Uwarunkowania rozwoju turystyki biznesowej w Szwajcarii

Pełen tekst

(1)OZhonin CVj`dlZcg. '%%,. Jc^lZghniZij:`dcdb^XocZ\dl@gV`dl^Z. ,BUBS[ZOB,MJNFL @ViZYgVIjgnhin`^. 6XBSVOLPXBOJBSP[XPKVUVSZTUZLJ CJ[OFTPXFKX4[XBKDBSJJ &#LegdlVYoZc^Z Turystyka biznesowa stanowi obecnie jeden z najprężniej rozwijających się sektorów przemysłu turystycznego. Branża spotkań, czyli w skrócie sektor MICE (meetings, incentives, conferences, exibitions) jest również najbardziej dochodowym sektorem usług napędzającym gospodarkę krajów recepcyjnych. Dla przykładu, całkowite bezpośrednie wydatki amerykańskiej branży spotkań osiągnęły w 2004 r. ogromną sumę 122 mld USD1. Szwajcaria jako jedno z najmniejszych państw europejskich o powierzchni zaledwie 41 284 km2, jest przykładem kraju, który w ciągu niespełna stu lat z ubogiego państwa o charakterze rolniczym przekształcił się w region nowoczesnej turystyki europejskiej i światowej, stanowiąc ogromny potencjał dla międzynarodowej branży spotkań. Obecnie jest to jedyne państwo spoza Unii Europejskiej, które według szacunków międzynarodowej organizacji UIA (Union of International Associations) obok Wielkiej Brytanii, Włoch, Austrii, Francji, Hiszpanii, Niemiec oraz krajów Beneluksu jest zaliczane do czołówki dziesięciu najważniejszych destynacji biznesowych na świecie. Centralne położenie Szwajcarii w Europie, jej dostępność komunikacyjna, wielojęzyczność i wielokulturowość to tylko kilka podstawowych cech, które od drugiej połowy XIX w. cenione są przez organizatorów międzynarodowych konwencji i spotkań na najwyższym szczeblu. Celem niniejszego artykułu jest prześledzenie podstawowych czynników, które miały i mają wpływ na postrzeganie Szwajcarii jako prestiżowej destynacji turystycznej przyciągającej pięknem krajobrazu i jakością oferowanych usług nie 1. Kongresy i konferencje. Turystyka biznesowa, Raport, Notatka prasowa, Warszawa 2005..

(2) Katarzyna Klimek. *-. tylko turystów indywidualnych, ale przede wszystkim gości biznesowych. Analiza dostępnych danych statystycznych pozwoli odpowiedzieć na pytanie, jaką rolę branża spotkań odgrywa obecnie zarówno dla turystyki, jak i dla szwajcarskiej gospodarki. '#OcVXoZc^Zijgnhin`^WôcZhdlZ_YaVWgVcènijgnhinXocZ_ cVÑl^ZX^Z Turystyka biznesowa nazywana z języka angielskiego meetings industry, czyli branża spotkań jest to stosunkowo nowy, liczący zaledwie pięćdziesiąt lat sektor turystyki, jednak przynoszący ogromne przychody państwom w nią inwestującym. Szacuje się, że podróże biznesowe stanowią obecnie ok. 18% światowego rynku turystycznego, a dzienne wydatki turystów w większości odwiedzanych w celach służbowych krajów są nawet o ok. 50% wyższe w stosunku do wydatków ponoszonych przez turystów podróżujących w celach wypoczynkowych (tabela 1). Według szacunków World Tourism Organization w latach 1990–2001 turystyka biznesowa była najszybciej rozwijającym się sektorem w światowej turystyce przyjazdowej. Z danych zawartych w tabeli 1 wynika, że średnioroczny wzrost liczby przyjazdów w celach biznesowych wynosił 10,2%. Tabela 1. Turystyka przyjazdowa na świecie według celów podróży (w mln osób). Wyszczególnienie. 1990. 1995. 2000. 2001. Udział w rynku podróży (w %). Średni roczny wzrost (w %). Wzrost (w %). 1990. 2000. 2001/ 1990. 2001/ 2000. 1990– –2001. Suma wszystkich przyjazdów. 455,9. 550,4. 687,3. 684,1. 100. 100. 50,0. –0,5. 4,2. Podróże w celach wypoczynkowych. 284,0. 339,1. 371,1. 367,0. 62,3. 53,6. 29,2. –1,1. 2,4. Podróże w celach biznesowych. 57,8. 80,1. 130,9. 128,4. 12,7. 18,8. 122,1. –1,9. 10,2. Podróże w celach zdrowotnych i religijnych. 74,4. 106,5. 154,6. 161,8. 16,3. 23,6. 117,5. 4,6. 9,8. Inne cele. 39,8. 24,8. 30,6. 27,0. 8,7. 3,9. Źródło: World Tourism Organization, Madrid, September 2003.. –11,8.

(3) &*! % ( !

(4) #

(5)

(6) ! )'. &* $#!

(7) &

(8) $" $ #

(9) & $" & $

(10) ) #! "

(11) ! " .

(12) # # &*"

(13) # &*

(14) . # # &* .

(15) #

(16) #

(17) &. Źródło: opracowanie własne na podstawie dostępnych definicji turystyki biznesowej oraz pracy: R. Davidson, Turystyka biznesowa, POT, Warszawa 2004, s. 6.. Rys. 1. Podstawowe formy podróży służbowych. &*! !

(18) . !# &* % * . &* # .

(19) . Uwarunkowania rozwoju turystyki biznesowej w Szwajcarii *..

(20) Katarzyna Klimek. +%. Podróże służbowe można podzielić na indywidualne oraz odbywane grupowo. Według klasyfikacji Światowej Organizacji Turystycznej do najważniejszych form podróży indywidualnych, odbywanych przez jedną lub kilka osób w celach biznesowych przez nie dłużej niż 12 miesięcy należą2: – podróże handlowe do innych przedsiębiorstw, – zawieranie kontraktów i wizytacje, – wygłaszanie wykładów i występy na koncertach, – instalacje urządzeń, – podróże odbywane w związku z zawodowym uprawianiem sportu, – misje rządowe i dyplomatyczne odbywane przez członków rządów państw, włączając w to personel dyplomatyczny i wojskowy. Do podróży biznesowych o charakterze grupowym należy zaliczyć uczestnictwo w szkoleniach, seminariach, sympozjach i podróżach studyjnych (study tours i site inspection), konferencjach, kongresach i konwencjach, targach i wystawach. Strukturę podstawowych form podróży służbowych przedstawiono na rys. 1. Jeżeli chodzi o popularność podróży biznesowych w odniesieniu do poszczególnych regionów świata, to należy stwierdzić, że w 2003 r. (podobnie jak w latach poprzednich) najczęściej odwiedzanym regionem świata w celach biznesowych był kontynent europejski, z ponad 86 mln przyjazdów w interesach. Stanowiło to prawie 22% wszystkich podróży odbywanych do Europy. Na wszystkich kontynentach podróże odbywane w związku z wykonywaną pracą stanowiły trzeci co do ważności cel podróżowania, bezpośrednio po motywach wypoczynkowych oraz zdrowotnych i religijnych (tabela 2). Tabela 2. Międzynarodowe przyjazdy w 2003 r. według celów podróży w podziale na regiony świata (w mln osób) Podróże Podróże w celach w celach zdrowotnych biznesowych i religijnych. Suma wszystkich przyjazdów. Podróże w celach wypoczynkowych. 690,9. 359,9. 126,2. 147,4. 57,4. 30,8. 17,4. 4,5. 7,0. 2,0. Ameryka Południowa i Północna. 113,0. 49,8. 13,4. 17,4. 32,3. Azja i region Pacyfiku. 119,3. 54,1. 19,0. 23,6. 22,6. Europa. 399,8. 220,6. 86,7. 91,5. 0,2. 28,8. 17,9. 2,7. 7,9. 0,3. Wyszczególnienie Świat Afryka. Bliski Wschód 2. www.unwto.org.. Podróże w innych celach.

(21) Uwarunkowania rozwoju turystyki biznesowej w Szwajcarii. +&. cd. tabeli 2 Wyszczególnienie. Suma wszystkich przyjazdów. Podróże w celach wypoczynkowych. Podróże Podróże w celach w celach zdrowotnych biznesowych i religijnych. Podróże w innych celach. Udział (w %) Świat. 100. 52,1. 18,3. 21,3. 8,3. Afryka. 100. 56,5. 14,5. 22,6. 6,3. Ameryka Południowa i Północna. 100. 44,1. 11,9. 15,4. 28,3. Azja i region Pacyfiku. 100. 45,4. 15,9. 19,8. 18,9. Europa. 100. 55,3. 21,7. 22,9. 0,0. Bliski Wschód. 100. 62,2. 9,4. 27,3. 1,1. Źródło: World Tourism Organization, Madrid, December 2004.. Ponieważ koszty podróży służbowych pokrywane są przez firmy delegujące swoich pracowników, klienci biznesowi wydają najwięcej ze wszystkich segmentów rynku turystycznego zarówno w przeliczeniu na osobę, jak i na dzień pobytu. Dla przykładu turyści przyjeżdżający do Polski deklarujący służbowe i zawodowe cele podróży w 2002 r. wydali przeciętnie na osobę 171 USD, tj. o ok. 29,5% więcej niż turyści deklarujący cele wypoczynkowe czy zdrowotne i religijne3. Łączne wydatki osób deklarujących przyjazd do Polski w celach biznesowych w 2002 r. wyniosły 639 mln USD. Suma ta stanowiła ponad 35% ogółu wydatków poniesionych przez wszystkich turystów na terenie Polski4. Przychody osiągane w naszym kraju z turystyki biznesowej co roku sukcesywnie wzrastają. Z ostatniego raportu dotyczącego stanu turystki biznesowej w Polsce opublikowanego wspólnie przez Instytut Turystyki i Biuro Konferencji i Kongresów POT wynika, że w 2004 r. osoby podróżujące w interesach wydały w Polsce ok. 210 USD na osobę, tj. ok. 20% więcej niż w 2002 r., a ich pobyt wydłużył się średnio do 4 osobonoclegów podczas jednej podróży5. Łączne wydatki turystów podróżujących w celach biznesowych do Polski w 2004 r. osiągnęły rekordową sumę 896 mln USD (2,94 mld PLN), po raz pierwszy przewyższając wpływy pochodzące od turystów podróżujących w celach wypoczynkowych (rys. 2). Łącznie przychody z turystyki wyniosły w analizowanym roku 5,8 mld USD. Należy podkreślić, że w latach 2002–2004 nastąpił prawie 30% wzrost przychodów z turystyki biznesowej w Polsce. 3 Metodologia badań i badanie pilotażowe turystyki biznesowej, Instytut Turystyki, Warszawa 2003. 4 Ibidem. 5 Turystyka biznesowa w Polsce, Raport, Instytut Turystyki, Warszawa 2005..

(22) Katarzyna Klimek. +'. '"#( "#&

(23) . $ &. . '!%# $!&"#& '"% . %'& $!%& '& . $!&"#& %& '&%

(24) . Rys. 2. Struktura wydatków turystów zagranicznych na terenie Polski w 2004 r. Źródło: Turystyka biznesowa w Polsce, Instytut Turystyki, Warszawa 2005.. Za szczególnie ważną grupę klientów biznesowych i najbardziej dochodowy sektor branży spotkań należy uznać uczestników konferencji i kongresów. Według raportu branżowej organizacji ICCA (The International Congress & Convention Association) typowy kongres o liczebności 600 osób przynosi dochód 340 000 USD, a jeden uczestnik kongresu pozostawia w kraju docelowym powyżej tysiąca dolarów, nie licząc kosztów podróży6. Dla porównania – według najnowszych badań Instytutu Turystyki – osoby przyjeżdżające do Polski w celach konferencyjno-kongresowych w pierwszym kwartale 2005 r. wydały średnio na osobę 231 USD podczas 3–4 dniowego pobytu7. Pomimo że kwota ta znacznie odbiega od średniej światowej, turyści kongresowi stanowią w Polsce najbardziej dochodowy segment turystyki przyjazdowej, wydając ok. 37% więcej w stosunku do osób podróżujących w celach typowo turystycznych i prawie 90% więcej od osób podróżujących w celu odwiedzin krewnych i znajomych. O ważności turystyki kongresowej dla dochodów miast i regionów mogą świadczyć słowa burmistrza jednego z miast USA, który powiedział: „Gdy mamy w naszym mieście kongres, to jakby przeleciał nad nami samolot rozrzucający. 6. S. Wróblewski, Polska wobec zagrożeń dla turystyki światowej, Biuletyn internetowy Ambasador Kongresów Polskich, Warszawa 2002, s. 2. 7 Wydatki turystów zagranicznych w Polsce w I kwartale 2005 r., Instytut Turystyki, Warszawa 2005..

(25) Uwarunkowania rozwoju turystyki biznesowej w Szwajcarii. +(. Tabela 3. Lista krajów o największym udziale w ogólnej liczbie konferencji międzynarodowych na świecie w latach 2001 i 2002 Udział w światowym rynku konferencji Kraj i miejsce w rankingu (w %). Udział w konferencjach organizacji międzynarodowych (w %). Udział w pozostałych konferencjach międzynarodowych (w %). 2001. 2002. 2001. 2002. 2001. 2002. Stany Zjednoczone. 12,9. 12,5. 10,2. 9,9. 2,7. 2,6. 2. Francja. 6,5. 6,2. 5,6. 5,1. 0,9. 1,1. 3. Wielka Brytania. 6,6. 5,5. 5,0. 4,9. 1,7. 0,6. 4. Niemcy. 5,8. 5,3. 4,8. 4,3. 1,0. 1,0. 5. Hiszpania. 3,7. 4,3. 3,2. 3,7. 0,4. 0,6. 6. Włochy. 4,5. 4,1. 4,1. 3,5. 0,4. 0,6. 7. Belgia. 3,4. 3,4. 3,1. 3,1. 0,3. 0,3. 8. Australia. 3,3. 3,1. 2,5. 2,4. 0,8. 0,7. 9. Kanada. 2,3. 3,1. 2,0. 2,5. 0,3. 0,6. 10 Holandia. 3,2. 2,9. 2,5. 2,6. 0,7. 0,3. 1. 11 Szwajcaria. 2,6. 2,8. 2,5. 2,5. 0,1. 0,3. 12 Austria. 2,5. 2,7. 2,3. 2,4. 0,2. 0,3. 13 Japonia. 2,3. 2,5. 1,8. 1,7. 0,5. 0,8. 14 Dania. 1,6. 2,1. 1,5. 1,8. 0,1. 0,3. 15 Chiny i Hongkong. 1,7. 2,0. 1,3. 1,6. 0,4. 0,4. 16 Finlandia. 2,0. 1,8. 1,9. 1,6. 0,1. 0,2. 17 Szwecja. 2,1. 1,8. 1,9. 1,5. 0,2. 0,3. 18 Singapur. 1,3. 1,5. 0,9. 1,0. 0,4. 0,5. 19 Portugalia. 1,3. 1,4. 1,2. 1,3. 0,1. 0,1. 20 Korea Południowa. 1,5. 1,4. 1,1. 1,1. 0,4. 0,3. 26 Polska. 1,1. 1,1. 1,0. 0,9. 0,1. 0,2. Źródło: The Association Meeting Market, ICCA, Amsterdam 2003.. dolary”8. Z tabeli 3 wynika, że największy, gdyż ponad 12% udział w światowym rynku konferencyjnym w 2002 r. miały Stany Zjednoczone, gdzie zorganizowano najwięcej konferencji o znaczeniu międzynarodowym. Wśród destynacji europejskich najbardziej popularne były miasta Francji i Wielkiej Brytanii (ok. 6% udział w światowym rynku konferencyjnym). Z badań The EIBTM 2004 Industry Trends & Market Share Report wynika, że Polska jest wschodzącym rynkiem (emerging 8. G.V. Smith, The Growth of Conferences and Incentivesʼ, Horwath Book of Tourism, Macmillan, London 1990..

(26) Katarzyna Klimek. +). market) zarówno w zakresie turystyki biznesowej, jak i rynku konferencyjnego. Jednak w 2002 r. nasz kraj uplasował się dopiero na 26. miejscu pośród państw o największym udziale w światowym rynku konferencji i kongresów (1,1%) – tabela 3. Jeśli natomiast chodzi o Szwajcarię, ma ona ugruntowaną pozycję prestiżowego organizatora konferencji i kongresów międzynarodowych, zajmując w 2002 r. 11. pozycję w rankingu prezentowanym w tabeli 3. (#9ZiZgb^cVcingdold_jijgnhin`^WôcZhdlZ_lHolV_XVg^^ Szwajcaria, będąc jednym z najmniejszych krajów europejskich, od połowy XIX w. uznawana jest za prekursora nowoczesnej turystyki biznesowej. Już w 1864 r. wybrano Genewę na obrady konferencji dyplomatycznej, podczas której uchwalono konwencję genewską – jedną z fundamentalnych zasad międzynarodowego porządku prawnego. Neutralność polityczna, a co się z tym wiąże brak zagrożenia konfliktami zbrojnymi, centralne położenie w Europie oraz wielokulturowość były podstawowymi kryteriami, którymi kierowano się w 1919 r. przy wyborze Genewy na siedzibę Ligi Narodów. Inne miasta, które brano wtedy pod uwagę, tj. Haga (Holandia), Bruksela (Belgia) i Wersal (Francja) nie spełniły tylu kryteriów równocześnie. Wybudowany w 1930 r. w Genewie Pałac Narodów stał się po II wojnie światowej europejską siedzibą ONZ, a Szwajcaria przyciągnęła ponad 200 organizacji międzynarodowych, które założyły swoje siedziby w tym kraju. Są to m.in. następujące organizacje międzynarodowe: Czerwony Krzyż (rok założenia 1864, z siedzibą w Genewie), Światowa Organizacja Zdrowia (OMS), Światowa Organizacja Handlu (WTO), Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (OMPI), UNICEF, OIT (Międzynarodowa Organizacja Pracy), IATA (Międzynarodowa Organizacja Transportu Lotniczego), CERN (Europejskie Centrum Badań Nuklearnych) i wiele innych. Także wiele międzynarodowych federacji sportowych, łącznie z Międzynarodowym Komitetem Olimpijskim (MKOL), ma swoje siedziby w Szwajcarii (Lozanna). Każda z tych organizacji przeprowadza co najmniej kilka międzynarodowych spotkań rocznie, co przyczynia się do znacznych przychodów dla sektora hotelarsko-gastronomicznego i całej szwajcarskiej branży spotkań. Dla przykładu w milenijnym roku 2000 w związku z działalnością instytucji międzynarodowych w Szwajcarii odbyło się ponad 7 tys. spotkań, w których udział wzięło ponad 3 tys. głów państw, ministrów i ambasadorów9.. 9. Switzerland Tourism Annual Report 2001, Switzerland Tourism, Zurich 2001..

(27) Uwarunkowania rozwoju turystyki biznesowej w Szwajcarii. +*. Z ankiety przeprowadzonej przez ICCA wynika, że w 2003 r. w Szwajcarii zorganizowano 119 kongresów o randze międzynarodowej, które gościły 37 662 delegatów i każdy z nich wydał ok. 1830 USD. Pozwoliło to szwajcarskiej branży konferencji i kongresów osiągnąć w 2003 r. przychody w wysokości 70 mln USD i w kategorii państw – organizatorów konferencji organizacji międzynarodowych awansować z 11. na 7. miejsce w świecie (tabela 3)10. Szwajcaria jest również cenioną destynacją, jeśli chodzi o organizację konferencji dla firm i międzynarodowych korporacji. Pod tym względem w 2003 r. uplasowała się na 5. miejscu w rankingu europejskich organizatorów konferencji oraz na 10. miejscu na świecie11. Tabela 4. Największe centra kongresowe w Szwajcarii Lokalizacja. Liczba pomieszczeń. Maksymalna liczba miejsc. Bazylea. Centrum Kongresowe. 10. 1400. Berno. Allegro Grand Casino Kursaal Bern. 24. 1400. Crans-Montana. Le Régent. 18. 650. Davos. Centrum Kongresowe. 20. 1100. Fryburg. Forum Fribourg. 8. 5000. Genewa. ICCG. 15. 1800. Interalken. Centrum Kongresowe. 17. 1600. Lozanna. Centrum Kongresowe i Wystawowe. 34. 4500. Lugano. Centrum Kongresowe. 20. 1130. Lucerna. Centrum Konferencyjne i Wystawowe. 17. 1800. Pontresina. Rondo Centrum Kongresów, Informacji i Kultury. 11. 470. Miasto. Sankt Gallen. Targi Olma. 10. 3700. Zurich. Dom Kongresowy. 12. 2200. Źródło: http://www.mojaszwajcaria.pl.. Na tak dynamiczny rozwój branży spotkań w tym kraju niewątpliwie wpływ miał i ma bardzo wczesny rozwój turystyki przyjazdowej i napływ dewiz od turystów zagranicznych. Masowe podróże zamożnych turystów do Szwajcarii już 10 11. Switzerland Tourism Annual Report 2003, Switzerland Tourism, Zurich 2003. Communique de presse, Switzerland Tourism, Zurich 2004..

(28) Katarzyna Klimek. ++. w końcu XIX w. spowodowały powstanie pierwszych luksusowych hoteli, które stanowiły bazę nie tylko dla turystyki wypoczynkowej, ale także dla turystyki konferencyjnej. Po II wojnie światowej wraz ze zwiększonym popytem na spotkania branżowe stowarzyszeń i organizacji międzynarodowych oraz potrzebę wymiany informacji podczas kongresów i konferencji, od połowy lat 60 XX w. nastąpił rozwój nowoczesnych centrów konferencyjnych, które znajdują się obecnie we wszystkich większych miastach Szwajcarii, a także w prestiżowych kurortach alpejskich (tabela 4). Należy przypomnieć, jakie są kryteria branżowej organizacji ICCA dotyczące organizacji konferencji międzynarodowych. Otóż, aby kongres lub konferencja mógł zostać uznany za międzynarodowy, musi odbywać się cyklicznie oraz powinno wziąć w nim udział 50 uczestników z co najmniej trzech różnych krajów. Jeśli chodzi o światowy ranking miast – organizatorów konferencji Genewa rywalizuje pod tym względem głównie ze stolicami europejskimi, tj. Paryżem, Londynem, Brukselą, Wiedniem i Kopenhagą, plasując się na 8. miejscu na świecie (tabela 5). Jeśli chodzi o organizację kongresów (tj. cyklicznych zebrań powyżej 500 uczestników), o prymat w tej dziedzinie szwajcarskie miasta rywalizują szczególnie z Wiedniem, który od kilku lat stał się światową siedzibą kongresów medycznych, a także z Barceloną12. Tabela 5. Miasta o największej liczbie konferencji międzynarodowych na świecie w latach 2001 i 2002. Miasto i miejsce w rankingu. Udział w światowym rynku konferencji (w %). Udział w konferencjach organizacji międzynarodowych (w %). Udział w pozostałych konferencjach międzynarodowych (w %). 2001. 2002. 2001. 2002. 2001. 2002. Paryż. 2,5. 2,5. 2,0. 2,0. 0,5. 0,5. 2. Bruksela. 2,0. 2,1. 1,9. 2,0. 0,2. 0,1. 3. Londyn. 2,1. 1,9. 1,6. 1,7. 0,5. 0,2. 4. Wiedeń. 1,5. 1,8. 1,4. 1,7. 0,1. 0,1. 5. Singapur. 1,3. 1,5. 0,9. 1,0. 0,4. 0,5. 1. 6. Kopenhaga. 1,1. 1,5. 1,0. 1,3. 0,1. 0,2. 7. Barcelona. 1,0. 1,4. 0,9. 1,2. 0,1. 0,2. 8. Genewa. 1,3. 1,2. 1,2. 1,1. 0,1. 0,1. 9. Berlin. 1,2. 1,2. 1,1. 0,9. 0,1. 0,3. 1,0. 1,0. 0,7. 0,7. 0,3. 0,3. 10 Sydney 12. Le tourisme autrichien profite de lʼappartenance du pays à lʼespace de Schengen, Fédération des Entreprises Romandes, Genève 2005..

(29) Uwarunkowania rozwoju turystyki biznesowej w Szwajcarii. +,. cd. tabeli 5 Miasto i miejsce w rankingu. Udział w światowym rynku konferencji (w %). 11 Amsterdam. Udział w konferencjach organizacji międzynarodowych (w %). Udział w pozostałych konferencjach międzynarodowych (w %). 2001. 2002. 2001. 2002. 2001. 2002. 1,0. 1,0. 0,8. 0,9. 0,2. 0,1 0,2. 12 Sztokholm. 1,0. 1,0. 0,8. 0,8. 0,2. 13 Waszyngton. 1,0. 1,0. 0,8. 0,9. 0,2. 0,1. 14 Montreal. 0,6. 1,0. 0,5. 0,8. 0,1. 0,2. 15 Seul. 1,2. 0,9. 0,9. 0,8. 0,3. 0,1. 16 Madryt. 0,8. 0,9. 0,6. 0,7. 0,2. 0,2. 17 Nowy Jork. 0,8. 0,9. 0,7. 0,8. 0,1. 0,1. 18 Rzym. 0,9. 0,8. 0,8. 0,7. 0,1. 0,1. 19 Lizbona. 0,7. 0,8. 0,7. 0,7. 0,0. 0,1. 20 Praga. 0,7. 0,8. 0,7. 0,7. 0,0. 0,1. 21 Helsinki. 0,8. 0,8. 0,8. 0,7. 0,0. 0,1. 22 Budapeszt. 0,8. 0,8. 0,7. 0,7. 0,1. 0,1. Źródło: jak do tabeli 3.. Ze względu na szczególne walory krajobrazowo-turystyczne oraz nowoczesną infrastrukturę kongresowo-konferencyjną w Szwajcarii można wyróżnić 5 regionów i 16 głównych destynacji biznesowych, mianowicie: Regiony: – Szwajcaria Centralna (j. niemiecki, kantony: Lucerna, Uri, Schwyz, Nidwald, Obwald, Zug), – Kanton Ticino (j. włoski), – Kanton Valais (j. francuski i niemiecki), – Region Jeziora Genewskiego (j. francuski, kantony Genewa i Vaud), – Kanton Graubünden (j. niemiecki i retoromański). Najważniejsze destynacje dla spotkań biznesowych: – Berno – stolica kraju, znajdująca się na liście światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Siedziba wszystkich ważniejszych instytucji rządowych Szwajcarii. Miasto Alberta Einsteina, kolebka szwajcarskiej czekolady Toblerone; – Bazylea – drugie co do ważności miasto przemysłowe Szwajcarii, skupiające głównie przemysł chemiczny i farmaceutyczny (m.in. siedziba największej firmy farmaceutycznej Novartis). Bazylea jest położona strategicznie na pograniczu Niemiec i Francji; konglomerat kultur i języków;.

(30) +-. Katarzyna Klimek. – Crans-Montana – światowa stolica golfa, zlokalizowana w Alpach kantonu Valais, na wysokości 1500 m n.p.m.; – Davos – jedna z pierwszych miejscowości turystycznych Szwajcarii. Znana głównie z corocznie odbywającego się tu Światowego Forum Ekonomicznego; – Flims, Laax, Falera – trzy miejscowości górskie w Kantonie Graubunden malowniczo położne w pobliżu tzw. szwajcarskiego „Wielkiego Kanionu”. Doskonałe miejsce zarówno na konferencje, jak i na spotkania integracyjne w plenerze; – Fryburg – średniowieczne miasto położone w kantonie Neuchâtel, bogate w zabytki, a także znane miasto uniwersyteckie. Fryburg posiada największe w Szwajcarii centrum konferencyjno-kongresowe, mogące pomieścić ok. 5000 osób jednocześnie; – Genewa – miasto organizacji międzynarodowych i misji dyplomatycznych. Dzięki przyjętym w 1989 r. przez Konfederację Szwajcarską dyrektywom, dotyczącym preferencyjnej polityki państwa wobec „instalowania się” w Genewie organizacji międzynarodowych, Genewa jest dziś pierwszą destynacją konferencyjną Szwajcarii. Odbywa się tu 2/3 wszystkich organizowanych w Szwajcarii sympozjów, konferencji i kongresów. W Genewie odbywają się również bardzo znane imprezy targowe, m.in. Międzynarodowy Salon Samochodowy czy targi IT; – Interlaken – malownicza miejscowość w Alpach berneńskich, odkryta i opisana w literaturze przez Lorda Bayrona; – Lozanna – kolebka nowożytnego ruchu olimpijskiego. Siedziba m.in. Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego (MKOL) oraz 17 międzynarodowych federacji sportowych. Historię ruchu olimpijskiego dokumentuje unikatowe w skali europejskiej Muzeum Olimpijskie. Lozanna gości corocznie tysiące uczestników kongresów, konferencji i spotkań motywacyjnych. Posiada drugie co do wielkości centrum kongresowo-wystawiennicze, mogące pomieścić ok. 4500 uczestników; – Lugano – trzecia szwajcarska destynacja spotkań biznesowych, kongresów i konferencji, znajdująca się we włoskojęzycznym kantonie Ticino nad jeziorem Laggo Marggiore; – Lucerna – zabytkowe miasto na styku czterech alpejskich jezior i czterech kantonów. Kolebka szwajcarskiego hotelarstwa, to tu w II połowie XIX w. powstały pierwsze luksusowe hotele przyjmujące angielskich turystów. Jest to także miasto literatów i artystów. Tu komponował Ryszard Wagner, przebywali Goethe, Schiller, Lew Tołstoj i Mark Twain; – Montreux-Vevey – perły „Riwiery Szwajcarskiej”, malowniczo położone miejscowości nad Jeziorem Genewskim. Bogata oferta kulturalna, liczne festiwale (m.in. Festiwal filmowy „Róże Montreux”) i wystawy przyciągają turystów z całego świata. W Montreux odbywają się także corocznie targi turystyczne TTW Montreux, które w październiku 2005 r. zostały otwarte po raz trzydziesty. Vevey jest główną siedzibą międzynarodowego koncernu Nestlé;.

(31) Uwarunkowania rozwoju turystyki biznesowej w Szwajcarii. +.. – Sankt Moritz – usytuowane w kantonie Graubünden, na wysokości 1865 m n.p.m. Jest to kolebka szwajcarskiej turystyki zimowej, a także miejsce olimpiady zimowej z 1948 r. Obecnie kurort znany zarówno z prestiżowych spotkań biznesu, jak i wypoczynku sławnych i bogatych osób z całego świata; – Sankt Gallen – położone strategicznie na pograniczu czterech państw: Szwajcarii, Niemiec, Lichtensteinu i Austrii nad Jeziorem Bodeńskim. Jest to jedno z najstarszych miast Szwajcarii. Łącząc tradycje związane głównie z przemysłem włókienniczym i koronkarstwem, jest obecnie miastem oferującym nowoczesne zaplecze konferencyjno-kongresowe w malowniczej scenerii Jeziora Bodeńskiego. Największe centrum wystawienniczo-kongresowe Olma może pomieścić do 3900 osób; – Pontresina – malownicza miejscowość w sercu Alp (kanton Graubünden), oferuje nowoczesne centrum konferencyjne „Rondo” przeznaczone na organizowanie konferencji i spotkań do 500 osób; – Zurich – stolica finansowa Szwajcarii, pierwsze miasto przemysłowe kraju, skupiające siedziby największych szwajcarskich banków i instytucji finansowych. Najważniejsza destynacja biznesowa Szwajcarii. Na rys. 3 przedstawiono mapę regionów i destynacji turystki biznesowej w Szwajcarii. Cechą charakterystyczną szwajcarskiej turystyki biznesowej jest to, że indywidualne podróże służbowe odbywane są najczęściej do dużych miast, natomiast podróże motywacyjne i spotkania korporacyjne organizowane są głównie w kurortach górskich. Jeśli chodzi o strategiczne dla szwajcarskiej turystyki biznesowej rynki, z danych szwajcarskiego oddziału organizacji profesjonalistów branży spotkań MPI (Meeting Professional International) wynika, że najważniejszą grupę stanowią turyści biznesowi z Niemiec, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. W 2002 r. łączne wydatki turystów krajowych i zagranicznych w Szwajcarii przyczyniły się do uzyskania dochodu 21,9 mld CHF, co stanowiło ponad 5% produktu krajowego brutto (PKB). W tym samym okresie turyści zagraniczni wydali w Szwajcarii ok. 12,2 mld CHF, co stanowiło 55,7% wszystkich wpływów z turystyki. Według danych Switzerland Tourism podróże służbowe i motywacyjne stanowiły w tym bilansie 19% wszystkich podróży do Szwajcarii, przynosząc całkowity dochód 560 mln CHF (w tym 324 mln CHF to wpływy dewizowe pochodzące z zagranicznej turystyki przyjazdowej, a 234 mln CHF to wydatki krajowych turystów podróżujących w celach służbowych). Dzienne wydatki zagranicznych turystów biznesowych stanowiły ok. 350 CHF na osobę, a średnia długość pobytu wyniosła ok. 3 dni (2 noclegi)13.. 13. Marktforschungsdaten MICE, Switzerland Tourism, Zurich 2002..

(32) Katarzyna Klimek. ,%. . . . . .

(33)

(34)

(35). Rys. 3. Mapa regionów turystyki biznesowej Szwajcarii Źródło: Materiały promocyjne Switzerland Tourism, Zurich 2003.. W 2002 r. na ogólną liczbę 926 tys. noclegów związanych z turystyką biznesową 69% udzielono turystom z Europy (zwłaszcza mieszkańcom krajów UE), 30% obywatelom Szwajcarii, a 1% podróżnym spoza Europy14. Z zamieszonych w tabeli 6 danych wynika, że po znacznym zmniejszeniu w 2002 i 2003 r. liczby przyjazdów turystów niemieckich, korzystających z bazy noclegowej (zmiana w stosunku do 2001 r. o 12,7%), turyści z Niemiec stanowią (podobnie jak w przypadku rynku polskiego) główny segment turystyki przyjazdowej Szwajcarii. Ponadto w 2003 r. odnotowano zmniejszenie liczby korzystających z bazy noclegowej turystów z kontynentu amerykańskiego o 12,5% na rzecz rosnącego udziału turystów krajowych (wzrost o 10,5% w stosunku do roku poprzedniego)15. 14. Metodologia badań i badanie pilotażowe turystyki biznesowej, Instytut Turystyki, Warszawa. 2003. 15. Le tourisme suisse en chiffres 2004, Office fédéral de la statistique, Neuchâtel 2004..

(36) Uwarunkowania rozwoju turystyki biznesowej w Szwajcarii. ,&. Tabela 6. Noclegi w szwajcarskiej bazie hotelowej udzielone turystom krajowym i zagranicznym (w mln noclegów) Wyszczególnienie. 1997. 2001. 2002. 2003. Turyści zagraniczni. 18,0. 19,3. 17,8. 17,2. Turyści krajowi. 12,8. 14,3. 14,2. 15,0. Niemcy. 6,2. 6,3. 5,5. 5,5. Wielka Brytania. 1,4. 2,0. 1,9. 1,8. Francja. 1,1. 1,2. 1,2. 1,2. Włochy. 0,8. 0,9. 0,9. 1,0. Holandia. 0,8. 0,9. 0,8. 0,8. Stany Zjednoczone. 1,7. 1,9. 1,6. 1,4. Japonia. 0,9. 0,8. 0,7. 0,6. Federacja Rosyjska. .. 0,2. 0,2. 0,2. Turyści z Europy. 13,3. 14,3. 13,2. 13,1. Turyści z kontynentu amerykańskiego. 2,2. 2,4. 2,1. 1,8. Suma wszystkich noclegów dla turystów zagranicznych oraz szwajcarskich. 30,8. 33,6. 32,0. 32,2. Żródło: Prévision pour le tourisme suisse, Basel Economics, Bâle 2003 oraz Tourisme suisse en chiffres 2004, Neuchâtel 2004.. Z danych zawartych w tabeli 7 wynika, że wpływy pochodzące z zagranicznej turystyki przyjazdowej do Szwajcarii z roku na rok sukcesywnie wzrastają. W 2004 r. osiągnęły one najwyższy od siedmiu lat poziom 10,3 mld dolarów, tj. 12,9 mld CHF, co czyni turystykę szwajcarską trzecią najważniejszą branżą eksportową tego kraju16. Tabela 7. Przychody z eksportu szwajcarskiego w podziale na branże (w mld CHF) Branże. 1992. Przemysł metalurgiczny i maszynowy. 38,0. Przemysł chemiczny. 21,3. Turystyka. 1998. 2002. 2003. 2004. 47,7. 50,3. 50,4. 54,7. 31,3. 44,8. 45,0. 49,4. 11,5. 11,6. 12,2. 12,4. 12,9. Przemysł zegarmistrzowski. 7,4. 8,4. 10,6. 10,2. 11,1. Przemysł tekstylny. 4,6. 4,0. 3,7. 3,8. 3,9. Źródło: Le tourisme suisse en chiffres 2004, Office fédéral de la statistique, Neuchâtel 2004.. 16. Le tourisme suisse en chiffres 2005, Office fédéderal de la statistique, Neuchâtel 2005..

(37) Katarzyna Klimek. ,'. Według danych opublikowanych przez Światową Organizację Turystyczną za lata 1989–2004, wpływy dewizowe, jakie Szwajcaria czerpie z turystyki, stawiają ją na 14. miejscu na świecie, pomimo że liczba turystów odwiedzających ten kraj sukcesywnie maleje (tabela 8). Porównując pod tym względem Polskę, należy zauważyć, że nasz kraj znajduje się w czołowej piętnastce najbardziej popularnych destynacji turystycznych świata, jednak dewizowe wpływy, jakie odnotowano w 2004 r. w naszym kraju, były prawie 50% niższe (5,8 mld USD) od tych, które w tym samym okresie zarejestrowano w Szwajcarii (10,3 mld USD). Tabela 8. Ranking krajów o największych wpływach z turystyki zagranicznej i przyjmujących najwięcej turystów zagranicznych Kraj i miejsce w rankingu. 1998. 1999. 2000. 2001. 2002. 2003. 2004. Wpływy dewizowe z turystyki zagranicznej (w mld USD). 1. USA. 71,325. 74,801. 82,400. 71,893. 66,547. 64,509. 74,481. 2. Hiszpania. 29,839. 32,497. 31,454. 32,873. 33,609. 41,770. 45,248. 3. Francja. 29,931. 31,507. 30,754. 29,978. 32,329. 37,038. 40,842. 4. Włochy. 29,866. 28,359. 27,500. 25,796. 26,915. 31,222. 35,658. 5. Niemcy. 17,911. 17,225. 18,479. 18,422. 19,158. 22,984. 27,657. 6. Wielka Brytania. 20,985. 20,221. 19,374. 16,276. 17,591. 22,752. 27,299. 7. Chiny. 12,602. 14,099. 16,224. 17,792. 20,385. 17,406. 25,739. 8. Turcja. 7,809. 5,203. 7,636. 10,067. 11,901. 13,203. 15,888. 9. Austria. 11,276. 11,035. 9,931. 10,118. 11,237. 14,068. 15,412. 10 Australia. 7,335. 8,028. 8,451. 7,624. 8,087. 10,313. 12,952. 11 Grecja. 6,188. 8,783. 9,221. 9,447. 9,741. 10,701. 12,872. 12 Kanada. 8,452. 10,190. 10,839. 10,774. 9,700. 10,579. 12,843. 13 Meksyk. 7,493. 7,223. 8,295. 8,401. 8,858. 9,457. 10,753. 14 Szwajcaria. 7,973. 7,769. 7,581. 7,310. 7,628. 9,325. 10,309. 15 Holandia. 6,850. 6,996. 7,217. 6,723. 7,706. 9,249. 10,081. 15 najważniejszych destynacji turystycznych świata (liczba przyjazdów w mln) 1. Francja. 70,109. 73,147. 77,190. 75,202. 77,202. 75,048. 75,121. 2. Hiszpania. 43,396. 46,776. 47,898. 50,094. 52,327. 51,830. 53,599. 3. USA. 46,396. 48,492. 50,945. 44,898. 41,892. 41,218. 46,077. 4. Chiny. 25,073. 27,047. 31,229. 33,167. 36,803. 32,970. 41,761. 5. Włochy. 34,933. 36,516. 41,181. 39,563. 39,799. 39,604. 37,071. 6. Wielka Brytania. 25,745. 25,394. 25,209. 22,835. 24,180. 24,714. 27,710. 7. Hongkong (Chiny). 10,160. 11,328. 13,060. 13,725. 16,566. 15,537. 21,811.

(38) Uwarunkowania rozwoju turystyki biznesowej w Szwajcarii. ,(. cd. tabeli 8 Kraj i miejsce w rankingu. 1998. 1999. 2000. 2001. 2002. 2003. 2004. 15 najważniejszych destynacji turystycznych świata (liczba przyjazdów w mln) 8. Meksyk. 19,392. 19,043. 20,641. 19,810. 19,667. 18,665. 20,618. 9. Niemcy. 16,511. 17,116. 18,983. 17,861. 17,969. 18,392. 20,137. 10 Austria. 17,352. 17,467. 17,982. 18,180. 18,611. 19,078. 19,373. 11 Kanada. 18,870. 19,411. 19,627. 19,679. 20,057. 17,534. 19,095. 12 Turcja. 8,960. 6,893. 9,586. 10,783. 12,790. 13,270. 16,835. 13 Malezja. 5,551. 7,931. 10,222. 12,775. 13,292. 10,577. 15,703. 14 Ukraina. .. .. .. .. .. 12,514. 15,629. 18,780. 17,950. 17,400. 15,000. 13,980. 13,720. 14,290. 10,900. –. 7,821. 7,455. 6,868. 6,530. –. 15 Polska … 22 Szwajcaria. Źródło: Światowa Organizacja Turystyki (WTO): Compendium of Tourism Statistics Data 1998–2002, 2004 edition oraz World Tourism Barometer, vol. 3, nr 2, June 2005; Światowa Organizacja Turystyki (WTO): Tourism Highlights 2003, World Tourism Barometer, vol 3, nr 2, June 2005.. Osiągane wpływy dewizowe z turystyki przyjazdowej i biznesowej w Szwajcarii są z pewnością związane z wyższymi niż w Polsce cenami usług turystycznych w tym kraju, ale także z większą liczbą grupowych imprez biznesowych o randze międzynarodowej odbywających się co roku w szwajcarskich centrach kongresowych. Należy także zwrócić uwagę na bardzo dynamicznie prowadzoną politykę promocyjną Szwajcarii na świecie. Działania te koordynuje rządowa instytucja Switzerland Tourism, a także Switzerland Convention & Incentive Bureau (SCIB) zajmujące się od 40 lat promocją szwajcarskiej turystyki biznesowej na świecie. Efektem promocji Szwajcarii na wszystkich profesjonalnych targach branżowych, a także organizacji w latach 2003 i 2004 przez wyspecjalizowany dział MICE ponad 20 podróży studyjnych dla organizatorów kongresów i konferencji z całego świata było podpisanie umów na obsługę w 2004 r. i w latach następnych ponad 450 imprez konferencyjnych, kongresowych i motywacyjnych17. Również zastosowanie nowego, internetowego narzędzia Venu Finder, służącego promocji Szwajcarii jako destynacji biznesowej, spotkało się z dużym zainteresowaniem organizatorów i decydentów podróży służbowych (decision makers), mogących na odległość poznać walory ofert szwajcarskich regionów biznesowych, hoteli i centrów kongresowych. 17. Switzerland Tourism Annual Report 2005, Switzerland Tourism, Zurich 2005..

(39) Katarzyna Klimek. ,). Rozwojowi turystyki biznesowej sprzyja renoma Szwajcarii na świecie. Ugruntowana pozycja tego kraju na rynku spotkań niewątpliwie wiąże się z poziomem życia mieszkańców, a także z doskonale rozwiniętą siecią dróg, transportu kolejowego, autobusowego oraz z poziomem bezpieczeństwa. Te podstawowe dla branży spotkań czynniki znalazły odzwierciedlenie w głównym haśle reklamującym Szwajcarię jako bezpieczną i pewną destynację biznesową: Switzerland: it works, itʼs safe itʼs easy. Na podstawie ankiety przeprowadzonej w 2004 r. przez Mercer Human Resources na temat jakości życia w 215 miastach światach, to właśnie Genewa i Zurich zostały wybrane jako miasta zapewniające najwyższy standard życia i poziom bezpieczeństwa. Zamożność i stabilność polityczna oraz stabilność kursu lokalnej waluty to kolejne argumenty przemawiające za Szwajcarią na tle konkurencyjnych destynacji turystycznych. Dochód narodowy na jednego mieszkańca wynosi w tym kraju ponad 33 tys. USD18. Należy podkreślić, że w przeciwieństwie do Polski, Szwajcaria jako kraj to rozpoznawalna na świecie marka, nie tylko poprzez markowe produkty, np. zegarki, wina, sery czy czekoladki, ale także poprzez jakość świadczonych usług turystycznych. Doskonały poziom oferowanych usług turystycznych to część wieloletniej narodowej strategii realizowanej ostatnio w przedsiębiorstwach turystycznych w ramach programu: „Jakość naszą pasją” lansowanego przez Szwajcarską Federację Turystyczną (Fédération suisse du tourisme). Strategia ta dotyczy wprowadzenia standardów zarządzania jakością w przedsiębiorstwach turystycznych, w celu zwiększenia ich konkurencyjności. Program przebiega w trzech etapach i opiera się na certyfikacji firm, które wdrożyły systemy zarządzania jakością oparte na międzynarodowych systemach jakości ISO 9001:2000, EFQM i TQM, otrzymując w zamian prestiżowy znaczek „Label Qualité”: Hotele i restauracje oznaczone takim godłem są dla biznesmenów i planistów konferencyjnych wyznacznikiem usług najwyższej jakości.. . Szwajcarska jakość usług (swiss top quality) jest jednak niezwykle kosztowna. W związku z zaistniałym kryzysem w turystyce po wydarzeniach z 11 września 18. CIA World Factbook, January 1, 2005..

(40) Uwarunkowania rozwoju turystyki biznesowej w Szwajcarii. ,*. 2001 r. klienci biznesowi, korporacyjni i turyści podróżujący w celach wypoczynkowych stali się niezwykle wrażliwi na ceny usług. W obecnych czasach strategia gwarantująca doskonałą jakość za wysoką cenę staje się już niewystarczająca. Dobrym przykładem na poparcie tego argumentu było spektakularne bankructwo linii lotniczej Swissair, która przez całe lata realizowała politykę wysoka jakość – wysoka cena, nie umiejąc dopasować oferty do zmieniających się wymagań rynku. Pomimo doskonałej reputacji na świecie, Szwajcaria kojarzona jest jako kraj drogich usług. Szacuje się, że koszty wytworzenia usługi turystycznej w tym kraju są średnio o ok. 35% wyższe niż w konkurencyjnych państwach sąsiednich, tj. we Francji, Włoszech i Austrii, co ma odzwierciedlenie w wyższych cenach usług19. Średnia cena osobonoclegu waha się w granicach od 50 do 150 CHF, co przy utrzymującym się w przez wiele lat wysokim kursie franka oraz ogromnej konkurencji europejskich i światowych destynacji powoduje tendencję spadkową w turystyce przyjazdowej do tego kraju (tabela 8). Tej sytuacji nie sprzyja także polityka wizowa Szwajcarii w stosunku do turystów pochodzących z nowych rynków turystycznych (emerging markets), np. z Rosji, Indii, Korei czy Chin. Jeśli chodzi o turystów chińskich, to pomimo otwarcia w Pekinie zagranicznej filii Switzerland Tourism, Szwajcarzy, jak się wydaje, nie w pełni zaspokajają potrzeby poznawcze chińskich turystów. Po latach izolacji rząd chiński podpisał z wybranymi krajami (m.in. ze Szwajcarią) umowę ADS (Approved Destination Status) zezwalającą na zorganizowane podróże chińskich turystów. Spowodowało to otwarcie ogromnego rynku dla europejskiej i światowej turystyki przyjazdowej. Tylko w 2003 r. Chińczycy odbyli 20,3 mln podróży na wszystkich kontynentach. Turyści z Chin to niezwykle zamożna grupa konsumentów. Są to osoby podróżujące za pośrednictwem biur podróży w zorganizowanych grupach i wydające podczas podróży nawet do 5000 dolarów na osobę20. Szwajcaria jest enklawą w sercu Europy, nienależącą do Unii Europejskiej i w związku z tym nie respektuje ona postanowień układu z Schengen, dotyczącego zniesienia kontroli granicznych między krajami zrzeszonymi w UE. Przynależność do tego układu oznacza, że turyści pochodzący np. z Indii, Chin czy Rosji podróżujący w celach wypoczynkowych, służbowych lub kongresowych po krajach UE otrzymują jedną wizę ważną przez okres trzech miesięcy, uznawaną przez wszystkie kraje należące do „przestrzeni Schengen”. Jest to więc dla turystów chińskich czy indyjskich niezwykle wygodne, ponieważ płacąc raz za wizę, mogą zwiedzić podczas jednej podróży do Europy kilka, a nawet kilkanaście krajów. Zresztą, jak już wspomniano, cechą charakterystyczną podróży turystów 19. Le tourisme en Suisse à de lʼavenir, Suisse Tourisme, Zurich 2004. Le tourisme autrichien profite de lʼappartenance du pays a lʼespace de Schengen, Fédération des Entreprises Romandes, Genève 2005 oraz Communiqué de presse, Switzerland Tourism, Zurich 2005. 20.

(41) ,+. Katarzyna Klimek. z tych krajów są zorganizowane wycieczki objazdowe, obejmujące bogaty program zwiedzania państw europejskich. Jeśli zaś chodzi o turystów z Rosji, ponieważ za granicę podróżuje tylko zamożna część społeczeństwa rosyjskiego, charakteryzują się oni znaczną siłą nabywczą. Podróże zagraniczne turystów z Federacji Rosyjskiej obejmują trzy podstawowe typy pobytów: – letnie wyjazdy wypoczynkowe głównie do państw o gorącym klimacie (Turcja, Tunezja, Egipt), – zimowy wypoczynek narciarski połączony z wellness w ekskluzywnych kurortach Austrii oraz Szwajcarii, – podróże w interesach oraz zakupy. Szwajcarska polityka wizowa zmierzająca do ochrony własnych granic stała się znaczną barierą biurokratyczną dla turystów, którzy chcieli wjechać do tego kraju, robiąc przystanek w dalszej podróży po Europie. Jednorazowy wjazd do Szwajcarii dla obywateli wspominanych wyżej krajów jest bowiem dość kosztowny, gdyż wynosi 55 CHF za osobę. Ponieważ przy planowaniu przez biura podróży grupowych wycieczek objazdowych jest to znaczny koszt, dlatego też w programach proponowanych turystom chińskim czy indyjskim zaczęto pomijać Szwajcarię. Utrudnienia wizowe i dodatkowe koszty stały się także przeszkodą dla biznesmenów i gości kongresowych, którzy często łączą podróże w celach służbowych z pobytami wypoczynkowymi. Na przystąpieniu w 1997 r. do układu z Schengen z pewnością zyskała Austria – największy konkurent Szwajcarii zarówno w turystyce biznesowej, jak i wypoczynkowej. Oferta turystyczna Austrii jest bardzo zbliżona do szwajcarskiej, z tą jednak podstawową różnicą, że jest od niej tańsza o 16–35%, zależnie od rodzaju produktu turystycznego21. Dla Chrystiana Mutschelchnera, dyrektora Vienna Convention Bureau (agencji wyspecjalizowanej w organizacji i promocji kongresów w Wiedniu), korzyści z przynależności Austrii do strefy Schengen są nie do przecenienia. Dotyczy to szczególnie wspomnianej już tendencji łączenia wypoczynku z biznesem. Pod tym względem goście kongresowi spoza UE, przebywający na kongresie w Austrii, cenią sobie szczególnie możliwość przedłużenia pobytu służbowego, łącząc go z wypoczynkiem w innym miejscu Europy, np. w Sztokholmie czy Lizbonie bez dodatkowych opłat i formalności wizowych. Według Austria Werbung (austriackiego odpowiednika Polskiej Organizacji Turystycznej) w następnych latach przewiduje się 10% wzrost liczby przyjazdów turystów chińskich do Austrii ze wszystkich głównych segmentów (wypoczynek, kultura, kongresy). 21 Le tourisme en Suisse à de lʼavenir, Suisse Tourisme, Zurich 2004 oraz Le tourisme autrichien profite de lʼappartenance du pays à lʼespace de Schengen, Fédération des Entreprises Romandes, Genève 2005..

(42) Uwarunkowania rozwoju turystyki biznesowej w Szwajcarii. ,,. Pomimo że Szwajcaria nie należy do Unii Europejskiej, jednak kraje Unii są jej partnerem strategicznym w kontaktach gospodarczych. Szacuje się, że co trzeci frank szwajcarski uzyskany z eksportu pochodzi z wymiany gospodarczej z krajami Unii Europejskiej. W związku z korzyściami wynikającymi dla krajów UE z przynależności do „przestrzeni Schengen”, Szwajcaria doceniła ważność tego układu i w czerwcu 2005 r. obywatele tego kraju zaaprobowali w referendum przystąpienie do tego porozumienia. Jednak ze względu na niezbędne procedury dotyczące modernizacji baz danych oraz instalacji na granicach specjalnego systemu informatycznego SIS (stosowanego przez większość państw wspólnoty europejskiej), wejście w życie układu z Schengen w Szwajcarii będzie procesem długotrwałym. Planuje się, że postanowienia tego aktu zostaną wcielone w życie dopiero z początkiem 2008 r., natomiast do tego czasu mają obowiązywać dotychczasowe przepisy celne. Według ekspertów Szwajcarskiej Federacji Turystycznej tak mało elastyczna polityka celna wobec turystów z krajów azjatyckich i Rosji może spowodować znaczną utratę udziałów w rynku przyjazdowej turystyki wypoczynkowej i biznesowej z tych regionów, a odbudowanie udziałów w tym segmencie rynku za dwa lata może okazać się bardzo trudne. )#EdYhjbdlVc^Z Poszukując czynników stymulujących rozwój branży MICE w Szwajcarii, nie należy zapominać o kontekście gospodarczym i regulacjach prawnych, które w odniesieniu do turystyki biznesowej biorą górę nad elementami atrakcyjności turystycznej tego kraju. Wysoki dochód narodowy oraz stabilność polityczno-ekonomiczna są z pewnością czynnikami przyciągającymi nie tylko uczestników międzynarodowych kongresów i konferencji, ale także potencjalnych inwestorów. W 2004 r. napływ kapitału zagranicznego do Szwajcarii był niezbyt wysoki i wyniósł 932 mln CHF, natomiast wartość wszystkich bezpośrednich inwestycji zagranicznych na koniec 2004 r. osiągnęła rekordową sumę 221 mld CHF, tj. ok 147 mld USD (wartość księgowa na koniec roku)22. Pomimo rosnącego znaczenia Chin w wymianie handlowej, strategicznymi partnerami dla szwajcarskiej gospodarki pozostają przede wszystkim przedsiębiorstwa wywodzące się z krajów Unii Europejskiej (tj. przede wszystkim z Niemiec, Wielkiej Brytanii i Francji), a także ze Stanów Zjednoczonych. Dla firm amerykańskich Szwajcaria jest czwartym co do ważności krajem największych 22. Bulletin mensul de statistique économique, Banque Nationale Swiss, Bern 2005 i Bureau of Economic Analysis, US Department of Commerce..

(43) Katarzyna Klimek. ,-. inwestycji bezpośrednich. Dotychczas 650 firm amerykańskich zainwestowało w tym kraju ponad 86 mld USD, dając zatrudnienie 58 tys. osób23. Szwajcarskie władze doceniają jednak również znaczenie tzw. rynków wschodzących zarówno dla potencjalnych inwestycji, jak i wpływów z przyjazdowej turystyki biznesowej i wypoczynkowej. Dlatego Szwajcarska Organizacja Turystyczna otworzyła swoje placówki we wszystkich ważniejszych krajach Azji (Chiny, Korea, Tajwan, Hongkong). Pomimo niekorzystnych przepisów wizowych dla turystów spoza Unii Europejskiej, a dzięki skutecznej polityce promocyjnej, w 2004 r. odnotowano rekordowy wzrost liczby przyjazdów do Szwajcarii turystów właśnie z kontynentu azjatyckiego. Największy wzrost dotyczył przede wszystkim przyjazdów turystów z Chin aż o 97,2% w stosunku do roku poprzedniego24. Marka Szwajcarii jako kraju luksusu i prestiżu przyciąga każdego roku do górskich kurortów nie tylko sławne osoby ze świata biznesu, ale także osoby z rodzin królewskich. Corocznie w okresie ferii zimowych wykorzystanie miejsc hotelowych w najbardziej znanych miejscowościach, takich jak np. Klosters, Davos, St-Moritz, Verbier czy Zermatt wynosi ok. 90%25. Należy jednak zaznaczyć, że oferta turystyczna made in Switzerland oznacza produkt markowy, ale także produkt drogi. W obecnych czasach, oprócz pięknych widoków i wysokiej jakości usług, zarówno turyści indywidualni, jak i korporacyjni poszukują nowych i tanich miejsc wypoczynku. Dlatego Szwajcarii jest coraz trudniej utrzymać pozycję lidera na światowym rynku usług turystycznych i musi ona konkurować ze 190 innymi destynacjami Europy i świata. Dobrym przykładem konkurencyjnego kraju jest Polska, która jako nowy członek UE staje się ostatnio modnym miejscem wyjazdów i emerging market (wschodzącą gwiazdą) dla turystyki biznesowej, a szczególnie imprez motywacyjnych i konferencji. Polska gościnność oraz atrakcje turystyczne są jednym z naszych największych atutów, jednak brak centrów kongresowych (zwłaszcza dużych, tj. mogących pomieścić 5000 osób i więcej) wyklucza nasz kraj z rywalizacji o organizowanie tych najbardziej dochodowych imprez, które Szwajcaria obsługuje z powodzeniem od ponad stu lat. AîZgVijgV Bulletin mensul de statistique économique, Banque Nationale Swiss, Bern 2005. Communiqué de presse, Office fédéderal de la statistique, Neuchâtel 2005. Communiqué de presse, Switzerland Tourism, Zurich 2005. Davidson R., Turystyka biznesowa, POT, Warszawa 2004. 23. Ibidem. Communiqué de presse, Switzerland Tourism, Zurich 2005. 25 http://www.swissinfo.org. 24.

(44) Uwarunkowania rozwoju turystyki biznesowej w Szwajcarii. ,.. La Suisse se positionne au 7 rang mondiale, Communiqué de presse, Switzerland Tourism, Congres Internationaux, Zurich 2005. Le tourisme en Suisse à de lʼavenir, Switzerland Tourism, Zurich 2004. Le tourisme autrichien profite de lʼappatrenance du pays à lʼespace de Schengen, Fédération des Entreprises Romandes, Genève 2005. LʼOMT se felicite de lʼélargissement de lʼUE car il stimulera le tourisme, Organisation Mondiale du Tourisme, Communiqués de presse, Berlin 2004. Marktforschungsdaten MICE, Switzerland Tourism, Zurich 2002. Metodologia badań i badanie pilotażowe turystyki biznesowej, Instytut Turystyki, Warszawa 2003. Prévision pour le tourisme suisse, Basel Economic, Bale 2005. Ranking 50 najważniejszych szwjacarskich destynacji turystycznych, Switzerland Tourism, Zurich 2003. Smith G.V., The Growth of Conferences and Incentives, Horwath Book of Tourism, Macmillan, London 1990. Switzerland Tourism Annual Report 2005, Switzerland Tourism, Zurich 2005. Tourisme suisse en chiffres, Fédération suisse du tourisme, Bern 2005. Turystyka biznesowa w Polsce, Raport, Instytut Turystyki, Warszawa 2005. Wróblewski S., Polska wobec zagrożeń dla turystyki światowej, Biuletyn internetowy Ambasador Kongresów Polskich, Warszawa 2002. Wydatki turystów zagranicznych w Polsce w I kwartale 2005 r., Instytut Turystyki, Warszawa 2005. 8dcYî^dch[dgi]Z9ZkZadebZcid[7jh^cZhhIdjg^hb^cHlîoZgaVcY Business tourism, or the meetings industry, is one of the most profitable branches of the tourism industry. It is estimated that it presently constitutes about 18% of the world tourism market, while the daily expenses of business tourists in the majority of business trip destinations are even 50% higher than the expenses incurred by other traveller groups. Switzerland is one of the pioneers of modern tourism and catering in Europe and the world. At the same time, the Swiss Confederation is the only state outside the European Union that, according to the statistical data of the UIA (Union of International Associations), belongs to the top ten business destinations in the world, next to Great Britain, Italy, Austria, France, Spain, Germany and the Benelux. The high quality of services, Switzerlandʼs prestige on the international arena, and its political neutrality are just a few reasons why this country has emerged as the leader in organising the majority of the most prestigious international business meetings. Furthermore, the presence of branches of the majority of international organisations in Switzerland drives the development of the Swiss conference and congress market. The purpose of the article is to identify the conditions for the development of business tourism and to determine the role of the meetings industry for both Swiss tourism and the Swiss economy. In the first section of the article, the author offers a general overview of business tourism in Poland and the world; this serves as the background for a detailed discussion on the incentives and disincentives for MICE sector development in Switzerland..

(45)