Biuletyn misjologiczno-religioznawczy

Władysław Kowalak

Biuletyn

misjologiczno-religioznawczy

Collectanea Theologica 48/3, 159-174

BIULETYN MISJOLOGICZNO-RELIGIOZNAWCZY

Z aw arto ść: I. SPRA W OZD A N IA . 1. M iędzynarodow e S ym pozjum M isjolo- giczne. II. WŚRÓD C ZA SOPISM . „M on u m en ta S e ric a ” *.

I. SPRA W OZD A N IA

1. M iędzynarodow e S ym pozjum M isjologiczne (Rzym , 24—28 X 1977)

W 350-tą rocznicę p o w sta n ia P apieskiego U n iw e rsy te tu U rb a n ia n u m w R zym ie zostało zorganizow ane w gm achu tegoż u n iw e rs y te tu n a w zgórzu G ianicolo M iędzynarodow e S ym pozjum M isjologiczne n a te m a t F orm acja m isjonarza dzisiaj. W sym pozjum w zięło u d ział 926 osób z 57 k ra jó w , w tym trz y osoby z P olski. W im ien iu ks. k a rd . G. M. G a r o n n e , p re fe k ta K on­ g reg a cji N au czan ia K atolickiego, uczestników sym pozjum p rz y w ita ł se k re ta rz te j ko n g reg acji, a b p A. M. J a v i e r r e O r t a s . N astęp n ie a b p S. L o u r - d u s a m y, s e k re ta rz K o n g re g ac ji E w angelizacji L u d ó w (KEL) i p rze w o d n i­ czący P ap ie sk ic h D zieł M isy jn y ch p rzy p o m n iał zeb ran y m , że u n iw e rsy te t od p o czątk u swego istn ie n ia m ia ł c h a r a k te r specyficznie m is y jn y i sw ej tra d y c ji p ozostał w ie rn y do dziś. W obecnych czasach ju ż n ie istn ie je p ro b lem d o ta r­ cia z E w angelią n a k ra ń c e św ia ta , lecz p roblem d o ta rc ia z n ią do w spółczes­ nego człow ieka. D latego u n iw e rsy te t czuje się zobow iązany przez zorganizo­ w an ie sym pozjum przyczynić się do ta k ie j fo rm a c ji m isjo n arza , b y m ógł on sw ój cel osiągnąć. M isjonarzom zaś w iele sa ty sfa k c ji sp ra w ił fa k t, że m ów ca p o d k reślił p o trzeb ę re lig ijn e j, a w ięc sa k ra m e n ta ln e j i k o n te m p la c y jn e j fo r ­ m a c ji m isjo n arza , zarzuconej o sta tn io w n ie k tó ry ch K ościołach lokalnych. N ad ta k ą w łaśn ie fo rm a c ją będzie o bradow ało sym pozjum . A d h o rta c ja ap. E vangelii n u n tia n d i m ów i o chrystologicznym , eklezjologicznym i duchow ym w y m ia rz e ew angelizacji. T ak ie też w y m ia ry p o w in n a m ieć fo rm a c ja głosiciela E w angelii. M ów ca w sp o m n ia ł też, że n ad ty m i sam ym i p ro b lem am i o b ra d u je rów nocześnie Synod B iskupów . K o m ite t o rg an iz ac y jn y sym pozjum zaprosił b p a W. R u b i n a, by osobiście złożył uczestnikom sym pozjum spraw ozdanie z p r a c synodu. N iestety, b p W. R u b i n z pow odu n a w a łu p ra c y n ie m ógł przy b y ć do U rb a n ia n u m .

Z kolei z a b ra ł głos w ielk i k a n c le rz U rb a n ia n u m , ks. k a rd . A. R o s s i, p re fe k t K EL. P o d k re ślił on, że w ciągu 350 la t istn ie n ia U rb a n ia n u m w y­ k ształciło d la k ra jó w m isy jn y ch w ysoko k w alifik o w a n e k a d r y duchow nych, a d ziała ją cy p rz y u n iw ersy te cie od 45 la t P ap ie sk i I n s ty tu t M isjologiczny k sz tałci m isjologów , p rzyszłych w ykładow ców w se m in a ria ch d u chow nych oraz działaczy P ap ie sk ic h D zieł M isyjnych. W 1975 r. u n iw e rsy te t zorganizow ał M iędzynarodow y K o n g re s M isjologiczny n a te m a t E w angelizacja a k u ltu ra , a w d w a la ta później w y d a ł o bszerny k o m e n tarz do E va n g elii n u n tia n d i, dzieło zbiorow e sw ych profesorów .

P rzed tru d n y m zad an iem s ta n ą ł se k re ta rz U rb a n ia n u m , ks. p r a ła t M. J e z e r n i k ; m ia ł on d okonać podziału 926 uczestn ik ó w n a g ru p y ro b o ­ cze. W zięto p rzy p odziale pod u w ag ę k ry te riu m św ięceń (k ap ła n i, zakonnice św ieccy), k ry te riu m ję zykow e (w łoski, angielski, fra n c u sk i, h iszpański) огаг

* R ed ak to re m niniejszego b iu le ty n u je st ks. W ładysław K o w a l a ! SVD, W arszaw a.

160

k ry te riu m zaw odow e (działacze m isy jn i, m istrzow ie n o w icjató w , przełożeni ju n io ra tó w , nauczyciele relig ii w szkołach pod staw o w y ch i śred n ich , d u sz­ p a s te rz e akadem iccy, ojcow ie d u chow ni i p rofesorow ie w yższych sem inariów du chow nych oraz k u ria ln i prelegenci). K ap ła n i zap ro p o n o w ali n a stę p u ją c e te m a ty d y sk u sji w g ru p a c h roboczych: w y p ra co w a n ie m eto d y fo rm a c ji m is y j­ nej w jej p o tró jn y m w y m iarze; e ta p y fo rm a cji m isy jn e j: w niższych sem i­ n a ria c h duchow nych, w w yższych sem in a ria ch , fo rm a c ja k le ru ; a s p e k t m i­ sy jn y w n a u c z a n iu teologii d ogm atycznej, m o raln ej i b ib lijn e j; asp e k t m isy j­ n y życia liturgicznego, w spólnotow ego i apostolskiego; w y m ia n a p rak ty c zn y c h dośw iadczeń; sp e cja ln a fo rm a c ja ty ch , u k tó ry c h stw ierdzono p o w ołanie m i­ syjne. Poszczególne g ru p y robocze zb ierały się n a w spólne d y sk u sje p le n a rn e codziennie w godzinach popołudniow ych.

W d ru g im d n iu sym pozjum (25 X) w ykładom n a sesji p le n a rn e j p rz e ­ w odniczył r e p re z e n ta n t e p isk o p a tu A u stralii, ks. k a rd . J . R. K n o x , a m o ­ d e ra to re m b y ł ks. p r a ła t P. R o s s a n o. W trze cim d n iu o b ra d (26 X)

przew odniczył sesji re p re z e n ta n t ep isk o p atu E uropy, o w ac y jn ie w ita n y przez uczestników , ks. k a rd . K. W o j t y ł a ; m o d e ra to rem b y ł ks. p r a ła t J. V o d o- p i V e c, p ro fe so r zw yczajny U rb a n ia n u m . Na zakończenie te j sesji ks. k ard .

K. W o j t y ł a p rz e k a z a ł zeb ran y m pozd ro w ien ia od K ościoła polskiego i za­ p ew n ił ich, że K ościół p o lsk i uw aż a fo rm a c ję m is y jn ą za sw e głów ne zadanie. W n a stę p n y m d n iu o b rad (27 X) n a przew odniczącego w y b ra n o re p re z e n ta n ta e p isk o p atu A fryki, ab p a N airobi, ks. k a rd . M. O t u n g ę. N ie m ógł on je d n a k przybyć, gdyż p e łn ił w ty m w łaśn ie czasie o d p ow iedzialną fu n k c ję w S yno­ dzie Biskupów . W obec tego obradom przew odniczył ab p S. L o u r d u s a m y , a m o d e ra to rem b y ł ks. p ro f. В. H o n i n g s OCD z u n iw e rsy te tu U rb a n ia n u m .

T e m a t y w y k ł a d ó w

W ykład in a u g u ra c y jn y w ygłosił ks. prof. Jo sé S a r a i v a M a r t i n s , przew odniczący k o m isji o rg an iz ac y jn ej oraz d zie k a n W ydziału Teologicznego U rb a n ia n u m . M ów ca p rz e d sta w ił m isy jn y d o robek u n iw e rs y te tu w jego 350-letniej h isto rii oraz p o d k re ślił rolę, ja k ą on p ełn i w p rzy g o to w an iu m isjo ­ n arz y oraz działaczy m isyjnych.

Ks. k a rd . P. B e r t o 1 i, C h ry stu s E w angelią Boga i głosicielem Ew angelii. — P re le g e n t zaznaczył, że a d h o rta c ja ap. E vangelii n u n tia n d i p o d k reśla szcze­ gólnie głoszenie E w an g e lii ja k o cel działalności m isy jn ej. N ow y T estam e n t u to ż sam ia E w angelię z C h ry stu sem , w Nim bow iem sp e łn iły się obietnice Boże. Z ad an iem m isjo n arza , głosiciela E w angelii, je s t w ięc głoszenie C h ry s­ tusa. P re le g e n t n ie om ów ił paląceg o p roblem u, w ja k ie j m ie rz e pom oc w ro z­ w o ju je s t głoszeniem E w angelii, d a ł n a to m ia st głęboki w y k ła d teologiczny 0 ty m , k im je st C h ry stu s i k im je s t Jeg o głosiciel. M isjonarz^ m usi stać się now ym człow iekiem , stw orzonym p rzez Boga w spraw iedliw ości i praw dzie. M usi stać się człow iekiem p o je d n an y m z Bogiem i b rać m i, żyć w olnością dzieci Bożych, tzn. być w olnym od grzechu. M isjo n arz b u d u je K rólestw o Bo­ że, w obec któ reg o w szy stk ie in n e w arto śc i są rela ty w n e. M odelem m isjo n arza je s t C h ry stu s, k tó ry u sta n o w ił sa k ra m e n ty i głosił D o b rą N ow inę o zbaw ie­ niu. M ów ca p o d k reślił w ag ę życia sa k ra m e n ta ln e g o d la fo rm a c ji m isy jn ej 1 om ów ił a sp ek t eschatologiczny ew a ngelizacji: przez głoszenie E w an g elii m i­ sjo n a rz grom adzi ludzkość w je d n ą z Bogiem złączoną rodzinę. E w angelizacja je s t p a rty c y p a c ją w śm ierci i zm a rtw y c h w sta n iu C h ry stu sa. N ie m oże zatem ibyć p rzy ję cia E w angelii bez naw ró cen ia.

C. Μ. M a r t i n i, S J P rzep o w ia d a n ie C h rystu sa zm arłego i z m a r tw y c h ­ w stałego podstaw ą, treścią i s zc zy to w y m m o m e n te m głoszenia E w angelii. — P releg en t, re k to r rzym skiego B iblicum , w y b itn y znaw ca Nowego T estam en tu , p odkreślił, że w zorem m is jo n a rz a je st C h ry stu s. N a p o d sta w ie ew an g elii w edług św. Ł u k asz a p rz e d sta w ił ta je m n ic ę k rzy ża w życiu C h ry stu sa. Uczeń

C h ry stu so w y m usi nieść k rzy ż z C h ry stu sem i m ieć u d ział w ofierze C h ry stu ­ sa. K to nie je st zdolny do o fiary , n ie pow inien być m isjo n arzem . N astępnie p rele g e n t p rze d staw ił ta je m n ic ę zm artw y c h w sta n ia C h ry stu sa; n a to w y d a ­ rzen ie pow oływ ali się A postołow ie, byli bow iem św ia d k am i tego fa k tu . W w y d arze n iu z m a rtw y c h w sta n ia rów n ież m isjo n arz m oże znaleźć źródło siły i n a tc h n ie n ia do pracy.

J. M a s s o n S J, K ościół w spólnotą z n a tu ry sw e j m isy jn ą . — P releg en t, d łu g o le tn i d ziek an W ydziału M isjologii w G re g o rian u m i szczery p rzy jaciel S pecjalizacji M isjologii A k ad em ii Teologii K ato lick iej (w spółtw órca je j p ro ­ gram u), p rzy p o m n iał d w ie p odstaw ow e tezy teologii m isji: K ościół je st z n a ­ tu r y sw ej m isy jn y oraz n ie m a zb a w ien ia poza C h ry stu sem i Jeg o Kościołem . S łow a m a n d a tu m isyjnego „Idźcie w ięc i n au c za jc ie w szystkie n a ro d y ” (Mt 28, 16) odnoszą się do całego lu d u Bożego. J. M a s s o n zw rócił uw agę n a trzecie słow o d e k re tu m isyjnego — d iv in itu s , K ościół p osłany „przez B oga”. D ek ret użył neologizm u, n ie sp otykanego w żadnym sło w n ik u , am or fo n ta lis, w języku p olskim n iezbyt szczęśliwie p rze tłu m a cz o n e ja k o „źródło m iłości”. M isjona­ rzem zatem je st ten, k to je st p o słan y przez Boga, je s t w łączności z Nim, a jego d ziałalność je s t w y ra ze m m iłości O jca. N ie ty lk o re p re z e n tu je Kościół, ale osobiście głęboko w ierz y w Boga. C elem jego d ziałalności je st głoszenie E w angelii niechrześcijanom . G łoszenie zaś to pow inno być ożyw ione m iłością, k tó re j źródłem je st E u ch a ry stia.

Ks. V. M u 1 a g o, J ę z y k przepow iadania m isyjn eg o . — P re le g e n t, p ro ­ d ziek a n W ydziału Teologicznego U n iw e rsy te tu Z airskiego w K in szasie oraz d y re k to r In s ty tu tu R eligioznaw czego p rzy ty m u n iw ersy te cie, po w o łu jąc się n a św. P aw ła (1 K or 14, 36) przy p o m n iał, że żaden K ościół lo k a ln y n ie m a m onopolu n a lu d pro fety czn y . M łody K ościół a fry k a ń sk i je st w p ełn i tego słow a K ościołem i m a p ra w o do w łasn ej działalności m isy jn ej. A by E w an g e­ lia sta ła się zrozum iała d la A fry k an ó w , m usi być głoszona n ie ty lk o w ich w łasn y m języku, ale m u si być in te rp re to w a n a w k a te g o ria c h ich w łasn ej k u l­ tu ry . Nie chodzi o a d a p ta c ję E w an g elii do m en taln o ści a fry k a ń sk ie j, lecz o jej in te rp re ta c ję . D oku m en ty kościelne (por. DM 22, K K 44, EN 63) u p ra w n ia ją K ościół a fry k a ń sk i do w y p ra co w a n ia w łasn ej teologii. N aw iązu jąc do ożyw io­ n ej d y sk u sji trw a ją c e j w Z airze od 20 la t p re le g e n t u w aża, że „teologia u n i­ w e rs a ln a ” n ie istn ieje; istn ie ją ty lk o k o n k re tn e sy stem y teologiczne, zw iązane z o k reślonym k ręg ie m k u ltu ro w y m . Czy m ożna ju ż m ów ić o istn ie n iu teologii a fry k a ń sk ie j? To, co n ie k tó rzy dziś n a z y w a ją teologią a fry k a ń sk ą , jest, z d a ­ niem V. M u 1 a g o, im p o rto w a n ą do A fry k i teologią eu ro p e jsk ą. Teologia ta n ie je st o p a rta na a fry k a ń sk ie j tr a d y c ji k u ltu ro w e j i n a a fry k a ń sk ie j filozo­ fii. Teologia a fry k a ń s k a je st w fazie sta w an ia się; nie p o w in n a je d n a k być teologią n a w łasn y u ży tek A fry k i, lecz p o w in n a stać się w zbogaceniem cało­ k sz ta łtu m yśli teologicznej. P e w n e osiągnięcia są ju ż w idoczne. U n iw e rsy te t

Z airsk i o rg an iz u je co ro k u o tw a rtą sesję teologiczną i w y d a je d w a k w a rta l­ n ik i teologiczne. P re le g e n t n a s tę p n ie p rzy p o m n iał zeb ran y m d w a b ard z iej z n an e z a irsk ie ru c h y sp o łeczno-religijne: „ J a m a a ” (w języ k u su a h iłi znaczy „ro d zin a” , „ b ra te rstw o ”), ru c h żyw y i p o p u la rn y w p ro w in cji S zaba (daw niej K atan g a), oraz „M u lu n g an o ” (w języ k u k u lu n g a n a znaczy „w sp ó łp ra ca”, „zjednoczenie” ), spontanicznie ro z w ija ją c y się w p ro w in cji w schodniej. R uchy te, aczkolw iek au ten ty c z n ie a fry k a ń sk ie , istały się sekciarskie, p oniew aż były pozbaw ione bazy ideologicznej, ja k ą d la K ościoła afry k ań sk ieg o je st rodzim a teologia.

P. L iégé OP, Ś w ia d ec tw o życia w a r u n k ie m sk u te c zn e j działalności m is y j­ n ej. — P re le g e n t w yróżnił p o d w ó jn e św iadectw o: w y zn a n ia w ia ry i życia. Szcze­ gólną uw ag ę pośw ięcił św ia d ec tw u w y zn a n ia w iary , bez któ reg o d ziałalność m i­ sy jn a m ia ła b y cechy ty lk o n ie sie n ia cyw ilizacji, a nie ew angelizow ania. M isjo­ narzo w i nie starczy św iadczyć o ty m , że w ierzy w Boga; m usi św iadczyć, że' przez w ia rę w Boga p rzem ien iło się jego życie, że przez sp o tk a n ie z Bogiem'

162

zdobył pełnię człow ieczeństw a, za te m i p ełn ię szczęścia. T a k i je st sens t a ­ je m n ic y W cielenia. M isjo n arz je st zatem św ia d k iem Bożego N arodzenia, a pow inien też być św iad k iem Z m a rtw y c h w s ta n ia w głębokim p rzek o n an iu , że przez Z m a rtw y c h w sta n ie Bóg d a l ludzkości p ełn ię nadziei. W reszcie m a głosić, że w szedł w k o n ta k t z Bogiem , k tó ry jednoczy ludzi w je d n ą ro dzinę przez zesłanie D ucha Św iętego. N astęp n ie p re le g e n t przeszedł do om ów ienia w spółczesnych u w a ru n k o w a ń d a w a n ia św iadectw a. W spółczesny człow iek jest p o d ejrzliw y oraz k ry ty cz n y w p rzy jm o w a n iu i in te rp re to w a n iu św iadectw a życia. J e s t poza ty m b ard z iej za ję ty czym in n y m niż sp ra w a m i religijnym i. U w aga jego je st rozproszona, otacza go om am różn y ch obietn ic i propozycji. Czy w te j sy tu a c ji głos m isjo n a rz a będzie w ogóle zauw ażony? Czy znajdzie z ludźm i w spólny język i będzie m ów ił o tym , co ich in te re su je , i ro zw ią zy ­ w a ł problem y, z k tó ry m i oni do m isjo n arza przychodzą? T e w szystkie i tym podobne p y ta n ia sta ły się p o d sta w ą popołudniow ej d y sk u sji w grupach.

Ks. J. E s q u e r d a-B i f e t, M isjonarz słu ży jed n o ści K ościoła w p ra w ­ dzie i m iłości. — M ów ca p o d k reślił, że w b ib lijn y m znaczeniu działalność lu ­ d u profetycznego m uszą ch a ra k te ry z o w a ć trz y w arto śc i: jedność, p ra w d a i m iłość. W aru n k iem ew an g elizacji je st jedność w w ierz e oraz jedność w sp ó łp racy w szystkich zakonów i kościelnych in sty tu c ji. M isjo n arz n ie głosi sw oich p ra w d , lecz p ra w d ę C hrystusow ą. M otyw em i celem apostolskiego d ziała n ia je st i p o w in n a być m iłość.

W p ią te k 28 X n astąp iło zam knięcie sym pozjum . P rzew odniczący k o m i­ te tu organizacyjnego, ks. prof. J. S a r a i v a M a r t i n s p o dsum ow ał p rz e ­ bieg sym pozjum , a szczególnie w y n ik i popołudniow ych d y sk u sji. Ś w ieccy do­ m a g ali się sk o d y fik o w an ia p ra w i obow iązków p om ocnika m isyjnego, po­ lepszenia w spółpracy m isjo n a rz y św ieckich z d u ch o w ień stw em i h ie ra rc h ią oraz g runtow niejszego p rzy g o to w a n ia m isjologicznego m isjo n a rz y św ieckich. Z akonnice postu lo w ały w zbogacenie fo rm a cji m isy jn e j w n o w icjata ch i po­ stu la ta c h o elem e n ty k u ltu ry k ra jó w A zji i A fry k i, ciągłe d o k ształcan ie sió str w zak resie m isjologii oraz sta ra n n e przyg o to w an ie m isjologiczne sióstr p rz e ­ znaczonych do p rac y w k r a ja c h m isyjnych. K a p ła n i p o d k re śla li konieczność w p ro w ad zen ia m isjologii do p ro g ra m u n a u c za n ia w stu d ia c h teologicznych, do d u sz p a ste rstw a licealnego i akadem ickiego ze szczególnym uw zg lęd n ie­ niem teologii duchow ości m isy jn ej.

O ceniając p rac e sym pozjum po d k reślić należy pow ażne p o tra k to w a n ie d y ­ sk u sji, k tó ry m przew odniczyli w y b itn i znaw cy p rze d m io tu , ja k np. H. G o u d - r e a u 11 OM I, re k to r U n iw e rsy te tu św. P a w ła w O tta w ie; H. R z e p k o w - s к i SVD, d y re k to r I n s ty tu tu M isjologicznego w St. A u g u stin k. B onn, czy J. L o p e z-G a у S J, p ro fe so r m isjologii w U rb a n ia n u m i G regorianum . W łaśnie te d y sk u sje sp raw iły , że głów ny a k c e n t te m a ty k i sym pozjum został p rze su n ięty z fo rm a c ji m isjo n a rz a n a fo rm a c ję m isy jn ą. Życie sam o skorygo­ w ało założenia program ow e. I to należy ocenić za p raw id ło w e . D yskutow ano n ie tylk o o fo rm a c ji w yspecjalizo w an y ch g ru p m isjo n arzy , lecz rów nież o fo r ­ m a c ji m isy jn ej całego lu d u Bożego, z n a tu ry sw ej m isyjnego.

O becni n a sym pozjum m isjolodzy w y ra zili życzenie, a b y w przyszłości zorganizow ano rów nież zjazd przeznaczony d la sp e cja listó w z d z i« iz in y m i­ sjologii. In tereso w a n o się p ra c ą rozw ojow ych ośrodków m isjologicznych w O ttaw ie, K inszasie i W arszaw ie. W ydaw ało się, że w ła śn ie ze stro n y tych ośrodków oczekuje się inicjaty w y .

ks. A n to n i K u r e k O M I, W arszaw a 2. P o zn ań sk ie D ni M isjologiczne

(Poznań, 28 IX —30 X 1977)

K ościół p o zn a ń sk i w u b iegłym ro k u p rze ży w ał 50-tą rocznicę M iędzy­ narodow ego A kadem ickiego K on g resu M isyjnego, k tó ry odbył się w P o zn a­ n iu w d n ia ch 28 IX —2 X 1927 r. W zw iązku z ko n g resem p o w stało w ów czas pierw sze w Polsce A k ad em ick ie K oło M isyjne p rz y U n iw ersy tecie P o zn ań

-skim (20 I 1927), N au k o w e K oło M isyjne K ap ła n ó w (12 IX 1927), Z w iązek A k ad em ick ich K ół M isy jn y ch w Polsce (1 X 1927), Z w iązek M isy jn y P olek (1 X 1927) o raz przyw ieziono z R zym u ciało zm arłego ta m ks. k a rd . M. L e- d ó c h o w s k i e g o (fl902). P o n a d to ks. k a rd . A. H l o n d w y d ał zarząd ze­ nie, b y w e w szy stk ich p a ra fia c h w prow adzono Koło P ap iesk ieg o D zieła Roz- k rz e w ia n ia W iary. D ynam iczny rozw ój ru c h u m isyjnego w P o zn an iu la t m ięd zy w o jen n y ch został p rz e rw a n y z chw ilą w y b u ch u d ru g ie j w o jn y św iato ­ w ej. W ok resie pow o jen n y m ks. abp. A. B a r a n i a k w d u ch u posoborow ej odnow y K ościoła zw ołał w 1968 r. S ynod P oznański, n a k tó ry m w iele m iejsca pośw ięcono zagadnieniom m isyjnym . P ow ołano ró w n ież do życia A rch id iece­ z ja ln ą K om isję M isyjną, a w k aż d y m d ek a n ac ie u stan o w io n o d ek a n aln y ch re fe re n tó w m isyjnych.

A rc h id ie ce zja ln a K o m isja M isy jn a w P o zn an iu , z o k azji jubileuszow ych rocznic K ościoła poznańskiego oraz 50-tej rocznicy ogłoszenia św. T eresy od D zieciątk a Je z u s p a tro n k ą m isji, zo rganizow ała P o zn ań sk ie D ni M isjologiczne po d p a tro n a te m bł. M. K olbe ja k o u cz estn ik a M iędzynarodow ego A k ad e m i­ ckiego K ongresu M isyjnego w P o zn an iu oraz bł. M. T. L edóchow skiej jako p a tro n k i dzieła w sp ó łp racy m is y jn e j K ościoła w Polsce. G łów nym celem Dni M isjologicznych b y ła in te g ra ln a fo rm a c ja m isy jn a p rzez pogłębienie św iado­ m ości m isy jn ej i odpow iedzialności za K ościół p ie lg rzy m u ją cy w śró d całego lu d u Bożego oraz p rzy p o m n ien ie tr a d y c ji m isy jn y ch K ościoła poznańskiego i ich a k tu a ln e j re a liz a c ji w posłudze d u sz p aste rsk iej. D latego zasadniczym te m a te m P o zn ań sk ich D ni M isjologicznych było: E w angelizacja m isy jn a w po­ słu d ze K ościoła (E va n g e lii n u n tia n d i 53). N a p ro g ra m d n i złożyły się: — In a u g u ra c ja w fa rz e (28 IX): M ag n ificat za 50-lecie akadem ickiego ru c h u m isyjnego w P olsce; — M isyjny D zień Z akonnic (3 X ) w uroczystość św. T e­ re s y od D zieciątk a Je zu s; — T y d zień M isyjny (22—30 X); — S ym pozjum N aukow ego K oła Teologów w S em in a riu m D uchow nym (24—26 X ); — M isyj­ n y D zień K ap ła n ó w w uroczystość św. F ra n c isz k a K saw erego (3 X II), p a tro n a m isji.

M a g n i f i c a t z a 50-1 e c i e

A k a d e m i c k i e g o R u c h u M i s y j n e g o w P o l s c e

U roczysta in a u g u ra c ja P o zn ań sk ich D ni M isjologicznych odb y ła się do­ k ła d n ie w 50-tą ro cznicę rozpoczęcia M iędzynarodow ego A kadem ickiego K o n g resu M isyjnego (28 IX 1927). Z grom adzonych uczestn ik ó w akad em ick ieg o ru c h u m isyjnego z la t m ięd zy w o jen n y ch , p rze d staw ic ie li S p ecjaliza cji M isjo- logii A kadem ii Teologii K ato lic k ie j, d ek a n a ln y c h re fe re n tó w m isy jn y ch oraz w szy stk ich zeb ran y ch p o w ita ł kustosz s a n k tu a riu m m a ry jn e g o ks. inf. B. C z a j k a . Mszy k o n ce le b ro w an e j p rzew odniczył ks. p r a ła t Cz. P a w l a ­ c z y k , przew odniczący A rch id ie ce zja ln ej K om isji M isy jn ej w P o zn an iu , a ho ­ m ilię w ygłosił ks. A. A n d r z e j a k. P odczas no w en n y do M a tk i B oskiej N ie u s ta ją c e j P om ocy p rze m ó w iła z am bony d r W. В ł e ń s к a, u czestniczka akadem ickiego r u c h u m isyjnego w la ta c h m ięd zy w o jen n y ch w P o zn an iu , od 27 la t p ra c u ją c a ja k o le k a rk a w śród trę d o w a ty c h w B u lu b ie (Uganda). D r W. B ł e ń s k a u k a z a ła genezę swego po w o łan ia m isyjnego, jego rozw ój i fo rm a c ję podczas stu d ió w m edycznych n a U n iw ersy te cie P o zn ań sk im , zw ła­ szcza przez czy n n y u d z ia ł w ak a d em ick im ru c h u m isy jn y m , o ra z a k tu a ln ą p ra c ę le k a rsk o -m isy jn ą w B ulubie. Do podniosłego n a s tro ju uroczystości przy czy n iły się w spom nienia rocznic jubileuszow ych o raz liczny u d ział w ie r­ n y c h i śpiew y chóru kościelnego p rz y p a ra fii św. B a rb a ry w Ż abikow ie.

W kościele ak a d em ick im W szystkich Ś w ięty ch m ia ła m ie jsc e część d r u g a in a u g u ra c ji. B ogaty p ro g ra m ak a d e m ii m isy jn ej o b ejm o w ał m . in.: sło w a w stę p n e ks. r e k to r a P. S i e b e r t a, o tw arc ie w y sta w y o życiu i d ziała ln o śc i bł. М. T. L edóchow skiej oraz r e f e r a t d r W. B ł e ń s к i e j, połączony z pro-l je k c ją przeźroczy o życiu ludności w U gandzie i p ra c y w śród lu d zi chory chi

164

n a trą d . P rzem ów ienie ks. F. Z a p ł a t y SVD oraz życzenia złożone d r W. В ł e ń s к i e j p rze z m łodzież zakończyły uroczystość in a u g u ra c y jn ą P o zn ań sk ich Dni M isjologicznych.

M i s y j n y D z i e ń Z a k o n n i c

Z o kazji 50-lecia ogłoszenia św. T eresy od D zieciątk a Je z u s p a tro n k ą dzieła m isyjnego, w kościele k a rm e litó w zgrom adziły sią 3 X sio stry zakonne, b y przeżyw ać M isyjny D zień Z akonnic. W ieczór m o d litw rozpoczął sią ró ­ żańcem m isyjnym . C e n tru m uroczystości stan o w iła m sza k o n ce le b ro w an a ku czci św. T eresy od D zieciątk a Jezus. B. W o ź n i c k i OCD u k a z a ł w hom ilii ak tu aln o ść duchow ości p a rto n k i m isji n a tle soborow ej n a u k i o pow ołaniu w szy stk ich ch rz eśc ija n do św iętości i odpow iedzialności za K ościół pow szech­ n y (por. DM 2). Po m szy odbyła się w ieczornica o m isy jn y m zaangażow aniu się św. T eresy od D zieciątk a Jezu s; w ieczornicę p rzygotow ali k le ry c y k a rm e - litańscy. Po m odlitew nym sk u p ie n iu sio stry zakonne zw iedziły n a zakończenie M uzeum M isyjne k a rm e litó w oraz w y sta w ą o p rac y polskich k arm e litó w w B uru n d i.

T y d z i e ń M i s y j n y

P u n k te m k u lm in a c y jn y m P ozn ań sk ich D ni M isjologicznych b y ł tydzień M isyjny (22—30 X). P ro g ra m ram o w y ty g o d n ia obejm ow ał: sp o tk a n ie w N ie­ dzielę M isyjną (23 X) uczestników ak adem ickiego ru c h u m isy jn eg o w Polsce; se sją K om isji Teologicznej w P o zn an iu (24 X); M isyjny D zień M odlitw i s tu ­ diu m d la intelig en cji k ato lic k iej (25 X); m is y jn y d zień d u sz p aste rzy p a r a ­ fia ln y c h (26 X); m is y jn y d z ie ń d u sz p a ste rz y ak ad em ick ich (27 X); m isy jn y d zień d u sz p aste rstw a katechetycznego (28 X); m isy jn y d zień m łodzieży (30 X).

Pom ostem łączącym a k a d em ick i ru c h m isy jn y w śro d o w isk ach u n iw e rsy ­ te ck ic h ok resu m iędzyw ojennego ze w spółczesnym za in te re so w an iem m isjam i było sp o tk a n ie w N iedzielą M isyjną (23 X). U roczystej m szy k o n ce le b ro w an e j w B azylice A rc h ik a te d ra ln e j przew odniczył b p M. P r z y k u c k i , w ik a riu sz k a p itu ln y , a hom ilię w ygłosił ks. p r a ła t T. F e d o r o w i c z członek A k ad e­ m ickiego K oła M isyjnego w e L w ow ie w okresie m ię d zy w o je n n y m , a obecnie d u sz p a ste rz niew idom ych dzieci w L ask a ch k. W arszaw y. Po m szy złożono h o łd ks. k a rd . M. L e d ó c h o w s k i e m u jako abpow i g n ieźn ień sk o -p o zn ań - sk ie m u oraz p refek to w i K o n g reg acji R ozk rzew ian la W iary o raz odm ów iono różaniec w in te n cji zm arły ch d u sz p aste rzy i uczestn ik ó w ak adem ickiego r u ­ chu m isyjnego w Polsce. W czasie m szy śpiew ał chór k a te d r a ln y pod dyr. ks. K. S z а с h o w i с z a.

W godzinach popołudniow ych w kościele ak ad em ick im W szystkich Ś w ię­ ty c h odbyła się A k ad em ia M isyjna, w czasie k tó re j p rze m aw ia li prezesi A k ad e m ic k ich K ół M isyjnych w P olsce z la t m iędzyw ojennych: d r J. P o ­ p i e l z K ra k o w a, m g r St. Sz y m a ń s к i z G dańska, m g r F. W i e l o - w i e у s k a-D o b r z a ń s к a z W arszaw y, p rof. F. B u d n i a k i mg r St. S z y- m a ń s k i z P o zn an ia o raz ks. p r a ła t T. F e d o r o w i c z ze Lw ow a. W spół­ czesny ru c h m isy jn y p rezen to w ali: B ogusław a W i t e k — prez es S tu d e n c k ie ­ go K oła M isyjnego p rzy ATK, Iw ona Z a w i s z a , H elena P a ł k a z K ra k o ­ w a oraz alu m n W itold P a r e c k i z P oznania. Ks. re k to r P. S i e b e r t od­ cz y ta ł życzenia d r W. В ł e ń is к i e j (nie m ogła być obecna, gdyż w cześniej w ró c iła do Ugandy), a ks.. Cz. P a w l a c z y k podziękow ał w szy stk im u czestn i­ k o m za u d ział w sp otkaniu, a org an izato ro m za tr u d w łożony w przy g o to ­ w an ie spotkania. N a p a m ią tk ę sp o tk a n ia uczestnicy otrzy m ali różaniec m isy jn y .

R e f e r a t y m i s j o l o g i c z n e

W m yśl orędzia P a w ł a V I n a niedzielę m isy jn ą (23 X ) fo rm a c ja m i­ sy jn a p o w in n a być w sp ie ra n a p rzez b a d a n ia h isto ry czn e i specjalizację w n a u k a c h m isjologicznych. W zw iązku z ty m głów nym te m a te m re fe ra tó w , przem ów ień, hom ilii, n ab o ż eń stw , w y sta w i film ó w b y ła ew a n g eliza cja m i­ sy jn a w posłudze K ościoła w asp ek cie historycznym , teologicznym oraz p a ­ storalnym . Św iadczą o ty m ty tu ły re fe ra tó w w ygłoszonych w T ygodniu M isyjnym : F. Z a p ł a t a SVD, E w angelizacja m isy jn a w p osłudze K ościoła; Wł. К o w a 1 a k SVD, K ościół w k r a ju k a m ie n n e j siekiery·, B. P o ć w i a r - d o w s k i SVD, N asza odpow iedzialność za d zielenie się d a re m w ia ry św ię ­ tej; ks. Cz. P a w l a c z y k , Z y c ie i działalność m isy jn a K a z im ie ry B erkan; ks. S. W i ś n i o w s k i , Z ycie re lig ijn e w rodzinie J ó z e fin y i A n to n ieg o L e- d óchow skich; ks. A. A n d r z e j a k, R u ch m isjo lo g iczn y w P o zn a n iu w latach 1927—1939; t e n ż e , Ks. bp K. K o w a lsk i ja k o in sp ira to r ru c h u m isy jn eg o w śród in te lig e n cji w Polsce; t e n ż e , A k a d e m ic k i ru c h m is y jn y w Polsce i jego a k tu a ln e znaczenie; t e n ż e , P arafia w p osłudze ew a n g eliza cji m i­ s y jn e j Kościoła; t e n ż e , U dział ro d zin y w m is y jn y m p o sła n n ictw ie K oś­ cioła; А. К u j a t h, W yc h o w a n ie m is y jn e w rodzinie; s. A. M i к r u t, W spół­ czesna działalność Sió str M isjo n a rek św . Piotra K law era; s. C onsolata K r u p c z a k OSU, P a p ieskie D zieło Ś w ięteg o D ziecięctw a i jego a ktu a ln a działalność w Polsce; K. S e m b a, R óżaniec m is y jn y w katech ezie.

N a b o ż e ń s t w a m i s y j n e

F o rm a c ja m isy jn a o b e jm u je nie ty lk o stu d iu m , lecz p rzed e w szystkim m odlitw ę, dialog i m e d y tac ję . D latego sp o tk a n ia poszczególnych g ru p podczas T ygodnia M isyjnego ro zpoczynały się odp raw ien iem M szy św., do k tó ry ch d o b ie ra n o fo rm u la rz e o M atce Bożej R óżańcow ej, o bł. М. T. L edóchow skiej, bł. M. K olbe oraz o ew a n g eliza cji ludów . Podczas m szy w ygłosili hom ilie: b p J. W o s i ń s к i, K ra jo w y D y re k to r P ap ie sk ic h Dzieł M isyjnych w Polsce, S. S t e f a n e k T C hr, ks. T. F e d o r o w i c z , ks. A. A n d r z e j a k, Cz. B i a ł e k SJ, Sz. N i e z g o d a O P oraz T. S z e n d z i e l a r z OMI.

P o n ad to zostały zorganizow ane sp ecjaln e w ieczory m o d litw i nab o żeń stw m isy jn y ch d la osób zak o n y ch w kościele oblatów , a d la d ek a n aln y ch re fe ­ re n tó w m isy jn y ch i d u sz p aste rzy p a ra fia ln y c h w kościele je zu itó w z udziałem b p a J. W o s i ń s k i e g o i b p a T. E 11 e r a. W kościele k a rm e litó w odbył się w ieczór m o d litw d la p rz y ja c ió ł m isji z K alisza i P o zn an ia, a w kościele je zu itó w ró żaniec m is y jn y d la osób ch o ry c h i Starszych. Bp J. W o s i ń s k i p rzew odniczył rów n ież m szy k o n celeb ro w an ej w kościele akad em ick im W szystkich Ś w iętych w M isyjnym D niu M odlitw i stu d iu m d la in te lig e n cji k ato lic k iej, zo rganizow anym przez K lu b In telig en c ji K ato lick iej w P oznaniu, podczas k tó re j S ek cja M isjologiczna K IK o b ra ła sobie za p a tro n k ę swej d ziałalności bł. М. T. L edóchow ską.

F i l m y m i s y j n e

B yły w y św ietlan e w d n ia c h 24—29 X film y o te m a ty c e m isy jn ej. Oto ty tu ły film ów : K ościół w drodze; P ó jd ź za m ną; B e a ty fik a c ja apostołów m i­ s ji (E. M azenod, A. Ja n sse n , J. F re in ad e m etz, М. T. Ledóchow ską). Poza tym p o k azy w an e b y ły przeźrocza ze S ri L an k i, Indii, Z am bii i M ato G rosso (B ra ­ zylia).

W y s t a w y m i s y j n e

Z o kazji P o zn ań sk ich D ni M isjologicznych zorganizow ano rów n ież k ilk a w ystaw . Z in ic ja ty w y A rc h id ie ce zja ln ej K om isji M isyjnej opracow ano w y sta ­ w ę w kościele d o m in ik an ó w o ak ad em ick im ru c h u m isy jn y m w Polsce, a w kościele W szystkich Ś w ięty ch — o bł. М. T. L edóchow skiej.

Dy-166

r e k to r B iblioteki M etro p o litaln eg o S e m in a riu m D uchow nego, ks. F. L e- n o r t u rzą d ził w y sta w ę w kościele N ajśw . S erca Jezusow ego i św. F lo ria n a pt. W erbiści w służbie ew a n g eliza cji m is y jn e j K ościoła, n a to m ia st W. Z a- p ł a t a OM I przy g o to w ał w kościele oblató w w y sta w ę o polsk ich oblatach w św iecie. M isja polskich k a rm e litó w w B u ru n d i zo stała o p rac o w a n a przez B. W o ź n i c k i e g o OCD w kościele k arm e litó w . W p a ra fii św. W ojciecha b y ła czynna w y sta w a o p ra c y m isy jn ej w K am e ru n ie, a Cz. B i a ł e k S J zorganizow ał w y staw ę p t. N asza pom oc dla m isji.

T ydzień M isyjny zakończył się w n iedzielę 30 X M isyjnym D niem M ło­ dzieży. W kościele ak a d em ick im W szystkich Ś w ięty ch zo stała odp raw io n a M sza św. n a zakończenie w y sta w y o bł. M. T. L edóchow skiej z udziałem P rz y jac ió ł Trzeciego Ś w ia ta „ B u n g a-B u n g a” — dzieci n iew idom ych z L asek k. W arszaw y. C e n tra ln y m p u n k te m M isyjnego D nia M łodzieży b y ła M sza św. p o n ty fik a ln a c e le b ro w an a p rzez b p a T. E 1 1 e r a w kościele d o m in ik an ó w o raz M isteriu m M isyjne w w y k o n a n iu zespołu „ B u n g a-B u n g a”.

P o d s u m o w a n i e

1. W P o zn ań sk ich D n iac h M isjologicznych uczestniczyli przed staw iciele w szystkich środow isk P olski. O prócz czynnego u d z ia łu księży biskupów , w dnich ty c h b ra li udział: członkow ie A kadem ickich K ół M isyjnych ze śro ­ dow isk ak ad em ick ich P o lsk i m ięd zy w o jen n ej, w ykładow cy i stu d e n ci m iejo- logii A TK , P o d k o m isja M isyjna re p re z e n to w a n a szczególnie p rzez d r Z. R o- s z а к i m g r Z. P r o s z a k z K ra k o w a, p rze d staw ic ie lk i B iu ra M isyjnego w W arszaw ie, d u sz p aste rze z Bydgoszczy (Cz. C h a b i e l s k i S J), G d ań sk a (ks. F. J a r z ą b ) , Ł odzi (M. B e r e s i ń s k i S J), W rocław ia (S. M r o ż e k S J), W arszaw y (ks. W. N i e w ę g ł o w s k i ) oraz P o zn an ia (ks P. S i e b e r t, ks. B. P o n i ż y , ks. J. A d a m c z a k , ks. S. B o r o w i e c k i , J. M u ­ l a r c z y k SDB, ks. B. A u g u s t y n i a k , W. S o b o l e w s k i CR i Z. T k a ­ c z y k CR). U czestniczyli rów n ież księża p rofesorow ie z se m in a rió w d uchow ­ n y ch P oznania, G niezna i O b ry oraz a lu m n i se m in a rió w duchow nych d ie ­ cezjaln y ch i zakonnic z P o zn an ia i M arkow ie.

2. P ozn ań sk ie D ni M isjologiczne p rzy p o m n iały nie ty lk o w ażne rocznice i p o stacie zw iązane z d ziała ln o śc ią m isy jn ą K ościoła w Polsce, lecz ta k że p rzy czy n iły się do ożyw ienia r u c h u m isyjnego w śro d o w isk u p oznańskim i w ielu in n y c h o śro d k ach P olski. P rzyczyniły się rów n ież do rozb u d zen ia z a in te re so w a ń m isy jn y ch w śród du ch o w ień stw a, osób zakonnych, se m in a rz y ­ stów , rod zin k atolickich. P rzez ró żaniec m is y jn y p rzy c zy n ią się z pew nością do p ełn ej odnow y d u c h a m isy jn eg o i w zbudzenia n o w y ch p o w o łań m isyjnych.

3. U czestnicy P o zn ań sk ich D ni M isjologicznych podczas d y sk u sji n a d w y­ głoszonym i re fe ra ta m i p o stu lo w a li: 1° — zorganizow anie S ek cji M isjolo- gicznej p rz y K om isji Teologicznej w P o zn an iu ; 2° — p rzy g o to w a n ie K on­ g resu M isjologów podczas X II T y godnia M isyjnego w P o zn a n iu w 1978 r.; 3° — pro w ad zen ie stu d ió w i b a d a ń m isjologicznych oraz w y d a w a n ie p u b li­ k a c ji m isjologicznych w P o zn an iu ; 4° — w y d an ie d ru k ie m pism P a w ła VI d otyczących m isji.

P o stu la ty te są w y ra ze m tro sk i u czestników o d y n am icz n y rozw ój ru c h u m isyjnego w Polsce oraz w y m ow nym św iad ectw em ak tu a ln o śc i słów P a w ł a VI: „Dziś b a rd z ie j niż k ied y k o lw iek w idzim y za p o trze b o w a n ie n a g orliw ych apostołów , k tó rzy n ie b ęd ą się gubić w b ezużytecznych d y sk u sjach lu b jałow ych p y ta n ia c h , lecz całe sw e życie pośw ięcą dziełu m isy jn em u , po­ d a ją c nie zd a n ia w ą tp liw e i n iep ew n e (...), ale p rz e k o n a n ia pew ne, o p a rte n a S łow ie Bożym (E vangelii n u n tia n d i 79). To je s t fo rm a c ja , k tó re j o czekuje­ m y od tych, k tó rz y p rzy g o to w u ją się do a p o sto la tu m isyjnego lub ju ż w te n ap o sto la t są za an g a żo w an i” (orędzie P a w ła V I n a Ś w iato w y D zień M isyjny 23 X 1977).

II. W ŚRÓD CZA SOPISM „Monumenta Serica. Journal of Oriental Studies”

Z w ielu w zględów z a słu g u ją n a uw ag ę C hiny. Z dem ograficznego p u n k tu w idzenia sta n o w ią one p ią tą część ludzkości. P od w zględem k u ltu ro w y m C hiny są sw oistym fen o m en em o w y m iarze św iatow ym , k tó ry ro z w in ą ł się bez k o n ta k tu z tra d y c ją śró d ziem n o m o rsk ą к N iestety dostęp do głębi k u l­ tu r y ch iń sk iej d la w ielu z a m k n ię ty je st b a rie rą pism a ideograficznego. S ino- logia, ja k o n a u k a b a d a ją c a p rz y pom ocy m etod filologicznych h isto rię i k u l­ tu r ę ch iń sk ą n a p o d sta w ie źródeł, s ta ra się u p rzy stę p n ić Z achodow i w iedzę 0 k u ltu rz e C hin i o d d aje ogrom ne u sługi m. in. re lig io z n a w s tw u 8. Nie trzeb a p o d k reśla ć zw iązku, ja k i istn ie je m iędzy sinologią a m isjologią: J. В e- c k m a η n zw ra c a u w ag ę n a cen n e „uzupełnianie się” m isjologii, sinologii 1 in n y c h n a u k o rien talisty cz n y ch , n ie w yłączając teologii rodzim ej 3.

W iedzę o C h in ach p re z e n tu ją p rzede w szystkim rozliczne czasopism a orien talisty czn e. W śród zn a n y ch i pow ażanych należy w ym ienić „T ’oung P ao ” (wyd. od 1890), „ H a rv a rd J o u r n a l of A siatic S tu d ies” (od 1936), „A sia M a­ jo r” (1949) oraz „ J o u rn a l of th e A m erican O rie n ta l S ociety” (1843). N ależne m iejsce w śród czasopism o rie n talisty cz n y ch z a jm u ją też „M onum enta Serica. J o u r n a l of O rie n ta l S tu d ie s” (MS) — czasopism o założone n a K atolickim U niw ersy tecie F u J e n w P e k in ie w 1935 r. przez F ra n c isz k a B i a ł a s a SVD. H. F r a n k e uw aż a MS za n a jw a żn iejsz e czasopism o orien talisty czn e u k a z u ją c e się pod p a tro n a te m K o śc io ła 4. F a k t, że czasopism o założone zo­ stało n a u n iw ersy te cie m isy jn y m , ok reślił oczyw iście jego p ro fil naukow y. W la ta c h trzy d z iesty ch MS b y ły św iadectw em naukow ości u n iw e rsy te tu oraz dow odem naukow ego za an g a żo w an ia jego p racow ników , co n ie pozostaw ało bez w p ły w u n a in te lig e n cję ch iń sk ą i je j sto su n ek do m is ji5. Czasopism o zyskało znaczenie nie ty lk o w C hinach, lecz cieszy się ta k ż e u znaniem u w szystkich in te re su ją c y c h się b o g a tą spuścizną k u ltu ro w ą tego k ra ju .

W zw iązku z p rz y p a d a ją c ą w ty m ro k u se tn ą ro cznicą u ro d zin założy­ ciela MS, a ta k ż e w zw iązku z ro sn ący m za in te re so w an iem D alekim W scho­ dem , w a rto zapoznać się z p o sta cią założyciela MS, ich d zie ja m i i zad an iam i o raz ich znaczeniem w szerzeniu w iedzy o W schodzie.

1. Z a ł o ż y c i e l „ M o n u m e n t a S e r i e a ” : F r . B i a ł a s S V D (1878—1936)

F ra n cisz ek B i a ł a s u ro d ził się n a Ś lą s k u e. W 1893 r. w stą p ił do no ­ w o założonego Dom u M isyjnego św . K rzyża w N ysie i tu ukończył g im n a­ zjum . Po m a tu rz e o dbyw ał n o w icjat, stu d ia filozoficzne i teologiczne w St. G ab rie l k. W iednia, gdzie złożył śluby zakonne i o trzy m ał 2 3 II 1905 r.

1 P or. n a te n te m a t H. B e c k e r — H. E. B a r n e s , R o zw ó j m yśli społecznej od w ie d zy lu d o w ej do socjologii, W arszaw a 1964, 103—105; J. N e e d h a m , C hinas B e d e u tu n g fü r die Z u k u n ft d er w e stlich e n W elt, K öln 1977.

8 Por. H. F r a n k e , Sinologie, B e rn 1953, 9—11.

8 J. B e c k m a n n , Die P flege der k a th o lisc h en M issionsw issenschaf> in d en e in zeln en L ä n d ern , NZM 5(1949)28 nn.

4 H. F r a n k e , dz. cyt., 10, 15.

s Por. A. B o r e r , K a th o lisch e P eiping, NZM 5(1949)56 nn.; F. L e-g r a n d , A p o sto la t in te lle c tu e l en C hine, L o u v ain 1947, 65.

• P or. J. G о e r t z, P. F ranz Biallas, Z u r ew igen H e im a t 4(1936)177—179 G. F e n n r i c h , Die S te y le r P atres A r n d t (+1962), Biallas (+1936) u n d S c h e ­ besta (+1967) im D ienst d er V ö lk e rk u n d e , A rch iv f ü r S chlesische K irch en g es­ c h ich te 29(1971)256—261; J. H u p p e r t z , A u s den A n fä n g e n der „M anum entc Serica ”, w: K. K ö s t e r (red.), C hina erlebt u n d erfo rsc h t, M ünchen 1974

168

św ięcenia k ap łań sk ie. N astęp n e pięć la t p rac o w a ł ja k o nauczyciel w w erb i- stow skim gim n azju m w St. W endel. W m iędzyczasie W. S c h m i d t zało­ żył m iędzynarodow e czasopism o „A n th ro p o s” i ja k o jego re d a k to r p rosił o. A. J a n s s e n a, ów czesnego przełożonego generalnego, o przeznaczenie F r. B i a ł a s a n a stu d ia z p e rsp e k ty w ą p rac y w r e d a k c ji7. W ydarzenia p o ­ toczyły się je d n a k inaczej. W lu ty m 1910 r. F r. B i a ł a s o trzy m ał p rze zn a­ czenie do C h i n 8. W zw iązku z tym rozpoczął stu d ia sinologii, sa n sk ry tu i etnologii w B e rlin ie oraz L ip sk u u profesorów C o n r a d y ’ e g o, d e G r o o t a i F o r k e g o . S tu d io w ał rów nież w P a ry ż u tybetologię u P e 1- 1 i o t a 9. N iestety w o jn a p rz e rw a ła stu d ia, je d n a k ju ż w g ru d n iu 1918 r. F r. B i a ł a s p rz e d k ła d a prof. C o n r a d y ’ e m u p ra c ę d o k to rsk ą n a te m a t chińskiego p oety K ’iih Y üana.

W lipcu 1921 r. F r. B i a ł a s w y jec h ał do C hin i zb iera m a te ria ł do k sią żk i K o n fu ziu s u n d sein K u lt. W m iędzyczasie p rzy g o to w a ł do d ru k u sw oją p ra c ę d o k to rsk ą, k tó ra u k a z a ła się w „A sia M a jo r” pt. K ’iih Y ü a n s F a h rt in die F erne (Y ü a n - y u ) 10. w 1927 r. F r. B i a ł a s zo staje członkiem R oyal A siatic Society, był rów n ież w spółpracow nikiem czasopism a „A n th ro ­ pos” ” . Jego k siążk a pośw ięcona K onfucjuszow i u k a z a ła się w 1928 r . 12 W p ra c y te j F r. B i a ł a s u k a z u je znaczenie K o n fu c ju sz a i jego n a u k i dla ów czesnych C hin, dla k tó ry c h n a u k a ta stanow i głów ny św iatopogląd. A u to r przy g o to w y w ał tę p rac ę p rze d e w szystkim z m yślą o m isjo n arza ch , w ycho­ dząc z założenia, iż m isjo n arz pow in ien znać k u ltu r ę lud u , w śród któ reg o głosi E w a n g e lię 1S. K onfucjuszow i pośw ięcił B i a ł a s ta k ż e k ilk a innych a rty k u łó w zam ieszczanych w różnych czasopism ach o rien talisty cz n y ch i h isto ­ ry czn y ch M. K ilk a jego stu d ió w pochodzi rów nież z o k resu p rzy g o to w y w a­ n ia d o k to ra tu 16.

W erbiści rozpoczęli p ra c ę m isy jn ą w C hinach w 1879 r . 18 W ażną fo rm ą p rac y m isy jn ej był U n iw e rsy te t F u Je n , założony przez b en edyktynów , a p rz e k a z a n y w erb isto m w 1933 r. R e k to rem zo stał J. M u r p h y SVD, a je d ­ n y m z pierw szych pro fe so ró w b y ł F r. B i a ł a s , o b ejm u ją c k a te d rę socjo­ logii. U n iw ersy te t w y d aw ał od 1929 r. „F u J e n H sü eh -ch ih (Sinologicae S e­ rie s in C hinese L an g u a g e)”, ок. 300 stro n ic rocznie. Z am ieszczane tu były p ra c e z za k resu lin g w isty k i oraz szeroko p o ję tej sinologii. F r. B i a ł a s za­ m ie rz a ł je d n a k w y d aw ać czasopism o sinologiczne sensu stricto. D ru k u t a ­ 7 A. J a n s s e n , A u s B r ie fe n : Die A n fä n g e des A n th ro p o s, V erbum SVD 8(1966)145.

8 P or. N u n tiu s SVD 1(1896— 1932)227.

9 O m ów ienie b io g rafii i tw órczości tego w ybitn eg o o rie n ta lis ty por. R. d e s R o t o u r s , Paul P elliot (28 M ai 1878— 26 O ctobre 1945). O bitu a ry, MS 12(1947)266—276.

10 A sia M ajor 1927, s. 50—107.

” P or. F. X. В i a 11 a s, Der U rsprung der ko rea n isch en S c h r ift, A n th ro ­ pos 25(1930)731—736.

12 K o n fu ziu s u n d sein K u lt. E in B eitrag zu r K u ltu rg esch ic h te C hinas und ein F ü h rer zu r H e im a tsta d t des K o n fu ziu s, P ek in —Leipzig 1928, s. 130, 5 m ap.

18 J. P. S t e i f e s w rec en zji zam ieszczonej w ZM R 19(1929)283 u w y p u k la m is jo n a rsk i c h a ra k te r p rac y B i a ł a s a .

14 Por. C onfucius, w: X a v e ria n a 98(1932)32; K ü fo u u n d C hina’s C ulture, F u J e n M agazine 4(1935)4—5, 14—15, 19—21, 46—47; C on fu ciu s en z ijn vere- ering in K u fo e, K ath o liek ie M issiën 53(1927)126—134, 154—158, 165—172, 189—192, 214—216; De C o n fu ciu s V ereering, w: X a v e ria n a 99(1932)30.

15 P or. np. K ’ü Y u a n — his life and poem s, J o u r n a l of th e N o rth C hina b ra n c h o f th e R oyal A siatic S ociety 59(1928)231—253; A u s d en „N euen L i e ­ d e r n des K ’ü Y ü a n , B u lletin ' o f th e C atholic U n iv ersity P e k in g 9(1934)171— ГД82; Die le tzte n n eu n L ied er K ’ü Y ü a n ’s (übersetzt), MS 1(1935)138— 154.

kiego czasopism a podjęło się w y d aw n ictw o H eni V etch, jedno z n a jb a r ­ dziej znanych w y d aw n ic tw o rien talisty cz n y ch przed d ru g ą w o jn ą św iatow ą. N ow e czasopism o p rzy ję ło ty tu ł: „M onum enta S e ric a ”, p o d ty tu ł n a to m ia st b rz m ia ł „H ua I H siie h -c h ih ” (czasopism o pośw ięcone C hinom i k ra jo m są­ siednim — ang. „ J o u rn a l of O rie n ta l S tu d ie s”) 17. W ilhelm S c h m i d t , od­ b y w a ją c y w ów czas podróż po A zji, p rz y w ita ł e n tu zja sty c zn ie ideę p o w stan ia tak ieg o czasopism a; do pierw szego to m u n a p isa ł a rty k u ł w p ro w a d za jąc y T he O ldest C ulture-C ircles in A sia (t. I, s. 1—16). M yśl założenia now ego czaso­ pism a orien talisty czn eg o była n ie zw y k le n a czasie, gdyż w ted y w łaśn ie p rz e ­ sta ł u k azy w ać się w ażn y p erio d y k „Asia M a jo r” (1924—1935); MS m iały za ją ć jego m iejsce. F r. B i a ł a s o w i d an e je d n a k było zredagow ać tylko pie rw sz y zeszyt to m u pierw szego. Z arażony ty fu sem zm arł w p e łn i sił tw ó r­ czych 28 V 1936 r. N ie dokończył rów nież p la n o w a n y ch dzieł, m .in. p ełn e­ go p rz e k ła d u poezji K ’ü h Y iiana oraz sło w n ik a ch ińsko-angielskiego. P o ­ chow any zo stał n a cm en ta rz u w P ek in ie, gdzie spoczyw ają A. S c h a l l , M. R i c c i , V e r b i e s t oraz zm a rły ro k p rzed B iałasem re k to r F u Je n , J. M u r p h y 18. Ś m ierć F r. B i a ł a s a d o tk n ę ła nie ty lk o ro z w ija ją c y się u n iw e rsy te t F u Je n , lecz ta k ż e środow isko o rien talisty cz n e w E uropie, w k tó ry m był zn a n y i ceniony 19

2. R e d a k t o r z y i w s p ó ł p r a c o w n i c y „M o n u m e n t a S e r i c a ” R e d a k to re m pierw szego to m u (1935 r.) je st F r. B i a ł a s . W spółpracow ­ n ik a m i (associated e d ito rs) jego byli zn an i sinolodzy żyjący w P ek in ie , n a u ­ kow o za in te re so w an i m is jo n a rz e oraz p rofesorow ie u n iw e rsy te tu F u Jen. W spółpracow nikiem F u J e n oraz MS w la ta c h 1935—1949 b y ł A. M o s t a e r t CICM (1881—1971), w y b itn y m onogolista, a u to r zn a k o m ity ch D ictionaire O rdos, T e x te s O ra u x O rdos oraz w ielu in n y c h p ra c zam ieszczanych nie ty l­ ko n a ła m a c h MS. W la ta c h 1926—1931 był ta k ż e w spó łp raco w n ik iem „A n th ro p o s” 20. Od p o cz ątk u w sp ó łp raco w ał z MS znany sa n sk ry to lo g i b u d - dolog A. S t a ë 1-H o’l s t e i n (1876—1937], _ w y d aw ca w ielu tekstów , m .in. T h e K ä sya p a p a riv a rtu a su tra . A M ahayanasutra o f th e R a tn a k u ta class (S h an g h ai 1926), k tó ry p o śm ierci F r. B i a ł a s a b y ł g łó w n y m d o rad c ą now ego r e d a k to ra R. R a h m a n n a 11. G u sta v E c k e , k o le jn y członek re-i dakcji,· h isto ry k sz tu k i n a F u Je n , b y ł sp e cja listą przed e w szy stk im w z a k re ­ sie h isto rii sz tu k i ch iń sk ie j, z te j też dziedziny o p u b lik o w a ł w MS szereg 17 N azw a „S erica” pochodzi od S er, Seres (Serica, S e r ic o ru m ) — Serow ie lu d w y tw a rz a ją c y je d w a b , praw d o p o d o b n ie dzisiejsi Chińczycy. N azw a t£ w y stę p u je w pism ach greck ich i ła ciń sk ich (H oracy, W ergiliusz, L ucanus) Etym ologię w y razu greckiego zob. W. P a p e , W örterbuch d er griechischer, E igennam en, B rau n sch w eig 1911, 1377; etym ologię ła ciń sk ą zob. T o tiu s L a tin i­ ta tis L exicon, wyd. A egidius F o r c e l l i n i , P r a ti 1871, t. V.

18 B iografię i działalność J. M u r p h y om aw ia J. G oertz, P a te r M urphyi H eim gang. P ekin g , C hina, Z u r ew ig en H eim at 1(1936) n r 4, s. 165— 169.

19 Por. nekrologi: O sta siatisc h e R u n d sch au 17(1936)331; J o u r n a l of th€ N o rth C hina B ran c h of th e R oyal A siatic S ociety 67(1936)214.

so W yczerpującą b io g rafię oraz om ów ienie tw órczości A. M o s t a e r t ć p rz e d sta w ił J. L. v a n H e c k e n , A n to in e M ostaert CICM (1881—1971), NZM 28 (1972) 30—43, 81—94, 185—199. A. M o s t a e r t o w i d e d y k o w a n y je st ró w ­ nież X tom „M onum enta S e ric a ”.

21 B io -bibliografię A. S t a ë l - H o l s t e i n a por. E. S c h i e r l i t z , Ir M em o ria m o f A le x a n d e r W ilh e lm B aron vo n S ta ë l-H o lstein , MS 2 (1937) 286- 291; H a rv a rd J o u r n a l of A siatic S tu d ie s 3 (1938) 1—8; A rtib u s A siae 7 (1937 227—229; J. H u p p e r t z, dz. cyt., 206—209; Z a rty k u łó w n a ła m ac h MS η; szczególną uw agę za słu g u je S t a ë l - H o l s t e i n a O n th e S e x a g e n a ry Cycli o f th e T ib eta n s, MS 1 (1935) 277—314.

170

a r ty k u łó w 22. E rn s t S c h i e r l i t z (1902—1940) b y ł b ib lio tek a rz em u n iw e r­ sy teck im i tw ó rcą biblioteki. Z ak res jego za in te re so w ań obejm ow ał h isto rię d r u k u w C hinach 2S. W ybitnym lin g w istą b y ł S h e n C h i e n -S h i h (1887— —1947), rów n ież od p o cz ątk u zw iązany z F u J e n o ra z MS. S h e n szcze­ gólnie zajm o w ał się m a n u sk ry p te m K u an g -Y ü n S h en g -h si, k tó ry w y d ał w P ek in ie w 1945 r . 24 S h e n b y ł d y re k to re m In s ty tu tu S inologicznego U n i­ w e rsy te tu P ekińskiego oraz d y re k to re m A rchiw um w P a la c e M useum w P e ­ kinie.

Po śm ierci F r. B i a ł a s a re k to re m F u Je n , a zarazem now ym r e ­ d a k to re m naczelnym MS został m ia n o w an y R. R a h m a n n SVD. Z w y ­ k sz ta łc e n ia etnolog, w 1936 r. r e d a k to r czasopism a „A n th ro p o s” , sam nie b y ł p rzygotow any do p ro w a d ze n ia tego ty p u p erio d y k u ja k MS. W ielką ro lę w ty m p rz y p a d k u o d gryw ało kolegium re d a k c y jn e , a p rze d e w szystkim A. S t a ë 1-H o l s t e i n ; R. R a h m a n n pozostał je d n a k re d a k to re m n a ­ czelnym do 1948 r . 25 Do kolegium red a k cy jn e g o z la t p o p rzed n ich dochodzą w 1936 r. H. K ö s t e r SVD oraz W. F u c h s , sinolog niem iecki, d zia ła ­ ją c y w ów czas w P ekinie, w 1938 r. doszedł jeszcze ja ponolog E. F e i f e 1 SVD i R. d e s R e t o u r s .

W 1942 r. zm arł E. S c h i e r l i t z , w zw iązku z czym do re d a k c ji po­ w ołano A. F a n g a , M. L o e h r a oraz w ybitnego sinologa H. W i l h e l ­ m a . W 1946 r. w zw iązku z tru d n o śc ia m i n iezależnym i od re d a k c ji MS, zm ieniono w yd aw n ictw o H. V etcha n a T he C atholic U n iv e rsity P ress. S y­ tu a c ja nie sp rzy ja ła je d n a k spo k o jn em u rozw ojow i p ra c y a n i n a F u Je n , an i w re d a k c ji MS. W 1947 r. u m ie ra zn ak o m ity w sp ó łp rac o w n ik MS S h e n C h i e n -S h i h; ro k te n b y ł o sta tn im spokojnym ro k iem p ra c y u n iw e rsy ­ te tu i red a k cji. P ra c ę p rz e rw a n o n a p ra w ie sześć la t i d ziałaln o ść w znow io­ no dopiero w 1954 r., po p rze n iesien iu b ib lio tek i re d a k c y jn e j do Tokyo, gdzie p o w sta ł też SVD R e sea rch In stitu te . W sk ła d now ej re d a k c ji w cho­ dzili sam i w erbiści, w szelkie bow iem k o n ta k ty n au k o w e z P ek in e m zostały p rz e rw a n e . R e d ak to re m n aczeln y m został H. B u s c h SVD, sinolog o sp e­ cjaliza cji filozoficznej, k tó ry p ełn i tę fu n k c ję do d z is ia j2β. Do kolegium r e ­ d a k c y jn e g o w eszli p o n ad to M. E d e r — etn o g ra f, japonolog, późniejszy za­ łożyciel i re d a k to r „F o lklore S tu d ie s”, E. F e i f e l — japonolog i znaw ca lit e r a tu r y c h iń s k ie j27, H. K ö s t e r — sp e cja lista w z a k resie relig ii i filo­

22 P or. np. C o m m en ts on C alligraphies and P aintings, MS 3 (1938) 565— 578; S tru c tu ra l F eatures o f th e S to n e -B u ild T ’ing Pagoda. A P relim in a ry

S tu d y , MS 13 (1948) 331—365.

23 Zob. nekrolog MS 7 (1942) V II—IX ; O sta siatisc h e R u n d sc h a u 21 (1940) 63—65; głów ne jego a rty k u ły : Das W e n -y ü a n -k o d er M in g -zeit, MS 3 (1938) 528—564; I n M em o ria m o f A . W. Sta ë l-H o lstein , art. cyt.

24 Jego b io -b ib lio g ra fię por. A. F a n g , MS 13 (1948) 409—412 oraz J . H u p - p e г t z, art. cyt., 210 n.

25 Por. A. B u r g m a n n , R u d o lp h R a h m a n n S V D z c u m 75. G eburtstag, A n th ro p o s 72 (1977) 369—375.

23 Z jego p ra c zob. T h e T u n g -lin S h u -y iia n and I ts P olitical and P hilo­ sophical S ignificance, MS 14 (1949—1955) 1—163; H sü n Y ü e h , ein D en ker am Hof e des le tzte n H an-K aisers, MS 10 (1945) 58—90.

27 E. F e i f e l w y d ał m. in. G eschichte der chinesischen L ite r a tu r, D arm - Istadt 1959; b ib lio g rafię p ra c E. F e i f e l a oraz E d e r a zob. J. B e t t r a y , D ie S te y le r Japan-M ission. E in D atenbild u n d L ite ra tu rb e ric h t, St. A u g u stin 11973.

28 Por. H. K ö s t e r , S y m b o lik des chinesischen U n ive rsism u s, S tu ttg a rt (1958; t e n ż e , Über eine G rundidee der chinesischen K u ltu r, St. A u g u stin 1957; t e n ż e , H sü n -tzu , St. A u g u stin 1967. K ö s t e r o p u b lik o w a ł też k ilk a a r ty k u łó w na łam ach MS. B ył ta k ż e re d a k to re m n aczelnym czasopism a „S ino-

zofii c h iń s k ie j28, E. K r o k e r — sinolog, filozof p ra w a я , J. M a r i n g e r — członek In s ty tu tu A n tro p o s, p re h is to r y k so, oraz G. S c h r e i b e r (t 1972).

Z biegiem czasu w zw iązku z rozb u d o w ą u n iw e rsy te tu N an z an w N a­ goya, MS zostały przen iesio n e do N agoya. S k ład re d a k c ji p o został je d n a k bez zm ian. P rzyśpieszono w y d aw an ie poszczególnych roczników , n aw ią za n o k o n ­ ta k ty przed e w szystkim z o śro d k am i o rien talisty cz n y m i w S ta n a c h Z jed n o ­ czonych. G rono re d a k c ji pow iększyli w 1959 r. N. B a r n a r d , R. L o e- w e n t h a l , H. S e r r u y s , P. S e r r u y s oraz H . V a d e r s t a p p e n SVD, p rzy czym M. E d e r p rzeszed ł do p ra c y p rz y „F o lk lo re S tu d ies” , a j . M a r i n g e r do I n s ty tu tu A nthropos.

W 1962 r. n a za proszenie U n iw e rsy te tu K a lifo rn ijsk ieg o w Los A ngeles (UCLA), M S p rzeniosły siedzibę do D e p a rta m e n t of O rie n ta l S tu d ie s UCLA, s ta ją c się sam odzielnym in s t y tu te m sl. G łów nym in ic ja to re m tego p rze d się­ w zięcia b y ł przed e w szy stk im R. C. R u d o l p h , a m e ry k a ń sk i bad acz A zji C e n tra ln e j. C złonkow ie re d a k c ji o trzy m ali n o m in a cje p ro fe so rsk ie U CLA n a w yd ziale o rien talisty cz n y m . P rz en ie sie n ie re d a k c ji MS do Los A ngeles otw o­ rzy ło now e m ożliw ości w sp ó łp rac y z sinologam i a m ery k ań sk im i. W ty m o k re ­ sie do re d a k c ji MS w eszli w c h a ra k te rz e associated ed ito rs uczeni chińscy d ziała ją cy w S ta n a c h Z jednoczonych, m ianow icie A. C h a n SJ, F u - T s u n g C h i a n g, C h i -C h e n W a n g oraz profesorow ie: R u d o l p h oraz A. S i s t o R o s s o OFM . W 1968 r. doszedł jeszcze M. D. F a r q u h a r .

W 1972 r. re d a k c ja i b ib lio te k a MS jeszcze raz z o stała przen iesio n a, tym raz em do S a n k t A u g u stin k. B onn, gdzie m ieści się ró w n ież In s ty tu t A n th ro ­ pos oraz In s ty tu t M isjologiczny. M otyw em tego p rze n iesien ia b y ła w iększa w sp ó łp rac a m iędzy poszczególnym i in sty tu ta m i, są one bow iem prow adzone przez w erbistów . W re d a k c ji i w składzie w sp ó łp raco w n ik ó w MS n ie n a s tą ­ p iły je d n a k żadne zm iany. W ielką n a to m ia st s tr a tą b y ła śm ierć G. S c h r e i - b e r a (1972).

P rz y re d a k c ji M S istn ie je b ib lio tek a, k tó re j zalążek p o w sta ł jeszcze w P ek in ie. W 1949 r. b ib lio te k a re d a k c y jn a , jaik rów n ież część biblioteki u n iw e rsy te tu F u J e n p rze n iesio n a została do Ja p o n ii, gdzie w zbogacono je o w arto ścio w e pozycje ch iń sk ie i japońskie. B ib lio tek a MS a k tu a ln ie liczj 35 tys. tom ów dzieł ch iń sk ich , 9 ty s. ja p o ń sk ic h i e k . U tys. p ra c w języ k a c h euro p ejsk ich . J e s t to b ib lio te k a specjalisty czn a (religia, filozofia, hi sto ria , lite ra tu ra ), je d n a z n ie w ie lu tego ty p u w E uropie. B ib lio te k a pro w ad zi w y m ia n ę 130 czasopism specjalisty czn y ch w ję zy k a ch eu ro p e jsk ic h (niestety n ie m a czasopism w ję z y k u polskim ) i dalekow schodnich. W ielkie u sługi od­ d a je n ie w ą tp liw ie ró w n ież w sp ó łp rac a z b ib lio tek ą i I n s ty tu te m A nthropos, z In sty tu te m M isjologicznym o raz z u n iw e rsy te te m w B onn (sem inarium sinologiczne, japonologiczne i A zji C en traln ej).

3. Z a d a n i a i p r z e g l ą d t r e ś c i „ M o n u m e n t a S e r i c a ” C elem M S było i je s t p u b lik o w a n ie p ra c n au k o w y c h z z a k re su religii k u ltu ry , h isto rii oraz ję zy k a C hin, M ongolii, T y b etu oraz Ja p o n ii. Czaso pism a nie o m aw ia p ro b le m a ty k i a k tu a ln e j (np. m aoizm u), MS m a ją bow ien być w y ra ze m szacunku, ja k im d arz y K ościół b o g atą i d a w n ą k u ltu r ę Chin

29 P or. jego Die a m tlic h e S a m m lu n g chinesischer R ec h tsg e w o h n h eitei F r a n k f u r t a.M. 1965, 3 t. oraz Die G ew alt in P o litik, R eligion u n d Gesell Schaft, S tu ttg a rt-B e rlin 1976.

80 P or. J. B e 11 r a y, dz. cy t. (w ykaz p u b lik a c ji J . M a r i n g e г a). 81 H. B u s c h , I n s titu t der C h in a -K u n d e. R e d a k tio n u n d B ib lio th e k di M o n u m e n ta Serica, w: J. Fr. T h i e 1 - H. H e r z o g (red.), Haus V ö lk e r un K u ltu re n , St. A u g u stin 1973, 17—20; J. F r. T h i e l , C hinesische D enkw ürdig k e tte n , S teil K o rresp o n d en z 1 (1973) n r 1, s. 3—4.

172

czasopism o w łaśn ie w ta k im odczuciu zostało z u zn a n ie m p rz y ję te p rzez in ­ te lig e n c ję chińską. W ty m też d u ch u u trz y m a n y c h je s t 32 dotychczasow ych tom ów oraz 16 m on o g rafii (M o n u m e n ta Serica M onograph S e r ie s ) 32. P o ­ szczególni red a k to rz y , m im o n ie ra z skom plikow anych okoliczności, przy w sp ó łp rac y associated editors, sta ra li się to za d an ie spełnić. J . B e c k m a n n w om ów ieniu pierw szych sześciu tom ów MS zw raca u w ag ę n a fa k t, że nie ty lk o pod w zględem n au k o w y m sta n o w ią one w ażne osiągnięcie, lecz ta k ż e pod w zględem ed y to rsk im , p o d k re śla ją c p rze d e w szystkim w arto ść a r ty k u ­ łów dotyczących h isto rii c h rz eśc ija ń stw a w C h in a c h 83. Isto tn ie te m a ty te, aczkolw iek n iek ied y m oże zb y t szczegółowe, o d k ry w a ją Z achodow i w iedzę m ało d o tą d znaną. D la p rz y k ła d u m ożna w ym ienić n ie k tó re stu d ia n a d c h rz e ­ śc ija ń stw em w ażne p rze d e w szystkim d la h isto rii m isji, np. stu d iu m ency­ k lopedii astro n o m iczn ej A. S c h a 11 a 84. Jezu ick im m isjo m w C h in ach p o ­ św ięcił p ra c ę C h ’ e n Y i i a n . T ek sty z ów czesnych ok resó w k atolicyzm u w C h in ach opu b lik o w ał H. V e r h a e r e n 8 . K ilk a pozycji pośw ięconych je s t M. R i с с i’ e m u o raz M. B o y m o w i " . W iele m ie jsc a pośw ięcono

88 O to w y k az ty tu łó w poszczególnych m onografii: 1. A. M o s t a e r t , T e x te s o ra u x ordos. R ecueillis et p u b lie s avec in tro d u ctio n , n o tes m orp h o lo ­ giques, co m m en ta ires e t glossaire, P e k in 1937; 2. M. v a n d e r V a l k , A n O utline of M o d e m C hinese F a m ily L a w , P e k in 1939; 3. W. E b e r h a r d , U n tersu ch u n g e n über d en A u fb a u der chinsischen K u ltu r. II. Lo ka lk u ltu rp n im a lte n China. T eil 2: D ie L o k a lk u ltu r e n des S ü d e n s u n d O stens, P ek in 1942; 4. W. F u c h s , D er J e s u ite n -A tla s der K a n g h si-Z eit. S ein e E n tste h u n g s­ geschichte n eb st N a m en in d ices fü r die K a r te n der M a n d ju rei, M ongolei, O st- tu r k e s ta n u n d T ib e t m it W iedergabe der J e su ite n -K a rte n in O riginalgrösse, P ek in 1943; 5. A. M o s t a e r t , D ictionaire ordos, I—III, P e k in 1941—1944; 6. A. d e S m e d t - A . M o s t a e r t , L e dialecte m ongour, parle par les M o n ­ gols d u K ansou Occidental. I I e p a rtie : G ram m aire, P e k in 1945; 7. Κ. N a g a- s a w a, G eschichte der chinesischen L ite r a tu r u n d ih rer g e d a n k lic h en G rund- age, P e k in 1945; 8. W. F u c h s , T h e „Mongol A tla s’’ o f C hina b y C hu S su - ■pen and th e J u a n g - Y ü -T ’u, P e k in 1946; 9. K. B ü n g e r , Q uellen zu r R ec h ts- je sch ich te der T ’a n g -Z e it, P e k in 1946; 10. W. H e i s s i g - E. В о 1 u r, „Eine '<.ette aus B e rg k srista lle n ”. E ine m ongolische C h ro n ik der K ie n lu n g -Z e it von îa s ip -u n s u j litera tu rh isto risch u n te rsu c h t, P ek in 1946; 11. A. M o s

-a e r t , F olklore Ordos. P e k in 1947; 12. J . J. S p -a e, ltd Jins-ai. A. P hiloso­ pher, E ducator a n d Sinologist o f th e T o ku g a w a Period, P e k in 1948; 13. W. L i e- 3 e n t h a 1, T h e B ook o f Chao. A T ra n sla tio n fr o m th e O riginal C hinese w ith Introduction, N otes and A pp en d ices, P e k in 1948; 14. N. B a r n a r d , B ronze Hasting and B ronze A llo y s in A n c ie n t China, Los A ngeles 1961; 15. C h ’ ê n if ü a n, W este rn and C en tra l A sia n s in C hina u n d e r th e M ongols. T h eir Гra n sfo rm a tio n into C hinese, Los A ngeles 1965; 16. Y e n Y ü a n, Per- servation o f L earning, Los A ngeles 1969; 17. A. S. G o o d r i c h , T h e P eking re m p le o f th e E astern Peak. T h e T u n g y ü e h M iao in P e k in g and its Lore,

jOS A ngeles 1965.

33 Por. J. B e c k m a n n , M o n u m e n ta Serica, NZM 1 (1945) 141—145. 34 H. B e r n a r d, L ’E ncyclopédie a stronom ique de P ère Schall, M S 2 (1937) 5—77, 441—527.

“ H. V e r h a e r e n , O n th e d em aged ta b le ts d iscovered b y Mr. D. M ar­ in in In n e r M ongolia, MS 3 (1938) 250—256; t e n ż e , O rdonances de la S a in te Iglise, MS 4 (1939—1940) 451—477.

38 M. F. H a o, N otes on M ateo R icci’s De A m icitia , MS 14 (1949—1955) 74—583; В. S z c z ę ś n i a k , T h e W ritin g s o f M ichael B o ym , MS 14 (1949— 955) 481—538; P. M. d ’ E l i a S J, R ec en t D iscoveries and N e w S tu d ie s (1938— 960) on th e W orld M ap in C hinese o f F ather M atteo R icci S J , MS 20 (1961) 2—104; G. L. H a r r i s , T h e M ision of M atteo R icci SJ: A Case S tu d y o f