Miejsce Japonii we współczesnym obrocie licencyjnym

A C T A U N l V e i l S I T A T I S L O O Z I E N S I S ______ FO LIA OECONOMICA 43. 198S

K a z im ie rz L a s k o w lc z *

M IE JS C E JA P O N II WE WSPÓŁCZESNYM OBROCIE LICENCYJNYM

Ja p o n ia - druga p o tęg a g osp o d arczy Ś w ia ta k a p i t a l i s t y c z n e g o - J e e t przedm iotem duZego z a in t e r e s o w a n ia , a nawet p o d z iw u . Docze- k s ła s i ę ons w ie lu opracow ań ekon om icznych , w k tó r y c h w y s tę p u je p o j ę c ie "cudu g o s p o d a rc z e g o ". M a jy c na m y ś li cud Ja k o "z ja w ie k o • a ję o e e l f tłu m a c z y ć in t e r w e n c ja s i ł n a d p rz y ro d z o n y c h "1 pewne J e s t , Ze w tym s e n a ie n ie ma tu moyty o Ja k im ś c u d z ie . W dorobku gospodarczym J a p o n i i n ie d a je s i ę zauważyć Żadnych s i ł n a d p rz y ­ ro d z o n ych . K r a j te n swe s u k c e s y za w d z ię cza g łó w n ie ra c jo n a ln e m u d z i a ł a n i u w yn ik ającem u z m ądrej p o l i t y k i p a ń stw a , popartem u o- gromnę p r a c o w it o ś c i* s p o łe c z e ń s tw a . Cud oznacza je d n a k ż e rów nieZ " r z e c z n i e p o s p o l i t y , n ie z w y k ły , w y w o łu ją c y z d u m ie n ie , p o d z iw "2 . W tak im ro z u m ie n iu rozw ój J a p o n i i z p e w n o ścią j e s t w ła ś n ie t a ­ kim z ja w is k ie m .

Jednym z podstawowych cz yn n ik ó w , k t ó r y w p ły n ą ł na a z y b k is e lim in o w a n ie l u k i t e c h n o lo g ic z n e j d z i e l y c e j J a p o n ię od państw za ch o d n ich b y ło s to s o w a n ie o d p o w ie d n ie j p o l i t y k i l i c e n c y j n e j . Celem n ie ń ie js z e g o o p ra c o w a n ia j e s t a n a l i z a J a p o ń s k ie j po­ l i t y k i w d z i e d z in i e ob rotów li c e n c y j n y c h o ra z o k r e ś l e n i a m ie js c a teg o k r a j u w międzynarodowym p o d z ia le p r a c y w d z i e d z in i e m y ś li n a u k o w o - te c h n ic z n e j. P o d ję ta b ę d z ie ró w n ież p rób a u sto su n k o w an ia s i ę do z a rz u tu - s z c z e g ó ln ie c z ę s to s ta w ia n e g o w USA - źe Ja p o ­ n ia j s s t krajem lm it a t o r ó w , a n ie w y n a la z c ó w .

P rz e z p o l i t y k ę l i c e n c y j n y państw a rozumiem świadome s te ro w a ­ n ia p ro c e sa m i a p e c y fic z n e g o o b ro tu m iędzynarodow ego, ja k im

* SKN Ek o n o m ik i H and lu Z a g ra n ic z n e g o .

1 M a ły s ło w n ik Ję z y k s p o ls k ie g o , Warszawa 1968, a . 89. 2 Ib id e m .

90 Km la łe m L ask o w i» --- --- --- r — --- :--- ^--- --- --- :-- ■---- -— r~ '

.

j e s t e k o p o rt 1 im p ort m y ś li t o c h n ic z n s j w p o s t a c i l i o o n o j i 3 . Przudmiotom t r e n e a k c j l l i c s n c y j n e j J o s t o k r e ś lo n a w ied za to c h n i- c z n o - o r g a n lz a c y jn a , z n a jd u ją c a z a s to s o w a n i* a p r o d u k c ji dóbr 1 u o lu g n o t a r i a l n y c h , w y a t« p u j« c a w p o o t a c i a ia d z y p r o d u k c y jn a j p a r aa lu b te * w p o s t a o l dóbr ' rz e c z o w yc h , w k t ó r y c h z o s t s ł a *aw er- t a . Mamy tu w ię c p o s ts ć c z y s t ą Xub u p rz ed m io to w io n ą 4 .

L i c e n c j a (m d z l a d z l n l s ro z w iąz a ń t a c h n lo z n y c h ) oznacza "u z y * - k a n ia u p o w a ż n ia n ia do w y k o rz y s ty w a n i* z s g rs n io z n y o h ro zw iąz a ń n au ko w o -te ch n iczn ych i dośw iad czeń p ro d u k c y jn y c h

i

V

a ) c h ro n io n y c h - w c a ł o ś c i lu b w o k re ś lo n y c h c z ę ś c ia c h - p r a ­ wami w y łą c z n o ś c i ( p a t e n t y , św ia d e c tw a a u t o r s k l s , św ia d ectw o o- chronno na w zo ry u ż y tk o w a );

b) n ie c h ro n io n y c h p r a w s a i w y łą c z n o ś c i ro z w ią z a ń p r o je k t o ­ w ych, k o n a t r u k c y jn y c h , t e c h n o lo g ic z n y c h , o r g a n iz a c y jn y c h o ra z dośw iad czeń 1 u a l e j ą t n o ś c l p ro d u k c y jn y c h (know how ) e ta n o w lą c y c h ta je m n ic ę llc e n c jo d e w c y , c z y l i oaoby f iz y c z n e j lu b p raw n ej a a ją -. c e j ową s ie d z ib ę za g r a n ic ą , z k t ó r ą z a w ie ra n a J e s t i*aowa l i c e n ­

c y j n a * 5 .

Do podataw ow ych, p ow szech nie sto eo w anych środków p o l i t y k i l i ­ c e n c y jn e j w r o z w in ię t y c h k r a ja c h k a p l t a l i e t y c z n y c h z a l i c z a a i ę i

1 ) z e z w o le n ia ia p o r to w * i e k s p o rto w e ;

2 ) p o d a tk i od o p e r a c j i l i c e n c y j n y c h , p rz e w a ż n ie o b lic z a n a na p o d s ta w ia w y s o k o ś c i u zgodnionych o p ła t l i c e n c y j n y c h (s n g r o y a l-t i e s ) ;

3) l i c e n c j e przymusowe p o le g a ją c e na o g r a n ic z a n iu praw mono­ p o lis t y c z n y c h w ł a ś c i c i e l a p a t e n t u , k t ó r y - gdy n i e p r z y s t ę p u je do ja g o e k s p l o a t a c j i w o k reślo n ym c z a a la - może b y ć zmuezon> do u d z ie le n ia l i c e n c j i o s o b ie lu b p r z e d s ię b io r s t w u w yra ż a ją ce m u

go-S p e c y f ik e ryn ku l ic e n c y j n e g o p o le g a m. i n . na s w o is t o ś c i p rzed m io tu o b ro tó w , d łu g o t r w a ło ś c i sto su nków m iędzy sp rz e d a ją cy m a kupującym (5 - 1 0 l a t ) , s i l n e j w i ę z i ze światowym r y n k lo a k a p i­ tałow ym , maszyn 1 u rz ą d z e ń , d o a i n a c j i k ra jó w w ysoko r o z w in lę t y c n s z c z e g ó ln ie w e k s p o r c ie . S z e r z e j problemem tym z a jm u js s i ę W. K a a p e r k l e w i c z , Rynek a d z i a ł a l n o ś ć in n o w a c y jn a w go­ s p o d a rc e s o c j a l i s t y c z n e j , p r . d o k t . , UL 1976.

4 S z e r o k ie om ów ienie p o j ę c ia t e c h n o l o g i i z n a jd u je s i ę w p r a c y M. B 1 j a k - K a s z u b y . T r a n s f e r t e c h n o l o g i i we w s p ó ł­ c z e s n e j g osp o d arce ś w ia to w e j a s t o s u n k i ekonom iczno Wschód-Zachód,

“ Z e s z y t y Naukowe U L" 1980 , S . I I I , n r 45 .

Mlejaca Ja p o n ii wa v>ap6lca«suya obrocie licencyjnym 91

tow ość p ra k ty c z n e g o w y k o r z y s ta n ia dsnsgo w y n a la z k u . L i c e n c j e te d o ty c z « g łó w n ie w ynslszk ów o a z c z e g ó ln yit z n a c z e n iu d la ekon om ik i 1 o b ro n n o ś c i danego k r a j u ;

4 ) ustawodawstwo a n t y tr u s t o w a n ia d o p u s z c z a ją c e do o g r a n ic z e ­ n ia swobody k o n k u r e n c ji. Na p o d s ts w ie u stsw y państw o moZs u n ie - w s Z n ić ta k « uaow« l i c e n c y j n y , k t ó r e j w a ru n k i powoduj« o g r a n i c z e ­ n ia swobody k o n k u r s n c jl (sto so w a n a w USA 1 EWG) .

W s to su n k u do w ię k s z o ś c i r o z w in ię t y c h k r s jó w k a p i t a l i s t y c z ­ nych aoZna p o w ie d z ie ć . Ze ns o g ó ł s t o s u j « ona l i b s r a l n « p o l i t y k l l c a n c y j n « o ra z n la i n t e r e s u j « s l y okresem p o st lic e n c y j n y m . 3adv n l s ws F r s n c j l 1 J a p o n i i 6 a n a liz o w a n e s « a s p s k ty te ch n lcz n o - e k o ~ n o a lc z n s zakupu l l c s n c j l .

w

o k r a s i e p rzed d o k o n a n ie « t r a n s a k c j państw o n l s l n g s r u j s w sp rsw y e k s p o rtu (p o z a d z ie d z in a m i s z c z e g ó ln y a z n a c z e n iu , j a k n p. w y n a la z k i o z a s to s o w a n iu w obron­ n o ś c i ) . J e ś l i c h o d z i o im p o r t, to o g ó ln ie rz e c z b io r « c k o n t r o la p sństw s J s s t c z y s t o f o r m a ln o ś c i« , a gdy kwots p ł a t n o ś c i p r z e k r o ­ cz y o d p o w ie d n i« sumy - n p . w W i e l k i e j B r y t a n i i 50 000 fu n ­ tów - k o n ie c z n e J e s t u z y s k s n is zgody banku c e n t r a ln e g o (w tyra przyp ad ku Bank o f E n g la n d ). C h o d zi to o k o n t r o lę b ila n s u p ł a t m - cz eg o , aZeby n l s d o p u ś c ić do p o g łę b ie n ia e w en tu aln eg o d e f i c y t u .

Na t y « t l e p r a k ty k a Ja p o ń s k s o d b ieg a od powyższego schem atu . W idoczna J e s t tu p rzed e w sz y stk im ogromna in g e r e n c ja państw a w •prawy zakupu l i c e n c j i . Podatsw ę praw n« p o l i t y k i l i c e n c y j n e j 0 - p o n l i s ta n o w i« n a s t y p u jy c e a k t y p raw n e j

1) Ustaw a o In w e s t y c ja c h Z a g ra n ic z n y c h ( F o re ig n In v e s tm e n t Law ) z 1950 r . ;

2) U staw a o H and lu Z ag ra n iczn ym (F o r e ig n T ra d e Law) z 1950 r . ; 3 ) U staw a o K o n t r o l i W a lu to w e j ( F o r e ig n Exchange C o n t r o l Law) * 1951 r . Nabywana l i c e n c j e d z ie lo n e s y na 2 grup y i l i c e n c j e k la s y A 1 k l a s y B . L i c e n c j e k l a a y A m ajy o k re s w a ż n o ś c i lu b o k re s p ła t n o ­ ś c i ponad 1 r o k , w y c e n ia n e ay w w a lu c ie w y m ie n ia ln e j. UwaZane ay °n e za In w e s t y c je z a g r a n ic z n e , s t y d teZ p o d ls g a jy u s ta w ie o ln - * * s t y c j a c h z a g r a n ic z n y c h . Z ts g o w zględu a u sz y b yć z o tw le r d z s n s P r z s z K o m ite t I n w e s t y c j i Z a g r a n ic z n y c h . 6 B . K e m p i ń s k i , G . i 3. M o n k i e w i c z , Poli-r tyk a l i c e n c y j n a w ybranych k ra jó w k a p i t a l i s t y c z n y c h i s o c j a l i s t y - c * n y c h , C IN T E , n r 44/75.

22_______________________ h i l i l ł f l 'Łaetowlaą,_________________

•

Do l i c e n c j i k l a s y B z a l i c z e ń * * « w e z y e tk le p o z o s t a łe l i c e n ­ c j e . Ic h zn a C z e n le j e e t m n ie js z e , a c e n y n lZ e z a . S p ra n y zakupu l i c e n c j i k l e e y B r e g u lu je uetaw a o h an d lu z a g r a n ic z n y m w o a lu z a w a r c ia t r a n s a k c j i w yaagana j e s t je d y n ie r a j s a t r a c j a n M l n is t e r - s t n l e H sn d lu M lędzynerodow ego 1 P rz e m y słu ( H I T X ) .

P o l i t y k ę l i c e n c y j n y w 3 a p o n il z a jm u ję s i ę n a e tę p u ję c e u rz ęd y c e n t r a ln e i - M IT I i in n e z e in te r e s o w s n s n i n l s t e r e t w s i - Benk J a p o n i i ; - A g e n c ja .N a u k i 1 T e c h n ik i i „ A g e n c ja P la n o w a n ia : - M in is t e r e t w o Sp raw Z a g ra n ic z n y c h i - K o m ite t A n tyn o n o p o lo w yj - K o m ite t I n w e s t y c j i Z a g r a n ic z n y c h .

Do roku 1968 p ro c a d u ra z a ł a t w i a n i a apraw z w ięz en ych z u z ysk a ­ niem zgody na im p o rt l l c a n c j l k la a y A b y ła u c ię Z llw e i ako m p ll- kow ana. L ic e n c j o b io r c a a u a l a ł z ło ż y ć w n lo aak do z a ln ta re a o w a n s g o m in is t e r s t w a . W nloaak ta n b y ł n a a t ę p n ia p rzekazyw an y do K o a lt e t u P r z e d e t a w i c i e l i Z a in te re s o w a n y c h O r g a n i z a c j i akęd a z a d ł do K o n i« t e t u I n w e s t y c j i Z s g r a n lc z n y c h . J e ś l i p r z e s z e d ł on p o a y ś ln le w szy­ s t k i e e t a p y , t o d o c i e r a ł w końcu do Banku 3 a p o n l l . Na każd ya z ty c h etapów l i c e n c j o b i o r c a a u a l a ł b y ć p rzyg o to w an y do “ o b ro n y " w n io sk u 1 dokonyw ania e w e n tu a ln y c h p op raw ek. Do roku 1959 z a ­

tw ie rd z a n o t y l k o t e l i c e n c j a , k tó r y c h zakup p r z y c z y n ia ł s i ę do poprsw y ja p o ń s k ie g o b ila n s u p ła t n ic z e g o lu b do ro zw o ju podetewo- wych g a ł ę z i p r z e a y e łu 1 i n f r a a t r u k t u r y g o s p o d a rc z e j7 . P ł a t n o ś c i z t y t u ł u z a tw ie rd z o n y c h l i c e n c j i b y ł y o f i c j a l n i e gw arentow ane p rz e z rz ę d J a p o n i i , co j e e t r o z w lę z a n la a u n lk e ln y n w p r a k ty c e pańetw k a p i t a l i s t y c z n y c h . Rok 1968 uważany J e s t za ozae z a a k n ię - c l a o k re s u podetew ow ej i n d u s t r i a l i z a c j i i r e k o n s t r u k c j i t s c h n ic z - n e j p rz e m y s łu ; w lę z a ło s i ę z t y a w p row ad zan ie e z e re g u z a la ń ł a ­ g odzących ś r o d k i p o l i t y k i l i c e n c y j n e j .

P ie rw s z e z łe g o d z e n la o g r a n ic z e ń b y ły dokonane w roku 1959, a w ię c na ro k p rz e d p r z y j ę c l e a P la n u Id a d y , na n o c y k tó re g o

3a-W la t a c h 1945-1964 O ap on ia a l a ł a s t a ł y d e f i c y t b lla n e u p ła t n lc z iig o , w la t a c h a z e ś ć d z ie e ię t y c h b y ł on rzęd u 430 min $ r o c z n ie . 3 . C. A b e g g l e n , B u s in e s s S t r a t e g i e a f o r 3 ap an , T o k io 1971. e . 180.

p o n ia a l a ł a w nad ch od zący* 1 0 - la c lu podw oić w ie lk o ś ć dochodu n a r o ­ dowego. Zezw olno na im p o rt a n i e j is t o t n y c h ro zw iąz ań te c h n ic z n o ­ - o r g a n iz a c y jn y c h , w łą c z a ją c l l c a n c j a d la p rz e a y e łó w p ro d u k u ją c y c h to w a ry k o nau m p cyjna,

Rok 1961 p r z y n i ó s ł k o le jn ą zmianę - dokonano p r z e j ś c i e od sy- s t e m u t z w . p o z y ty w n y c h v k r y te r ió w k w a l i f i k a c j i do k r y t e r ió w nega­ ty w n y c h . O z lę k l t a j z a l a n i a , w nowym s y s te m ie u s t a l e n i a k o n tra k ­ tu o c e n ia n o pod kątem e w e n tu a ln yc h szkó d , k tó r e m og łyb y, pow stać w w yn ik u zakupu dansgo r o z w ią z a n ia , a n ie - j a k do teg o cz asu - pod kątem e w e n tu a ln y c h k o r z y ś c i .

w roku 1968 dokonano p o d z ia łu l i c e n c j i na 3 g ru p y :

X ) o p ła t n o ś c ia c h p o n iż e j 50 000 $ - bez w zględu na p rz y n a ­ le ż n o ś ć do k l a s y A lu b B , wymagana j e s t J e d y n ie r e j e s t r a c j a w Banku J a p o n i i ,*

2 ) o p ła t n o ś c ia c h p ow yżej 50 0 0 0 $ - muszę one być z g ła s z a n e do o d p o w ied nieg o u rzęd u c e n t r a ln e g o 1 J e ś l i ten n ie zsżęda p r z e ­ p ro w a d z e n ia s p e c j a l i s t y c z n y c h badań, to z g ło e z e n le n a b ie r a nocy w ią ż ą c e j w c ią g u 1 m le s lę c a od d a t y w p ły n ię c ia p o d a n ia ;

3 ) l i c e n c j e o szczególnym z n a c z e n iu d la g o s p o d a rk i narodow ej ( l o t n i c t w o , o b ro n a , b a d a n ie k o sa o su , e n e rg ia Ję d ro w a ) będż te ż n a j b a r d z ie j nowoczesna o p ra c o w a n ia n ie d o s t a t e c z n ie r o z w in ię t e w J a p o n i i (n p . ko m p u tery, p e tro c h e m ia na p o cz ę tk u l a t s ie d e m d z ie s ią ­

ty c h ) - w sto su n k u do l i c e n c j i teg o typ u zachowano s t a r y to k po­ s tę p o w a n ia .

Ja p o n ia p ro w a d z i ró w n ia * c o ra z b a r d z ie j aktyw nę p o l i t y k ę l i ­ c e n c y jn ą w d z i e d z in i e e k s p o r tu . Do podstawowych środków sto so w a ­ nych n a l e ż ąj

1 ) k r e d y t y e k s p o rto w e , s ię g a j ą c e 100% w a r t o ś c i l i c e n c j i - u-

dzielane są one p rz e z b a n k i handlow e o ra z bank e k sp o rto w o -lm p o rto - wy, o p ro c e n to w a n ie j e s t b ard z o k o rz y s tn e ,- rzęd u 4-7% w s k a l i r o c z ­ n e j na o k re s 5-15 l a t ;

2 ) system u b e z p ie cz e ń ek sp o rto w ych - na p o d s ta w ie U6tay*y (E x ­ p o r t In s u r a n c e Law) z 1950 r . sp rzed aw ca ja p o ń s k i może z a b e z p ie ­ c z y ć s i ę . p r z e d ryz y k ie m finansowym p rz e z o d p o w ie d n i system p r o m il u b e z p ie c z e n io w y c h w y p ła c a n y c h p rz e z M IT I w p rzyp ad ku s t r a t lo s o ­ wych ponoszonych w o b r o c ie lic e n c y jn y m ;

3) system podatkowy - m. I n . z w o ln ie n ie od podatku 70% wpływów z t y t u ł u s p rz e d a ż y l i c e n c j i .

zauwe-'i*_____________________ Kazimierą Lasków lcs___________

*

t a e i ę , 2 0 Ja p o n ia p r z y w ią z y w a ł* i n a d a l p r z y w ią z u j* wag« do pro- blamów zw iąz an ych z obrotom l i c e n c y j n y * . W iężę * 1 « to za św lado- m o ści« k o r z y ś c i , J a k i e - p rz y s p e ł n ia n iu o d p o w ied n ich warunków - można o d n ie ś ć z maeowego zakupu obcych ro z w l« z * ń n au k o w o - te ch n i­ cznych i p ro d u k c y jn y c h . O to n ie k t ó r a z n ic h *

1. Zakup l i c e n c j i J e s t j* d n y * z n a js z y b a z y c h spoeobów w y p e ł­ n i e n i l u k i t e c h n o lo g ic z n e j. Ns p o d s ta w ls badań 6994 i p o ro z u a le ó k la s y A (na 13 235 porozum ień z l a t 1950-1970) przeprow adzonych p rz e z Ja p o ń e k « A g e n c j« d e . N au k i 1 T e c h n ik i o b lic z o n o ) t a na ¿ a a t « p ie n i e im p o rtu 1 l i c e n c j i trz e b e b y ło b y 4 , 3 l e t w ła s n y c h p ra c i kw oty o k o ło 12 ,6 « l n $ . N ato m ia st p r z e c ię t n a w yeokość o p ła t lic e n c y j n y c h w y n o s iła 0 ,8 a l n $ ro z ło ż o n y c h na 13 ,5 l a t . S z a c u je s l « . Ze o s z c z ę d n o ś c i J a p o n i i w t s n sposób szscow an * wy­ n i o s ł y o k o ło 84 a ld $ 8 .

2 . Zakup l i c e n c j i p ozw ale w y e lia ln o w e ć ry z y k o " n l a t r a f i * n l * " w ła s n y c h p r a c B * R . C z ę sto tru d n o J « * t zap lan ow ać c z y p r z e w id z ie ć •skutki o k re ś lo n y c h b ad ań . Zawazs A * t n l * j * m o ż liw o ś ć , t a w y n ik i badań n ie będ« m ia ły z a s to s o w a n i* w n a j b l i ż s z e j p r z y s z ł o ś c i , a w p rzyp sd k u l i c e n c j i z g ó ry w la d o a o , co j a a t p r z e d a lo t a a t r a n ­ s a k c j i .

3 . Zakup gotowych ro z w i« z a ń d e je a o z llw o ś ć " p r z e s u n ię c ia * ka­ d ry badaw czo-rozw ojow ej do in n e j a f e r y b ad ań, w k t ó r e j aoZe one dokonać o d k ry ć i nowych opracow eń a łu Z « o y c h w p r z y s z ł o ś c i za pod­ staw ę e k s p o rtu w ła s n y c h l l c s n c j l . Maay w ię c tu do c z y n ie n ia z nowym a s p s k ts a M iędzynarodow ego p o d z ia łu p r a c y , t y a ra z e a w d z ie ­ d z i n i e a y ś l l n a u k o w o - te c h n ic z n e j. Pewnya dowodem t a k ie g o z je - w is k a J e s t w ystę p o w a n ie w J a p o n i i od 1965 r . z a w le r e n le l i c e n c j i krzyżow ych (t z w . c r o s s l i c e n e l n g ) , k t ó r e p o le g e j« ne w z e je a n y a u d z ie le n iu l i c e n c j i p rz e z o b ie e t r o n y t r e n e a k c j l n* pewne podze­ s p o ły jed n eg o p ro d u k tu f ln e ln e g o , c z ę s to w s p ó ln is w ytw arzan eg o ^ . Je d n a k ż e prow adz«c n ls w ła ś c iw « p o l i t y k ę l l c e n c y j n « , można spowodować poważne t r u d n o ś c i, do k t ó r y c h z a l i c z a a l ę a . i n . na­ s tę p u ją c e z ja w is k a t

1. L ic e n c j e masowo zakupowane mogę p ow ażnie o b c l« ż a ć b i la n s p ł e t n i c z y . S z a c u je 9 i ę , źe k o sz t l i c e n c j i n a b y ty c h p rz e z Je p o n lę

8

w. B r z o s t , R o la im p o rto w an ej a y ś l l t e c h n ic z n e j w ro ­ zwoju gospodarczym J a p o n i i , 'G o sp o d a rk a P la n o w a " 1973, n r 3 .

w la t a c h 1950*1970 w y n ió s ł o k o ło 2 .1 « I d $ . D z ię k i " s s m o s p ła c la " l i c e n c j i , t z n . s p rz e d o ź y towarów wyprodukowanych ne p o d s ta w ia na* b y t a j l l c a n c j l w ytw orzono towarów na o g ó ln o kw ot« 17 mld z czego w yeksportow ano to w a ry na łę c z n ą k w o tę .2 « l d $ 10. Tak w ię c , p s t r z ą c na im p o rt t a o h n o lo g li z p unktu w id z e n ia b ila n s u p ł a t n i ­ czego fcouwaio e l f że k r a j te n w c ią g u 20 l a t " d o p ł a c i ł ” do zaku­ p io n y c h ro z w iąz a ń ob cych J e d y n ie o k o ło 100 « l n $ . Do teg o rac h u n ­ ku n a le ż y dodać k o r z y ś c i w y n ik a ją c a ze w zb og acenia w łasn eg o p rz e - ■ y s łu i ryn ku t o w s r s a i o łą c z n o j w a r t o ś c i 15 « l d $ .

2 . P r a k ty k a ob rotów l i c e n c y j n y c h d ow odzi, ź s n a j c z ę ś c i e j 11-, c s n cjo d a w c a s p r z e d a ją r o z w ią z a n ia z d e z a k tu a liz o w a n a o t y l e , że oaa p o s is d s Ju z n a s tę p n s r o z w ią z a n ia b a r d z ie j n ow oczesne. Tak w i« o , t e o r e t y c z n i e b i o r ą c , l i c e n c j o b i o r c a z b l l i a s i ę do poziomu lic e n c jo d a w c y , a l a n ie o s ią g a g o. Oodstkowy« s a p a k te a omawianego z ja w la k a J e s t n le b s z p ls c z s ń s tw o p o le g a ją c e na tym , że w ła s n y apa­ r a t badaw czo-rozw ojow y molo s t r a c i ć m o tyw ację do p ro w ad zen ia p ro c w ła o n ych i "p r z y z w y c z a i a i ę " do p rzyjm o w an ia ro z w lę z sń gotow ych , zakupywanych za g r a n ic ę .

3 . I s t n i e j e poważne n ie b e z p ie c z e ń s tw o , że n ie z o s ta n ę o s lę g - n l ę t e podstawowe p a ra m e try te c h n ic z n o - p ro d u k c y jn e uru cho m io nej l i c e n c j i .

O kazuje s i ę , że w J a p o n i i żadne z ty c h n ie b e z p ie c z e ń s tw n ie w y s t ę p ił o . P ro c e « podejm owania d e c y z j i l ic e n c y j n y c h w y d a je s i ę na p ie rw s z y r z u t oka być b ardzo s fo rm a liz o w a n y 1 z b iu r o k r a ty z o w a n y . Fenomen tsg o k r a j u p o le g a m. i n . na tym , że b iu ro k ra to m w zna* c z n ia m niejszym s to p n iu można z a r z u c ić b ra k k o m p e te n c ji lu b z ł ą w o lę . Ja p o ń c z y c y są n ie ja k o zaprogram ow ani g e n e ty c z n ie na m y śle ­ n ie k a te g o r ia m i r o d z in y , g ru p y , p a ń s tw a . J e s t to cech a w porówna­ n iu z c y w i l i z a c j ę z a c h o d n ię n ie z w y k le s i l n i e r o z w i n ię t a . O la te g o te ż d e c y z je podejmowane eę c z ę s to z pewnym op ó źn ieniem spowodowa­ nym k o n ie c z n o ś c ią p rz e p ro w a d z e n ia w sz e c h s tro n n yc n a n a l i z i kon­ s u l t a c j i e k s p s r tó w .

W J a p o n i i p a n u ją z a s a d a , źa l i c e n c j e muszę p r z e jś ć c a ł ę e e r l ę badań w c e lu d o sto s o w a n ia ic h do warunków lo k a ln y c h 1 u m ieszcz e­ n ia w Ju ż i s t n i e j ą c e j s t r u k t u r z e . K o le jn y c e l badań p o le g a na u le p s z e n iu i p rz e w a ż n ie - r o z s z e r z e n iu z a k re s u p r z y d a t n o ś c i.

W i e lo k r o t n i* z a k ła d y budowane n* p o d s ta w i* p lan ó w z a g r a n ic z ­ nych d a j« w * f * k e i * o w i e l e w yZsz« p ro d u k c ję od p rz * w id y w a n * j p rz e z d o s ta w c ę . R o b e rt C u l l l a l n p o d a je p r z y k ła d l i c e n c j i f r a n c u s ­ k i e j n a 'p i * c * do w ytopu ’s t a l i . - z a « i a * t p rzew id yw anych 1500 ton Ja p o ń c z y c y o s l « g a l l 2500 ton s t a l l d z ie n n ie , pod o b nie fa b ry k ę kauczuku z a m ia st przew id yw anych 50 000 ton kauczuku r o c z n ie dewe- ła 75 000 to n 11 .

Widzim y t u , J e k w w yn ik u r e c jo n a ln e g o p o d e jś c ie do p ró b ie -

t •

aów z w i«zan ych z importem l i c e n c j i n e a t « p iło z ja w is k ó od w ro tn s do wspomnianego powyZej n ie b e z p ie c z e ń s tw a - pobudzono w ła s n y apa- r s t badaw czo-rozw ojow y do z n a jd y w a n ia w ła s n y c h , o r y g in a ln y c h ro z ­ w ią za ń o p l e r a j « c s i ę ne Ju Z spraw dzonych ro z w ią z a n ia c h z a g r a n i­ c z n y c h . Oodetkow« k o r z y ś c i« b y ło p o d n o szen ie k w a l i f i k a c j i p r a ­ cowników z a tru d n io n y c h p r z y o b s łu d z e u rz«d zeń l i c e n c y j n y c h .

W y s t ą p i ł ró w n ieZ p o s tę p o r g a n iz a c y jn y b ę d «cy w y n lk le a k o n ie ­ c z n o ś c i w prow adzania nowych metod z a rz ą d z a n ia spowodowanych . zm ianami metod w y tw a r z a n ia . Kenneth A rro w zw ra ce uwag« na 2 a s p e k ty tego z je w ie k e . J e s t to n eb yw enle d o ś w ia d c z e n ia p rz e z a a* fa k t k o n ie c z n o ś c i o b a łu g l nowych * a * z y n i u rz « d ż *ń o ra z sto so w a ­ n ia nowych n ato d p r o d u k c ji (tz w . le a r n in g by d o in g ) o ra z s tw a r z a ­ n ie p op ytu na k w a lifik o w a n « k a d rę p rac o w n ik ó w .

Z k o l e i Raymond Vernon z a j a u j e e i ę a . i n . z w lę z k ls a a lę d z y importem ^ i c e n c j l a w y d a jn o ś c i« p r a c y w p rz e m y ś le 13. I s t n i e n i e k o r e l a c j i d o d a t n ie j J e s t w yczuw alna i n t u i c y j n i e , b y ły w tym

ce-14

lu ró w n ieZ przeprow adzane b a d a n ia p o t w ie r d z a J« c e tę t e z ę . Głównym notyw en rzęd u je p o ń s k ia g o w p ow o jen nej p o l i t y c e w d z i e d z in i e la p o r t u l i c e n c j i b y ło d « Z e n le do p r z y s p ie s z e n ia w zro s­ tu g o s p o d a rc z e g o , d ok on an ie m o d e r n iz a c ji głów nych d z ie d z in wy­ tw a r z a n ia 1 z w ię k s z s n le k o n k u r e n c y jn o ś c i na ryn k a ch ś w i a t * • W 11 R . G u i 1 a i n , Ja p o n ia - t r z e c i e a o c a r e tw o , Warezewa 1972. s . 172. 12 K . J . A r r o w , The E c o n o a lc l a p l l c a t l o n e o f L e a r n in g b y o o ln g j R . V s r n o n , The .T e c h n o lo g y F a c t o r l n In - t e r n a t i o n e l T r a d e , podań* z * t K a e p e r k i e w l c z , o p . c l t . i 3 K a e p e r k l e w l c z , o p . c l t . 14 B a d a n ia t s omawia K a s p s r k l e w l c z , o p . c l t .

H lajao« Ja p o n ii wa współczesny obrocie licencyjnym 97 tym c e lu w la t a c h 1950-1979 z ak u p io n o o k o ło 34 t y s i ą c e l i c e n c j i , z tag o 2 3 ,2 t y s i ą c a k l a s y A 1 10 ,7 t y s . k la s y B na o g ó ln ą suną 1 0 .7 a l d $ 1 5 . T a b e l a 1 In p o r t l i c e n c j i do J a p o n i i w u j ę c i u ilo ś c io w y m ( l s t a 1950-1979) L a ta Im p o rt l i c e n c j i U d z ia ł k l a s y A w im por­ c i e ł ą c z n i a (w & ) ł ą c z n ie k l a s a A k la s a 8 1950-1954 969 454 510 4 6 ,9 1955-1959 1 368 575 793 4 2 ,0 1960-1964 4 124 2 039 2 085 4 9 ,4 1965-1969 6 761 3 926 ' 2 853 58,1 1970-1974 10 721 8 295 2 426 7 7 ,4 1975-1979 9 698 2 051 2 151 7 9 ,3 Razem 33 841 17 340 10 718 6 8 ,4 i r ó d ł o i I . w. L a z a r l e w . N ie k t ó r a te n d e n c je im- p o rtu l i c e n c j i . B I K I , D od atek n r 8/61 .

T a b e la 1 p r z e d s ta w ia dana na tem at im p ortu l i c e n c j i w la t a c h 1950-1979 w r o z b i c iu na k la s y . Z a u w e ia e l ą s t a ł ą te n d o n c ję zw lęk - s z a n ia s i ę p rz e w a g i l i c e n c j i k l a s y A . J e s t to dowodem p rz e ch o d z e ­ n ia na zakupy n a jn o w o c z e ś n ie js z y c h i n a j b a r d z ie j p e r s p e k t y w ic z ­ nych t e c h n o l o g i i . We w c z e ś n ie j szych la t a c h l i c e n c j a s ł u ż y ł y głów ­ n ie s tw o rz e n iu s o l i d n e j bazy w y tw ó r c z e j, c z ę s to b y ły to Je d n a k l i c e n c j e etosunkowo s t a r a , będące o p ra co w a n ia m i z o k re s u p rz e d ­ w o jen n eg o .

Do roku 1968 p r o p o r c ja u d z ia łu l i c e n c j i k l a s y A i 6 b y ły » n i e j w ię c e j rów na. Po roku 1968, w w yn ik u u sta w y o l i b e r a l l z a

-' I

c j i im p o rtu t e c h n o lo g ii« n a s t o p i ł s i l n y w z ro s t zakupów l i c e n c j i

/ '

15 I . W. Ł a z a r l e w , N ie k t ó r e t e n d e n c je Im p o rtu l i c e n ­ c j i w J a p o n i i , B I K I , D odatek n r 8/8 1 .

k l a s y A . Uotawa ta spowodowała znaczno o s ł a b i e n i a za s t r o n y part. atw a k o n t r o l i im portu l i c e n c j i , zarówno pod względem ic h l i c z b y , ja k i warunków umów. W zrost p op ytu na l i c e n c j a z e g re n ic z n e w p ły ­ nę ł w sposób z a s a d n ic z y na p o g o rs z e n ie s i ę warunków z a w le re n y c h u- mów z punktu w id z e n ia nabywcy Ja p o rte k la g o . W la t e c h 1950>1960 wy­ soko ść o p ła t lic e n c y j n y c h w 60% z a w le re n y c h uaów n i e p r z e k r a c z a ła W w a r t o ś c i w ytw arzan ych na ic h p o d a te w ie tow arów , w roku 1968 Ic h u d z ia ł z m a la ł do 30%1&.

W skaźnik p r z e c ię tn e g o k o sz tu n a b y c ia 1 l i c e n c j i wyaege b ardzo o s t r o ż n e j i n t e r p r e t a c j i . W ieże s i ę to a . i n . ze znacznya postępem tech n o lo g icz n ym powodującym angażow ania c o ra z w ię k s z y c h n ek ład ó w , a tak Z e z i n f l a c j a . I ta k w roku 1969 l i c e n c j a k o s z to w a ła ś r e d n io ^09 t y s . $ , a w la t a c h 1950-1955 z a le d w ie 6 0 ,5 t y s . Ze w zględu na z w ię k s z a n ie s i ę o g ó ln e j l i c z b y zakupywanych l i c e n c j i n a s t ą p i ł duży w z ro s t wydatków l i c e n c y j n y c h - do roku 1960 p ł a t n o ś c i z teg o t y t u ł u n ie p r z e k r a c z a ły 100 min $ r o c z n ie , a w roku 1970 w y n io s ły 368 m in17.

S t r u k t u r a g a łę z io w a , k t ó r ę p r z e d s ta w ia t a b . 2 , r ó Z n ił a s i ę w z a le ż n o ś c i od etap u rozw o ju g o s p o d a rk i n a ro d o w e j. W l a t a c h 1950- -1959 rząd uznaw ał za g a łę z ie p r io r y t e t o w e p rz e m y sł m e t a lu r g ic z ­ n y, chem iczny i maszynowy. G a łę z ie te ja k o u p rz y w ile jo w a n e o- trz ym y w a ły su ro w ce, p a liw o , s p r z ę t , ś r o d k i na zakup l i c e n c j i . S t^ d też w tym o k r e s ie p rz e w a ż a ły l i c e n c j e d la p rz e m ysłu c i ę ż ­ k ie g o s z c z e g ó ln ie k a p it a ło c h ło n n e g o . Zakupywano l i c e n c j e r s p ro ­ d u k c ję w ie lu podstawowych wyrobów p rzem ysło w ych , d ob rze Ju ż zna­ nych na ryn ku św iatow ym , spraw dzonych 1 m ających w id o k i s z e r o k ie ­ go z b y tu ne rynku w ew nętrznym . Im portowano l i c e n c j e na s i l n i k i , o b r a b i a r k i i t d . , k t ó r a n ie b y ł y n o w o ś c i* , e l e m ia ły w y b itn a wa­ l o r y te c h n ic z n o - e k o n o a ic z n a o r a z c i a a z y ł y e l ę dob ra renoma na r y n ­ kach ś w ia t a , a k tó r y c h d o p ra co w a n ie we własnym z a k r e e ie uznano za n i e o p ł a c a l n a . O ało to g o sp o d arce n iez b ę d n e u rz ą d z e n ie przemy­ sło w e p rz y dużych o s z c z ę d n o ś c ia c h fin a n so w yc h 1 czasow ych * U ru ch o ­ miono te ż w i e l e nowoczesnych p rze m ye łó w , Je k i p rz e m y s ł o b r a b ia r e k , c h em icz n y, p e tro c h e m ic z n y , w l a t a c h e z a ś ć d z le s ia t y c h n a s t ą p i ł a r e ­ k o n s t r u k c ja podstawowych g a ł ę z i p rz e m y s łu . Zakupywane , l i c e n c j e

1

8 r z o s t . o p . c l t .

17 S t a t i s t i c s on Ja p a n e s e I n d u s t r y . T o k io 1970. Podana za i K a s p e r k l e w i c z , op . c l t .

H lajaoa Japan 11 ve wapótczasnya obrocla llcancyjnym____________99 T a b a 1 » 2 S t r u k t u r « g a łę z io w a Im p ortu l i c e n c j i typ u A ( l a t a 1950-1979) P r z e a y e ł Im p o rt l i c e n c j i w la t a c h 1950*1959 1960-1969 1970-1979 1950-1979 O g ó ł« « (w e z t . ) i 029 3 985 16 141 23 135 (- 1 0 0 % ) (- 1 0 0 % ) (-100% ) (-100%) w tym i ««szyn ow y (w 56) 2 1 ,2 2 7 ,0 2 3 ,1 2 4 ,0 e le k tro m a s z y n o ­ wy (w % ) 2 1 ,1 19 ,0 1 6 ,7 17,5 ch em iczny (w % ) 19,3 16,1 1 1 .5 1 3 ,0 środków t r a n s ­ p o r t . (w % ) 7 ,4 5 ,1 5 .1 5 ,2 l e k k i y(w %> 1 2 ,7 1 1 .3 2 6 ,5 2 2 ,0 Ź r ó d ł o i j a k w t a b . 1*

d o t y c z y ły g łó w n ie n a jb a r d z ie j nowoczesnych t e c h n o lo g ii- w la t a c h s ie d e m d z ie s ią t y c h nas t ę p i ł s z y b k i rozw ój d z ie d z in p ra c o c h ło n n y c h w s to su n k u do k a p it a ło c h ło n n y c h .

O s t a l e d użej c h ło n n o ś c i l i c e n c y j n e j p rze m ysłu ja p o ń s k ie g o ś w ia d c z y f a k t , Ze na l a t a 1970-1979 p rzyp ad a 86% zakupów l i c e n ­ c j i z o k re s u 1950-1979, a w ię c k r a j b ęd ęcy drugą p otęg ę g osp o d ar­ c z y ś w ia t « k a p it a lis t y c z n e g o n a d a l s i l n i e a b s o rb u je obcę m yśl

t e c h n i c z n « .

J e d n a k ie w y c ią g n ię t y na t e j p o d s ta w ie w n io s e k , że Ja p o n ia to k r a j J e d y n ie “ ko n su m u ją cy" w y n ik i z a g ra n ic z n y c h p ra c badawczo­ -rozw ojow ych b y łb y p rzed w czesny i z g ru n tu n ie s łu s z n y . Ja p o n ia n ie z a n ie c h a ła w ła s n y c h p rao (o czym Ju ż c z ę ś c io w o b y ła mowa). Ś w ia d c z y o tym z e s p ó ł p odstaw ow ych, p o w sz ech n ie uznanych w s k a ź n i­ ków, t a k ic h J a k n a k ła d y na B+R w w i e l k o ś c i b ezw z g lęd n ej i ja k o p ro c e n t p ro d u k tu narodowego b r u t t o , w ie lk o ś ć z a t r u d n ie n ia w tym s e k to r z e i t d .

T a b e la 3 z a w ie ra o d p o w ie d n ie in fo r m a c je d la l o t 1965-1978 z u w z g lęd n ien iem c z o ło w ych państw k a p i t a l i s t y c z n y c h . O kazuje s i ę , Ze pod względem c z ę ś c i PNB p rzezn aczo neg o na 8+R Ja p o n ia z n a jd u je

N a k ła d y i z a t r u d n ia n ie w B *R w w ybranych k r a ja c h K r a j Rok N ak ła d y L ic z b a naukowców i in ż y n ie r ó w w o ld $ ( ceny b ie ż ę c e ) ** ¡6 ( PNB) o g ó łu za« na 10 t y s . tru d n io - nych ogółam USA 1965 20 2 .9 64 .1 494 500 70 2 5 ,9 2 ,6 63 .6 518 500 75 35,2 * 2 ,3 5 6 ,4 534 800 78 47 ,3 2 ,3 5 8 ,0 595 000 Ja p o n ia 1965 1 ,4 1 .5 2 4 ,6 117 600 70 3 ,8 1.8 33 ,4 172 000 75 10 .0 1,9 47 ,9 255 200 78 17 ,0 1,9 49 ,9 273 000 RFN 1965 2 ,0 1 ,7 2 2 ,6 61 000 70 4 .1 2 ,2 30,8 82 500 75 10,0 2 ,4 39,4 103 900 78 ‘ 14,5 2 ,3 4 0 .5 105 500 W. B r y t a n ia 1964 2 ,2 2 .3 2 1 .4 54 600 69 2 ,5 2 ,3 2 7 .8 * 77 100 75 4 .8 2 ,1 39 .6 78 800 78 6 ,2 2 .0 • a • • • • F r a n c ja 1965 2 ,0 2 ,0 2 1 .0 42 800 70 2 ,7 1,9 2 7 ,3 58 500 75 5 .1 1 .8 2 9 ,3 65 300 77 6 ,8 1 .8 2 9 ,9 67 000 i *Rok 1972. Ź r ó d ł o t S c ie n c * I n d i c a t o r s 1978 N a t io n o l S c ie n c e B o a r d , W ashing ton 1979, s . 148.

s i ę za USA, RFN, F r a n c ję i A n g l i ę . W idoczna J e s t je d n a k poprawa s y t u a c j i , gdyZ Ja p o n ia z w ię k s z a ła swój u d z ia ł p ro ce n to w y ( z 1,5 do 1 , 9 % ) , podczas gdy w s z y s tk ie p o z o s ta łe k r a j e - z w y ję tk ie m RFN - u d z ia ł te n z m n ie js z a ły . A n a llz u j ę c Je d n a k w y d a tk i na B *R w u j ę c i u bezw zględnym , w id zim y Ze Ja p o n ia - p o s ia d a ję c a po USA n a jw ię k s z y p ro d u k t narodowy b r u t t o - z n a jd u ją s i ę ró w n ież w t a j d z i e d z in i e na drugim m ie js c u , w y d a ję c w 1978 r . 17 a i d $ # wobec 14 ,5 a i d (R F N ) 1 o k o ło 6 a i d ( F r a n c j a i W ie lk a B r y t a n i a ) . Z a­ s k a k u j ęca j e s t ró w n ież dynam ika ty c h w ydatków . O l l a USA zw ięk

-■ ż y ły swe w y d a tk i 2 ,4 r a z a , W ie lk a B r y t a n i a 2 ,8 r a z a , F r a n c ja 3,4. r a z a , o t y l e Ja p o n ia w tym aaaym c z a e ia d ok on ała 12-krotnego w zro­ s t u . S p o r y , a l e z n a c z n ie m n ie js z y w z ro s t w y s t ą p ił w RFN ( 7 , 3 r&- z a ) .

•»» **

S ta n y Z je d n o cz o n e n a d a l u trz y m u ją n ie w ą t p liw y p rym a t, ta k pod wzglądem w i e l k o ś c i n ak ład ó w , J a k i z a t r u d n ie n ia w B+R (w w i e l ­ k o ś c ia c h b e z w z g lę d n y c h ) . W ynika to g łó w n ie z f a k t u , źe USA ar< nc.j- wiąkazym krajem k a p it a lis t y c z n y m , zarówno pod względem osięga.-w dochodu narodow ego. J a k i z a t r u d n i e n ia . J e d n a k ie Ja p o n ia w b ardzo szybkim tem p ie w y p e łn ia lu k ę . Ja k a J ą d z i e l i od U SA . 0 i l e s t o ­ sunek wydatków w USA do J a p o n i i w roku 1965 w y n o s ił 1 :1 4 ,3 , o .ty­ l e w roku 1978 d y s p r o p o rc ja t s u le g ła z m n ie js z e n iu 1 : 2 , 8 . Podobna lik w id o w a n ie d y s p r o p o r c ji i s t n i e j e w z a t r u d n ie n iu w B+R:

w ie d n le w s p ó łc z y n n ik i wynoszą 1 :4 ,2 d la roku 1965 1 1 :2 ,2

roku 1975. Tak w ię c n ie moina w y k lu c z y ć , że tz w . "w yzw anie jap oń o- k i e " , p o le g a ją c e na p r z e ś c i g n ię c iu USA w podstawowych w ska źn ik a ch g osp o d arczych do roku 2000, może być z r e a liz o w a n e w t e j d z i a d z in ie z n a c z n ie w c z e ś n ie j. Poważną p r z e s ła n k ą t a k ie g o o b lo tu spraw y j o s t f a k t , źe l i c z b a z a tru d n io n y c h pracow ników naukowych i in ż y n ie r ó w na 10 000 pracow ników ogółem u le g ła n ie m a lż e z ró w n a n iu ; "w e k a in ik d y s p r o p o r c ji ” w y n ió s ł 1<2,6 d la roku 1965 1 1 :1 ,2 d la roku 197».

N a le ż y w p e ł n i zdawać s o b ie sp raw ę z n ie b e z p ie c z e ń s tw a wy­ c i ą g n i ę c i a m ylnych w niosków , o p a r ty c h na pow yższych w s k a ź n ik a c h . L i c z y s i ę w końcu e f e k t p ra c y b a d a w c z e j, a n i a sam f a k t w yd atk o ­ w ania p ie n ię d z y 1 z a t r u d n ia n ia naukowców. O kazuje s i ę Je d n a k , że J a p o n ię c h a r a k t e r y z u je w y so k i w s p ó łc z y n n ik w y n lk o w o śc i B+R, co aa sw o je o d b i c ie m. I n . w s t a t y s t y c e p a te n tó w , l i c z b i e wdrożeń i o s ią g n ię t y c h z n ic h k o r z y ś c i . 0 m ie js c u danego k r a ju w m ię d z yn a ro ­ dowym p o d z ia le p ra c y w d z i e d z in i e o b ro tu m yślą n au k o w o -te ch n iczn y ś w ia d c z y tz w . b i l a n s t e c h n o lo g ic z n y , c z y l i z e s t a w ie n ie wpływów i w ydatków z t y t u ł u o b ro tu w d z i e d z in i e o r g a n i z a c j i 1 z a r z ą d z a n ia ,

18 a ta k ż e z t y t u ł u praw a u t o r s k ic h i znaków tow arow ych

W s k a l i ś w ia to w e j e k s p o rt l i c e n c j i c h a r a k t e r y z u je s i ę w ię k ­ szym sto p niem k o n c e n t r a c ji g e o g r a f ic z n e j n iż im p ort (co J e a t

uza-B i j a k - K a s z u b a , o p . c l t . , s . 11 i n . W yd aje s i ę , że d e f i n i c j ę b ila n s u te c h n o lo g ic z n e g o n a le ż a ło b y r o z s z e r z y ć o n a le ż n o ś c i z t y t u ł u s p rz e d a ż y 1 zakupu p a te n tó w .

102 K a z im ie r z L a s k o w lc z

————— — — ——— — — — ---

i

... .

... i

...— .. i

.

.. ...

su d n io n a ocz yw istym fak tem , Za p o s ia d a ję c M o ż liw o ś c i p ł a t n i ­ c z a , ł a t w i e j J e s t k u p ić l i c e n c j e n iZ J ę s p r z e d a ć ).

Na 6 czoło w ych e k s p o rte ró w « t z n . U SA , RFN, F r a n c ję « H o la n d ię « J a p o n ię i B e l g i ę , w roku 1975 p rz y p a d a ło 95% św iato w eg o e k s p o rtu

l i c e n c j i , podczas gdy 8 głów nych la p o r t e r ó w ( t a s a a e k r a j e ♦ Wio-«o chy i W ie lk a B r y t a n i a ) ku p u je t y l k o 60% sprzedaw anych l i c e n c j i ,

“ B i l a n s p a te n to w y* J a p o n i i m ierz o n y l i c z b ę p a te n tó w z a g ra ­ n ic z n y c h z a r e je s tr o w a n y c h w tyra k r a ju o ra z l i c z b ę p a te n tó w wy­ danych w J a p o n i i w 5 czoło w ych k r a ja c h ś w ia t a , a ta k ż e s a ld o J a ­ p o n ii z danym krajem z a w a rty J e e t w t a b . 4 . C h a ra k te ry s ty c z n y m z ja w is k ie m J e s t s t a ł y w z ro s t r e j e s t r a c j i p a te n tó w Ja p o ń s k ic h w

in n ych k r a j a c h .

S y t u a c j a s t a j e s i ę m n ie j w y ra ź n a , gdy u w z g lę d n i s i ę b i l a n s t e c h n o lo g ic z n y w u ję c iu w a rto ścio w ym . O kazuje s i ę , że w t e j

ł

d z ie d z in ie Ja p o n ia ma p a rm a n en tn ie ujemne s a ld o , t z n . j e s t im­ p o rterem t e c h n o lo g i i n e t t o . A la w podobnej s y t u a c j i J e s t RFN i . F r a n c j a . Zw raca uwagę f a k t , że w roku 1971/i972 w J a p o n i i s t o ­

sunek wydatków do wpływów w y n o s ił 7 ,6 9 , w roku 1975/1976 - 4,9 2 1 w roku 1979 - 3 ,6 (a Je s z c z e w roku 1960 Ja p o ń c z y c y z a p ł a c i l i 20 95 min $ , a o t r z y m a li t y l k o 2 min $ , a w ię c 48 r a z y m n ie j) .

T rz y k r a j e , t z n . F r a n c j a , RFN i J a p o n ia , m ia ły w badanym o- k r e s i e n ieró w n o m ie rn y w z ro s t d e f i c y t u omawianego b ila n s u i F r a n c ja 2 r a z y , RFN 1,7 6 r a z a , a Ja p o n ia 1 ,3 5 . B y ło to w ynik iem szybazego w z ro s tu wpływów ( 2 , 3 r a z a ) od w z ro s tu wydatków (1 ,4 7 r a z a ) 21 J a p o n i i .

S z a c u ję c w ie lk o ś ć ob rotów li c e n c y j n y c h na ś w ia c ie w roku 197*5 na o k o ło 6 ,5 mld $22 o k a z u je s i ę , że Ja p o n ia n ie j e s t n a j ­ większym im porterem l i c e n c j i , gdyż w yprzedza j e RFN z u d zia łe m 12,7% wobec 1 0 ,6 % . J a p o n i i . N a to m ia s t w d z i e d z in i e e k s p o r tu Ja p o ­ n ia z n a jd u je s i ę na o s t a t n i e j p o z y c j i , a w sto su n k u do l i d e r a (U S A ) ma ona u d z ia ł p ra w ie 30 ra z y m n ie js z y . Je d n a k ż e n ie wolno zapom inać o tym , że podane tu dane s f zawyżone d la USA (u w z g lę d ­

n ia j ę w yn ag ro d z en ia za u s łu g i w d z i e d z in i e z a r z ą d z a n ia o ra z za 19 Ib id e m . 20 A b e g g l e n , op. c i t . , s . 131. 21 B l j a k - K a s z u b a , op. c i t . , s . 10. 22 Ib id e m .

T a b e l a 4 B i l a n s p a te n to w y J a p o n i i z w ybranym i krfajam i K r a j i b i l a n s p a te n to w y 1970 1974 1977* USA a 4784 4432 4884 4 2625 5089 6205 « 2159 -1457 -1321 W. B r y t a n ia * y 772 609 5P5 4 2278 3257 3742 ■c 1506 -2648 -3157 RFN a 1574 1455 1551 i 406 1796 2218 c 1168 -341 -687 F r a n c ja a e e • 4 e e • < 491 -1021 -1521 1 S z w a jc a r ia • 610 501 366 4 417 486 1173 •c 193 16 -807 O z n a c z a n i a ! - l i c z b a p a te n tó w z a g ra n ic z n y c h wyda­ nych w J a p o n i i , ó - l i c z b a p a te n tó w wydanych J a p o n i i w danym k r a j u , ł - s a ld o b ila n s u p a ts n to w e g o .

Ź r ó d 1 o t J a k w t a b . 1.

w y k o rz y s ta n ie praw a u t o r s k ic h i znaków to w aro w ych ) i z a n iż o n e d la J a p o n i i , gdyZ ob e jm u ję w y łą c z n ie l i c e n c j e k la 9 y A . Dane d la RFN i F r a n c j i o b e jm u ję w yn a g ro d z en ia za w y k o r z y s ta n ie praw a u t o r s k ic h i znaków to w a ro w ych . Omawiane w i e l k o ś c i z a w ie r a t a b . 5 .

Nowy d z i e d z in ę , w k t ó r ę J a p o n ia w k ro c z y ła w roku 1965, aą u- ®owy o l i c e n c j a c h k rz y ż o w y c h , na mocy k tó r y c h m iędzy obu atron am J

T a b e l a 5 V.pływy 1 w y d a tk i głów nych k ra jó w k a p i t a l i s t y c z n y c h z t y t u ł u m iędzynarodowego h an d lu l l c e n c j e m l l a t a 1971-1975 p - — U d z ia ł w ś w ia t o ­ wym Rok W p ły­ wy W ydet-<1 ł S a ld o (c e n y b ie ż ą c e ) eksp o r- 1 im por­ c i e i c l e (w % ) (w min $ ) I UbA 6 5 ,5 7 ,3 1971 2 375 241 ♦2 134 1975 4 256 474 ♦3 782 |rt. B r y t a ­ n ia 8 ,2 8 ,0 1971 300 281 ♦ 19 1975 532 523 4-9 l RFN 5 ,0 12,7 1971 167 454 -287 • 1975 325 829 -504 l f r a n c ja 2 ,9 7 .8 1971 68 228 -160 1975 190 510 -320 1 Ja p o n ia 2 ,2 10,6 1971/1972 61 469 -408 1 1975/1976 140 689 -549 i r 6 d ł o i M. B l j a k - K a s z u b a , T r a n s f e r te c h n o ­ l o g i i ^6 w s p ó łc z e s n e j gosp o d eres ś w ia to w e j a s t o s u n k i ekonom icz­ ne wschód - Z achó d , " Z e s z y t y Naukowe U Ł ” 1 9 B O ,S . 111, n r 45, s . 10.

t r a n s a k c j i n a s tę p u je wymiana l i c e n c j i na w y tw a rz a n ie ró żn ych e l e ­ mentów lu b podzespołów do ty c h samych urzędzert produkowanych je d n o c z e ś n ie . U a ję one m o ż liw o ść o s i ą g n i ę c i a wyższego poziomu te c h n ic z n e g o w spólnsgo p ro d u k tu . Za w zględu na c le a r in g o w y ch a­ r a k t e r umowy w y s tę p u je tu z n a c z n ie m n ie js z e o b c ią ż e n ie b ila n s u p ła t n ic z e g o . L i c e n c j e krzyżow e mogę ponadto s t a ć s i ę etapem po­ śred nim prowadzącym do ś c l a ł e j k o o p e r a c j i , w rek u 1965. Ja p o n ia z a w a rła 3 t a k i e p o ro z u m ie n ia a w roku 1968 - 37, z teg o w p

rze-23 m yślę elektrom aazynow ym 17 1 chemicznym 12 .

J a p o n ię c h a r a k t e r y z u je In n e n iż w p o z o s ta ły c h k r a ja c h r o z ł o ­ ż e n ie wydatków na B+R m iędzy i n e t y t u c j e rzędowe • p rz e m y s ł, m ia­ n o w ic ie w y e tę p u je tu znaczna przewaga p rz e m y s łu . W y d a tk i na B+R w głów nych k r a ja c h k a p i t a l i s t y c z n y c h w r o z b i c iu na ic h ź r ó d ła f i ­ n ansow ania 1 r e a l i z a c j i p rz e d e ta w ia t a b . 6 . T a b e l a 6 N a k ła d y na B *R - ic h p o ch o d z e n ie 1 w y k o r z y s ta n ie w w ybranych k r a ja c h K r a j N a k ła d y ponoezonm (w 9i ) p rz e z t ( r o k ) p rz e m y s ł rzęd l n e t y t u t y badawcze u n i-w erey-t e erey-t y ź r o d łs z a g r a ­ n ic z n e Ja p o n ia (1973) 6 4 ,5 2 6 ,4 9 ,0 0 ,1 USA (1971) 39 ,3 55,2 5 ,5 « W. B r y t a n i a (1970 4 2 .7 5 1 .7 2 ,0 3 ,6 F r a n c j a (197 1) 3 5 .8 5 9 ,5 1.1 0 .9 RFN (1971) 34,9 4 3 ,7 5 ,6 2 .0 W y k o r z y s ta n ie n ek łed ó w (w % ) Ja p o n ia (1 9 7 3 ) 6 5 ,7 13,2 3 .0 18 .1 • USA (197 1) 6 6 .5 15,9 3 .9 1 3 ,8 • W. B r y t a n i a (1970) 6 4 ,5 2 4 ,3 2 .8 0 .4 0 P r a n o Ja (1 9 7 0 ) 5 6 ,0 2 8 ,1 1 .1 14 ,8 • Rf=N (1 9 7 1 ) 6 7 .4 10 ,4 3 .1 19,1 « t r ó d ł 0 1 Ja p a n F a c t Book, T o k io 1979, s . 13.

Pod względem w y k o rz y e te n ia n akład ów p rz e z n a cz o n ych na badą- ° i s Ja p o n ie z a s a d n ic z o n i e r ó ż n i s i ę od p o z o s t a ły c h k r a j ó w . I s t o t ­ ne r ó ż n ic e zechodzę Je d n a k w d z i e d z in i e fin a n s o w a n ia n ak ła d ó w . °k a z u je s i ę . źe p r a w ie c a ł e w y d a tk i ponoszone na B*R p rz e z p r z e ­ m ysł pochodzę z w ła s n y c h ź r ó d e ł, n e to m lę e t w USA p rz e m y s ł f in a n ­ s u je ofcoło 40% c a ł o ś c i w yd atków , a w y k o r z y s t u je o k o ło 6 6 .5 % , a w tęc o połow ę w i ę c e j . P o d o b n ie J e s t w w i e l k i e j B r y t a n i i i F r a n ­ k i . W y tłu m a c z e n ie teg o z ja w is k a z n a le ź ć można a n a l l z u j ę c głów- Пв d z ia d z in y p r a c b adaw czo-rozw ojow ych* Ja p o n ia m ia ła w roku n a jm n ie js z y u d z i a ł w p ra c a c h na rz e c z o b r o n n o ś c i k r a j u , ba­

dań atomowych i p r z e s t r z e n i k o sm icz n e j fin a n so w a n y ch z w y k le p rz e z rz ę d y p a ń s tw , co i l u s t r u j * ta b * 7 . T a b e l a 7 S t r u k t u r a wydatków na B *R w w ybr»nych k r a ja c h ( r o k 1964) K r a j O b ro n n o ić , b a d a n ia atomowe, kosmos In n e w y d a tk i przem ysłow e W y d a tk i p o z o s t a ła 1 *’ , min $ % min $ % a l n $ % Ja p o n ia 27 3 517 58 348 39 F r a n c ja 584 45 403 31 312 24 RFN 244 17 790 55 388 27 W. B r y t a n i a 864 40 950 44 346 16 USA 13 280 63 5 486 26 2 319 11 Ź r ó d ł o : Ch. L a y t o n Eu ro p ean Advance T e c h n o lo g y , [w t] D. C . A b e g g l e n , B u s in e s s S t r a t e g i e s f o r O span, To­ k io 1 9 7 i, s . 130. W l a t a c h 1950-1979 56% zak u p io n y ch l i c e n c j i p o c h o d z iło z USA, a 44% z E u ro p y Z a c h o d n ie j. N a s tę p o w a ł* je d n a k zm iana u-d z i a ł ó * p o a z cz e g ó ln ych p a ń s tw t u d z ia ł USA s p a d ł z 74% dc 54%, a S z w a j c a r i i z 10% do 4%, n a to m ia s t w z r o s ły u d z ia ły F r a n c j i ; z 2% do 11%, RFN z 5% do 10% i W i e l k i e j 8 r y t * n l i z 2% do 8 * . W e k s p o r c ie z J a p o n i i zauważ* s i ę cie k a w e z ja w is k o p o le g a ję c e na p r z e d łu ż e n iu m iędzynarodow ego c y k lu ż y c ia p ro d u k tu * C y k l t a n ,

25

o p is a n y p rz e z V ernona , p o le g a na t y * , źa “ w y e k s p lo a to w a n y " t o ­ war na danym rynku j e s t p rze n o sz o n y na in n y r y n e k , na k t ó r y * aa on w c z a t n is ja z ę fa z ę c y k lu ż y c i a . Rów nież na t y a r y n k u , na pew­ nym e t a p ie m usi on o e ię g a ć fa z ę a c h y łk o w ę . w modelu o p ie a n y a

* 26

p rz e z W e l l s 'a n a s tę p u je n ie t y l e p r z e d łu ż e n ie ż y c i a p ro d u k tu 2 4 Ł a z a r l e w . o p . c l t .

25 R . V e r n o n , The Econom lc and P o l l t i c a l Coneequencee o t M u l t l n a t i o n a l S t r a t e g y . An A n to lo g y , B o s to n 1972.

26 L . T . W e l l e , A P ro d u c t L i f e C y c le f o r I n t e r n a t i o n a l T r a d e ? [w tj H . B . T h o r s l l l , I n t e r n a t i o n a l M a r k e t in g S t r a t e g y , Pe n q u in b o o ks, 1977.

p rz e z p r z e n ie s i e n ia go na nowe r y n k i, le o z r a c z e j n a s tę p u je Je g o ponowne " n a r a d z a n ie ’* p rz e z w prow adzenie nowych ro zw iąz a ń do w c z e ś n ie j z a k u p io n e j l i c e n c j i , a n a s t ę p n ie e k a p o rt do k r a ju l i c e n ­ c jo d a w c y . B a d a n ia e m p irycz n e p o t w ie r d z iły a łu a z n o ś ć t e j h ip o te z y w sto su n k u do w łó k ie n s y n t e t y c z n y c h , e l e k t r o n i k i , n aazyn b iu r o ­ wych 1 d ób r konsum pcyjnych trw a łe g o u ż y tk u 2 7 .

•

——

— .

.

.

.

oft

O ap o n la w la t a c h 1950-1969 s p r z e d a łs ponad 800 l i c e n c j i . C zęato ic h nabywcam i b y l i d aw ni s p rz e d a w c y , k t ó r z y n a b y w a li u le p ­ szo ne w e r s je w ła s n y c h produktów * W l a t a c h 1965-1969 - 44% l i c e n c j i ja p o ń s k ic h sp rz sd sn o do k r a jó w wyeoko r o z w in ię t y c h ( p r z y czym zauwaZa s i ę t e n d e n c ję zw yZkow ę). ■ 52% n a b y ły k r a j e A z j i P i d . - - W ech o d n iej 1 A m e ryk i Ł a c i ń s k i e j .

N ie z w y k le is to tn y m ezynnlkim m w pływ ajęcym na su k ess g osp o d ar­ k i ja p o ń s k ie j b y ła og roan a z d o ln o ś ć j e j p rze m ysłu do p r z y j ę c i a 1 w zb o g acenia ta k o lb rz y m ie g o n epływ u nowych a e to d w y tw a rz a n ia i ro zw lęz a ń ts c h n ic z n o - p r o d u k c y jn y c h . Na z d o ln o ś ć t ę z ło Z y ło s i ę w ie le s p e c y f i c z n i e ja p o ń s k ic h c e c h . S ę to m. i n . t

1 . C h a r a k te r ruchu zwlęzkowego 1 stosunków precodew ca-pracow - n l k . W s y a t s m ls z a t r u d n i e n ia na o a łe Z y c ie (a n g * l l f e t i m e om- p lo y n e n t ) z p unktu w id z e n ia p raco d aw cy p r a c o w n ic y aę pewnego r o ­ d z a ju p o z y c ję s t a ł ę , k t ó r ę n ie w olno w dow olny sposób m anipu­ lo w ać p rz e z n a g łe z w o ln ie n ie , w r a z i e z a i s t n i e n i a t a k i e j po­ tr z e b y p racodaw ca uwsZa za n ie u n ik n io n e k o s z ty p r z e k w a lif ik o w a ­ n ia p racow ników i d o s to s o w a n ia a i ę do nowych warunków. Z ko­ l e i p ra c o w n ik Ja p o ń a k i uważa k o n ie c z n o ś ć s t a łe g o d o k s z t a łc a n ia e l ę 1 e w en tu e ln e g o p r z e k w a llfk o w a n ia za n a t u r a ln e , i w p e ł n i g o d z i s i ę z n l ę . Tak w ię c , w z a s a d z ie n ie i s t n l s j ę t r u d n o ś c i na drodze do w prow adzania nowej t e c h n o l o g i i 1 e w e n tu a ln e j k o n ie c z n o ­ ś c i zm iany s ta n o w is k a p r a c y p rz e z z a tru d n io n y c h p racp w n ik ó w . Wspominałem Ju Z w c z e ś n ie j o tym . Ze p r z e c ię t n y p ra c o w n ik na kaZ- dya s z c z e b lu h i e r a r c h i i n a jp ie r w n y ś l i k a t e g o r ia m i w ła a n e j f ir m y , od eu w ajęc p o tr z e b y w ła s n s na d a ls z y p l s n . Vernon nazywa to

"zo-Ib id e m , ro z d z . 16. B r z o a t , o p . c l t .

bow lęzanlem «1 « do zb iorow ego o s ię g e n ia c e ló w ” (mng. commitment to t a a a g o e l a t t a l n a a n t ) .

Z k o l e i c h a r a k t e r zw lęzków zawodowych , J e s t z n e c z n ie m n iej k o n f lik t o w y n i l w t r e d y c y j n s j p r a k ty c e na Z a c h o d z la . Z w lę z k l J a ­ p o ń s k ie z a jm u ję s i f g łó w n ie w a lk « o w ysokość w y n a g ro d z en ia d la swych cz ło n kó w (w c z a s ie tz w . o fe n s y w w iosennyoh - o k re s u b u r z l i ­ wych n e g o c j a c j i na t e a a t p ł a c ) , n a t o a ia a t n ie s « w ła ś c iw ie w c a le z a i n t e r e s o w a n e '" t r e ś c l ę ” p r a c y , j e j warunkam i t e c h n ic f n y m i. J a k n p . sz y b k o ść przesuwu l i n i i m on taż o w ej. S t r a j k i w J a p o n i i n a le ­ żę do r z a d k o ś c i. a w r a z i e p o tr z e b y p o le g e ję one na m a n ifee to w a - n iu n ie z a d o w o le n ia w p o s t a c i o p assk na ręk a ch l t p . . a l e p ra c a w z a s a d z ie n ie z o s t e je p rz e rw a n a .

Godna p o d k r e ś le n ie J e s t a a ł a a o b iln o ś ć pracow ników m iędzy p r z e d s ię b io r s t w a m i (w yso k o ść w yn ag ro d z en ia w tz w , a y e t e a ie es- n io r a t u z a le Z y g łó w n ie od s ta Z u p r a c y w f i r a i e i w ie k u p ra c o w n i­ k a , a w z n a c z n ie m ńisjszym s to p n iu od in d y w id u a ln y c h u m ie ję t n o ś c i • i z d o ln o ś c i. J e s t to rz e c z w ła ś c iw ie n ie s p o ty k a n a na Z a o b e d a lę ) • Na ty a t l s p ra c o w n ic y n ie w id z ę w nowej t e c h n o l o g i i "konku­ r e n c j i " . k t ó r a moZe ic h z a e t ę p l ć . l e c z - s p rz y m ie rz e ń c a * mogącego p o p ra w ić p o z y c ję f i r a y . T rz eb a p r z y t y a p a a i ę t a ć . Za Ja p o ń c z y c y sę z n a c z n is s ł a b i e j z a in t e r e s o w a n i z y s k ie a a a a y a w « o b ie , a z n a c z n is s i l n i e j sę z o r ie n to w a n i na z a g a d n ie n ia w z ro s tu f ir m y 1 j e j e k s p a n s ji (s n g . grow th o r i s n t a t i o n ) . 2 . Następnym n ie z w y k le is t o t n y a c z y n n ik ie a J e a t o g ó ln ie wyso- ka ja k o ś ć k w a l i f i k a c j i « i ł y r o b o c z e j, co w y n ik a m. i n . z wyso­ k ie g o poziomu s z k o ln ic t w a , ta k w ra a a c h system u o ś w ia t y . Ja k i 29 R . V e r n o n , S o v e r e ig n t y a t B a y . The M u l t i n a t i o n a l S p re e d o f US E n t e r p r is e s « New Y ork 1 9 7 i, s . 223.

30 N ie zn a czy to w c a le , Ze z a t r u d n ia s i ę pracow ników a ła b y c h . F irm y s t a r a j ę s i ę o J a k n a jle p s z y c h p rsco w nik ów p rz e z p e n e t r a c j ę s z k ó ł ś r e d n ic h i w yZszych u c z e l n i w c e lu a o Z l i w i e wczesnego wy­ ło w ie n ia n a j z d o l n i e j s z y c h . OuZe f ir m y c z ę e to dęZę do r o z w ija n ia w łasn eg o a z k o ln ic t w a . I ta k i n Z y n i a r m usi swę k a r i e r ę z a c z ę ć od m ie s ię c z n e g o p r z e s z k o le n ia t e o r e t y c z n e g o , e n a s tę p n y m is s ię c sp ę­

dza na p r a k t y c e . A b s o lw e n c i s z k ó ł ś r e d n ic h e z k o le n i sę p rz e z 1 rok w centrum szko lenio w ym f ir m y , a p rz e z p o z o s t a łe dwa l a t a od­ b y w a j« s ta ż . N ad a l p r z e s tr z o g a n a J e s t zasad a K o n fu c ju s z a , by nm s ts n o w is k a k ie r o w n ic z e - n a j b a r d z ie j o d p o w ie d z ia ln e i p r e e t iZ o - we - s z l i n a j l e p s i l u d z i e .

s t a łe g o d o k s z t a łc a n ia w ra a a c h s z k o ln ic tw a w f i r n a c h . Pewnym do- iso d e w ^ tak ie j s y t u s c j l J e e t pow szechność ruchu w yn a la z cze g o w J a ­ p o n ii . W a k a ln lk u zyakanych p a te n tó w na 10 000 z a tru d n io n y c h na­ l a ł y do n a jw y ła z y c h na t w l e c i e . O dpow iednia dane porównawcze na ta n t e a a t z a w ie r a t a b . 8 .

T a b e l a B

L ic z b a p a te n tó w u d z ie lo n y c h pracownikom na 10 000 z a tru d n io n y c h w w ybranych k r a ja c h (r o k 1967) K r a j L ic z b a p a te n tó w Ja p o n ia _{, 2 .9} USA 2 .7 RFN 2 .2 W. B r y t a n i a 0 ,8 ■ t r ó d ł 0 1 3ak w t a b . 7 ( a . 1 3 1 ). T a b e l a 9 L ic z b a p a te n tó w uzyakanych w w yb ran ych k r a ja c h

z u w zg lęd n ien iem ź r ó d ła p och od zen ia ( l a t a 1966 1 1973) K r a j Ł ę c z n a l i c z b a p a te n tó w (1968 r . ) L ic z b ę zg łoezeri p a te n to w yc h (1973 r . ) w łae n ych w k r a ju w ła e n ych za g r a n i ­ cę ob cych w k r a ju w ła s n y c h - łę c z n ie Ja p o n ie 96 710 115 221 11 391 29 593 126 612 USA 93 471 66 935 22 638 37 840 89 573 RFN 65 422 31 909 12 743 34 314 44 652* P o la k a • 5 693 719 2 043 6 412 ZSRR ■• 110 846 2 422 5 634 113 268 Ź r ó d ł o t 3ak w t a b . 7 o ra z W. K a a p a r k i e w i c z , Rynek ar d z i a ł a l n o ś ć in n o w a c y jn a w g osp o d arce s o c j s l i s t y c z n e j , p r . d o k t .,U L 1976, s . 200.

31 T . C h ę c i ń s k i . M iędzynarodow a w yw iana a y ó l i nauko­ w o - te c h n ic z n e j . Warszawa 1976, a . 9 3 .

Również _{w lic z b a c h bezw zględnych J a p o n ie we przew agę nad po»}

z o s t a ły m l k r a ja m i, p rz y cz ya j e j przew aga a t a l e w z r a e ta , oo i l u » • t r u j e t a b . 9 . Na p o d s ta w ie podanych w i e l k o ś c i w id a ć , ża Ja p o n ia j e s t na 3 m ie js c u pod w zględea l i c z b y z g ło s z o n y c h p a te n tó w . S t o ­ sunek l i c z b y p a te n tó w ob cych z g ło e z o n y ch w danya k r a j u do łę o z n e j l i c z b y p a te n tó w w ła s n y c h J e a t n a jw y ż e z y d la RFN (7 7 % ). O le USA w y n o si on 42 ,3 % a d la J a p o n i i t y l k o 2 3 ,4 % . O la p e łn ie js z e g o o b ra ­ zu w _{J t a b e l l podane sę ró w n ież o d p o w ie d n ie dane d la P o l s k i 1 Z SR R .}

W n io s k i końcowe

Ja p o n ia j e s t k r a j e a , k t ó r y d ow o d zi, że od p o w ie d n ie p o l i t y ­ ka l i c e n c y j n a aoże b yć b ardzo i s t o t n y a c z yn n ik ie m w z ro s tu gospo­ d a rc z e g o . K r a j ta n d z i ę k i b ardzo rozeęd neau p o d e jś c iu do c a ł o ś c i zag ad n ień zw ięz an ych z zakupem l i c e n c j i d o p re co w a ł s i ę w z a s a ­ d z ie ro zw ięz a ń modelowych u m o ż liw ia ję c y c h maksymalne w y k o rz y a ta - n ie zakupów l i c e n c j i . Z z a k u p a a l t y a l w ię ż ę e i ę a lę d z y l n n y a l n a s tę p u ję c e k o r z y ś c i i

D m o ż liw o ś ć p o d n ie s ie n ie p o z lo a u te c h n ic z n e g o 1 t e c h n o lo g i­ cznego g a ł ę z i p rzem ysłu b e z p o śre d n io 1 p o ś re d n io z e in te re s o w a n y c h danę, l i c e n c j ę ,*

2 ) m ożliw ość e k r ó c e n la do n iezb ęd neg o minimum cz aeu a lę d z y p o n ie e lo n y a l n a k ła d a m i a w d ro ż a n le a i o s lę g n ię c le m z a ło ż o n y c h wy­ n ikó w te c h n ic z n o - e k o n o m ic z n y c h ;

3) m ożliw ość z d o b y c ia p o z y c j i llc z ę c e g o s i ę k o n k u rs n ta w han­ d lu m iędzynarodowym ;

4 ) u z y s k a n ie bodźca p ob u d zajęceg o w ła s n y a p a r a t badew czo-roz- wojowy o ra z s tw o rz e n ie p odstaw d la p o w s ta n ia w ła s n y c h o r y g i n a l ­ nych o p ra co w a ń .

J a p o n i a , a ia o o s i ę g n l ę c l a p o z y c j i d r u g ie j p o t ę g i g o s p o d a rc z e j ś w ia t a k a p i t a l i s t y c z n e g o , n a d a l p i l n i e ś l e d z i p o s tę p naukowo- -technic£.m y oa całym ś w ia c ie (c z y a z a jm u ję e i ę e p s t fjs ln e s łu ż b y )' i s t a l s z ę k u p u je l i c e n c j e g w a ra n tu ję c e p o stę p i u trz y m a n ie lu b w z a o c ę n lę flle j e j p o z y c j i .

D z ię k i u m ie ję t n o ś c i a a k a y a a ln e g o zd y sk o n to w a n ia powyżezych k o r z y ś c i Ja p o n ia po k ró tk im o k r a s is " i a i t a t o r s k i a * p o t r a f i ł a

M lsjsce Ja p o n ii v w spółczesny obrocie licencyjnym

₁₁₁

szyb ko p r z e j i ć z p o z y c j i w y łą c z n ie ku p ująceg o l i c e n c j o na pozy­ c j o aktyw nego u o z a e tn lk a ¿w lo to w e g o o b ro tu llc a n o y jn a g o a k u te cz - n ia a p rz a d a je c a g o w łaan o o p ra c o w a n ia n au k o w o -te ch n iczn a 1 w d ro że n io w e .

K a z i a la r z L a a k o w lc z

THE PLACE OF JAPAN IN CONTEMPORARY LIC EN C E TRADE

J e p e n . th e eecond b lg g e e t e c o n o a le power in th e c a p i t a l i s t w o r ld , o f t e n t l a e a ro u e e e i n t e r e s t and even a d m ir a t io n . The c o u n tr y owaa l t a a u c c a a a e a a a i n l y to r a t i o n a l a c t i v i t y eno uln g from a w is e p o l i c y p u rsued by th e s t a t e a u p p o rte d by trem endous la b o r io u a n e a * o f th e e n t i r e s o c i e t y . An e x a p la o f such a c t i v i t y w o rth im it a t in g l a J a p a n 's l i c e n c e p o l i c y .

T h is a r t i c l e l a d e vo te d to a n a ly e is o f th e main a s p e c ts o f J a p a n 's l l c e n c y p o l i c y . I t a main id e a b o i l s down to an a tte m p t a t p r o v in g a s ta te m e n t t h a t an a p p r o p r ia t e l i c e n c e p o l i c y may r e ­ p r e s e n t an Im p o rta n t f a c t o r p rom otin g econom ic g ro w th . Ja p a n , ow ing to i t s r e a s o n a b le ap p ro ach to a l l problem s co n n ecte d w ith p u rch a se o f l i c e n c e s , e la b o r a te d what m ight be in f a c t c a l l e d "m odel s o l u t i o n s " a llo w in g f o r o p tim a l u t i l i z a t i o n o f p u rch a se d l i c e n c e s . O e s p ite th e f a c t th a t th e c o u n tr y has a lr e a d y a t t a in e d a h ig h ran k in th e w o rld econom y, i t c o n tin u e s to f o llo w c a r e ­

f u l l y s c i e n t i f i c - t e c h n i c a l p r o g r e s s in a l l c o u n t r ie s , and pur- ch aae li c e n c e s g u a r a n te e in g p r o g r e s s and m ain te n a n ce o r c o n s o l i ­ d a tio n o f i t s p o s i t i o n . Owing to i t s a b i l i t y o f d e r iv i n g maximum b e n e f i t s from th e above a d v a n ta g e s . Ja p a n - a f t e r a s h o r t " i m i t a t i v e " p e r io d managed to p ass r a p i d l y from th e e x c l u s i v e l y b u y e r 's p o s it io n to t h a t o f a c t i v e p a r t i c i p a t i o n in th e w o rld t r a d e in li c e n c e s e f f e c t i v e l y s o i l i n g i t s own s c i e n t i t i c - t e c h n i - C e l s o l u t io n s and know-how.

A g a in s t t h i s b a ck g ro u n d , a c l o s e r in a lg h t in t o Ja p a n e s e expe­ r ie n c e and exam ple may be h i g h ly i n s t r u c t i v e and u s e f u l f o r P o la n d .