Biuletyn ekumeniczny

Władysław Miziołek

Biuletyn ekumeniczny

Collectanea Theologica 38/2, 131-152

BIULETYN EKUMENICZNY

Zawartość: I. W IA DO M O ŚC I Z P O L SK I I ZE ŚW IA T A . 1. — S ym p ozju m n a u k o w e p o św ięco n e p ro b lem a ty ce ek u m en iczn ej (K raków ), 2. — II O g óln o­ p o ls k ie S p o tk a n ie E k u m en iczn e D u szp a sterzy (W arszaw a), 3. — S p o tk a n ie k a - to lic k o -p r a w o sła w n e w L en in g ra d zie. II. Z A G A D N IE N IA TEO LOG ICZNE.

1. — P ra w ica , cen tru m i le w ic a ch rześcija ń sk a a p rob lem zjed n o czen ia ch rześcija n . 2. — Sob orow a D ek la ra cja o W oln ości R elig ijn ej w stę p n y m w a ­ ru n k iem w sz e lk ie g o dialogu . *

I. W IA DO M O ŚC I Z P O L SK I I ZE Ś W IA T A

1. Sym pozjum naukow e pośw ięcone problem atyce ekum enicznej S ta ra n iem P o lsk ie g o T o w a r z y stw a T eologiczn ego w K ra k o w ie p rzy c z y n ­ n ym p op arciu m etro p o lity k ra k o w sk ieg o k s. k ard yn ała K arola W o j t y ł y w d n ia ch 16 i 17 listo p a d a 1967 r. od b y ło się w p ałacu a rcy b isk u p ó w k r a k o w ­ sk ich S y m p o zju m n a u k o w e p o św ię c o n e prob lem om ek u m en iczn y m . B ra li w n im u d zia ł w ra z z ks. kard. W o j t y ł ą i k s . bpem A . P a w ł o w s k i m , rek to rzy i p ro feso ro w ie se m in a r ió w d u ch o w n y ch d iecez ja ln y ch i za k on n ych m a ją cy ch sw e sied zib y na te r e n ie K rak ow a, oraz p r z e d sta w ic ie le sem in a rió w d u ch o w n y ch z P rzem y śla i T arn ow a.

S y m p o zju m za g a ił p rezes P o lsk ie g o T o w a rzy stw a T eo lo g iczn eg o w K ra­ k o w ie k s. doc. W ła d y sła w S m e r e k a k reślą c jego cel, k tó ry m je s t próba s fo rm u ło w a n ia w y n ik a ją c y c h z so b o ro w y ch p o stu la tó w ek u m en iczn y ch k o n ­ k retn y ch w y ty c z n y c h w k w e s tii w y c h o w a n ia i n au czan ia p rzy szły ch k a p ła ­ nów . J e st to p ie r w sz e sy m p o zju m n a te r e n ie P o lsk i o ch arak terze n a u k o w y m . D z ia ła ją c y od k ilk u la t ośrod ek w a r sz a w s k i m a raczej ch arak ter p o p u la rn o - d u s z p a s te r s k i.1

R efera t w p ro w a d za ją cy na te m a t H ist o r ii e k u m e n i z m u i w y t y c z n y c h e k u ­

m e n i c z n y c h z a w a r t y c h w d o k u m e n t a c h s o b o r o w y c h , a z w ł a s z c z a w D e k r e c ie o e k u m e n i z m i e w y g ł o s i ł ks. dr E u g en iu sz F l o r k o w s k i . R u ch e k u m e ­

niczn y p o w sta je w ło n ie p ro testa n ty zm u , a d a tu je się od p ierw szeg o d z iesią tk a la t o b ecn ego stu le c ia . D a lszy jego, bardzo zresztą w a ż n y etap , to u tw o rzen ie Ś w ia to w e j R ady K o ścio łó w w 1948 r. na zjeźd zie w A m sterd a m ie, do k tórej, jak d o ty ch cza s n ie w ch od zą k a to lic y , ch oć p o sy ła ją już o b ecn ie na sp o tk a n ia

* R ed ak torem n in iejszeg o b iu le ty n u je st ks. W ła d y sła w M i z i o ł e k, W arszaw a.

1 S ek cja teo lo g iczn a K o m isji E k u m en iczn ej E p isk op atu P o lsk i zorgan izo­ w a ła w W a rsza w ie dw a n a u k o w e zja zd y o g ó ln o p o lsk ie w d n iach 2. V I. 1965 r. i 15. II. 1967 r. (u w agi red a k cji).

ek u m en iczn e z jej in ic ja ty w y z w o ły w a n e, sw oich p r z e d sta w ic ie li. P rzez długi okres b ow iem sto su n ek K o ścio ła k a to lick ieg o do ru ch u ek u m en iczn eg o ce c h o ­ w a ła duża rezerw a. S y tu a c ję tę zm ien ia dopiero In stru k cja Ś w . O fficju m z 1949 r. D e m o t io n e o e c u m e n ic a , a zw ła szcza p o n ty fik a ty pp. J a n a X X II I i P a w ł a V I. W yrazem ich ek u m en iczn ej d ążn ości są p rzed sięw zięcia sob o­ ro w e oraz S ek reta ria tu do S p ra w J ed n o ści C h rześcijan k iero w a n eg o przez k ard yn ała B e a.

D ochodząc do zasad n iczych treści S ob orow ego D e k r e t u o e k u m e n i z m i e i a k cen tó w ek u m en iczn y ch K o n sty tu cji L u m e n G e n t i u m r e fe r e n t stw ierd ził, że p od sta w o w ą w o lą Jezu sa C h rystu sa je s t jed n ość sp o łe c z e ń stw c h rześcija ń ­ sk ich . R ozłam y, k tó re istn ie ją jako w y n ik obopólnej w in y , są p rzeciw n e w o li B ożej. Z adaniem te d y w sz y stk ic h ch rześcija n je s t d ą żen ie do jed n o ści, k tórej od b u d ow a p o w in n a op ierać się z p u n k tu w id zen ia K o ścio ła k a to lic k ie g o na n a stęp u ją cy ch założeniach :

1. Istn ie je rea ln a w ię ź p om ięd zy w sz y stk im i ch rześcija n a m i op ierająca się o w sp ó ln e środki zb aw ien ia: S ło w o B oże p isa n e, cn o ty teo lo g iczn e oraz dary D ucha św .

2. Z b a w ien ie lu d zi d o k o n u je się poprzez c h rześcija ń sk ie w sp ó ln o ty r e li­ g ijn e (a n ie m im o ty ch w sp ó ln o t czy ponad nim i), bo is tn ie ją w nich e le m e n ty p ra w d ziw eg o K ościoła C h ry stu so w eg o . D rogę zaś i środ k i p row ad zące do z je d ­ n oczen ia streścić m ożna w n a stęp u ją cy ch p unktach:

a) U su w a n ie op in ii, p o g lą d ó w i d ziałań , k tóre n ie o d p ow iad ają p ra w d zie o fa k ty czn y m sta n ie w sp ó ln o t ch rześcija ń sk ich .

b) P o d a w a n ie o b ie k ty w n y c h in fo rm a cji o fa k ty c z n y m sta n ie w sp ó ln o t ch rześcija ń sk ich oraz rz e te ln e p rzed sta w ia n ie i w y ja śn ia n ie zasad k a to lick ich .

c) O dnow a życia ch rześcija ń sk ieg o w K o ściele k a to lick im , b y jego o b licze bardziej św ieciło b la sk ie m ca łej i p ełn ej p raw d y.

d) S tu d iu m te o lo g ii b raci ch rześcija n b ez w sz e lk ic h uprzed zeń , a w im ię o b iek ty w izm u .

e) W spółpraca w różn ych d zied zin ach życia, a zw ła szcza w sp ó ln a m o ­ d litw a i u czestn ictw o w czy n n o ścia ch św ię ty c h (p ra w o sła w ie).

M ów iąc o a sp ek ta ch ek u m en iczn y ch K o n sty tu c ji L u m e n G e n t i u m

ks. dr F l o r k o w s k i zw r ó c ił szczeg ó ln ie u w a g ę n a p ro b lem p rzy n a leżn o ści do K ościoła k a to lick ieg o .

K s. dr A lfo n s S k o w r o n e k p r z e d sta w ił O m ó w i e n i e D y r e k t o r i u m E k u ­

m e n i c z n e g o z 14. V. 1967 r., k tó re w y d a n e zo sta ło przez S e k r e ta r ia t do S p ra w

Jed n ości. Są to szczeg ó ło w e w y ty c z n e p ły n ą c e z o g ó ln y ch za leceń D e k r e t u

o e k u m e n i z m i e .

W szyscy są w e z w a n i — g ło si D y rek to riu m — do w y s iłk ó w w k ieru n k u jed n o ści w sz y stk ic h ch rześcija n , n ie e lita , lecz c a ły lu d Boży,. T oteż n ie w s k a ­ zany je s t ek u m en iczn y p ru d en cja lizm , k tóry ob aw ia się n a w e t n ajm n iejszeg o ry zy k a i pod p retek stem roztrop n ości w y łą c z a się z w sz e lk ie j a k cji na rzecz zb liżen ia . A b y tem u zap ob iec D y rek to riu m zaleca o rg a n iza cję p racy e k u m e ­ niczn ej na szczeb lu d iecez ji lu b ok ręgu przez stw o r z e n ie k o m isji d ie c e z ja l­ n ych i k ra jo w y ch , d aje in str u k c je d otyczące ch rztu u d ziela n eg o „sub co n d i- tio n e ” i w y zn a n ia w ia r y sk ła d a n eg o przez d orosłych , a w r e sz c ie zach ęca do w sp ó ln y ch m o d litw o jed n o ść i p r zestu d io w a n ia p r o b le m a ty k i „com m u n ica- tio in sa c r is”.

„D y rek to riu m ” n ie ro zw ią zu je w szy stk ich p ro b lem ó w , bo to jest n ie m o ­ ż liw e . Z resztą je st to ty lk o jego część p ierw sza . D ru ga jest w p rzygotow an iu . K s. S ta n isła w S z y m a ń s k i S J z K a lisza za ją ł s ię p rob lem em W y c h o ­

w an ia e k u m e n i c z n e g o w sem in a r i a c h d u c h o w n y c h . P o n ie w a ż refe r a ty n a stęp n e

m ia ły zająć się n au czan iem ek u m en iczn y m w p o szczeg ó ln y ch d y scy p lin a ch teo lo g iczn y ch , p r e le g e n t sk o n cen tro w a ł s ię na fo rm a cji a scety czn ej i a p o sto l­ sk iej a lu m n ó w . J est to zad an ie ca łeg o grona p ro feso rsk ieg o , a le szczeg ó ln ie ojca d u ch ow n ego. Ma on w szczep ia ć w serca a lu m n ó w m iło ść do b raci od­

łą czo n y ch i cn oty, k tóre k rzew ią du ch a ek u m en iczn eg o — cier p liw o ść, roz­ trop n ość i m ąd rość n adprzyrodzoną, a n ad e w sz y stk o sza cu n ek d la k ażd ego czło w ie k a oraz g łęb ok ą pok orę. C elem u n ik n ięcia fa łsz y w e g o iren izm u n ależy w y tw o r z y ć u a lu m n ó w p o sza n o w a n ie d la m ąd rych d y r e k ty w S oboru i S to lic y A p o sto lsk ie j.

A b y n a tch n ąć p osza n o w a n iem do in n y ch ob rząd k ów zw ła szcza ty ch , k tóre istn ieją na teren ie p rzy szłej ich p racy n a leża ło b y zapraszać z celeb rą odpo­ w ied n ich k a p ła n ó w w tych obrządkach.

P rzy d a ło b y się w sem in a ria ch co m ie sią c n a b o żeń stw o sp e c ja ln e o je d ­ ność ch rześcija ń stw a , a ta k że dostęp do w ia d o m o ści ek u m en iczn y ch i cza so ­ pism braci od łączon ych .

Sob ór P o w szech n y W a ty k a ń sk i II w D e k r e c ie o e k u m e n i z m i e zaleca p o ­ d a w a n ie nauki te o lo g ii w a sp ek cie ek u m en iczn y m , b y coraz d o k ła d n iej o d ­ p o w ia d a ła fa k ty czn em u sta n o w i rzeczy (nr 10).

Z a lecen ie to odnosi się ró w n ież do teo lo g ii m oraln ej. N i e k t ó r e a s p e k t y

s o b o r o iv y c h w s k a z a ń e k u m e n i c z n y c h w te ologii m o r a l n e j za sy g n a lizo w a ł

ks. dr J a n K o w a l s k i .

S k oro Sobór tw ierd zi, że „nie m a p raw d ziw ego ek u m en izm u b ez w e w n ę tr z ­ nej p rz e m ia n y ” (nr 7) a do e ty k i n a leżą lu d zk ie „agen d a”, n a leży zatem ety czn e zasad y ew a n g e lic z n e tak u jąć, b y je d n o c z y ły z B ogiem jako z cele m lu d zk ieg o życia, a tak że i w sz y stk ic h lu d zi p o m ięd zy sobą, zw ła szcza ch rześcija n . U jęcie to u w zg lęd n ić p o w in n o w s z y stk ie a sp e k ty i p otrzeb y w sp ó łczesn o ści. U n i­ kając fa łsz y w e g o iren izm u , n ie p o m ija ją c zagad n ień k o n tro w ersy jn y ch n a le ­ ża ło b y jed n ak sk o n cen tro w a ć się na zasadach p o d sta w o w y ch , p a m ięta ją c 0 h iera ch ii praw d w k a to lick iej ety c e . N ie m ogą też m o ra liści p o m in ą ć s tu ­ dium d ok tryn y etyczn ej braci o d łączon ych , tym b ard ziej, że d o ty ch cza so w y stan badań jest ubogi, jak na to w sk a z u je B ib l io g r a f ia o b c o ję z y c z n a teologii

m o r a ln e j z o sta tn ie g o ć w i e r ć w i e c z a (1940— 1964) ks. S tan . O l e j n i k a .

B iorąc pod u w a g ę n a jn o w sze w y n ik i k o n fro n ta cji na tem a t zb ieżn ości w n au ce św . T o m a s z a i L u t r a , n a jn o w sze b ad an ia nad sto su n k iem P ism a św . i T rad ycji, n ie p o m ija ją c p o stu la tó w ja k ie od p ię ć d z ie się c iu la t w y su w a się pod ad resem k a to lick iej teo lo g ii m o ra ln ej, w y d a je się, że jej n a j­ bard ziej ek u m en iczn y m u jęciem b ęd zie sk o n cen tro w a n ie się ok oło p roblem u p o w o ła n ia czło w ie k a p rzez B oga. Jego zaś ro zw ią za n ie le ż y w B ib lii. B ib lia o d czytan a w K o ściele będ ąca p u n k tem w y jśc ia p o zw o li na zb u d o w a n ie n au k i m oraln ej zgodnej z ten d en cja m i i p ro b lem a m i a k tu a ln y m i.

W ychodząc od stw ierd zen ia e w o lu c ji, jaką od la t k ilk u n a stu zw ła szcza zau w aża się w p rzed sta w ia n iu p rzez h isto ry k ó w k o śc ie ln y c h osob y L u t r a 1 jego w y stą p ie ń , ks. dr G u sta w K 1 a p u c h p r z e d sta w ił p o stu la ty pod a d re­ sem E k u m e n i c z n e g o n auczania h is to rii Kościo ła. C elem u n ik n ięcia s u b ie k ty ­ w izm u h istoryk zarów no w b ad an iach , jak i w u jęcia ch p ed a g o g iczn y ch h is to ­ rio g ra fii k o ścieln ej m a m ieć na celu jed y n ie d ą żen ie i szu k a n ie p raw dy i ty lk o p raw d y.

E k u m e n i z m a B ib lia to tem a t rozw ażań ks. dr J ó zefa H o m e r s k i e g o .

R e fe r e n t w y a k c e n to w a ł te e le m e n ty w P iśm ie św ., k tóre są w sp ó ln ą w ła s n o ­ ścią ca łeg o rodzaju lu d zk ieg o . W sk a za ł ta k że na B ib lię jako na w zór p o sza n o ­ w a n ia dla każdej relig ii. N a le ż a ło b y zatem każd em u p rzeczy ta ć ca łe P ism o św . P o n iew a ż p ra w ie c a ły S ta ry T esta m en t n a p isan y z o sta ł w języ k u h eb ra j­ sk im , n a leża ło b y jed n ak u trzym ać w r a t io s t u d i o r u m w sem in a ria ch d u ch o w ­ n ych n au czan ie tego języ k a . B ez zazn ajom ien ia się p rzy n a jm n iej z jego d u ­ chem n ie ła tw e jest zro zu m ien ie h isto r ii zb a w ien ia jaką w so b ie B ib lia k ryje.

A s p e k t e k u m e n i c z n y w w y k ł a d z i e te o lo g ii d o g m a t y c z n e j p r z e d sta w ił

ks. dr S te fa n M o y s a S J z W arszaw y. D o k u m en ty sob orow e, a zw ła szcza D ek rety o ek u m en izm ie i fo rm a cji k a p ła ń sk iej w raz z K o n sty tu cją o O bja­ w ien iu B ożym su geru ją zm ia n ę d o ty ch cza so w ej m e n ta ln o śc i teo lo g iczn ej i zró w n o w a żen ie in te le k tu a ln e g o i e g zy sten cja ln eg o asp ek tu p raw d y. To p o ­

cią g a za sobą ta k że zm ia n ę d o ty ch cza so w eg o w y k ła d u te o lo g ii d ogm atyczn ej, je ś li m a od p o w ia d a ć d u ch o w i Soboru. Z m iana ta op iera się na w y p e łn ie n iu trzech za sa d n iczy ch w a ru n k ó w :

1. Z w rotu do ży w eg o S ło w a B ożego jak o źród ła te o lo g ii. 2. U w z g lę d n ie n ia h iera rc h ii p raw d o b ja w io n y ch . 3. Z w rotu te o lo g ii do św ia ta .

S ło w o B oże jak o czy n n ik p rzek a zu ją cy p ra w d ę m a p o d w ó jn y charakter: d y n a m iczn y i k o n cep tu a ln y . T oteż w w y k ła d z ie te o lo g ic z n y m sta n o w ią cy m p ew n ą sy n tezę, k tórego stru k tu ra ogarn ia o ile m o żn o ści ca ło ść o b ja w ien ia i p o w in n a z n a tu ry sw ej o d p ow iad ać stru k tu rze k e r y g m a tu ch rześcija ń sk ieg o , p o m in ięcie a sp ek tu d y n a m iczn eg o , jak to się d ziało d o ty ch cza s, je s t p o w a ż ­ n ym b rak iem św ia d czą cy m o n iezro zu m ien iu isto tn e g o w y m ia r u te o lo g ii. A b y w y k ła d w y r a ż a ł te n d y n a m iczn y a sp ek t S ło w a Bożego,- w in ie n u ży w a ć od p o­ w ie d n ic h pojęć, języ k a i fo rm y , k tórych szu k ać n a le ż y w B ib lii.

Taż B ib lia , jak ok reśla nr 11 D e k r e t u o e k u m e n i z m i e su g eru je h iera rch ię praw d i o d p o w ied n i ich porząd ek . Istn ie ją p ra w d y d o ty czą ce porząd k u celu , czy p orządku środ k ów do zb a w ien ia . W ek u m en iczn y m w y k ła d z ie d o g m a ­ ty czn y m chodzi o z g łę b ie n ie p raw d fu n d a m en ta ln y ch i w sp ó ln ie w y z n a w a ­ n ych p rzez w sz y stk ic h ch rześcijan , co u ła tw i z b ie g ie m czasu lep sze p ozn an ie i w y ja śn ie n ie różnic teo lo g iczn y ch , k tóre jeszcze d zielą .

T eolog bada sk ru p u la tn ie za w a rto ść ch rześcija ń sk ieg o przekazu, ta k ieg o jak się u k azu je w P iśm ie św ., tłu m a czo n y m i w y ja śn ia n y m p rzez ż y w ą tra ­ d y c ję K ościoła. M usi p a m ię ta ć jed n ak , że p o w in ie n p rzek a zy w a ć S ło w o B oże lu d ziom sw eg o w ie k u , n ie w fo rm ie k ery g m a tu , le c z r e fle k s y jn ie op racow an ej n au k i. D la teg o trzeba b ad ać fen o m en o lo g icz n ie ta k że a k tu a ln ą r z eczy w isto ść św ia ta . P rzez a n a lizę filo z o fic z n ą trzeb a m u się w g łę b ić w r z e c z y w isto ść c z ło ­ w ie k a i św ia ta , rozpoznać k ieru n ek jego e w o lu cji, od czy ta ć zn a k i czasu ch a ­ r a k tery sty czn e d la ep ok i, w k tórej żyje, a ta k że p r o b lem a ty k ę, k tóra go in ­ te r e su je . To w ła śn ie b ad an ie, ta a n a liza pokaże te o lo g o w i, że m u si się liczy ć z rzeczy w isto ścią św ia ta w sp ó łczesn eg o , stąd w im ię jed n o ści zw rot do c z ło ­ w ie k a i do św ia ta .

O statni w r e sz c ie refera t w y g ło s ił ks. dr R om u ald R ak z K U L na tem at

E k u m e n i z m w teo l o g ii p a s t o r a ln e j . S z c zeg ó ln ie in te r e su ją c e b y ły w sk a za n ia

p rak tyczn e sk ie r o w a n e pod a d resem p a sto ra listó w : o g ó ln e i szczeg ó ło w e. P o d ­ sta w o w y m i i o g ó ln y m i w sk a z a n ia m i d la p a sto r a lis ty są:

1. S tw o rzen ie n ow ej w iz ji K o ścio ła w oparciu o K o n sty tu c je S ob orow e

L u m e n g e n ti u m j G a u d i u m e t s p e s oraz w oparciu o e n c y k lik ę P a w ł a VI E c c le sia m suam .

2. R zeteln e za zn a jo m ien ie k sięży , a poprzez n ich ta k ż e i w iern y ch , z d e ­ k reta m i so b o ro w y m i o ek u m en izm ie i o K ościołach W sch od n ich , a ta k że z n a j­ n o w szy m i d y rek to ria m i i in stru k cja m i S to lic y A p o sto lsk ie j od n ośn ie e k u m e ­ nizm u.

3. B ezp ośred n i k o n ta k t p a sto r a listy z K om isją E k u m en iczn ą p rzy E p isk o ­ p acie P o lsk i.

4. Próba u jed n o licen ia w y k ła d ó w o e k u m en izm ie w sem in ariach d u ­ ch o w n y ch .

Ze szczeg ó ło w y ch w sk a za ń na u w a g ę zasłu gu ją:

1. p o stu la t w y r o b ie n ia w k a p ła n a ch i w ie r n y c h p o sta w y ek u m en iczn ej w ży ciu cod zien n ym ,

2. częstsza niż dotąd m o d litw a o jed n o ść ch rześcija ń stw a , 3. w sp ó ln o ta w p r z e c iw sta w ia n iu s ię a teizm o w i,

4. w sp ó ln o ta w a k cji c h a ry ta ty w n ej w sz y stk ic h ch rześcija n ,

5. w sp ó ln a d y sk u sja w za m k n ięty ch grupach na te m a ty zb ieżn e i roz­ bieżn e.

P oza ty m i, roztrop n ość d u szp a stersk a i zn ajom ość s y tu a c ji na w ła sn y m od cin k u p racy p od su n ie jeszcze in n e środki.

W y n ik iem oży w io n ej d y sk u sji po każdym referacie, która m ia ła też w w ie lu w y p a d k a ch charak ter in fo rm a cy jn y , są n a stęp u ją ce p o stu la ty jako ow oc ca łeg o S y m p ozju m E k u m en iczn ego:

1. p rosić E p isk op at P o lsk i o w y d a n ie listu p a stersk ieg o do w iern y ch o sp ra w a ch ek u m en iczn y ch ,

2. w n ie ś ć za p y ta n ie do K o m isji E k u m en iczn ej E p isk op atu P o lsk i, czy b y ­ łoby^ rzeczą m o żliw ą z n iesien ie ek sk o m u n ik i rzuconej przez b isk u p a p ło ck ieg o na m a ria w itó w ,

3. z a le c ić kap łan om i w ie r n y m b liższe i serd eczn iejsze k o n ta k ty z d u ­ c h o w n y m i i św ie c k im i in n y ch w y zn a ń ch rześcija ń sk ich ,

4. za o p a try w a ć w fo rm ie d arów B raci od łączon ych w p u b lik a cje o e k u ­ m en izm ie,

5. p rób ow ać częstszy ch n iż d o ty ch cza s m o d litw w sp ó ln y c h o jedność, 6. u reg u lo w a ć sp ra w ę k o śc io łó w sp orn ych , a tak że, je ś lib y to n ie s t w o ­ rzyło u b oczn ych p reced en só w u życzać sob ie w za jem n ie k o ścio łó w na n a b o ­ żeń stw a ,

7. zbadać i z a lec ić k ieru n ek ek u m en iczn y w w y k ła d a ch różn ych d y sc y ­ p lin teo lo g ii,

8. d o k szta łcić ek u m en iczn ie k sięży p rzez refera ty o tem a ty ce e k u m e n ic z ­ nej na zeb ran iach d ek a n a ln y ch , rejo n o w y ch albo na sp ecja ln y cn syrnpozjacn (na re fe r e n ta ^doskonale n ad aje się ks. B o g u s i a k z d iecez ji o p o lsk iej),

9. zap raszać z refera ta m i do k się ż y przy różnych ok azjach ta k że B raci od łączon ych .

Z ab ierając g ło s na za k o ń czen ie S ym p ozju m , ks. k a rd y n a ł W o j t y ł a w y su n ą ł p rop ozycję p o in fo rm o w a n ia o w y n ik a c h obrad K o m isji E k u m en iczn ej E piskopatu P o lsk i, której p rzew o d n iczy ks. bp Jerzy M o d z e l e w s k i a ta k że p o szczeg ó ln y ch grup B raci ch rześcija n . Z ebrani p rzy jęli p rop ozycję z u zn an iem .

2. 11 Ogólnopolskie Spotkanie Ekum eniczne D uszpasterzy

D n ia 27 listo p a d a 1967 r. o d b yło s ię w W arszaw ie sp o tk a n ie p r z e d sta w i­ c ie li w y d z ia łó w d u szp a stersk ich k u r ii d iecez ja ln y ch oraz k się ż y in te r e su ją ­ cych się szczeg ó ln ie d u szp a stersk ą p ro b lem a ty k ą ek u m en iczn ą . O bradom p rzew o d n iczy ł k s. bp Jerzy M o d z e l e w s k i , p rzew o d n iczą cy K o m isji E k u ­ m en iczn ej E p isk op atu .

K s. b p J . M o d z e l e w s k i zap ozn ał na w stę p ie zeb ran ych z pracam i K o m isji E k u m en iczn ej E p isk op atu .

W 1965 r. o d b y ły się dw a sp o tk a n ia ek u m en iczn e k a p ła n ó w w sk a li k r a ­ jow ej: 29 sty czn ia — d u szp asterzy, a 2 czerw ca — teo lo g ó w . N a o b y d w u sp o ­ tk an iach w y su n ię to p o stu la t u tw o rzen ia sp ecja ln ej k o m isji e p isk o p a tu dla sp ra w ek u m en izm u . K o n feren cja E p isk op atu p rzy ch y liła się do teg o życzen ia i w d n iu 10.11.1966 p o w o ła ła do ży cia K o m isję E k u m en iczn ą E p isk op atu z p rzew o d n iczą cy m k s. bpem J. M o d z e l e w s k i m ; do K o m isji jak o c z ło n ­ k ów m ia n o w a n o 9 k sięży ze w sz y stk ic h w ię k sz y c h m ia st P o lsk i.

R eg u la m in o k reśla n a stęp u ją ce zad an ia K om isji:

a) w p ro w a d zen ie w ży c ie D ek retu D e O e c u m e n is m o oraz d y r e k ty w S to ­ lic y A p o sto lsk iej i K o n feren cji E p isk op atu P o lsk i, d o ty czą cy ch roz­ w o ju ru ch u ek u m en iczn eg o w P o lsce;

b) o rg a n izo w a n ie badań o d n oszących się do p ro b lem a ty k i ek u m en iczn ej oraz u rab ian ie p o sta w y ek u m en iczn ej w śród d u ch o w ień stw a i w ie r ­ n y ch w P o lsce;

c) d ą żen ie do zb liżen ia m ięd zy K o ścio łem k a to lick im i B raćm i o d łą czo ­ n y m i w n a szy m kraju .

K om isja posiada cztery sekcje: T eologiczn ą, D u szp a stersk o -L itu rg iczn ą , In form acyjn ą, K on tak tów .

1. Z adaniem S ek cji T eologiczn ej je s t in icjo w a n ie badań i prac n a u k o ­ w y ch , org a n izo w a n ie e k u m en iczn y ch spotkań teo lo g iczn y ch , grom adzenie i op ra co w y w a n ie m a teria łó w przezn aczon ych do fo rm a cji ek u m en iczn ej d u ­ c h o w ień stw a i do w y k ła d ó w w sem in ariach d u ch ow n ych .

2. S ek cja D u szp a stersk o -L itu rg iczn a o rgan izu je n a b o żeń stw a ek u m e n ic z ­ ne, zw ła szcza w ok resie T ygod n ia P o w szech n ej M o d litw y o J ed n ość oraz o k ta w y Z ielon ych Ś w ią t, rozprow adza m a teria ły ek u m en iczn o -d u szp a stersk ie, urządza sp otk an ia o tem a ty ce d u szp a stersk o -ek u m en iczn ej itp .

3. S ek cja In fo rm a cy jn a grom ad zi i rozprow adza w ia d o m o ści o sta n ie i rozw oju ruchu ek u m en iczn eg o w P o lsc e i zagranicą.

4. S ek cja K o n ta k tó w m a zad an ie in icjo w a n ia sp otk ań i w sp ó łp ra cy m ię ­ dzy k a to lik a m i i ch rześcija n a m i in n y ch K o ściołów , a ta k że k o n ta k tu je się z in n y m i O środkam i E k u m en iczn y m i, zarów no k a to lick im i, jak n iek a to lick im i.

W szyscy czło n k o w ie K o m isji E k u m en iczn ej E p isk op atu n ależą do jednej z w y m ie n io n y c h sek cji. P ra ce K o m isji i p o szczeg ó ln y ch jej sek cji rozw ijają się p o m y śln ie, choć potrzeb a czasu , ab y w y p ra co w a ć s ty l d zia ła n ia i zapoznać się g ru n to w n ie z m eto d a m i i fo rm a m i a k ty w n o ści w tej d zied zin ie.

W d n iu 15 lu te g o 1967 r. od b yło się II o g ó ln o p o lsk ie sp o tk a n ie te o lo g ó w - ek u m en istó w , na k tó re p rzy b y ło 74 k się ż y z całej P o lsk i. W y su n ięto na nim cie k a w e i p o g łęb io n e p o stu la ty od n ośn ie badań n a u k o w y ch ek u m en iczn y ch w P o lsc e i zagran icą.

K o m isja E k u m en iczn a E p isk op atu u trzym u je łą czn o ść z rzy m sk im S e k r e ­ ta ria tem dla S p ra w J ed n o ści C hrześcijan; w y ra zem tej łą c z n o śc i b y ła m .in . w y m ia n a m y ś li co do op racow an ia D y r e k t o r i u m E k u m e n i c z n e g o . D w ie u w a g i w n ie sio n e p rzez naszą K o m isję z o sta ły p rzy jęte przez r zy m sk i S ek reta ria t i u w zg lęd n io n e w tek ście. R ó w n ież w sp ra w ie p rojek tu w y d a n ia w sp ó ln ej z B raćm i o d łączon ym i B ib lii K o m isja p rzesła ła do S e k reta ria tu w R zym ie k o m p eten tn e w y p o w ie d z i p o lsk ic h b ib listó w .

K om isja E k u m en iczn a p o sy ła do R zym u sp raw ozd an ia z rozw oju p racy ek u m en iczn ej w P o lsc e . U trzy m u je ró w n ież k o n ta k ty z ek u m en iczn y m i ośrod ­ k am i za gran icą i w k raju.

K om isja w y s ła ła do w sz y stk ic h sem in a rió w d u ch o w n y ch w P o lsc e , za ­ rów n o d iecez ja ln y ch jak zak on n ych , a n k ie tę d otyczącą fo rm a cji e k u m en icz­ nej a lu m n ó w . A n k ie ta d o ty czy ła szczeg ó ln ie sp ecja ln y ch w y k ła d ó w z p r o b le ­ m a ty k i ek u m en iczn ej oraz u w zg lęd n ia n ia asp ek tu ek u m en iczn eg o w e w s z y s t­ kich d y scy p lin a ch program u n au czan ia sem in a ry jn eg o . Z a g a d n ien iem tym zajęło się ró w n ież środ ow isk o k ra k o w sk ie na sp e c ja ln y m sy m p o zju m e k u m e ­ n iczn ym . S to i ob ecn ie p rzed n am i zad an ie szczeg ó ło w eg o op racow an ia p ro­ gram u nau k ow ej i d u szp a stersk iej fo rm a cji ek u m en iczn ej k a n d y d a tó w do k a p ła ń stw a .

K om isja op racow u je każd ego roku m a teria ły na T y d zień P o w szech n ej M o d litw y o J ed n ość na p o d sta w ie o g ó ln o -św ia to w e g o program u, p r z y sy ła ­ n ego z O środka ek u m en iczn eg o w L y o n ie, skąd w y sz ła na p oczątk u teg o s tu ­ le c ia in ic ja ty w a T ygod n ia M odłów . N a d m ien ić n a leży , że od k ilk u la t L yoń sk i O środek L 'U n ité C h r é ti e n n e u zgad n ia treść i program T y g o d n ia z od p ow ied n im sek torem Ś w ia to w e j R ady K o ścio łó w w G en ew ie.

K s. dr Jan P y t e l z P ozn an ia w y g ło s ił refe r a t na tem at: D u c h o w o ś ć

e k u m e n i c z n a d u s z p a s t e r z y .

N a w stę p ie p r e le g e n t p o d k reślił, że ek u m en izm je s t w y ra zem d ziałan ia pro fety czn eg o w K o śc ie le i d u szp a sterzo w i n ie w o ln o s ta w ia ć p rzeszkód ani h am ow ać n atch n ień D u ch a S w . na ty m p olu ży cia k o ścieln eg o . O bow iązkiem każdego ch rześcijan in a, a zw ła szcza k ap łan a, je s t w łą c z e n ie się w ten nurt i za jęcie w ła śc iw e j p o sta w y .

K ażd y d u szp asterz p o w in ien starać s ię o od p o w ied n ie p r zy g o to w a n ie in ­ te le k tu a ln e i gru n tow n ą zn ajom ość ek u m en izm u . K lu czo w y m zagad n ien iem je s t tu ta j zn ajom ość P ism a św ., n a w ró t w d u szp a sterstw ie do B ib lii w m y śl d y r e k ty w Soboru. F orm acja ek u m en iczn a d u szp asterza w za k resie te o lo g ic z ­ nym w y m a g a pon ad to d ok ład n ej zn a jo m o ści K o n sty tu cji o O b ja w ien iu oraz in n y ch d o k u m en tó w sob orow ych , zw ła szcza zaś K o n sty tu cji L u m e n g e n ti u m (szczeg ó ln ie rozd ział o L u d zie B ożym ), D e k r e t u o e k u m e n i z m i e i w y d a n eg o n ied a w n o w R zym ie D y r e k t o r i u m E k u m e n i c z n e g o .

Obok teo lo g iczn ej k o n ieczn a je s t d la duszp asterza form acja du ch ow a. P rzed e w sz y stk im w in ie n on p rzyozd ob ić się w cn o tę m iło ści, która o tw iera oczy na p ro b lem y ek u m en iczn e, rzuca p om ost ponad w y zn a n ia m i, p rzełam u je n iech ęci i u p rzed zen ia. — O bok m iło śc i sto i pokora. N a leży zerw ać z triu m fa - lizm em k o ścieln y m i w y zn a n io w y m ; w p ra w d ziw ej p racy ek u m en iczn ej i d ą ­ żen iu do jed n ości n ie m oże b y ć z w y c ię z c ó w i zw y ciężo n y ch , w a żn y je st ty lk o try u m f C h rystu sa. — N a leży dbać ró w n ież o czystą in ten cję w p racy e k u m e ­ n iczn ej, a n ie o „m od ę” d u szp a stersk ą . C h a ra k tery sty czn y m i cecn a m i p o sta w y ek u m en iczn ej to szacu n ek d la dru gich , g łęb o k a k u ltu ra d u ch ow a rozu m iejąca różn ice, a tm o sfera w o ln o ści. — E k u m en izm n ie m a jed n ak nic w sp óln ego z in d y feren ty zm em ; p rzeciw n ie: m a on p row ad zić do w ię k sz e g o ukocnam a C h rystu sa i g o r liw o śc i a p o sto lsk iej, do bardziej e w a n g elicz n e g o p o jm o w a n ia d u szp a sterstw a , do o d ejścia od p ra w n iczeg o typ u d u szp asterza. N a leży tak w y c n o w y w a ć p a ra fia n , ab y c zu li się p o w o ła n i do p racy ek u m en iczn ej i od p o­ w ie d z ia ln i za nią. T rzeba im to p rzyp om in ać, zw ła szcza w n iek tó re u ro czy s­ to ści o g o ln o ch rześcija ń sk ie, jak W ielk i C zw artek i P ią tek , Z esła n ie D u ­ cha S w . itp .

N a w e t w ty ch w y p a d k a ch , gd y w p a ra fii n ie m a B raci o d łączon ych , w ie r ­ ni p o w in n i żyć trosk am i i ra d o ścia m i ca łeg o K ościoła i w łą c z a ć się w nurt ek u m en iczn y , p rzy n a jm n iej m o d litw ą . S ie b ie i w ie r n y c h m u si w y c h o w y w a ć d u szp a sterz do m iło śc i w sto su n k u do w sz y stk ic h lu d zi. O b ecnie zm alała w a r to ść sło w a , n a to m ia st w p ły w m a p rzy k ła d n ie sk a ziteln eg o ży cia w duchu e w a n g e lii. K ościół jest zn ak iem B o ży m w śród narodów i tak im zn ak iem ma być p o stęp o w a n ie jego d zieci: P e r c a r i t a t e m a d u n i t a t e m .

W d y sk u sji nad refera tem zw rócon o u w a g ę, że na u k sz ta łto w a n ie p o sta w y e k u m en iczn ej d u szp asterza w za k resie teo lo g iczn y m m a d u ży w p ły w z n a jo ­ m ość D e k r e t u o K o śc io ła c h W s c h o d n ic h i D e k l a r a c j i o w o ln o ś c i r e l ig i jn e j oraz sob orow ej e k le z jo lo g ii. O m aw ian o ró w n ież k o n k retn e sp o so b y k sz ta łto ­ w a n ia p o sta w y ek u m en iczn ej k a p ła n ó w i w ie r n y c h .

K s. proboszcz Jerzy B o g u s i a k ze Skorogoszczy, d iecez ji O p olsk iej, w y ­ g ło s ił refera t na tem at: P ra c a e k u m e n i c z n a w pa ra f ii. B y ły to w w ię k sz o śc i sp o strzeżen ia i r e fle k sje w y n ie sio n e z w ła sn e j p ra k ty k i d u szp a stersk iej.

N a w stę p ie p r e le g e n t p od ał k ilk a in fo rm a cji o sw o jej p arafii: 2.500 w ie r ­ nych , trzy k o ścio ły (jed en p a r a fia ln y i d w a filia ln e ), sied em w io se k , d ziew ięć ośro d k ó w PG R , lu d n o ść w 15% a u to ch to n iczn a , w p o zo sta ły ch — e le m e n t m iesza n y n a p ły w o w y , na te r e n ie p a r a fii m ieszk a k ilk a rod zin z in n y ch w y ­ znań ch rześcija ń sk ich .

P raca ek u m en iczn a p r e le g e n ta trw a już szereg la t. Z aczęła się jeszcze przed S ob orem , a z c h w ilą o g ło szen ia D e k r e t u o e k u m e n i z m i e u siło w a n ia p ro ­ b oszcza idą w k ieru n k u p ra k ty czn ej rea liza cji w sk a za ń D ek retu . W a k ty w ­ n o ści ek u m en iczn ej p r e le g e n ta w p a r a fii da się w y o d ręb n ić p ię ć k ieru n k ów :

1. W y c h o w a n i e p a r a f i a n d o e k u m e n i z m u . — T en dział p racy je s t p ierw szy m i p o d sta w o w y m . N a le ż y p rzek on ać w iern y ch , że k ażdy c z ło w ie k m a p raw o do szacu n k u , że n a leży m ie ć oczy szerok o o tw a rte na p o trzeb y in n y ch , że trzeb a b y ć o b ie k ty w n y m i b ezstro n n y m w sąd zen iu in ­ n ych , że p o w in n o się p ra co w a ć p o w a żn ie nad w y r o b ie n ie m w sob ie p rzyjazn ej

p o sta w y do w sz y stk ic h lu d z i b ez ró żn icy pogląd ów . P rob oszcz w y k o rzy stu je do p racy e k u m e n ic z n o -w y c h o w a w c z e j am bonę, k o n fesjo n a ł, k a tech iza cję oraz in n e sp otk an ia z p a ra fia n a m i.

2. O p i e k a c h a r y t a t y w n a . — Ma ona o b ejm o w a ć n ie ty lk o k a to ­ lik ó w , a le i rodziny n ie k a to lic k ie , zn a jd u ją ce się na te r e n ie p a ra fii, a b ędące w m a teria ln e j czy m o ra ln ej p o trzeb ie. M ożna np. za o p iek o w a ć się m atk ą po połogu , op u szczon ym i i sa m o tn y m i starcam i, p rzy p iln o w a n iem dzieci, gay io d z ic e udają się na sw o je n a b o żeń stw a lu b z in n y ch p o w o d ó w m u szą op u ścić m ieszk a n ie. S p o so b n o ści do u d ziela n ia ta k iej b ra tersk iej p om ocy zn ajd zie się z p ew n o ścią n iem ało.

3. M o d l i t w a — m a ona w ie lk ą w a g ę w ży ciu p arafii, gd y chodzi o je d ­ ność ch rześcijan . W ram ach d u szp a sterstw a p a ra fia ln eg o n a le ż y często n a w ią ­ zy w a ć do in ten cji: Ut u n u m s i n t i w łą c z a ć p a ra fia n do ż y w eg o ud ziału w ta ­ k iej m o d litw ie . O kazją do teg o są n iem a l w sz y stk ie n a b o żeń stw d p a ra lia h ie. j e ś l i zaś chodzi o sp e c ja ln e n a b o żeń stw a ek u m en iczn e z u d zia łem B raci o d łą ­ czon ych , n a leży p a ra fia n g ru n to w n ie do n ich p rzy g o to w a ć, ju ż na K i l k a m ie ­ s ięcy naprzód. P r e le g e n t sto su je to u sie b ie i w ten sposób p o g łęb ia e k u m e ­ n izm d u ch ow y u w ie r n y c h tak, że p od ob n e n a b o żeń stw a sta ją się dla nicn g łęb o k im p rzeży ciem r e lig ijn y m , a n ie c iek a w y m p rzed sta w ien iem .

4. P i s m o ś w . w ż y c i u p a r a f i a n . — S ło w o B o że łą czy m ięd zy sobą ch rześcija n w sz e lk ic h w y zn a ń , bo w sz y sc y ch r z e śc ija n ie czczą je i m i­ łu ją . P r e le g e n t w y c h o d z i z za ło że n ia , że B ib lia je s t p o d sta w ą p racy e k u m e ­ n iczn ej i d la teg o za m ia st n ieszp o ró w w p r o w a d z ił w sw o im k o śc ie le godziny b ib lijn e. Szerok o r ó w n ież p o słu g u je się P ism e m św . w k a tech iza cji. K ażd em u d zieck u od czw a rtej k la sy d a je do r ę k i N o w y T esta m en t, a k a tech ezy dla d zieci i m ło d zieży op iera c a łk o w ic ie n a P iśm ie sw . N a w e t z o k a zji n a b o żeń stw ró ża ń co w y ch w p ro w a d za c z y ta n ie e w a n g e lii. W ty ch n a b o żeń stw a ch u c z e stn i­ czą n iera z w ie r n i in n y c h K o ścio łó w .

5. K o n t a k t y i s p o t k a n i a . — P r e le g e n t n a w ią z u je w m iarę m o ż­ n ości k o n ta k ty z B raćm i od łą czo n y m i na teren ie sw o jej p a ra fii, troszczy się o ich lo sy , od w ied za ich m ieszk a n ia w ram ach n a w ied zin d u szp astersk ich . Z d u ch o w n y m i ich w y zn a ń d z ie li się sp o strzeżen ia m i o sta n ie d u ch ow ym , m oraln ym i m a teria ln y m ich w sp ó łw y z n a w c ó w . S p ra w y m a łż e ń stw m ie s z a ­ n ych , często bardzo d elik a tn e, u zgad n ia z d u ch o w n y m w y zn a n ia , do którego n a leży stron a n iek a to lick a p ro jek to w a n eg o m a łżeń stw a . K o n ta k ty z d u ch o w ­ n y m i n iek a to lick im i w ty ch sp ra w a ch p row ad zą do zgod n ego w sp ó łd zia ła n ia . W ram ach b ratn iej p om ocy za in ic ja ty w ą p releg e n ta jego p a r a fia n ie ogrod zili cm en tarz e w a n g e lic k i, dając sw o ją p racę i pom oc m a teria ln ą w pok aźn ej ilo ści.

K s. S ta n isła w S z y m a ń s k i S J z K a lisza n a w ią z a ł do h isto rii p o w sta ­ nia T ygod n ia P o w szech n ej M o d litw y o J ed n o ść i do p o sta ci p rek u rsora e k u ­ m en izm u d u ch ow n ego k s. P a u l C o u t u r i e r z L yon u i p r zed sta w ił o b e c ­ nym program n a jb liższeg o T ygod n ia M o d litw y w sty czn iu . H asło teg o ro cz­ nego T ygod n ia brzm i: K u c h w a l e Jego M a j e s ta t u . P r e le g e n t w y ja ś n ił na p o d ­ sta w ie b ib lijn ej, w ja k i sposób m o d litw a o jed n ość i w s z e lk ie d ążen ia e k u ­ m en iczn e przynoszą c h w a łę B o żem u M a jesta to w i.

P r e le g e n t op racow ał p rzy sła n e z L y o n u te k s ty w p o d w ó jn ej w ersji: w p o ­ w ią za n iu ze M szą św . oraz jako sa m o d zieln e ek u m en iczn e n a b o żeń stw o słow a B ożego.

P o tych w y ja śn ie n ia c h k s. S t. S z y m a ń s k i p rzep ro w a d ził, p rzy p o ­ m ocy g ru p y a lu m n ó w M etrop olitarn ego S em in a riu m D u ch o w n eg o w W arsza­ w ie, w zo rco w e ek u m en iczn e n a b o żeń stw o sło w a B ożego na ro zp oczęcie T y ­ god n ia M od litw .

N a zak oń czen ie ks. bp J. M o d z e l e w s k i p o in fo r m o w a ł zebranych, że w n a jb liższy ch m iesią ca c h d u szp a sterze o trzym ają do rąk D ir e c t o r iu m

E k u m e n i c z n e w raz z w y ja śn ie n ia m i i w sk a zó w k a m i, jak n a leży za w a rte tam

o g ó ln e p rzep isy sto so w a ć w k o n k retn ej n aszej sy tu a cji.

Z eb ran i w y s ła li o k o liczn o ścio w ą d ep eszę do k s. k a rd y n a ła A . B e a, p rze­ w o d n iczą ceg o rzy m sk ieg o S ek r e ta r ia tu d la S p ra w J ed n o ści C h rześcijan oraz do K o n feren cji E p isk op atu . S k iero w a n o r ó w n ież do E p isk op atu p e ty c ję o w y ­ sto so w a n ie listu p a stersk ieg o o e k u m en izm ie.

3. Spotkanie katolick o-p raw osław n e w Leningradzie

W d n iach 9— 13 gru d n ia 1967 r. w A k a d em ii T eo lo g iczn ej w L en in g ra d zie od b yło się sp o tk a n ie e k sp e r tó w k a to lic k ic h i p ra w o sła w n y ch , na k tórym o m aw ian o sp ołeczn ą d o k try n ę K o ścio ła k a to lick ieg o . G ru p ie k a to lic k ie j p rze­ w o d n ic z y ł bp W i l l e b r a n d s z S e k reta ria tu J ed n o ści C h rześcijan , a g r u ­ p ie p ra w o sła w n ej bp za ra jsk i J u w e n a l i u s z , z W y d zia łu S p r a w Z agra­ n iczn ych P a tria rch a tu M o sk iew sk ieg o . W ygłoszon o n a stęp u ją ce refera ty :

1. M y ś l sp o ł e c z n a od L e o n a XI I I d o J a n a X X I I I — p rof. D y m itr O g i t s k i i o. J ea n C a 1 v e z S J.

2. My ś l sp o ł e c z n a w e n c y k l i k a c h „ M a t e r e t M a g i s tr a ”, „ P a c e m in t e r r i s ” i „ P o p u lo r u m p r o g r e s s i o ” — p rof. P iętr o P a v a n, prof. M ik ołaj Z a - b o ł o t s k i , A le k sy B u j e w s k i.

3. M y ś l * s p o ł e c z n a V a t i c a n u m I I — k s. p rof. L iw erij W o r o n o w , ks. G eorge H i g g i n s .

P on ad to w sp otk an iach w z ią ł je szcze u d ział o. John L y n g S J i sp o ra ­ d y czn ie m etro p o lita len in g ra d zk i N i k o d e m , k ie r o w n ik W yd ziału S p ra w Z agran iczn ych P a tria rch a tu M o sk iew sk ieg o oraz bp M i c h a ł , rek tor A k a ­ d em ii T eologiczn ej w L en in g ra d zie.

W d y sk u sja ch , to czą cy ch się w a tm o sferze szczerej i serd eczn ej, p o ru ­ szono ta k ie tem a ty jak: k o m p e te n c je K o ścio ła na p o lu sp o łeczn y m , stosu n ek m ięd zy osobą lu d zk ą , z jej p ra w a m i i d ążen iam i, a sp o łeczeń stw em , rozw ój n au k i K ościoła k a to lic k ie g o d o ty czą cej w ła sn o śc i, d o św ia d czen ia słu żb y ch rześcija ń sk iej w różn ych sy ste m a c h sp o łeczn y ch , pokój w e w n ę tr z n y i b o ­ g a ctw o osob y lu d zk iej, a sp r a w ie d liw o ść sp ołeczn a i pokój m ięd zy lu d źm i i m ięd zy narodam i.

D eleg a cja k a to lick a w z ię ła p on ad to u d zia ł w k o n sek ra cji bpa to k ijsk ieg o M i k o ł a j a , w czasie k tórej bp W i l l e b r a n d s w y g ło s ił k a za n ie, d w u ­ k rotn ie też od p ra w ił M szę św . k o n celeb ro w a n ą raz w k o śc ie le k a to lick im N M P z L ourdes, a raz w c e r k w i A k a d em ii T eologiczn ej.

P o zak oń czen iu sp o tk a n ia d eleg a cja zło ży ła w iz y tę w W y d zia le S p ra w Z agran iczn ych P atriarch atu , a n a stę p n ie zo sta ła p rzy jęta w Z agorsk u przez p atriarch ę m o sk ie w sk ie g o i ca łej R o sji A l e k s e g o . Bp W i l l e b r a n d s w r ę c z y ł p atriarsze od ręczn y lis t od p ap ieża.

W e w sp ó ln y m k o m u n ik a cie, o p u b lik o w a n y m po za k o ń czen iu rozmów’, ob ie stro n y stw ie r d z iły c e lo w o ść i p o ży teczn o ść ta k ich k o n ta k tó w d la w z a ­ jem n eg o pozn an ia sw o ich tra d y cji r e lig ijn y c h i o d k ry w a n ia m o ż liw o śc i w s p ó ł­ pracy m ięd zy ch rześcija n a m i w słu żb ie d zisiejszeg o św ia ta . O bie stro n y je d ­ n o m y śln ie w y p o w ie d z ia ły się za k o n ty n u o w a n iem ta k ich sp otk ań .

II. Z A G A D N IE N IA TEOLOG ICZNE 1. Praw ica, centrum i lew ica chrześcijańska

a problem zjednoczenia chrześcijan

M ożna p o w ied zieć, że p roces p o d zia łó w c h rześcija ń stw a p rzeb ieg a ł od stro n y p raw ej ku le w e j. J e ż e li z teg o p rocesu w y łą c z y m y K o śció ł rzy m sk o ­ k a to lick i, który przez d łu g i czas — u trzy m u ją c in te g r a ln o ść sw o jej d ok tryn y i stru k tu ry h iera rch iczn ej — s ta ł na uboczu ruchu ek u m en iczn eg o , to na

p r a w ic y znajdą się te d en o m in a cje, u k tórych w y ż e j w y m ie n io n e stru k tu ry (tj. nauka i ustrój) są zb liżon e do K o ścio ła k a to lick ieg o , n a to m ia st na le w ic y te, k tó re są od n iego najbard-ziej od d alon e na ty ch że d w ó ch płaszczyzn ach . T ak w ię c le w ic o w o ść w śród ch rześcija n w n aszym ro zu m ien iu u tożsam ia się z ra d y k a lizm em d o k tr y n a ln o -str u k tu r a ln y m w K o ściele. W u k ła d zie czasow ym p o w sta w a n ia za sad n iczych g a łę z i ch rześcija ń stw a p ra w ica w zasad zie b ęd zie w cześn iejszą , po niej p ójd zie cen tru m , a dopiero o sta tn ie stu le c ia p r z y n io ­ są le w ic ę .

D w a w ie lk ie od łam y ch rześcija ń stw a : m o n o fizy ty zm i p ra w o sła w ie będą d o k try n a ln ie i stru k tu ra ln ie n ajb ard ziej b lisk ie K ościoła k a to lick ieg o . Ich też droga do w sp ó ln o ty k o ścieln ej z rzy m sk im k a to licy zm e m w y d a je się b liższa. Już P i u s X II w z y w a ł m o n o fiz y tó w do p on ow n ej a n a lizy sporów , które w p e r sp e k ty w ie d zisiejszy ch badań w y d a ją się raczej sło w n e, niż rzeczow e. H istoryczna droga ro zejścia się k a to licy zm u z p r a w o sła w ie m i p r o te s ta n ty ­ zm em w sk a zu je rów n ież na k o lejn o ść p o szu k iw a n ia jed n ości. W ostatn ich la ta ch sp otk an ia m ięd zy P a w ł e m VI i A t e n a g o r a s e m l w J erozo­ lim ie, K o n sta n ty n o p o lu i R zy m ie są z tego w ła śn ie w zg lęd u lo g iczn ie i h is to ­ ry czn ie u zasad n ion e w p ie r s z e ń stw ie w stosu n k u do w y siłk ó w , m ających na c elu zb liżen ie z p ro testa n ty zm em .

S p o jrzy jm y d alej na K o ścio ły cen trum : W sp óln otę a n g lik a ń sk ą oraz dw a K o ścio ły ew a n g elick ie: au g sb u rsk i i refo rm o w a n y . Otóż K o śció ł a n g lik a ń ­ sk i — to w sp ó ln o ta , która p oczątk ow o p oszła drogą p ra w o sła w ia , zryw ając jed n o ść z R zym em , a le za ch o w u ją c d ep ozyt w sp ó ln ej w ia r y oraz stru k tu rę h ierarchiczn ą; dopiero w dru giej fa z ie poddała się w p ły w o m R eform acji: p oczątk ow o lu tera ń sk iej, a n a stęp n ie k a lw iń sk iej; d ziś n a zy w a ona sieb ie — i sta n o w i — m o st m ięd zy K o ścio łem K a to lick im a K o ścio ła m i R eform acji. S io strza n e sto su n k i, k tóre łączą W sp óln otę a n g lik a ń sk ą z K o ścio ła m i p ra w o ­ s ła w n y m i, nurt k a to lic y z u ją c y w e w n ą tr z tej W sp óln oty oraz osta tn ia w izy ta a n g lik a ń sk ieg o prym asa dr R a m s e y a w R zym ie, u k a zu ją ca sw ój g łęb o k i w y ra z w e w sp ó ln y m n a b o żeń stw ie ek u m en iczn y m z P a w ł e m VI, stan ow ią w sw e j in te n sy w n o śc i ja k b y drugi zak res o d d zia ły w a n ia ek u m en iczn eg o .

W za sto so w a n y m przez n as u k ła d zie w yzn ań ch rześcija ń sk ich do centrum n a leży ró w n ież K o n fesja a u gsb u rsk a. E w a n g elicy zm a u g sb u rsk i w sw ej rd zen ­ nej k la sy czn ej p ostaci, która p o w sta ła w N iem czech , od rzu cał k a p ła ń stw o , a w ię c a fo r tio r i i b isk u p stw o , lecz ciek a w ą jest rzeczą, że K o ścioły lu te - ra ń sk ie w S k a n d y n a w ii, p rzy jm u ją c w o k resie R efo rm a cji now ą w ia rę, za­ ch o w a ły god n ość b isk u p ią .

R óżnice zarów no w d zied zin ie d ok tryn y, jak i stru k tu ry k o ścieln ej są m ięd zy k a to licy zm em a ew a n g e lic y z m e m zb yt w ie lk ie , ab y rozpoczynać od g e stó w w rodzaju w iz y ty w K o n sta n ty n o p o lu , d la teg o w ła ś n ie na tej p ła s z ­ czy źn ie p o w sta ły dla p ro w a d zen ia d ialogu m iesza n e k om isje: K ościoła rzy m ­ sk o -k a to lic k ie g o ze Ś w ia to w ą R adą K o ściołów , W sp óln otą A n g lik a ń sk ą i F e ­ deracją L u terań sk ą. P odobna k o m isja p o w sta ła ró w n ież d la p iety sty czn eg o kieru n k u , jak im są m eto d y ści. W za k resie tych k o n ta k tó w i prac zjed n o cze­ n io w y ch n a leży zan otow ać d w a w y b itn e o sią g n ięcia d y sk u sy jn e: u zgod n ien ie przez w sp ó ln ą k o m isję b ib lijn ą najb ard ziej spornego tek stu lis tu do R zym ian na tem at u sp ra w ied liw ien ia , oraz u zgod n ien ie m ięd zy k a to lik a m i i częścią ew a n g e lik ó w nauki o e u ch a ry stii.

Z k o lei n a leży o m ó w ić m iejsce K o ścio łó w refo rm o w a n y ch w p rzed sta ­ w io n y m przez nas u k ład zie. Z asadniczo m ie jsc e ich zn a jd u je s i ę w centrum , ale pod ob n ie jak a n g lik a n izm jest m ostem z p ra w icy do cen tru m , tak K o ś­ cio ły refo rm o w a n e sta n o w ią p u n k t w y jśc io w y na le w ic ę . T y p o w a dla nich zasada: Ecclesia s e m p e r r e f o r m a n d a , zapożyczona zresztą od św . B e r n a r d a lecz p rzen iesion a w in n y k o n te k st d o k tr y n a ln o -k o śc ie ln y , za p ło d n iła d y n a ­ m izm rozp ad ającego się na drob n e o d łam y ch rześcija ń stw a , rodząc coraz to n ow e d en om in acje. K ieru n ek ten sp o w o d o w a ł p o w sta n ie d w óch n ow ych t y ­

pów ch rześcija ń stw a , raczej le w ic o w y c h : p rezb iteria n i k o n g reg a cjo n a listó w . P rezb iteria n ie, b iorąc n a tch n ien ie z n a u k i K a l w i n a , r e fo rm o w a li m a c ie ­ rzy sty a n g lik a n izm , ru gu jąc z n iego urząd b isk u p a jak o czy n n ik rząd zący w K o ściele, a u sta n a w ia ją c na jego m ie jsc e k o leg ia p rezb iteró w . Ich n ie ­ w ą tp liw ą za słu g ę sta n o w iło d ą żen ie do w y z b y c ia się k u r a te li p a ń stw a , z k tó ­ rą d o ty ch cza s b oryk a się K o śció ł a n g lik a ń sk i. K o n g reg a cjo n a liści idą w p o ­ d ob n ym k ieru n k u , u w ażając, że k ażd y zbór jest sa m o istn y m K o ścio łem , stąd n ie m a p otrzeb y n a w et tw o rzen ia sy n o d u zarząd zającego w ię k sz ą w sp ó ln o tą relig ijn ą .

W reszcie do w ła śc iw e j le w ic y ch rześcija ń sk iej zalicza się d en o m in a cje 0 ch arak terze p ie ty sty c z n y m . W p o sta w ie sw o jej n ie p rzy w ią zu ją on e w a g i do tra d y cy jn ej stru k tu ry K o ścioła, a ponad d o k try n ę sta w ia ją p ob ożn e ży cie (stąd od „ p ieta s” = p obożność ich n azw a). W ięk szość z n ich w n o siła do p ro ­ testa n ty zm u od rod zen ie życia m o ra ln eg o . N ie z a le ż n ie jed n a k od ich u k ład u p o zy ty w n eg o , jak im b y ło ro zb u d zen ie g łęb szej pob ożn ości, K o śció ł p o n o sił szk od ę w p o sta ci p o stęp u ją cej a to m iza cji. — T en d en cja m i p ie ty sty c z n y m i o w ła d n ię c i b y li m . in. p ie r w si m e to d y śc i.

N ie je st w ię c k w e stią je d y n ie przyp ad k u , że jed n a z g łó w n y c h k o m isji Ś w ia to w e j R ady K o ścio łó w n o si n a zw ę W i a ra i U s t r ó j , d ep o zy t w ia r y b o ­ w iem i stru k tu ra h iera rch iczn a są z jed n ej stron y najb ard ziej k o n tr o w e r sy j­ nym i, a z d rugiej — n ajb ard ziej p o żą d a n y m i elem en tarn i na drodze do je d ­ ności. S k rajn a le w ic a m a tu n a jd łu ższą i n a jtru d n iejszą d rogę do p rzeb y cia . Z n a lezien ie m iło śc i je st p o czą tk iem drogi, a le p raw d a sta n o w i jej w y p e łn ie n ie . Tu w ła śn ie , b yć m oże, n a leży szu k a ć p rzy czy n fa k tu , że n ajb ard ziej d y n a ­ m iczn a le w ic o w a d en om in acja, jaką n ie w ą tp liw ie są b a p ty ści, n ie w y sła ła sw o ich ob serw a to ró w na II S obór W a ty k a ń sk i.

N a k on iec p on iżej le w ic y zn ajd ą się d en o m in a cje X I X - g o w ie k u o ch a ­ ra k terze c h ilia sty c z n o -m a r z y c ie lsk im , zw a n e w e w ła sn y m śro d o w isk u „prze- b u d z e n io w y m i”. W łączyć do n ich n ależy: a d w e n ty stó w , b ad aczy P ism a św ., ir w in g ia n ó w , d arb ystów , S to w a r z y sz e n ie N au k i C h rześcijań sk iej oraz A rm ię Z b a w ien ia (ta o sta tn ia n ie u w a ża sie b ie za odrębną d en om in ację).

Z k o le i n a leży p ok rótce w y ja śn ić g e n e z ę tak d alek o id ącej ato m iza cji. D o k try n a ln ie tk w i ona w n a u ce K a l w i n a , g eo g ra ficzn ie zaś — w W ielk iej B ry ta n ii, sta n o w ią cej sw o jeg o ty p u w y lę g a r n ię coraz to n o w y ch d en o m in a cji. Po w p ro w a d zen iu przez H e n r y k a V III A k tu S u p rem a cy jn eg o ro zp o czy ­ n a ją ceg o sch izm ę w 1534 r., n a rod ow y K o śció ł a n g ie lsk i p r z e b y w a ł d łu gą d rogę e w o lu c ji, aż w czasie p a n o w a n ia E d w a r d a VI (1547— 53), za p rym asa K r a n m e r a , w sz e d ł w y r a ź n ie na d rogę p ro testa n ty zm u , p o czą tk o w o typ u lu tera ń sk ieg o a n a stęp n ie k a lw iń s k ie g o . D o k try n a k o ścieln a u le g ła w p ły w o w i d w óch zasad: lu tera ń sk iej sola S c r i p t u r a oraz k a lw iń s k ie j Ecclesia s e m p e r

r e f o r m a n d a . Z asad y te w sk r a jn ie su b ie k ty w isty c z n y m u jęciu K a l w i n a

d o p ro w a d ziły — sz czeg ó ln ie w k rajach a n g lo sa sk ich i częścio w o , ch oć w m n ie j­ szym stop n iu , germ a ń sk ich — do in d y w id u a listy c z n e j in terp reta cji P ism a św . 1 tw o rzen ia się coraz to n o w y ch d en om in acji, k tóre za w sze p o w o ły w a ły się w u za sa d n ien iu sw o im na O b ja w ien ie B oże. N a p o d sta w ie za sa d y Ecclesia

s e m p e r r e f o r m a n d a p r z e c iw sta w ia n o k ażdą now ą form ę życia r e lig ijn e g o s t a ­

rej, a b y z k o le i u stą p ić m iejsca n ow szej — z tym , że każda zm ian a n ie p o ­ zo sta w a ła w ram ach w y z n a n ia m a cierzy steg o , le c z zaraz się u sa m o d zieln ia ła . W ty m u jęciu sam k a lw in iz m ze sw o im i zasadam i, m ożn a p o w ied zieć, b y ł jeszcze w y zn a n iem k la sy czn y m , ch oć n ie tak zw a rty m , jak lu tera n izm . P roces rozd rab n ian ia n ie sp rzyjał k sz ta łto w a n iu się trw a ły ch p o sta w r e lig ijn y c h ani tr w a ły c h k o n fesji d og m a ty czn y ch , p row ad ząc bądź do lib era lizm u relig ijn eg o god zącego różne p o sta w y relig ijn e, jak to czy n i K o śció ł a n g lik a ń sk i, bądź to do a d ogm atyzm u , jak w m eto d y zm ie. N iera z proces ten p o stę p u je jeszcze d a ­ lej: lib e r a ln e c h rześcija ń stw o i jego teo lo g ia id zie w k ieru n k u z u p ełn ie in d y ­ w id u a listy c z n y c h p o g lą d ó w teo lo g iczn y ch i dochodzi n ieraz do zap rzeczen ia

ch ry stia n izm u jako r e lig ii o b ja w io n ej. P o w s ta je b łęd n e koło: k ażd a d en o m i­ nacja w oparciu o to sam o P ism o św . g ło si różną d ok tryn ę, a w jed n y m O bja­ w ie n iu B ożym zn ajd u je sp rzeczn e zasad y.

N a k o n ty n e n c ie eu ro p ejsk im p rek u rsoram i tych ru ch ó w b y li an a b a p ty ści n ie m ie c c y z X V I w ie k u ze sw o ją sk r a jn ie rew o lu cy jn ą id eo lo g ią oraz ich b a r­ dziej u m ia rk o w a n i k o n ty n u a to rzy m en o n ici, za ło żen i p rzez M enno S i m o n - s a. N a le ż y jed n ak p o w ied zieć, że ru ch y te p o w sta ły w z u p e łn ie o d m ien n y ch w aru n k ach : ich ojczyzną b y ł k o n ty n e n t eu ro p ejsk i, a od sk oczn ią lu tera n izm lu b k a lw in iz m , podczas g d y u p rzed n io w y m ie n io n e k ieru n k i p o w sta ły w op ar­ ciu o K o śció ł a n g lik a ń sk i na W ysp ach B r y ty jsk ic h .

W P o lsc e p op rzed n ik am i d zisiejszej le w ic y ręfo rm o w a n ej b y li B racia P o lsc y i B racia C zescy (hern h u ci), k tó ry ch w sp ó ln o ty e g z y sto w a ły w X V I s t u ­ le c iu . B ra cia P o lsc y u d z ie lili po raz p ierw szy w n aszym k ra ju ch rztu p rzez zan u rzen ie w 1565 r., B racia C zescy zaś w y w a r li w p ły w p op rzez h rab iego Z i n z e n d o r f a na z a ło ż y c ie la m eto d y zm u Jan a W e s l e y a . N a jw a ż n ie j­ sz y m i p r z e d sta w ic ie la m i B raci P o lsk ic h b yli: P io tr z G o n i ą d z a , M arcin C z e c h o w i c z i P a w e ł z B r z e z i n . B a p ty śc i p o lsc y u w ażają się za k o n ­ ty n u a to ró w B raci P o lsk ich ; isto tn ie ta n ie w ie lk a , bo ty lk o 1 0 -ty sięczn a grupa ra d y k a ln o -r e lig ijn a z X V I w ie k u pod ob n a b y ła pod w ie lo m a w z g lę d a m i do w sp ó łczesn eg o ruch u b a p ty stó w , zw ła szcza w odrzu can iu w sz e lk ie j tra d y cji, w sk ra jn ej to lera n cji i p a c y fiz m ie , ch rzcie d orosłych i d u żych w p ły w a c h sp o łeczn y ch .

T ych k ilk a in fo rm a cji m ożn ab y za k o ń czy ć r e f l e k s j ą e k u m e n i c z ­ n ą . W iek i X V I i X I X sta n o w iły ok res a to m iza cji c h rześcija ń stw a , rozp ad a­ ją ceg o się w n iek tó ry ch w y p a d k a ch na n ie w ie lk ie u g ru p o w a n ia . J ed n ym z w y n ik ó w teg o p rocesu b y ło o sła b n ię c ie ek sp a n sji ch r z e śc ija ń stw a na sk u tek u b y tk u s ił d u ch ow ych . Od p o czą tk u X X w ie k u o b se r w u je m y zja w isk o o d ­ w rotn e: w ie lk a fa la p o szu k iw a n ia jed n o ści ch rześcija ń stw a sta ła się si g n u m

t e m p o r i s . Od k on gresu m isy jn e g o w E d yn b u rgu w 1910 r. c h rześcija ń sk i ruch

zjed n o czen io w y doprow adza do u tw o rzen ia Ś w ia to w ej R ad y E k u m en iczn ej, ob ejm u ją cej stop n iow o p ra w ie w s z y s tk ie K o ścio ły i W sp óln oty ch rześcija ń sk ie, z w y ją tk ie m b a p ty stó w h o len d ersk ich i k ilk u in n y ch n ie lic z n y c h d e n o m i­ n acji.

R ó w n o le g le do prac Ś w ia to w e j R ad y K o ścio łó w w id a ć w śró d w ie lu d e ­ n o m in a cji ten d en cje w sp ó ln y c h k o n ta k tó w i rozm ów , m a ją cy ch na celu w z a ­ jem n e p o ro zu m ien ie się i zjed n o czen ie. J ed n ą z p ierw szy ch z a p o w ied zi p o ­ łą cze n ia b y ło p o w sta n ie w cza sie k o n fe r e n c ji w L und w 1952 r. z p ię c iu d en o ­ m in a cji jed n eg o Z jed n oczen ia K o ścio ła In d ii P o łu d n io w ej. W u n ii tej zn a ­ m ie n n e je s t p rzesu n ięcie na praw o: d en o m in a cje ty p u le w ic o w e g o u zn a ły p o ­ trzeb ę i a u to r y te t urzędu b isk u p ieg o , k tó reg o drogą św ięceń u d ziela ją odtąd b isk u p i a n g lik a ń scy . D a lej od n o to w a ć n a leży w d w u le tn im o k resie 1959—61 p rzep ro w a d zen ie aż 54 teg o ż rod zaju ro zm ó w w 34 krajach: 10 w A fry ce, 8 w A zji, 2 w A u stra lii, 10 w E uropie, 12 na B lisk im W sch od zie, 5 w A m ery ce P o łu d n io w e j i 7 w P ó łn o cn ej. N iek tó re z ty ch rozm ów z a k o ń czy ły się p o żą ­ d an ym w y n ik ie m zjed n o czen io w y m .

W P o lsc e w K ościołach i W sp óln otach p o z a -k a to lic k ic h m o żem y za o b ser­ w o w a ć a n a lo g iczn e zja w isk o . W 1943 r. p o w sta je, jak o jed n a z p ierw szy ch , P o lsk a R ad a E k u m en iczn a, k tóra sk u p ia o b ecn ie e w a n g e lik ó w a u gsb u rsk ich i refo rm o w a n y ch , m eto d y stó w , b a p ty stó w , Z jed n oczon y K o śció ł E w a n g eliczn y , dw a K o śc io ły sta r o -k a to lic k ie (p o lsk o -k a to lic k i i m a ria w ick i) oraz K ościół p ra w o sła w n y .

P o d o b n ie jak na Z ach od zie, w id a ć r ó w n ież i u nas p rób y p ew n y ch zb liżeń m ię d z y -k o śc ie ln y c h . Ju ż o k r e sie m ię d z y w o je n n y m b y ło k ilk a ta k ic h prób, a le n ie tr w a ły c h . N ie u trzym ało się ta k że p rzy m u so w e zrzeszen ie B a p ty stó w z E w a n g eliczn y m i C h rześcijan am i, p rzep row ad zon e przez w ła d ze n iem ieck ie w 1941 r. W m aju 1945 r. p o w sta je d o b ro w o ln e zjed n oczen ie: P o lsk i K ościół

E w a n g eliczn y ch C h rześcijan i B a p ty stó w , k tóre sk u p ia ło b a p ty stó w , E w a n ­ g elic z n y c h i W oln ych C h rześcijan , d a rb y stó w i U czn ió w C hrystu sa, le c z po d w ó ch la ta c h rozpadło się. T rw a lszą d op iero o k a zu je się próba, którą w roku 1952/53 p o d jęło p ię ć d robnych i ró żn y ch od sie b ie d en om in acji: W oln ych C h rześcijan i zie lo n o św ią tk o w c ó w , łą czą c s ię w Z jed n oczon y K o śció ł E w a n ­ g e liczn y ; n o w e to u g ru p o w a n ie n ie p rzesu n ęło się jed n ak na p raw o, a p o sz ­ c zeg ó ln e gru p y z a ch o w a ły w ram ach zjed n o czen ia p ew n ą a u ton om ię.

P r o c e so w i k o n so lid a cji c h r ześcija ń stw a n ie -r z y m sk ie g o to w a rzy szy od czasu J a n a X X II I ży czliw a p o sta w a i w sp ó łp ra ca K o ścio ła k a to lick ieg o . W szy stk ie zaś w y s iłk i zm ierzają w jed n y m celu , ab y sp e łn iła s ię w o la C hry­ stusa: U t u n u m sint.

K S . A N T O N I Ż M IJE W SK I, W A R SZ A W A 2. Soborowa „Deklaracja o w olności religijn ej” w stępnym w arunkiem

autentycznego dialogu 1. S y t u a c j a w s p ó ł c z e s n a

W cią g u o sta tn ich 20 la t trzy zgrom ad zen ia o św ia to w y m zn aczen iu — jed n o p o lity c z n e i d w a k o śc ie ln e — w y d a ły d ek la ra cje na te m a t w o ln o śc i k a ż ­ dego cz ło w ie k a do u zn an ia i słu ż e n ia B ogu , a w k o n se k w e n c ji na tem a t w o l­ n ości r e lig ii.

a) O rganizacja N arod ów Z jed n oczon ych — w P o w s z e c h n e j d e k l a r a c j i

p r a w c z ł o w i e k a p rzy g o to w a n ej p rzez sp ecja ln y k o m itet p o w o ła n y przez

U N E SC O (p rzew o d n iczy ł Ja cq u es M a r i t a i n ) , a p rzy jętej przez Z grom ad ze­ n ie O góln e ONZ 10 gru d n ia 1948 r. w P a la is de C h a illo t w P aryżu . Jej art. 18 brzm i:

„K ażda osoba lu d zk a m a p raw o do w o ln o ści m y śli, su m ie n ia i r e lig ii. P ra w o to zak ład a w o ln o ść zm ia n y r e lig ii i przekonań jak r ó w n ież w o l­ n o ść ich m a n ifesto w a n ia : in d y w id u a ln ie czy sp o łeczn ie, p u b liczn ie czy p r y w a tn ie , p rzez n au czan ie, p r a k ty k i r elig ijn e, k u lt i w y k o n y w a n ie r y tó w ” 1.

b) Ś w ia to w a R ada K o ścio łó w — w D e k l a r a c j i o w o ln o ś c i r e l ig i jn e j . N a sw y m I Z grom ad zen iu O góln ym (A m sterd am , 22. 8. — 4. 9. 1948) d y sk u to w a ła nad za g a d n ien iem , a III Z grom ad zen ie O góln e (N ew D e lh i 19. 11. — 5. 12. 1961) w y d a ło D e k la r a c j ą ra ty fik u ją c p ro jek t z A m sterd a m u oraz D e k l a r a c j ą O N Z -u .2 c) Sobór W a ty k a ń sk i II — w D e k l a r a c j i o w o ln o ś c i r e l i g i j n e j , p ro m u lg o ­ w a n ej na za k o ń czen ie IV S e sji — 7. 12. 1965.

W ram ach Ś w ia to w e j R ad y K o śc io łó w p o w ołan o w 1959 r. S ek reta ria t do B ad ań nad W oln ością R elig ijn ą (na k tórego czele sta n ą ł A . F. C a r i 11 o d e A l b o r n o z ) z sied zib ą w G e n e w ie . S ek reta ria t te n d a ł w y r a z sw oim p rzek on an iom u w ażając, że „ w o ln o ść r e lig ijn a je s t sam a w so b ie p rob lem em ek u m en iczn y m p ierw szo rzęd n eg o z n a c z e n ia ” i że ch cia łb y „szu k ać ok azji, by dać pozn ać n ow em u S ek r e ta r ia to w i w R zy m ie (do S p ra w J ed n o ści C h rześ­ cijan, — p o w ierzo n em u kard. B e a) sw o je p rzek on an ie i sw o je p o d sta w o w e u jęcia , jak np. o w o ln o śc i r e lig ijn e j”. 3

R z eczy w iście S ek reta ria t do S p ra w J ed n o ści C h rześcijan , k tó ry p rz y g o to ­ w y w a ł sch em a t sob orow y, czy n i w y r a ź n e referen cje do D ek la ra cji ŚR K (t e x -1 C y tu ję za: J a n X X II I, Pacern in t e r r i s , P a ris -1963, SE I. -178, g d zie s t a ­ n ow i d odatek.

2 Zob. V. R o d r i q u e z OP, E s tu d i o h is to r i c o - d o c tr in a l d e la d e c l a ­

r a t i o n so b r e l i b e r t a d relig io sa d e l concilio V a tic a n o II, C ien cia T om ista 93

(1966), 193, 194: P . H u i z i n g, P u b li c a ti o n s r e c e n t e s sur la li b e r t é r e l ig i e u s e , C on ciliu m (w yd. franc.) nr 18, 97.