0 Biomy leśne

Las jako zjawisko geograficzne

Dlaczego lasy na Ziemi

w Europie, Afryce, Ameryce, Azji

są takie a nie inne?

Są pochodną klimatu

Lasy

występują wszędzie tam, gdzie:

- odpowiedni klimat

- odpowiednia gleba

- zanieczyszczenie środowiska na to pozwala

(nie przekracza

krytycznego progu)

- człowiek ich nie usuwa bezpośrednio

-

wylesienia poprzez: wypalanie, karczowanie, wycinanie

- na cele: rolnicze, przemysłowe, urbanizacyjne, komunikacyjne …

Klimat

(w dowolnym miejscu naszego globu)

zależy między innymi od:

- nachylenia osi Ziemi do ekliptyki i jej ruchu wokół Słońca

- szerokości geograficznej

- prądów morskich

- panujących wiatrów

- odległości od wybrzeża

- usytuowania względem łańcuchów górskich

- wysokości nad poziomem morza

Dlatego:

- strefy klimatyczne nie są równomierne

- strefowość gleb nie jest równomierna

Z nierównomiernej strefowości klimatu i gleby

wynika nierównomierna strefowość formacji

Porównanie wskaźników ekologicznych trzech

formacji leśnych

A. Warunki klimatyczne

B. Potencjał glebowy, produktywność, krążenie materii

C. Struktura i dynamika

(Otto 1994)

Tropikalny las deszczowy

Las liściasty strefy umiarkowanej

A. Warunki klimatyczne

Cechy

Tropikalny las

deszczowy

Las liściasty strefy

umiarkowanej

Północny bór

iglasty

Całkowite promieniowanie

roczne: 10

_kJ

_ha

600

500

400

Okres wegetacyjny (miesiące)

12

7 - 11

3 - 6

Całkowite promieniowanie

w okresie weget.: 10

_kJ

_ha

600

350

220

Średnia temperatura okresu

wegetacyjnego: °C

26

14

12

Roczna suma opadów:

(mm)

B. Potencjał glebowy, produktywność, krążenie materii

Cechy

Tropikalny las

deszczowy

Las liściasty strefy

umiarkowanej

Północny bór

iglasty

Potencjał glebowy

mały: słaba

sorpcja, słabe

magazynowa-

nie biogenów

duży: silna sorpcja,

aktywne

magazyno-wanie i uwalnianie

biogenów

mały: silne

zakwaszenie, słaba

podaż biogenów

Produkcja pierw. netto:

t

_ha

_rok

16

10

6

Fitomasa: t

_ha

₅₀₀

₄₀₀

₂₀₀

- w tym biomasa drzew

90

40

20

- w tym martwa biomasa

( głównie martwe drewno)

5

20 – 30

50 - 60

Czas rozkładu ścioły: lata

0,1 – 0,2

1 – 4

350

Ilość ścioły: t

_ha

_właściwie

brak

20

110 - 120

Roczny obrót biogenów:

% PP

C. Struktura i dynamika

Cechy Tropikalny las deszczowy Las liściasty strefy

umiarkowanej Północny bór iglasty

Wysokość d-w 50 – 60 m 25 – 40 m 15 – 25 m

Struktura lasu 3 - 4 trwałe piętra drzew,

mało obfite runo budowa pionowa bardzo zmienna, podobnie runo (często obfite)

tendencja do drzewostanów jednopiętrowych i litych, obfite runo i podszyt Różnorodność

gatunkowa drzew

ogromna, ponad 3000 gatunków; ogromnie dużo gatunków w ogóle

duża, 50 – 800 gat., bardzo dużo innych gatunków, szczególnie w glebie

mała, 30 - 40 gat. dość dużo innych gatunków (uboga fauna i edafon)

Nisze

ekologiczne wąskie i trwałe, dużo stenobiontów wąskie lub szerokie, zmienne w czasie, udział steno- i eurybiont. podobny

szerokie, ściśle określone, trwałe, przewaga

eurybiontów Dostosowanie brak przystosowań

sezonowych, przesunięcie życia w górę, dużo

gatunków nocnych

silna sezonowość, zrzucanie liści, okres

spoczynku, różne strategie przeżycia

silna sezonowość,

przystosowania mrozowe, okres spoczynku, migracje i inne strategie przeżycia. Zaburzenia bardzo mało, duża

stabilność, mała

elastyczność po zaburz.

bardzo liczne i różnorodne, zróżnicowana stabilność, duża elastyczność po zab.

regularne okresowe pożary, poza tym stabilne, po

zaburzeniach elastyczne Dynamika

biocenoz

jeśli wystąpią zab. to dyn. sukcesji bardzo duża

bardzo żywa dynamika sukcesji (wiele faz)

po zaburzeniach efektywna sukc. pionierska, mało faz

Tematy prezentacji do wyboru:

1. Tropikalny las deszczowy (dżungla)

2. Las monsunowy

3. Tropikalny las suchy i sawanna

4. Las twardolistny i wawrzynowy

5. Las strefy umiarkowanej (naszej szerokości geogr.)

6. Las borealny (tajga)

7. Las górski tropikalny

Omawiając poszczególne biomy należy zwrócić uwagę na:

• uwarunkowania abiotyczne

(położenie, klimat, gleba …)

• charakterystyczne gatunki

- roślin drzewiastych i zielnych

- zwierząt i innych organizmów

(i ich kompozycje biocenotyczne)

• przystosowania środowiskowe

- formy życiowe roślin i ich udział

- przystosowania liści, pni, korzeni …

- przystosowania zwierząt i innych organizmów

• wskaźniki ekologiczne

- produkcja pierwotna i biomasa

- tempo rozkładu materii organicznej

- liczebność i ogólna charakterystyka gatunków

- dynamika procesów sukcesyjnych

Źródła:

• Wykład: „Las jako zjawisko geograficzne”

• S. Szymański: „Ekologiczne podstawy hodowli lasu”, ss. 119-143

• J. Kornaś, A. Medwecka-Kornaś: „Geografia roślin”, ss. 183-191

• J. Weiner: „Życie i ewolucja biosfery”, ss. 184-190

• Inne dzieła …

• www

Wskazówki techniczne:

• Indywidualnie lub w zespołach dwuosobowych

• około 10-15 minut na jedną prezentację

• forma prezentacji dowolna

• pierwszy slajd: oprócz tytułu musi zawierać nazwiska autorów i nr grupy

• podawać źródła poszczególnych slajdów; ostatni slajd: spis źródeł

• po zakończeniu tematu „biomy” jedna osoba w grupie zgrywa wszystkie

prezentacje na jedną płytę CD, która trafia do prowadzącego ćwiczenia

• pliki należy opisać następująco: tytuł prezentacji, nazwisko, grupa

• rzutnik do dyspozycji

• laptop organizują studenci

• oceniana jest głównie treść, ale i forma przygotowania i prezentacji

• można uzyskać do 10 punktów