g in a łu fra n cu sk ieg o , oznaczonego sygn atu rą A P (I) 27 — i; te k st p o w ie lo n y , lic z ą c y 8 stron, zo sta ł m i u d o stęp n io n y
P u b lik a c je te b ę d ą u k azy w ać się w ję z y k u angielskim , fra n c u s k im i hiszpańskim .
Z u w ag i n a p o trzeb ę efe k ty w n e j in te g ra c ji członków i k o n su l- to ró w w p ra c a c h P a p ie sk ie j R a d y Św ieckich, szczególnie w o k re sach m ięd zy z e b ra n ia m i p le n a rn y m i, p o sta n a w ia się co n a s tę p u je : I. S e k re ta ria t m a re g u la rn ie k o resp o n d o w ać z członkam i i k o n -
su lto ram i, ab y in fo rm o w ać ich o p u b lik a c ja c h i bieżących p ro g ra m a c h działania.
II. C złonkow ie i k o n su lto rz y m a ją w y sy łać do s e k re ta ria tu w szel k ą d o k u m en tację, in fo rm a c je i su g estie do o p raco w an ia p ro g ra m u działania.
III. C złonkow ie i k o n su lto rz y p o w in n i czynnie rozpow szechniać n a sw oich k o n ty n e n ta c h i w sw oich k ra ja c h p ro g ra m P ap iesk iej R ad y Św ieckich.
IV. C złonkow ie i k o n su lto rz y b ęd ą z a p ra sz an i do re p re z e n to w a n ia P a p ie sk ie j R a d y Ś w ieckich n a z e b ra n ia ch org an izacji kościel n y ch , zaró w n o w zak resie k ra jo w y m ja k i m ięd zynarodow ym . V. P a p ie sk a R a d a Ś w ieckich ro z p a trz y m ożliw ości w sp ó łp racy
członków i k o n su lto ró w z R ad am i d u sz p astersk im i w sw oich k ra ja c h .
VI. P a p ie sk a R ad a Ś w ieckich będzie b ra ła pod uw ag ę specyficz n e d o św iadczenia członków i doradców , a b y ich u d ział w dzia łalności R a d y b y ł ow ocny. T oteż k a ż d y członek i k o n su lto r je s t p ro sz o n y o p o d an ie se k re ta ria to w i in fo rm a c ji o sw oich zain tereso w an iach . W te n sposób m ożna będzie zaró w n o liczyć n a in d y w id u a ln ą w spółpracę, ja k rów nież tw o rzy ć g ru p y w sp ó ł p ra c u ją c y ch n a d p ew n y m z ag ad n ien iem np. sto su n k i m iędzy n aro d o w e, ra d y d u szp astersk ie, fo rm a c ja św ieckich, k o b ie ty w K ościele i w społeczeństw ie itp. 25
3. Z adania i k o m p e te n c je
M otu p ro p rio C atholicam C h risti E cclesiam w yznaczyło R adzie Ś w ieckich cel, k tó ry m iał polegać n a p ro w a d z e n iu i p o p ie ra n iu apo sto lsk iej działalności ś w ie c k ic h 2®. W re alizo w an iu teg o celu R ad a m iała w y p ełn iać ró żn e zad an ia, do czego jeszcze pow rócim y.
N iezw ykle w a ż n a dziedzina życia kościelnego, ja k ą je s t ap o sto l stw o św ieckich p o trz e b u je odpow iedniego u p o rz ąd k o w an ia, zorga nizow ania, ab y działalność la ik a tu , ta k w ie lo stro n n a i ta k b ogata, n ie ro z p raszała sw ych w ysiłków , lecz przeciw nie, b y b y ła sk o o rd y
przez p. redaktora M arka Skwarnickiego, członka Papieskiej Rady Świeckich.
26 Programmes and, internai structures of the Pontifical Council for
the haity, s. 1—8.
n o w a n a i p rz y n o siła o b fite o w o c e 27. R ad a Św ieckich przez sw oją działalność m a d o p ro w ad zić do sp o tk a n ia w dialo g u w ra m a c h K o ścioła katolickiego. M a być o rg a n em służącym dialogow i w e w n ą trz - kościelnem u, a p rz e d e w szy stk im m a być m iejscem d ialogu h ie ra rc h ii z la ik a te m , ja k ró w n ież m iędzy ró żn y m i sto w arzy szen iam i św ieckich 28.
P ro w ad zen ie tego d ialogu m a opierać się o zasad y w sk azan e przez p ap ieża P a w ła V I w encyklice E cclesiam s u a m 2S, m a to być dialog o p a rty o w ia rę , m iłość i posłuszeństw o 30.
W edług M otu p ro p rio C atholicam C hristi E cclesiam R ad a Św ie ckich b y ła p o m y ślan a p rz e d e w szy stk im ja k o o rg an d oradczo-in- fo rm a c y jn y m a ją c y służyć sw oim i ra d a m i h ie ra rc h ii i św ieckim w dziełach apostolskich, oprócz tego je s t ta m w z m ia n k a o in n y ch je j k o m p e ten cjach , m ianow icie m a czuw ać, by p rz ep isy kościelne dotyczące św ieckich b y ły w ie rn ie zachow yw ane 3ł.
P ro b le m a ty k ę z ad ań R a d y Ś w ieckich w y ja śn ił i ro zw in ął papież P aw eł V I w sw oich p rzem ó w ien iach do członków i k o n su lto ró w zgro m ad zo n y ch n a ze b ra n ia ch p le n arn y c h , o d b y w ają cy ch się w Rzym ie. I ta k Ojciec Sw. stw ierdził, że pow ołanie R ad y Św ieckich je s t n ow ym etap em w ielow iekow ego pro cesu w łączania się la ik a tu w działalność K ościoła, n o w y m e ta p e m tak ieg o w sp ó łd ziałan ia z h ie ra rc h ią , jak ieg o d o m a g a ją się obecne czasy 32.
P o d k re ślił też, że członkow ie i k o n su lto rz y R ad y Ś w ieckich m a ją d ostarczyć o dpow iednich in fo rm a c ji papieżow i i jego w sp ó łp ra cow nikom . Z d ru g iej s tro n y w in n i być p rzek azicielam i poleceń i w sk a z a ń S tolicy A p o s to ls k ie j33.
R ola R a d y Ś w ieckich je s t p o d w ó jn a : w sto su n k u do św ieckich i do h ie ra rc h ii. W o d n iesien iu do św ieckich R ad a p o w in n a p rzy jąć
27 M. Ż u r o w s k i , Uprawnienia i obowiązki laikatu, W: W k ieru n ku człowieka, (pod red. B. Bejze), W arszawa 1971, s. 247. M. Ż u r o w s k i , Uprawnienia członków ludu Bożego, a upraw nienia laikatu, P ra wo kanoniczne, 13 (1970) n r 1—2, s. 138.
28 Mp. Cath. Ch. E. n. I; AAS 59 (1967) 26 (PPK, t. I, z. 3, n. 1438). Por. J. G i m e n e z, Powołanie i zadania św ieckich w Kościele poso
borowym, Więź, 13 (1970), n r 4, s. 17. Por. T. P i e r o n e k , A sp ekty prawne dialogu m iędzy hierarchią a katolikam i św ieckim i, Prawo
kanoniczne, 13 (1970) nr 1—2, s. 213.
20 Mp. Cath. Ch. E. n. I: AAS 59 (1967) 26 PPK, t. I, z. 3, n. 1438. so Ecclesiam suam, nn. 113—114: AAS 56 (1964) 657—658.
31 AAS 59 (1967) 26 (PPK, t. I, z. 3, n. 1438). Por. K. M ö r s d o r f ,
Die andere Hierarchie. Eine kritische Untersuchung zur Einsetzung von Laienräten in den Diözosen der B undesrepublik Deutschland,
Archiv für katolisches K irchenrecht, 138 (1969) 463—464. E. W e r o n ,
Laikat i apostolstwo, Paryż 1973, s. 119.
32 P a w e ł VI, Przem ówienie z 18. IV. 1967, AAS 59 (1967) 416—417 (Będziecie mi św iadkam i, ss. 10—11).
33 Tenże, Przem ówienie z 15. III. 1969, AAS 61 (1969) 247—249 (Bę dziecie mi świadkam i, ss. 37—38).
p o staw ę n a d słu c h iw a n ia i d ialogu u łatw iająceg o rozeznanie w róż n y ch środow iskach, ja k i m ożliw ości n iesien ia zb aw ien n ej pom ocy. D ru g a dziedzina d ziałalności R ad y Św ieckich dotyczy p o w iązan ia ap o sto lstw a św ieckich z ap o sto lstw em h ie ra rc h ii, to je s t ty c h sił, k tó re n a m ocy sam ej s tr u k tu r y K ościoła n ie m ogą być rozbieżne 34. Od R ad y Ś w ieckich oczekuje się d o starczen ia S tolicy A postol skiej coraz d o k ład n iejszy c h w iadom ości n a te m a t w ielk ich p ro blem ów ap o sto lsk ich naszego czasu w o p a rc iu o g ru n to w n e in fo r m acje, a z arazem d o starcz en ia rz e te ln y c h su g estii czerp an y ch od ludzi św ieckich, ja k rów nież od org an izac ji apostolskich, d z ia ła ją cych w śró d św iata. W ażnym i te m a ta m i, k tó re b ę d ą p rzed m io tem p ra c R ad y to : zaan g ażo w an ie w ap o sto lstw ie św ieckich w e w szy stk ich d ziedzinach życia św iata, d o stosow anie ap o sto la tu do ró ż n y ch śro d o w isk życia, w sp ó łp raca m iędzy k a p ła n a m i i św ieckim i w d u c h u działalności całkow icie p rze p o jo n ej i ośw ieconej św ia tłem w ia ry 35.
N ie w y sta rc z y je d n a k sam o n a sta w ie n ie R ad y Św ieckich n a słu chanie. O bow iązkiem w szy stk ich członków i k o n su lto ró w je s t tro ska o realizo w an ie z a d a ń R ad y w poszczególnych k ra ja c h , ale nie m ogą oni przyw łaszczać sobie p ra w a d a w a n ia d y re k ty w , k tó re n a leżą do ep isk o p a tu , a n i n ie m ogą pozbaw ić św ieckich in icjaty w y . Szczegółow e p ro b lem y , k tó ry m i p o w in n a z a jąć się R ad a Ś w ieckich to k w e stie s ta w ia n e przez m łodzież, e w o lu cja społeczności ro d z in nej, po szan o w an ie życia, u d ział k o b ie t w życiu społecznym i ko ścielnym , coraz b a rd z ie j ro sn ący w p ły w śro d k ó w m asow ego p rz e kazu, p rzep ły w in f o r m a c ji36.
O statecznie z a d a n ia i k o m p eten cje P ap iesk ie j R a d y Św ieckich u stalił p ap ież P a w e ł V I w M o tu p ro p rio A p o sto la tu s p era g en d i (10. XII. 1976). K o m p e ten c ja P ap iesk iej R ad y Ś w ieckich o b e jm u je sp ra w y zw iązane z ap o sto lstw em św ieckich w K ościele i z d y scy p lin ą św ieckich ja k o tak ich . Oto szczegółow e zad an ie P ap iesk iej R ady Ś w ie c k ic h :
1. Zachęcać św ieckich do uczestniczenia w życiu i m isji K ościoła, czy to — n a p ierw szy m m iejsc u — ja k o członkow ie różnych stow arzyszeń, k tó ry c h celem je s t apostolstw o, czy też ja k o po- jed y ń czy w ierni.
2. M ieć n a uw adze, k iero w ać i w razie p o trz e b y p o d ejm o w ać po cz y n an ia zw iązane z ap o sto lstw em św ieckich w ró żn y ch dzie d zin ach życia społecznego ■— z zach o w an iem je d n a k k o m p e te n
34 Tenże, Przem ówienie z 20. III. 1970, AAS 62 (1970) 215 (Będziecie mi św iadkam i, s. 52).
36 Tenże, Przem ówienie z 2. XII. 1971, AAS 63 (1971) 893—894. (Bę dziecie mi św iadkam i, s. 126—127). Por. Ja n P a w e ł II, Przem ów ie
nie z 10. X. 1979, Osservatore Romano, 119 (1979) n r 233, s. 2.
36 Tenże, Przem ówienie z 9. X. 1972, AAS 64 (1972) 680—681 (Będzie cie mi świadkam i, ss. 158—159).
cji w ty c h sp ra w a c h in n y ch d y k a s te rii K u rii R zym skiej, oraz in n y c h posług.
3. Z a łatw iać w szy stk ie sp ra w y dotyczące: .
— zespołów św ieckich za jm u ją c y ch się a p o sto lstw e m w skali m ięd zy n aro d o w ej lu b k ra jo w e j, z zach o w an iem k o m p eten cji P apieskiego S e k re ta ria tu S ta n u ;
— zw iązków sto w a rzy szeń k ato lick ich , k tó ry c h zad an iem je s t apostolstw o św ieckich, ja k ró w n ież rozw ój życia duchow e go — z zach o w an iem p ra w a K o n g reg ac ji E w an g elizo w an ia N aro d ó w w o d n iesien iu do sto w arzy szeń m a jący c h n a u w a dze działalność m isy jn ą ;
— pobożnych sto w arzy szeń (to je st a rc y b ra c tw , b ra c tw , poboż n y c h zw iązków i w szelkiego ro d z a ju sodalicji), po p o ro zu m ien iu się z K o n g reg ac ją Z ak o n ó w i In s ty tu tó w Św ieckich, gdy idzie o sto w arzy szen ia ery g o w an e przez ro d zin ę z a k o n ną, lu b in s ty tu t św iecki;
— trzecich zakonów św ieckich, ale ty lk o w ty c h sp raw ach , k tó re w iążą się z d ziałalnością apostolską, a w ięc z zachow aniem k o m p ete n cji K o n g reg a cji Z ak o n ó w i In s ty tu tó w Ś w ieckich w o d n iesien iu do p ozostałych sp ra w ;
— stow arzyszeń o b ejm u jący ch duch o w n y ch i św ieckich ■—- z za ch o w aniem je d n a k k o m p eten cji K o n g reg acji S p ra w D ucho w ień stw a, g d y idzie o zachow anie p ow szechnych p rzep isó w K ościoła.
4 Z w łasn ej in ic ja ty w y p o p ierać czy n n ą w sp ó łp racą św ieckich w d zied zin ach : k a te ch ety czn ej, litu rg icz n ej, s a k ra m e n ta ln e j, szkol n ej i in n y ch podobnych, n a w ią z u ją c w ty m w sp ó łp racę z róż n y m i d y k a ste ria m i K u rii R zym skiej z a jm u ją c y m i się ty m i sa m y m i sp raw am i.
5. C zuw ać n a d ty m , a b y św ięcie p rzestrzeg an o p rzep isó w d o ty czących osób św ieckich i ro zstrzy g ać n a drodze a d m in istra c y j n ej sp o ry dotyczące św ieckich.
6. D ziałając w ścisłym p o ro z u m ie n iu z K o n g reg ac ją S p ra w D u ch o w ień stw a czuw ać n a d sp ra w a m i dotyczącym i R ad D uszpa stersk ic h , n a szczeblu p a ra fia ln y m i diecezjalnym , w te n sposób, b y św ieccy zostali w łączen i w szec h stro n n ie w sp ra w y dusz p a ste rsk ie 37...
W y d aje się, że P a p ie sk a R a d a Św ieckich, zo rg an izo w an a przez M otu p ro p rio A p o sto la tu s pera g en d i w całej rozciągłości odp o w iad a d e z y d erato m S o b o ru W aty k ań sk ieg o II, a zw łaszcza d e k re tu A p o s-
tolicam actu o sita tem , dotyczącego apostolskiej działalności św iec
k ic h w Kościele. Ś w ieccy po ra z p ierw szy w h isto rii K ościoła o trz y m a li sw o ją d y k a ste rię n a w zór K o n g reg acji S p ra w D ucho
37 Mp. Ap. n. VI: AAS 68 (1976) 698—699 (PPK, t. IX, z. 1, nn. 16360—16370).
w ień stw a, czy K o n g reg acji Z ak o n ó w i In s ty tu tó w Św ieckich. Ta n o w a w łonie K u rii R zym skiej in s ty tu c ja je s t dow odem d o w arto ś ciow ania św ieckich w K ościele posoborow ym . Pom im o, że zo rg a n izo w an ie R ad y Ś w ieckich u w aża się obecnie za ostateczne, należy przypuszczać, że w tra k c ie dalszej działalności R ad y w y n ik n ą p ew n e sp ra w y d o m a g ające się zm iany, czy lepszego, ściślejszego sp recy zo w an ia np. sp ra w y p o w o ły w an ia członków R ady. R ów nież zachodzi p o trz e b a in fo rm o w a n ia św ieckich i d u ch o w ień stw a o istn ie n iu i działalności P ap iesk iej R a d y Św ieckich, bow iem w y d aw an e przez n ią p u b lik a c je d o c ie ra ją do b ard z o w ąskiego g ro n a osób. W Polsce w p ew n y m sto p n iu sp e łn ia tę rolę B iu lety n teologii la ik a tu , re d a g o w a n y p rzez Ks. E. W erona, a u k a z u ją c y się w czaso piśm ie C o llectanea theologica.
4. P a p ieski K o m ite t do S p ra w R o d z in y 38.
W ra m a c h p ra c R a d y Ś w ieckich w y k sz ta łto w a ł się zespół ro boczy, z a jm u ją c y się życiem rodziny, k tó ry ro zw in ął bard zo a k ty w n ą działalność. Z espół te n p rz y ją ł n azw ę „Życie ro d z in y ” (Vie de la fa m ilie ”) 39.
Z biegiem la t zespół p rz ek szta łca się w kom isję, m a ją c ą być n a rz ęd ziem w łączności m iędzy h ie ra rc h ią i la ik a te m w sp ra w ach dotyczących życia rodzinnego. W sw oich zam ierzen iach K o m isja „Ż ycie ro d z in y ” m ia ła p ro w ad zić b a d a n ia różnego ty p u : teologiczne, filozoficzne, socjologiczne, psychologiczne, m edyczne itp. n a d ro d zin ą, oraz z b ierać d o k u m e n ta c je i in fo rm a c je z zak re su d u sz p a ste rstw a ro d z in y 40.
P ap ież P a w e ł VI p o d ją ł decyzję o u tw o rze n iu , w ra m a c h R ad y Św ieckich, now ego o rg a n u K u rii R zym skiej, k tó ry no si n azw ę P a p ie sk i K o m ite t do S p ra w R odziny. K o m ite t został u tw o rzo n y „ad e x p e rim e n tu m , n a o k res 3 la t, ab y p rz e stu d io w a ć p ro b lem y m o ra ln e i społeczne ro d zin y w aspekcie d u szp astersk im . P a p iesk i K o m ite t zo stał ogłoszony w d n iu 11 sty czn ia 1973 ro k u n a k o n fe re n c ji p raso w ej zw ołanej w W aty k an ie. P re z e n ta c ji d o k o n ał M sgr E d o u rd G agnon, re k to r papiesk ieg o K olegium K a n a d y jsk ieg o w R zym ie, w obec d z ie n n ik a rz y ak re d y to w a n y c h p rz y S to licy A pos tolskiej. E. G ag n o n został m ia n o w a n y p ierw szy m zastęp cą p rze w odniczącego P ap iesk ieg o K o m itetu do S p ra w R o d z in y 41.
38 Oprócz tej nazwy jest jeszcze używana Rada Rodzin, K om itet do
Spraw Rodzin, Papieska Rada do Spraw Rodziny.
39 R. F o r y c k i, Zycie rodziny, Collectanea theologica, 43 (1973) f. 1, s. 142, 149.
40 E. W e r o n, Papieski K om itet do Spraw Rodziny, Collectanea theo logica, 43 (1973) f. 4, s. 119.
41 Le Com itté pour la fam ille, La D ocumentation catholique, 70 (1973) 116.
Szybkie tem p o ro z w o ju w spółczesnego św iata, odd ziały w u jące n a życie je d n o ste k i społeczeństw sk łan ia K ościół do ciągłej tro sk i oraz do z asto so w an ia śro d k ó w coraz lepiej p rz y sto so w an y ch do n ie sie n ia pom ocy L udow i B ożem u, b y m ógł w ie rn ie odpow iedzieć sw o jem u pow ołaniu. R odzina sta n o w i n a jb a rd z ie j ży w otne śro dow isko, z k tó ry m w ią żą się n a jg łę b sz e i n a jtrw a lsz e w arto ści życia ludzkiego 42.
W łonie K u rii R zym skiej, gdzie różne d y k a ste rie są z a in tereso w a n e p ro b le m a m i ro d zin y i m ałżeń stw a, n ie było d o tą d in sty tu c ji, k tó ra b y m ia ła n a u w ad ze cało k ształt p ro b lem ó w życia rodzinnego. In ic ja ty w a p a p ie sk a w ychodzi n ap rz eciw p o trzeb ie zabezpieczenia jed n o ści d ziałań d u sz p a ste rsk ic h w sp ra w a c h ro d zin y w śró d róż n y ch d y k a ste rii K u rii R zym skiej. K o m itet do S p ra w R odziny m a się stać m iejscem d ialo g u i re fle k sji d la d u sz p a ste rz y i lu d z i św iec kich z a jm u ją c y ch się sp ra w a m i r o d z in y 43.
P a p iesk i K o m ite t do S p ra w R odziny je s t zw iązan y z R ad ą Ś w iec kich, ale sta n o w i o d rę b n ą in s ty tu c ję w śró d ró żn y ch o rg an ó w S to licy Św iętej. F u n k c ję przew odniczącego sp ra w u je te n sam k a rd y nał, k tó ry k ie ru je R ad ą Św ieckich. P rzew odniczący je s t w sp o m a g a n y p rzez g ru p ę k o o rd y n a cy jn ą , do k tó re j oprócz przew o d n iczą cego w chodzą: w iceprzew odniczący — b isk u p ; d ru g i w iceprzew od niczący — św iecki ż o n a ty ; asesor (doradca) teolog- d u ch o w n y ; do- ra d c a -p ra w n ik św iecki ż o n a ty ; d o rad czy n i — św iecka zam ężna; s e k re ta rz ■— św iecki żonaty.
W o k resie e k sp e ry m e n ta ln y m K o m itet m a sk ład ać się z osiem n a s tu członków i dziew ięciu k o n su lto ró w m ian o w an y ch przez p a pieża spośród p rzed staw icieli ró żn y ch d y k a ste rii K u rii R zym skiej, a ta k ż e spośród bisk u p ó w , d u ch o w ień stw a i św ieckich. Członko w ie ci, oraz k o n su lto rzy , w y b ra n i z ty tu łu sp ra w o w a n ia różnych o dpow iedzialnych fu n k c ji d u szp astersk ich , lu b z ty tu łu k o m p eten cji społeczno-zaw odow ych, p o siad a n y ch w sp ra w a c h życia rodzinnego, w y k o rz y stu ją sw o ją w iedzę i dośw iadczenia dla d o b ra d u sz p a ste rst w a ro d zin y w Kościele.
D la w y p e łn ie n ia sw ojej m isji K o m itet będzie m ógł zasięgnąć opinii sp ecjalistów , oraz tw o rzy ć zespoły robocze d la o p raco w an ia k o n k re tn y c h zagadnień. S iedzibą K o m ite tu i jego s e k re ta ria tu je st p ałac św. K a lik sta w R zym ie, posiedzenia p le n a rn e b ęd ą się od by w ać zw y czajn ie ra z w ro k u 44.
Po okresie p ró b n y m , o statecznego u k sz ta łto w a n ia K o m ite tu do S p ra w R odziny d o k o n ał pap ież P aw eł V I w M otu p ro p rio A p o sto -
la tu s p era g en d i gdzie p o sta n a w ia : „P a p ie sk ą R ad ę Ś w ieckich w spo
42 K onstytucja duszpasterska Gaudium et spes, n. 8.
43 Le Com itte pour la fam ilie, s. 116. Por. E. W e r o n, Papieski K o
m itet do Spraw Rodziny, s. 119. Tenże, Rodzina — sanktuarium Koś cioła, Collectanea theologica, 46 (1976) f. 1, s. 173.
m ag a K o m ite t do S p ra w R odziny, k tó ry je d n a k zach o w u je w ła sn ą s tr u k tu r ę i odrębność. K o m iteto w i przew o d n iczy k a rd y n a ł p rz e w odniczący P a p iesk iej R ad y Ś w ieckich i w sp o m ag a go w sposób szczególny se k re ta rz tejż e R ady. Je d n e m u z u rz ęd n ik ó w R ad y Św iec k ich k a rd y n a ł p rzew odniczący zleca z a ła tw ian ie zw y czajnych sp raw K o m ite tu do S p ra w R odziny” 45.
W ypada zauw ażyć, że zasadnicza s tr u k tu r a K o m ite tu do S p ra w R odziny zo staje n a d a l zachow ana. Chociaż K o m itet po zo staje od rę b n y m o rg an em od P ap iesk ie j R a d y Św ieckich, to je d n a k zw ią zan y je s t z R ad ą n ie ty lk o osobą w spólnego przew odniczącego ja k było dotychczas, ale ta k ż e osobą se k re ta rz a R a d y Św ieckich, k tó ry chociaż n ie je s t se k re ta rz e m K o m ite tu je d n a k m a w szcze gó lny sposób w spom agać przew odniczącego w sp ra w a c h dotyczących K o m ite tu do S p ra w R odziny. Co w ięcej z a ła tw ia n ie zw y czajnych sp ra w K o m ite tu m a by ć zlecone je d n e m u z u rz ę d n ik ó w R ad y Św ieckich.
Do zad a ń P ap iesk ieg o K o m ite tu do S p ra w R odziny n ależy : — ro z p a try w a ć a k tu a ln e p ro b le m y m ałżeń stw a i ro d zin y w całej
ich ró żn o ro d n o ści;
— by ć c e n tru m d o k u m e n ta c ji, in fo rm acji, oraz m iejscem sp o tk ań , w y m ia n y p o g ląd ó w w sp ra w a c h ró żn y ch in ic ja ty w i b a d a ń ; — p o p ierać b a d a n ia n a u k o w e p rzy czy n iając e się do d o k try n aln eg o
i du szp astersk ieg o p o g łęb ien ia zag ad n ień , ja k ie się w te j dzie dzinie u k a z u ją ;
— b yć w k o n ta k c ie z in ic ja ty w a m i, d o k o n y w u jący m i się czy to n a szczeblu k ra jo w y m czy m ięd zy n aro d o w y m , a dotyczącym i ro zw o ju i o ch ro n y duchow ych, m o ra ln y c h i sp ecjaln y ch w a r tości życia rodzin n eg o ;
— sp rz y ja ć in icja ty w o m i p o ro zu m ien io m zm ie rzający m do roz w o ju działalności d u sz p a stersk iej m ającej n a u w ad ze dobro ro d zin y i je j członków i6.
K o m itet do S p ra w R odziny m a być czołow ym p ro m o to rem w ęzło w ych p u n k tó w d u sz p a ste rstw a rodzin. O to n ie k tó re z n ic h : ro d zina je s t u p rz y w ile jo w a n y m m iejscem m iłości, głębokiego zjed n o czenia osób, u czen ia się ciągłego i rosnącego d a r u m ałżeń stw a, k tó ry p o w in ien m ieć m ocne o p arcie w jed n o ści i n iero zerw aln o ści zw iązku m a łż e ń sk ie g o 47 K o m itet do S p ra w R odziny m a w y k a
45 VII: AAS 68 (1976) 699 (PPK, t. IX, z. 1, nn. 16371—16373).
46 Le Comite pour le fam ilie, s. 116.
47 Rodzina jest miejscem otw artym na przyjęcie życia’. Palącym za daniem jest form owanie małżonków do odpowiedzialnego ojcostwa i m acierzyństw a, a nade wszystko pomagania im by nim i żyli. Rodzina jest pierwszym miejscem wychowania. Rodzina następnie jest m iej scem otw artym na wszystkie inne społeczności, w których się rodzą energie zdolne tworzyć więzy życia społecznego i przem ieniać ten św iat we wspólnotę braterską. Rodzina jest przede wszystkim miejscem, 14 — P raw o K an on iczn e
zać szczególną tro sk ę o to, ab y n a u k a K ościoła o ro d zin ie b y ła ja k n ajszerzej z n a n a i p rz e strz e g a n a 48.
P a p ie sk i K o m ite t do S p ra w R odziny m a b acznie z w racać uw agę n a te p ro b lem y , k tó ry c h ro zw iązan ia o czekują od K ościoła ro d zin y c hrześcijańskie. A oczek u ją one n a ro zw iązan ie n a stę p u ją c y c h p ro blem ów :
a) dotyczących u g ru n to w a n ia poglądów K ościoła n a m ałżeń stw o ; b) sp ra w y w y ch o w an ia, k tó re b y doceniało b o g ate m ożliw ości od
n iesien ia do B oga w a rto śc i w ro d zin ie ja k o społeczności; c) u k ie ru n k o w a n ia d u sz p a ste rstw a , k tó re u w z g lę d n iając je d y n e w
sw oim ro d z a ju u sy tu o w a n ie społeczne ro d zin y w świecie, u k a zy w ałoby w sposób oczyw isty p rześw iad czen ie K ościoła o je j sa k ra m e n ta ln y m p o w o łan iu 49.
P a p iesk i K o m ite t do S p ra w R odziny, w ychodząc n a p rzeciw ty m p o stu la to m o p u b lik o w ał w e w rz e śn iu 1976 ro k u d o k u m e n t: „M ał żeństw o ja k o sa k ra m e n t, odpow iedź K ościoła n a n ag lące p o trz e b y ro d z in y ” 5°.
Od 26. IX. do 25. X. 1980 r. o b rad o w a ł w R zym ie V I S ynod B isk u p ó w n a te m a t z a d a ń ro d zin y ch rześcijań sk iej w e w spółczesnym świecie. Tocząca się w czasie o b rad d y sk u sja w y k azała, że w ielo ra k ie p ro b lem y dotyczące m a łże ń stw a i ro d zin y są bard zo tru d n e i w y m a g a ją now ej g ru n to w n e j a rg u m e n ta c ji i p o g łęb ien ia teolo gicznego. W szystko to sta w ia now e z a d a n ia p rz e d P a p iesk im K o m ite te m do S p ra w R odziny i p rzyczyni się do z d y n am izo w an ia jego działalności.
II. Papieska K om isja „Iustitia et P a x ” 1. G eneza p ra w n a
P ow ołanie P a p iesk iej K om isji „ Iu stitia e t P a x ” je s t ściśle zw ią zane z p ra c a m i S o b o ru W aty k ań sk ie g o II, k tó ry w iele m iejsca pośw ięcił z ag ad n ien io m dotyczącym sp raw ied liw o ści i p o k o ju 51.
Z a g ad n ien ia te, w szczególniejszy sposób o m aw ia K o n sty tu c ja soborow a o K ościele w św iecie w spółczesnym , k tó ra też w y su w a gdzie rozw ija się łaska Chrystusow a zgodnie z powołaniem otrzym a nym na chrzcie świętym.
P a w e ł VI, Przem ówienie z 13. III. 1964, AAS 66 (1974) 232—234.
48 Por. E. W e r o n, Paweł V I o zagadnieniach populacji i rodziny Collectanea theologica, 45 (1974) f. 1, s. 127.
49 Papieski K om itet do Spraw Rodziny, Le mariage sacrament, res
ponse de L ’Eglise aux apples de la fam ilie, DC. 72 (1975) 912 (tłum.
K. Kowalewski, H. Przeciszewska, B. Różycka, Chrześcijanin w św ie cie 8 (1976) nr 2, ss. 100—111).
50 Le mariage sacrament, response de L ’Eglise aux apples de la
fam ilie, D.C., 72 (1975) 912—916.
51 Por. E. S z t a f r o w s k i , Papieska Kom isja „Iustitia et P ax”, m a szynopis.
k o n k re tn ą pro p o zy cję: „M ając n a w zględzie ogrom u tra p ie ń , k tó re dziś jeszcze dręczą w iększą część ro d u ludzkiego i chcąc w sp ie rać w szędzie spraw iedliw ość a zarazem m iłość C h ry stu so w ą w zglę dem ubogich, S o b ó r u w aża za rzecz bard zo w sk a z a n ą u tw o rz e n ie ja k ie jś org an izac ji w K ościele pow szechnym , k tó re j zad an iem
byłoby p o b u d zać społeczność k a to lic k ą do p o p ie ra n ia ro z w o ju k r a jó w cierp iący ch n ie d o state k , oraz sp raw ied liw o ści społecznej m ię dzy n a ro d a m i” 52.
Po zak o ń czen iu S o b o ru pap ież P a w e ł V I p ow ołał sp e c ja ln y zes pół, k tó ry mi-ał się zająć u sta n o w ien ie m o rg an izm u zalecanego przez K o n sty tu c ję G a u d iu m et spes 53. W d n iu 7 lipca 1966 ro k u pow ołano K om isję T ym czasow ą, k tó re j pow ierzono zad an ie k o n ty n u o w a n ia p ra c w yżej w ym ien io n eg o zespołu oraz rea lizację zarząd zeń i ży czeń s o b o ro w y c h 5i.
R ez u lta te m p ra c K o m isji było p o w o łan ie (1967 r.) dw óch no w ych o rg an ó w S tolicy A postolskiej, o czym ju ż w yżej w spom i n a liśm y : P ap ie sk iej K o m isji S tu d ió w „ Iu stitia et P a x ” i R ady Św ieckich. O ba o rg a n y by ły ze sobą złączone w sp ó ln y m n aczel n y m k iero w n ictw e m , sk ła d a ją c y m się z przew odniczącego — k a r d y n a ła i jego zastęp cy — b isk u p a. P a p ie sk a K o m isja S tu d ió w „ Iu stitia e t P a x ” o trz y m a ła je d n a k w ła sn y s e k re ta ria t. K om i s ja sk ła d a ła się z członków i k o n su lto ró w odpow iednio d o b ra n ych, k tó ry c h n o m in a c ja została z a re zerw o w an a S tolicy A postol skiej. F u n k c je przew odniczącego, jego za stęp cy i s e k re ta rz a m iały w yg asać po u p ły w ie pięciolecia z ty m , że Stolica A p o sto lsk a m ogła pow ierzyć je p o now nie ty m sam y m osobom . K o m isja zo stała u s ta n o w io n a n a sposób e k sp e ry m e n tu n a okres pięciu la t 5!>.
K o n sty tu c ja A p o sto lsk a R e g im in i Ecclesiae U niversae w y m ien ia P a p ie sk ą K om isję S tu d ió w „ Iu stitia e t P a x ” raz em z R ad ą Św iec kich, po w y licze n iu S e k re ta ria tó w , a p rz e d T ry b u n a ła m i, zazn a czając że o ba o rg a n y rz ąd zą się p rze p isam i M otu p ro p rio C atho-
licam C hristi E cćlesiam se.
P a p ie sk a K o m isja S tu d ió w „ Iu stitia e t P a x ” w p ierw szy m pięcio le tn im okresie e k sp e ry m e n ta ln y m o b ejm o w ała szesn astu członków i trz y n a s tu k o n su lto ró w . N ie licząc w icep rezesa i s e k re ta rz a ge n e ra ln e g o połow ę członków stan o w ili św ieccy, n a to m ia st k o n su l- to ra m i b yli w p rzew ażającej w iększości d u c h o w n i57 D ziałalność P ap iesk iej K om isji „ Iu stitia e t P a x ” u ja w n iła p o trzeb ę u tw o rz e
62 K onstytucja duszpasterska G audium et spes, n. 90, 3.
53 Mp. Cath. Ch. E., AAS 59 (1967) 25—26 (PPK, t. I, z. 3, n. 1436).
54 Tamże, s. 26 (PPK, n. 1436).
55 Tamże, n. III, ss. 27—28 (PPK, nn. 1441—1442).
58 AAS, 59 (1967) 920.
57 Cz. S t r z e s z e w s k i , „Iustitia et P ax”, Chrześcijanin w świecie, 10 (1978) nr 7, s. 68.
n ia zespołów roboczych zajm u ją c y ch się k o n k re tn y m i zad an iam i p o w ierzo n y m i K om isji, zespoły te nazw an o K om itetam i.
P ierw szy K o m itet d la R ozw ażań Teologicznych i N auczania S po łecznego. D ziałalność tego K o m ite tu idzie po lin ii w y p ra c o w y w a n ia i ro zw ażań teologicznych zw iązan y ch ze sp raw ied liw o ścią m ię dzy n aro d o w ą, ro zw o jem i p o k o je m 58.
D ru g i K o m itet M iędzynarodow ej W spółpracy d la R ozw oju m iał w y p ra co w y w ać całościow y, b a rd z ie j sp ra w ie d liw y sy ste m g o sp o d a r czy, k tó ry b y służył całej ro d zin ie lu d z k ie j59.
Trzeci K o m ite t P o k o ju i W spólnoty M iędzynarodow ej z a ją ł się po g łęb io n y m p o zn an iem i zastosow aniem ew angelicznej n a u k i o pokoju. K o m ite t zajm ie się ta k ż e p ro b le m a m i rasizm u , m niejszoś ci n a ro d o w y ch , to ta lita ry z m u , n acjo n alizm u , ja k ró w n ież sp ra w ą ro z b ro je n ia zw łaszcza lik w id a c ją b ro n i n u k l e a r n e j 60.
C z w arty K o m ite t W spółpracy E kum enicznej, szu k ają c ro zw ią z a n ia p a lący ch p ro b lem ó w spraw iedliw ości, p o k o ju i ro zw o ju w świecie, p o d e jm u ją c w sp ó łp racę ek u m en ic zn ą ze w szy stk im i K ościo łam i, w sp ó ln o tam i ch rześcijań sk im i, z in n y m i relig iam i, ja k ró w nież ze w szy stk im i lu d źm i d o b rej woli. P a p ie sk a K o m isja S tu d ió w n aw ią z a ła łączność z R ad ą E k u m en iczn ą K ościołów i razem z n ią u fo rm o w a ła K o m itet W spółpracy E ku m en iczn ej z w an y inaczej. W spólny K o m itet d la P ro b lem ó w Społeczeństw a, R ozw oju i P o k o ju (SO D EPA X ). M ieszany s e k r e ta ria t tego K o m ite tu m a sw oje u rzę d y w G enew ie, w c e n tru m e k u m e n ic z n y m G1.
W reszcie je s t p ią ty K o m ite t P ro m o cji C złow ieka. W czasie a u d ie n cji publicznej (12. III. 1969 r.) pap ież P a w e ł V I ogłosił u tw o rzen ie K o m ite tu P ro m o c ji C złow ieka. Z ad a n ie m K o m ite tu je s t w spierać, ożyw iać i k o o rd y n o w a ć rozliczne w y siłk i o rg an ó w koś cielnych dla w y ch o w an ia i in te g ra ln e g o ro z w o ju c z ło w ie k a 62.
P ierw szy p ięcio letn i o k re s p ró b n y K o m isji został p rzed łu żo n y n a n a stę p n e pięć l a t 63. W ciągu dziesięcioletniej działalności K o m isja S tu d ió w p rz e b a d a ła i w p ro w a d ziła w życie d o k try n ę i po
58 Te wysiłki m iały być włączone w program Międzynarodowego Roku W ychowania, przewidzianego przez organizację Narodów Zjedno czonych na rok 1970. Kom itet w swojej działalności w inien w spółpra cować z odpowiednimi dykasteriam i, zwłaszcza z Kongregacją N aucza nia Katolickiego i z M iędzynarodową K om isją Teologiczną. (Papieska K om isja Studiów „Iustitia et P a x ”. Le travail de la Commission Pon
tificale „Iustice et P aix”, Communication aux Presidents des Conferen ces episcopales presents a Rome pour le Synode extraordinaire de eveques, D.C. 66 (1969) 1110).
59 Tamże, s. 1110—1111.
60 Tamże, s. 1111.
61 Tamże, s. 1111.
62 Tamże, s. 1100.
63 P a w e ł VI, Mp. I. et P. z 10. XII. 1976, AAS 68 (1976) 700 (PPK, t. IX, z. 1, n. 16329).
lecenia K o n sty tu c ji D u szp aste rsk iej G a u d iu m e t spes oraz in n y c h d o k u m en tó w k ościelnych i d lateg o dzięki te m u głos K ościoła z p o ży tk iem ro zb rzm iew ał w śró d ludzi, ja k o głos zw ia stu ją c y p ra w d ziw ą sp raw ied liw o ść i pokój u .
2. A k tu a ln a s tr u k tu r a p ra w n a
S tr u k tu r a p ra w n a P ap ie sk iej K om isji Iu stitia et P ax została ostatecznie o k reślo n a w M otu p ro p rio P a w ła V I Iu s titia m e t pacem . K o m isja sk ład a się z k ard y n a łó w , bisk u p ó w , d u ch o w n y ch i św iec kich, m ia n o w a n y c h p rzez p a p ie ż a n a o k re s p ięciu la t. K ie ru je n ią k a rd y n a ł przew odniczący, k tó re g o w sp o m a g a s e k re ta rz i p o d se k re tarz. R ów nież n a o k res pięciu la t m ia n u je pap ież k o n su lto ró w , d o b ie ra n y c h spośród osób d u ch o w n y ch i św ieckich, p raw d ziw ie biegłych w zak resie d o k try n y i działalności społecznej K ościoła.
C złonkow ie K o m isji z b ie ra ją się je d e n ra z w ro k u n a posie d zen iu g en e ra ln y m , a żeb y służyć sw oją w iedzą, w z a k resie k tó re j są biegłym i, ja k ró w n ież dośw iedczeniem d u sz p a ste rsk im p rz y czyniać się do n aszk ico w an ia p la n u p racy , ja k i stoi p rzed K o m isją, ch y b a że szczególne okoliczności p rz e m a w ia ją za częstszym i posiedzeniam i. K o n su lto rz y u d zie lają odpow iedzi p isem nych n a p y ta n ie z z a k re su sw ojej w iedzy fachow ej, lu b też są w yzw ani, ażeby p o d ją ć stu d iu m w m ały ch zespołach. Je śli inaczej nie zostało po stanow ione, do P a p ie sk ie j K o m isji „ Iu stitia e t P a x ” sto su je się n o rm y z a w a rte w K o n sty tu c ji A postolskiej R e g im in i Ecclesiae U ni-
v e r sae o raz w R eg u la m in ie O gólnym K u rii R zym skiej.
K o m isja je s t zw iąza n a w sposób zw y czajn y z P a p iesk im S e k re ta ria te m S ta n u , k tó ry p rz e k a z u je K o m isji w y ty czn e dotyczące jej d z ia ła ln o ś c ies.
W n ow ej n azw ie P a p iesk ie j K om isji zostało p o m in ięte o k re śle n ie „ S tu d io so ru m ” . M ogło to b yć spow odow ane w zględam i p r a k ty cznym i, w celu sk ró ce n ia nazw y, ty m b a rd z ie j, że ju ż w cześniej w d o k u m e n ta c h gdzieniegdzie p o m ijan o to s ło w o 6e. N ie je st je d n a k w ykluczone, że pom inięcia d o k o n an o celowo, a b y p o d k reślić fa k t, że o d now iona K o m isja je s t n ie ty lk o o rg an em d o rad c zo -in fo rm a - cyjno-badaw czym , ale ta k ż e p o siad a in n e u p ra w n ie n ia np. w y k o naw cze. N o rm y o k reślające n o w ą s tr u k tu r ę P a p ie sk ie j K o m isji „Iu stitia e t P a x ” są nieliczne. T oteż n ic dziw nego, że M otu p ro p rio
Iu stitia m e t pacem u z u p e łn ia je stw ierd zen iem , że do K o m isji od
noszą się ogólne zasad y z a w a rte w K o n sty tu c ji A postolskiej R egi
m in i Ecclesiae U niversae, a re g u lu ją c e działalność w szy stk ich dy
-84 Tamże, s. 700 (PPK, n. 16329).
85 Tamże, nn. II—V, ss. 702—703 (PPK, nn. 16339—16344).
98 Comm unication aux presidents des Conferences Episcopales pre
k a s te rii K u rii R zym skiej 67, ja k też i b ard z iej szczegółow e dyspozy cje z a w a rte w reg u la m in ie obow iązującym w d y k a ste ria c h K u rii R zym skiej 6S.
W chw ili p o w o ły w an ia R ad y Ś w ieckich i P ap iesk iej K o m isji S tu diów „ Iu stitia e t P a x ” różnice m iędzy n im i pod w zględem s tr u k tu r y b y ły m inim alne. W chw ili ostatecznego u k sz ta łto w a n ia oby d w u o rg an ó w ich s tr u k tu r y ró ż n ią się znacznie. C złonkow ie i k o n - su lta to rz y om aw ian ej K om isji są m ian o w an i przez papieża, a w ięc n ie p rz e w id u je się w y b o ru członków , ale m ożliw ość ta k a nie je st w y k lu czo n a p rz y p o w o ły w an iu członków P ap iesk iej R ad y Św iec kich. P rz y doborze członków i k o n su lto ró w P ap iesk iej K om isji b a r dzo m ocno p o d k re śla się ich fachow e p rz y g o to w a n ie 69. T ak w ięc P ap ie sk a K o m isja m a stan o w ić p rzed e w szy stk im , o rg a n fachow y w zak resie zag ad n ień zw iązan y ch z p ro b le m a ty k ą sp raw ied liw o ś ci i pokoju.
N ie p o d k re śla się tu ta j re p re z en ta ty w n o śc i K om isji o czym je s t m ow a p rz y P ap iesk iej R adzie Św ieckich. N iem niej je d n a k , n ie za n ied b u jąc p o trz e b y fachow ości K om isji, w sp ra w a c h je j pow ierzo nych, n ie m ożna całkow icie zan ied b ać je j re p re z en ta ty w n o śc i. C hcąc bow iem poznać p ro b le m y spraw iedliw ości i p o k o ju n u rtu ją c e w szy stk ie k ra je św iata, trz e b a d o b ierać n a członków i k o n su lto ró w K o m isji osoby m ożliw ie z ró żn y ch k ra jó w i n arodów .
Po u sta le n iu now ej s tru k tu r y , o bydw a o rg a n y są całkow icie a u tonom iczne. P a p ie sk a R ad a Św ieckich sta je się sam odzielnym o rg a n em K u rii R zym skiej n a w zór in n y ch d y k a ste rii S tolicy A postol skiej, n a to m ia st P ap ie sk a K o m isja „ Iu stitia e t P a x ” , stan o w iąc o r g an o d ręb n y , zo staje p o w iązan a z P a p ie sk im S e k re ta ria te m S tan u , k tó ry p rz e k a z u je K om isji w y ty czn e (..N orm as d ire c to ria s”) d o ty czące jej działalności. W szczególności w szelkie d e k la ra c je n a te m a t d o k o n y w u jącej się n iespraw iedliw ości, czy ośw iadczenia so lid arn o ś ci z p o k rzy w d zo n y m i m ogą być d o k o n y w an e przez K om isję, po u p rz e d n im p o ro zu m ien iu się z P a p ie sk im S e k re ta ria te m S tan u . P rz y p o w o ły w an iu do istn ie n ia K om isji „ Iu stitia e t P a x ” n ie było m ow y o ty m p o w iązaniu. W y d aje się, że dziesięcioletni okres p ró b y w y k a z a ł p o trzeb ę tego pow iązania, oraz że będzie ono k o rzy stn e w dalszym d ziałan iu K om isji, a ta k ż e u ła tw i p racę S e k re ta ria to w i S tan u .
87 AAS 59 (1967) 885—928 (PPK, t. II, z. 1, nn. 1469—1692).
88 Regolamento generale della Curia Romana, 22. II. 1968, AAS 60 (1968) 129—176 (PPK, t. II, z. 1, nn. 1734—1946).
69 „Papież m ianuje konsultorów, dobieranych spośród osób duchow nych i świeckich, praw dziw ie biegłych w zakresie doktryny i działal ności społecznej Kościoła”, Członkowie Komisji zbierają się jeden raz w roku na posiedzeniu generalnym , ażeby służyć swoją wiedzą, w zakresie której są biegłymi, jak również swoim doświadczeniem dusz pasterskim ...” (Mp. I. et P., III, IV: AAS 68 (1976) 702 (PPK, t. IX, z. 1, nn. 16342—16343).
3. Cele i zadania
W sposób ogólny zostały one n a k re ślo n e ju ż w M otu p ro p rio
C atholicam C h risti Ecclesiam . Celelm Koimiitaji imliiaiŁo być rtoizfoiuldlzieiniiie
św iadom ości w śró d całego lu d u Bożego odnośnie do ta k ic h zad ań ja k : p o p ie ra n ie p o stę p u k ra jó w uboższych, z ap ro w ad zen ie sp ra w ie dliw ości społecznej m iędzy n a ro d am i, św iadczenie pom ocy k ra jo m m n iej ro zw in ięty m , b y w te n sposób sam e m ogły pro w ad zić d al szy rozw ój 70.
W krótce po p o w o łan iu P ap iesk iej K om isji S tu d ió w „ Iu stitia et P a x ” u k a z u je się E n c y k lik a p a p ie ża P a w ła V I P o p u lo ru m p ro g res
s io n . W arto p rzy p o m n ieć d a ty : p o w sta n ie P ap iesk iej K om isji 6
sty czn ia 1967 ro k u , ogłoszenie E n cy k lik i 26 m a rc a 1967 roku. Na pew no zbieżność ty ch d w u w y d a rz e ń n ie b y ła p rzy p ad k o w a , nic też dziw nego, że E n cy k lik a P o p u lo ru m progressio w y w a rła kolosal n y w p ły w n a działalność K om isji.
P ro g ra m n a k re ślo n y przez E ncy k lik ę s ta ł się d y re k ty w ą d la K o m isji, w sk azu jącą je j w łaściw e pole działania. P ro g ra m te n o b ej m u je zasadniczo d w a p u n k ty : u d zielenie w szech stro n n ej pom ocy przez k r a je ro zw in ięte i b o g a te — k ra jo m ubogim , i p o d jęcia dzia ła ń przez k ra je ubogie, z n a jd u ją c e się n a drodze ro zw o ju celem osiągnięcia p o stę p u 72.
E n c y k lik a P o p u lo ru m progressio to n ie ty lk o p ro g ra m d la P a piesk iej K om isji „ Iu stitia e t P a x ” , ale ta k ż e jej „w ielk a k a r t a ”, s tą d K o m isja w p ra c a c h tego o k re su w iele u w ag i pośw ięcać będzie p ro b lem aty ce rozw oju. S p ra w a ro zw o ju ja k o p rze d m io t p ra c P a pieskiej K o m isji daleko w y k ra c z a poza dziedzinę ekonom iczną, obej m u ją c całą k u ltu rę w n a jszerszy m słow a znaczeniu 73.
W ażnym m o m en tem b y ła ró w n ież 80-ta rocznica w y d a n ia przez p ap ieża L eona X III E n cy k lik i R e ru m n o v a ru m , u p a m ię tn io n a spe cjaln y m listem ap o sto lsk im O ctogesim a a d ven ien s, sk iero w an y m do przew odniczącego K om isji, K a rd y n a ła M aurycego R o y a 74. W spom n ia n a rocznica stw o rzy ła okazję do ro zw ażen ia ro li K ościoła w dziedzinie z a g ad n ie ń dotyczących spraw iedliw ości w dzisiejszym św iecie i d a ła m ożność uczynić jeszcze b a rd z ie j sk u teczn ą dzia łalność P ap iesk ie j K o m isji „ Iu stitia e t P a x ” 75. W dziedzinie spo 70 Mp. Cath. Ch. E. n. II: AS 59 (1976) 27 (PPK, t. I, z. 3, nn. 1439—1440).
71 ASS 59 (1967) 257—299.
72 Cz. S t r z e s z e w s k i , Sprawiedliwość i pokój, Osiem lat dzia łalności Papieskiej i K rajow ej K om isji „Iustitia et P ax”, C hrześcija
nin w świecie, 8 (1976) n r 1, s. 53.
73 S. S w i e ż a w s k i , Zadania św ieckich w ynikające z „Iustitia et
Pax”, A teneum kapłańskie, 71 (1968) 233, 235.
74 AAS 63 (1971) 401—441.
łecznej K ościół m a p ełn ić p o d w ó jn e za d an ie : ośw iecać i nauczać ludzi, b y p o zn ali p ra w d ę i w y b ra li w łaściw ą d rogę w śró d różnych d o k try n o d d ziały w u jący ch n a ch rześcijan, a poznaw szy p ra w d ę u siln ie s ta ra li się o sk u teczn e d ziałan ie w służbie ludzkości. N ie w y sta rc z y ty lk o głosić ogólne zasady, w ygłaszać oceny, p o tęp iać n a ru sz a n ie spraw iedliw ości, ale te m u m a w tó ro w a ć poczucie w łas nego obo w iązk u i k o n k re tn a działalność 76.
Z p ro b le m a ty k ą ro zw o ju i p o stę p u lu d ó w bard zo ściśle zw iąza n a je st sp ra w a p okoju, k tó ry je s t p rz ed m io tem za in te re so w ań P a p ieskiej K om isji od sam ego początku, n a co zre sztą w sk a z u je choć b y jej n azw a. Je d n a k ż e w p ierw szy ch la ta c h p ra c K om isji sp raw a ta n ie b y ła przez n ią w sposób z a d a w a lają c y ro zp raco w an a. Do p ie ro p o w sta n ie w łonie K o m isji K o m ite tu P o k o ju rozpoczyna ok re s in te n sy w n e j działalności n a ty m odcinku. S p ra w a p o k o ju to n iezw y k le w ażny, ale b io rąc pod uw ag ę b u rz liw ą a tm o sfe rę w spół czesnego św ia ta, n iesły ch an ie tr u d n y odcinek p ra c P ap iesk iej K o m isji.
P o w ażn y m zag rożeniem d la p o k o ju je s t w yścig zb ro je ń , k tó ry z ro k u n a ro k p rz y b ie ra coraz w iększe tem po. N a te n te m a t sze rz y się u w ielu lu d zi fałszyw e p rz ek o n an ie, że p o lity k a zb ro je ń je s t konieczna, gdyż je d y n y m p okojem , k tó re g o osiągnięcie je s t dziś m ożliw e, je s t pokój o p a rty o ró w n o w ag ę sił zb ro jn y ch . P rz e k o n a n ie ta k ie je s t n ie ty lk o b łędne, ale ró w n ież b ard zo niebezpieczne, g dyż n ie g w a ra n tu je trw a łeg o p o k o ju , a zm ag azy n o w an a b ro ń je st u staw iczn y m jego zagrożeniem , m ogącym w każd ej chw ili d o p ro w adzić do k a ta stro fa ln e g o zniszczenia lu d z k o ś c i77.
R e zu ltatem p ra c P a p iesk iej K om isji „ Iu stitia e t P a x ” w dziedzi n ie ro z b ro je n ia je s t d o k u m e n t: Stolica A p o sto lsk a a rozbrojenie, w y d a n y w 1976 ro k u 78. D o k u m e n t o m aw ia w ielk ie n ieb ezp ieczeń stw o tk w ią c e w z b ro jen ia ch , ich a b su rd , n a z y w a ją c je n ie s p ra w ie dliw ością, n a ru sz a n ie m p ra w a , krad zieżą, błędem , w iną, szaleń stw em . D o k u m en t p o d a je zasady, k tó re uczynią ro zb ro jen ie sp ra w ie d liw y m i e fe k ty w n y m oraz p o d k re śla konieczność pow o łan ia o rg a n iz a c ji w y sp ecjalizo w an y ch w k w e stii ro z b ro je n ia 79.
P okój w e w n ą trz n a ro d ó w i m ięd zy n a ro d a m i je s t p o d staw o w y m w ym ogiem spraw iedliw ości. Z ag ad n ie n iu sp raw ied liw o ści pośw ięca. P a p ie sk a K o m isja w iele m iejsca w sw oich pracach . K o rzy sta przy ty m z licznych w yty czn y ch , ja k ie w te j m a te rii d a ją p ap iesk ie do k u m e n ty . W iadom o ró w n ież, że te j sp ra w ie zo stał p ośw ięcony
76 Tamże, n. 48: AAS 63 (1971) 437—438.
77 P a w e ł VI, Przem ówienie z 10. I. 1972, AAS 64 (1972) 54—55 (tłum. B. Różycka).
to Papieska Kom isja „Iustitia et P ax”, Le Saint Siege et la deserm ent, Cite du Vatican 1976 (tłum. M. Łętowski, Chrześcijanin w świecie, 10(1978) n r 3—4, ss. 221—235).
