Janusz Gilas
"Reflections on principles and
practice of international law. Essays
in honour of Leo J. Bouchez", red.
Terry D. Gill, Wybo P. Heere, The
Hague 2000 : [recenzja]
Kwartalnik Prawa Publicznego 1/1, 281-283
K W A R T A L N I K P R A W A P U B L I C Z N E G O ROK I *NR 1/2001* UKSW - WARSZAWA • TNOiK - TORUŃ
Te r r y D . Gil l i Wy b o P. He e r e (r e d.), Re f l e c t i o n s o n Pr i n c i p l e s a n d Pr a c t i c e o f In t e r n a t i o n a l La w. Es s a y s i n Ho n o u r o f Le o J . Bo u c h e z, Ma r t i n u s Ni j- h o f f Pu b l i s h e r s, Th e Ha g u e 2000, ss. 289
W serii wydawniczej Nova e t V etera Iu ris G entium , w której w 1964 r. Leo Bouchez opublikował sw ą pracę doktorską n a te m a t reżi m u zatok w praw ie międzynarodowym tym razem u k azała się księga pam iątkow a poświęcona jego pamięci. Leo Bouchez przeszedł bowiem n a em eryturę w uniw ersytecie w Utrechcie, w którym od 1969 r. był profesorem p raw a międzynarodowego publicznego. W jego dorobku znalazły się przede w szystkim prace z dziedziny p raw a morza. Nic więc dziwnego, że w recenzowanej księdze pam iątkow ej zaw arto także s tu dia poświęcone p raw u morza. S h ab tai Rosenne opublikował arty k u ł dotyczący wód historycznych n a trzeciej konferencji p ra w a m orza a A.H.A. Soons stu d iu m poświęcone nowemu wyjątkowi od wolności mórz otw artych, a m ianowicie w ynikającem u z sankcji stosowanych Radę Bezpieczeństwa.
U polskiego czytelnika szczególne zainteresow anie wywołuje a r ty k u ł historyczny C ornelisa G. Roelofsena, poświęcony roszczeniom niektórych m ieszkańców Szczecina przeciwko R epublice H olender skiej i ich sądow em u rozstrzygnięciu (1609-1617). J e s t to tak że ko m e n ta rz do frag m e n tu 11.17.20 dzieła G rocjusza Trzy księgi o prawie wojny i pokoju. S p raw a dotyczyła odpowiedzialności R epubliki Ho lenderskiej za zajęcie s ta tk u należącego do J a k u b a Lange przez kor s a rz a w służbie holenderskiej D irk D ircksza, k tó ry ostatecznie sprze d ał ła d u n ek znajdujący się n a sta tk u , a załogę, w tym J a k u b a Lange, w ysadził zaokrętow ując ich n a inne statk i. S p raw a nie zo stała roz strz y g n ięta po m yśli J a k u b a Lange i rekom endującego jego roszcze nie księcia Pom orza F ilipa, gdyż sąd holenderski, w brew tak że trzem opiniom uniw ersytetów niem ieckich uznał, że państw o nie odpowia da m a te ria ln ie za d ziałan ia ko rsarza, który nie je s t jego organem . U zasad n ien ie dla tego stan o w isk a zaw ierało się w m yśli, iż praw o publiczne je s t czymś innym niż praw o cywilne, n a którym roszczenie było oparte.
Recenzje
Ciekawe je s t studium Terry D. G illa poświęcone współczesnemu kontekstow i doktryny sprawiedliw ej wojny. A utor tra k tu je h isto rię w całej jej ciągłości dochodząc do w niosku, że zwłaszcza w kontekście samoobrony we współczesnym praw ie międzynarodowym m ożna się do patrzyć związków z doktryną wojny sprawiedliwej. A utor dochodzi n a to m iast do wniosku, że nie m a wpływu doktryny wojny sprawiedliwej n a praw o interw encji h u m a n ita rn e j, k tó re swe początki odnajduje w praktyce państw europejskich i Stanów Zjednoczonych w XIX w. w in terw encjach n a B ałkanach i w Ameryce Łacińskiej. W ątpliwość wywo łuje zaliczanie ujęć praw a do wojny u klasyków p raw a m iędzynarodo wego, ja k Vittorii, G entilisa i Grocjusza, do n u rtu konstytuującego dok try n ę wojny sprawiedliwej.
Dobrze udokum entow any je s t a rty k u ł poświęcony problemowi obyw atelstw a w postępow aniu ekstradycyjnym . A utor - S. Bedi - śle dząc p rak ty k ę państw kontynentalnych Europy i kręgu anglosaskiego dochodzi do w niosku, że ekstradycją nie będą objęci obywatele, ale w ch arak terze w niosku postuluje, że rozw iązaniem byłoby powierzenie tak ich spraw karnych sądom państw trzecich. Zagadnienie nie je s t je d n a k om aw iane i być może powinno stać się punktem wyjścia do pełnej analizy tego rozw iązania przez innych autorów. Są bowiem preceden sy, ja k chociażby sp raw a terro ry stó w libijskich w innych k atastro fy w Lokerbie.
Udało się studium Wybo P. H eere poświęcone jurysdykcji w a t mosferze i przestrzeni kosmicznej. W stosunku do polskich ujęć tej pro blem atyki zw raca uwagę omówienie przestępstw popełnianych przez pasażerów n a pokładach statków pow ietrznych oraz ujęcie problem u jurysdykcji karnej w związku z przestępstw am i popełnionymi n a m ię
dzynarodowych pojazdach kosmicznych i zwłaszcza pojazdach w ystrze liwanych przez pryw atne wielonarodowe konsorcja kosmiczne.
Przeszłość Holandii jako państw a kolonialnego uzasadniła poświę cenie w księdze pam iątkowej dwu studiów problemom praw a m iędzy narodowego w Azji. Ko Swan Sik opublikował a rty k u ł n a te m a t azja tyckich sporów terytorialnych, zatrzym ując się n a kw estiach sta tu su terytorialnego wysp Sipadan i Ligitan, co do których toczy się spór m ię dzy Indonezją a Malezją, n ato m iast C h rista F. M eindersm a n ap isała a rty k u ł o walce z przemocą wobec kobiet w południowej Azji. W nurcie poświęconym Azji m ożna umiejscowić także studium M ichaela C. van W alta van P raa g a dotyczące sam ostanow ienia. Dokonuje on przeglądu m apy politycznej św iata, w którego rozm aitych pun k tach toczy się b a ta lia o samostanowienie. Autor je st doradcą praw nym Dalai Lamy i rz ą du tybetańskiego n a uchodźstwie, szkoda zatem , że nie m ożna dostrzec analizy spraw y tybetańskiej.
Recenzje
W konkluzji m ożna rekomendować recenzow aną książkę czytel nikowi polskiem u, zwłaszcza znawcom praw a morza, którzy mogą kon tynuow ać związek duchowy ze znakom itym znawcą zagadnienia zatok w praw ie międzynarodowym.
J a n u s z Gilas*
En c y c l o p e d i a o f Pu b l i c In t e r n a t i o n a l La w, p o d r e d. Ru d o l f a Be r n h a r d t a, Am s t e r d a m, No r t h Ho l l a n d, T. I-I V , 1 9 9 2 - 2 0 0 0 .
W czterech tom ach zaw arto artykuły, często bardzo obszerne z za k resu p raw a międzynarodowego publicznego. Zwraca uw agę poświęce nie specjalnych artykułów ważniejszym tra k ta to m międzynarodowym oraz wyrokom i opiniom doradczym STSM i MTS, a tak że wyrokom innych trybunałów międzynarodowych. W encyklopedii zaw arto także szereg haseł dotyczących praw a międzynarodowego pryw atnego, k tó rych znajomość może okazać się przydatna dla specjalistów praw a m ię dzynarodowego publicznego. Do takich haseł należą n a przykład w to mie II h a sła poświęcone hask im konwencjom p raw a m iędzynarodowe go pryw atnego czy też hasło dotyczące międzynarodowej ochrony w ła sności przemysłowej lub w tomie III dotyczące wspólnych przedsięwzięć, czy też generalnie praw a międzynarodowego pryw atnego lub też wresz cie hasło o uzn an iu i w ykonaniu zagranicznych orzeczeń sadowych i a r bitrażowych.
B rakuje n ato m iast haseł odgraniczających praw o m iędzynarodo we publiczne od p raw a morskiego, ja k centralnego h a sła „prawo m or skie” i funkcjonalnego h a sła „konwencje brukselskie p raw a m orskie go”. J e s t n ato m iast w tom ie I hasło „prawo lotnicze”.
Dobrze udało się w encyklopedii odgraniczyć praw o m iędzynaro dowe publiczne od nau k i stosunków międzynarodowych (hasło „stosunki m iędzynarodowe”). J e śli więc są w encyklopedii h a sła n a te m a t sto su n ków międzynarodowych to tylko wówczas, gdy są one regulow ane przez praw o międzynarodowe.
W encyklopedii zamieszczono tak że h a sła poświęcone w ażnym organizacjom m iędzynarodowym. Wzorowe je s t n a przykład hasło do
* Prof dr hab. Janusz Gilas - profesor w Katedrze Prawa Międzynarodowego, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
