Tadeusz Maszczyński
Muzeum Świętokrzyskie na
Dwudziestolecie PRL
Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego 2, 53-56
1964
MUZEUM ŚWIĘTOKRZYSKIE N A DWUDZIESTOLECIE
PRL
R E O R G A N IZ A C JA D Z IA Ł U HISTORYCZNEGO
Istn iejący od daw na w M uzeum Ś w iętokrzyskim w K ielcach Dział H isto ryczny nie posiadał żadnej stałej ekspozycji. P lan y zorganizow ania stałej w ystaw y, przedstaw iającej dzieje K ielc na tle regionu nie zostały dotych czas n aw et w części zrealizow ane z b ra k u odpow iednich pomieszczeń. W m a gazynie działu zn a jd u je się w iele cennych eksponatów , które, przechow yw ane od lat, czekają n ad a l na m ożliwość eksponow ania. Mimo uchw ały WRN sprzed p aru la t w spraw ie przydziału dodatkow ych pomieszczeń dla m uzeum , spraw a zorganizow ania tej ekspozycji jest w tej chw ili n ieak tu a ln a i w ydaje się, iż może to nastąp ić dopiero po otrzym aniu na cele m uzealne pałacu po- biskupiego, obecnej siedziby WRN.
Z in icjaty w y W ydziału P ro p ag an d y KW PZPR i W ydziału K u ltu ry WRN w K ielcach zostanie zorganizow any w Muzeum Św iętokrzyskim Dział Hi storii W alk o W yzw olenie N arodow e i Społeczne w Kielecczyźnie. W w y niku realizacji postulatów dotyczących upow szechniania historii najnow szej, zaw arty ch w re feracie tow. G om ułki, w ygłoszonym na X III P lenum КС P Z PR , w części w yrem ontow anego gm achu m uzeum urządzona będzie stała ekspozycja pośw ięcona okresow i okupacji i p ow staw aniu w ładzy ludo wej w Kielecczyźnie.
Mała pow ierzchnia w ystaw ow a uniem ożliw ia obecnie przygotow anie w y staw y, k tó ra om aw ianie h isto rii w alk o w yzw olenie narodow e i społeczne rozpoczęłaby od in su rek cji kościuszkow skiej. P ow stanie to znalazło p rz e cież żyw y odgłos i poparcie ludności Kielecczyzny. W pow iatach: radom skim i opoczyńskim p ow stały oddziały partyzan ck ie złożone z chłopów. W XIX w. w k o lejnych w y darzeniach politycznych o ch a rak terze ogólnopolskim — n ie m ałą rolę odegrała Kielecczyzna. P ostać ks. Ściegiennego, któ ry w oparciu o m asy chłopskie zorganizow ał pow stanie w 1844 r., w inn a znaleźć poczesne m iejsce w ekspozycji. Jego w y stąpienie i ideologia pozostają w ścisłym zw iązku z następ n y m w ydarzeniem ,
Na początku 1861 r. całą K ielecczyznę ogarnął ruch chłopski o nie spo tyk an y m dotychczas zasięgu i rozm iarach, jako w yn ik stałego pogarszania się położenia w łościan. Bodźcem zew nętrznym tych w rzeń było w łaśnie w y stąpienie ks. Ściegiennego, ich zaś rezu ltatem — ukaz carski z m aja 1861 r. zam ieniający pańszczyznę na okup praw ny.
54 Tadeusz Maszczyński
P o w stan ie styczniow e — od początku swego w ybuchu działaniam i w o jen n y m i objęło Kielecczyznę. G óry Ś w iętokrzyskie stanow iły jedno z w aż niejszych ognisk w alk pow stańczych. W skład oddziału Langiew icza, k tó ry odniósł kilk a sukcesów w Kielecczyźnie, w chodzili rów nież robotnicy z Z a głębia Staropolskiego. Mimo że w ładze pow stańcze nie doprow adziły do m a sowego udziału chłopów w pow staniu, w iele oddziałów party zan ckich sk ła dało się głów nie z ludności w iejskiej.
U m asow ienie i upolitycznienie w alki klasow ej w o statn im dw udziesto leciu X IX w., zwłaszcza w ośrodkach przem ysłow ych Kielecczyzny, oży w iony w latach 1911—1914 ruch robotniczy k ierow an y przez SDKPiL, P P S - -Lew icę oraz P PS, organizow anie Rad D elegatów Robotniczych po odzyska niu niepodległości, w reszcie działalność K PR P, później K P P — oto najw ażniejsze tem aty, któ ry ch ekspozycja w M uzeum Ś w iętokrzyskim um ożliw i poznanie h istorii w alk o w yzw olenie narodow e i społeczne w K ie lecczyźnie. Dla zaprojektow anego działu wyżej zasygnalizow ane zagadnienia stanow ią program m aksim um , którego całkow itą realizację uzależniam y od otrzy m ania dodatkow ych pomieszczeń.
W Y S T A W A K I E L E C C Z Y Z N A W X X - L E C I E P O L S K I L U D O W E J Dla uczczenia D w udziestolecia PRL M uzeum Ś w iętokrzyskie, przy w spół pracy W ydziału P ropag an d y KW PZPR w K ielcach, organizuje w ystaw ę objazdow ą, k tórej celem jest pokazanie społeczeństw u, zwłaszcza młodzieży, historii:
— w alk P olskiej P a rtii R obotniczej, G w ardii, A rm ii Ludow ej i innych organizacji walczących z oku pantem na teren ie Kielecczyzny,
— w alk o w ładzę dla m as pracujących,
— dorobku Kielecczyzny w m inionym dw udziestoleciu.
B ogate trad y c je rew olucyjne robotników i chłopów z jednej strony, z drugiej zaś zacofanie i przeludnienie w okresie m iędzyw ojennym spraw iły, że Kielecczyzna stała się jednym z głów nych ośrodków działalności PPR , GL i AL.
P rzypom nienie starszym , pokazanie m łodzieży tragicznych dni okupacji, h istorii tw orzenia nowej rzeczyw istości, budow ania przez P P R nowego po litycznego, społecznego i gospodarczego ładu w w a ru n k ach bardzo tru d n y ch i z poniesieniem w ielu ofiar — pozwoli zrozumieć, dostrzec i odnieść się z pietyzm em do tego wszystkiego, co posiada obecnie Kielecczyzna.
Zniszczona m orzem bezpraw ia i zbrodni, w yludniona ludobójczym i p ra k ty k am i hitleryzm u, K ielecczyzna w w yzw olonym k ra ju , w innej rzeczyw i stości i odm iennych w a ru n k ach zaczęła tw orzyć i budow ać od now a W iel kość, P otęgę i N ienaruszalne J u tro P olski Ludow ej.
To, co obecnie posiada K ielecczyzna, poprzedził nie tylk o najb ardziej tragiczny okres w tysiącletniej h istorii P olski — lata II w o jn y św iatow ej. O kres m iędzyw ojenny, w którym — jak stw ierdził tow G om ułka w re fe ra cie wygłoszonym na XV P lenum КС P Z PR — P olska była k ra je m biednym , o nierozw iniętej ekonom ice”, szczególnie w yraźne zostaw ił piętno w woj. kieleckim . S ytu ację Kielecczyzny w latach 1918—1939 m ożna bowiem scha rak teryzow ać następująco: nędza, zacofanie, p rzeludnienie, pogarszająca się z roku na rok sytuacja ekonom iczna na wsi, ciągły spadek cen artyk ułów
rolnych, spadek płac w przem yśle, w zrost bezrobocia, pogarszające się w a ru n k i bytow e szerokich m as pracujących, areszto w an ia, w yrok i i ciągły te rro r w ładz sanacyjnych, stosow any wobec kom unistów . Te zagadnienia rów nież przedstaw ione będą na w ystaw ie.
Z organizow ana w ro k u obchodów D w udziestolecia Polski Ludow ej ekspo zycja czcić będzie pam ięć nie tylko tych, k tó rzy zginęli, „by ziemi ojczystej i dom owi zapew nić w ieczystą n ienaruszaln ość”. P rzypom ni dowódców od działów p artyzanckich i zasłużonych w w alce z okupantem oraz tw orzących now y społeczny i polityczny porządek, któ rzy zajm ują dziś odpow iedzialne stanow iska społeczne i państw ow e. E kspozycja stanow ić będzie ponadto m em ento dla now ej generacji, k tó ra z każdym rokiem oddala się od tam ty ch straszliw ych dni. Będzie ona w reszcie udokum entow aniem i potw ierdzeniem słuszności frag m en tu cytow anego w yżej re fe ra tu tow. G om ułki, że „socja lizm w ydobył nasz k ra j z zacofania i ubóstw a, z niem ocy i beznadziejności, k tó re cechow ały Polskę burżuazyjną. W ciągu 20 la t zlikw idow ał w iekow y niedorozw ój ekonom iczny naszej ojczyzny, przekształcił ją w dynam icznie ro zw ijający się k ra j przem ysłow o-rolniczy, otw orzył przed nią szerokie p ersp ektyw y dalszego rozw oju i ro z k w itu ”.
56 Tadeusz Maszczyński РЕОРГАНИЗАЦИЯ ИСТОРИЧЕСКОГО ОТДЕЛЕНИЯ В Свентокркижском музее будет организован Отдел истории борьбы за национальное и социальное освобож дение в Келецком крае. Приготавливаемая в ы с т э е к э отделения покажет участие Келецкой земли в общенародных собы тиях, начиная с восстания Костюшко по Вторую мировую войну. Ж елая отпраздновать двадцатилетие существования Польской Народной Республики, Свентокжижский музей при участии отдела пропаганды ВК ПСРП в Кельцах организует передвижную историческую выставку, обсуждающ ую возникновение народной власти и достижения Келецкой земли за период двадцатилетнего существования Польской Народной Республики.
REORGANIZATION OF THE HISTORICAL SECTION OF THE ŚWIĘTOKRZYSKI MUSEUM
In the Św iętokrzyski Museum there w ill be organized a special Section of the H istory of Struggles for National and Social Liberation in the province of Kielce. An exhibition of this section, now in preparation, w ill show the participation of the Province of K ielce in n ation -w ide events, from the Kościuszko Insurrection up to the World War II.
In celebration of the 20th anniversary of Polish P eople’s Republic, the Ś w ię tokrzyski Museum, w ith the help of the Propaganda Section of the Executive Com m itee of Polish Workmen’s Party, is organizing a circuit H istorical Exhibition devoted to the genesis of the people’s power, as w ell as, to the achievem ents of the Province of K ielce in the tw enty years’ period of Polish P eop le’s Republic.
