HALINA WIEBODA Akademia Obrony Narodowej
Streszczenie
W artykule przedstawiono podstawowe warianty sytuacji kryzysowej: kryzys „ukryty”, kryzys moĪliwy do opanowania, kryzys „katastrofalny”. Dla kaĪdej z sytuacji rozpatruje siĊ: identyfikacjĊ moĪliwych i prawdopodobnych zagroĪeĔ, ocenĊ podatnoĞci systemu a zagroĪenia oraz oszacowanie moĪliwych szkód (strat) spowodowanych przez zagroĪenia. Stanowi to „przestrzeĔ ryzyka”, dla której opracowano metodykĊ analizy ryzyka na zarządzania kryzysowego. Celem artykułu jest identyfikacja rodzajów ryzyka w sytuacjach kryzysowych w aspekcie potrzeb zarządzania ryzykiem.
Słowa kluczowe: kryzys, sytuacja kryzysowa, analiza ryzyka, zarzdzanie kryzysowe. 1. Wprowadzenie
Przełom wieków to okres globalizacji i społeczestwa informacyjnego, tworzenia si globalnego, dynamicznego i nieliniowego systemu społecznego. Kady system ma własn racjonalno, wyrazem, której moe by jego główny cel: zachowanie równowagi i (lub) maksymalizacja dóbr (zysku). rodowisko systemu moe sprzyja powstawaniu sytuacji konfliktowych i kryzysowych, zagraajcych bezpieczestwu w skali globalnej i lokalnej. W złoonym, dynamicznym i nieliniowym systemie – dla pewnych warunków pocztkowych zakłócenia na poziomie lokalnym (podsystemów) mog wywoła nieprzewidywalne skutki globalne. Powoduje to, e we współczesnym wiecie kryzys stał si zjawiskiem „normalnym”. 2. Sytuacja kryzysowa
Ogólnie przyczyny wystpienia sytuacji kryzysowych mona podzieli na:
1) zewntrzne, czyli skumulowane zjawiska negatywne, których ródłem jest otoczenie systemu;
2) wewntrzne, czyli skumulowane zjawiska negatywne, których ródła znajduj si wewntrz systemu.
Rozpatrujc sytuacj kryzysow z punktu widzenia zarzdzania systemem mona przyj, e jest ona sytuacj:
1) w której działanie systemu zostało trwale zakłócone;
2) w której system rzeczywicie lub pozornie utracił zdolno sterowania (zarzdzania); 3) zagraajc realizacji celów strategicznych systemu;
4) naruszajc dynamiczn równowag funkcjonaln systemu;
5) która moe zagrozi egzystencji systemu (katastrofa) lub jego podsystemów.
Analizujc natomiast sytuacj kryzysow jako szczególn sytuacj decyzyjn mona przypisa jej nastpujce cechy:
• czas podejmowania decyzji: bardzo krótki;
• stopie przewidywalnoci: bardzo niski (efekt zaskoczenia); • stopie ryzyka: bardzo wysoki;
• obawy wynikajce z niepewnoci: bardzo due (strach). Tabela 1. Typologia sytuacji kryzysowych
Zmiany w otoczeniu Percepcja zagroenia
Tak Nie
Istniejce zagroenia Kryzys Rzeczywisty
Kryzys autystyczny (brak obiektywnej zmiany) Zagroenia nie istniejc Kryzys ukryty
(zmiana niedostrzeona) Brak kryzysu ródło: P. Sienkiewicz, Zarzdzanie ryzykiem, Rynia 2005.
Sytuacj systemow okrelamy jako zbiór relacji miedzy otoczeniem (traktowanym jako ródło szans i zagroe) i systemem (o okrelonym potencjale rozwojowym), czyli:
SYT=f(ZAGR, POT).
Tabela 2. Typologia sytuacji kryzysowych Potencjał systemu
Wystarczajcy Niewystarczajacy Dopuszczalne Sytuacja bezpieczna
(brak kryzysu) Sytuacja kryzysowa „bezpieczna” Z ag ro e n ia
Wysokie Sytuacja kryzysowa
„niebezpieczna” Sytuacja katastrofalna ródło: Opracowanie własne.
Z kolei, ryzyko charakteryzujce sytuacj systemow rozpatruje si jako funkcj prawdopodobiestwa wystpienia zagroe oraz wartoci moliwych strat powstałych w systemie jako rezultat zagroe (tabela 4).
Tabela 3. Klasy ryzyka w sytuacjach kryzysowych Prawdopodobiestwo zgroe
Małe Wysokie
Małe Ryzyko bezpieczne Ryzyko kryzysowe Przewidywane
straty Due Ryzyko kryzysowe Ryzyko katastroficzne ródło: Opracowanie własne.
3. Zarządzanie kryzysowe
Odpowiedzi na wyzwania organizacyjne, których rezultatem jest wystpowanie sytuacji kryzysowych jest koncepcja zarzdzania w kryzysie (Crisis Management).
Zarządzaniem w kryzysie okrela si specyficzny zasób rodków podejmowanych przez kierownictwo w celu opanowania kryzysu (rozwizania kryzysowej sytuacji decyzyjnej).
W zalenoci od fazy rozwoju sytuacji kryzysowej, w „której podejmowane s działania w celu opanowania kryzysu wyrónia si nastpujce moliwe podejcia do zarzdzania w kryzysie:
• podejcie aktywne stosowane w celu zapobieenia kryzysowi (antycypacyjne, prewencyjne); • podejcie reaktywne, czyli tzw. reagowanie kryzysowe (repulsyjne, likwidacyjne).
Ze wzgldu na sterowalno, czyli zdolno panowania nad kryzysem oraz stopie jego intensywnoci, mona wyróni cztery podstawowe typy sytuacji kryzysowych, które czsto nastpuj po sobie jako kolejne fazy narastania zagroe dla systemu.
A. Faza kryzysu: POTENCJALNY
Istota problemów: poniewa brak jest znaczcych symptomów kryzysu, stan ten uwaany jest za quasi-normalny. Najistotniejszym problemem jest moliwie wczesna identyfikacja symptomów zagroe, które maj kryzysogenny charakter.
Ryzyko: niskie (np. r ≤≤≤≤ 0,3)
Forma zarządzania: ANTYCYPACYJNE
Cechy zarządzania: przygotowanie koncepcji zwalczania prawdopodobnych skutków kryzysu w systemie; stałe budowanie planów alternatywnych przy jednoczesnym takim skonstruowaniu systemu informacyjnego, który umoliwiałby weryfikacji realizowanego planu i ostrzegał o niepokojcych symptomach w funkcjonowaniu systemu (w przypadku wikszych zagroe rozwaana jest decyzja o przejciu na inny, alternatywny wariant planu).
B. Faza kryzysu: UKRYTY
Istota problemów zarządzania: wyra ne informacje (sygnały) o moliwych i prawdopodobnych zjawiskach kryzysowych; zachodzi potrzeba moliwie szybkiego ustalenia symptomów i ródeł kryzysu oraz okrelenie sposobu wykorzystania potencjału systemu do ich redukcji.
Ryzyko Ğrednie (0.3 <<< r ≤< ≤≤≤0.6)
Forma zarządzania: PREWENCYJNE
Cechy zarządzania: „tworzenie wiadomoci sytuacyjnej” na podstawie sygnałów pochodzcych z systemu wczesnego ostrzegania o symptomach kryzysu oraz moliwociach sprawnego uycia potencjału systemu bezpieczestwa (podane jest wykorzystanie "zarzdzania przez wyjtki" z elastycznym systemem kontroli bd utworzenie tzw. "systemu impulsowego", polegajcego na działaniu porednim, poprzez uaktywnienie specjalistów z poszczególnych podsystemów, tworzenie „barier antykryzysowych”).
C. Faza kryzysu: PALCY – MOLIWY DO OPANOWANIA
Istota problemów zarządzania: wystpuj zauwaalne skutki zjawisk kryzysowych w systemie; potrzeba okrelenia pola manewru systemu w ograniczaniu destruktywnego działania tych skutków oraz znalezienia efektywnych sposobów wykorzystania potencjału organizacji.
Forma zarządzania: REPULSYJNE
Cechy zarządzania: wymagana centralizacja decyzji; denie do konkretyzacji zada i sposobów ich realizacji oraz respektowanie odpowiedzialnoci; istotne znaczenie przypada specjalnie powołanym sztabom ds. kryzysu (antykryzysowym), majcym uprawienia do koordynowania wszelkich działa zwizanych z przezwycianiem kryzysu w systemie.
D. Faza kryzysu: PALCY – NIEMOLIWY DO OPANOWANIA
Istota problemów zarządzania: skutki kryzysu s ju niemoliwe do opanowania za pomoc potencjału systemu; potrzeba łagodzenia wpływu tych skutków na funkcjonowanie systemu dziki pomocy z zewntrz lub ograniczenie strat, jakie wynikaj z koniecznoci likwidacji obiektów (minimalizacja szkód).
Ryzyko: wysokie (r >>> 0,8) >
Forma zarządzania: LIKWIDACYJNE
Cechy zarządzania: w przypadku moliwoci otrzymania z zewntrz pomocy w celu przezwycienia kryzysu, działanie jest podobne jak w przypadku zarzdzania repulsyjnego; natomiast gdy na taka pomoc nie mona liczy, dokonuje si planowej likwidacji organizacji (instytucji) lub elementów jej infrastruktury, umoliwiajcej ograniczenie strat.
Przyjmujc strategie ofensywne i defensywne, oraz wielko potencjału strategicznego i orientacje systemu na zapewnienie bezpieczestwa własnego, wyrónia si cztery podstawowe reorientacje strategiczne organizacji w warunkach kryzysu (tabela 4):
Tabela 4. Strategie w zarządzaniu kryzysowym
Mała B Tworzenie koalicji D Dywersyfikacja Orientacja na zaspokajanie bezpieczestwa Dua A Wycofywanie si C Ekonomizacja Mała Dua
Wielko potencjału strategicznego ródło: Opracowanie własne.
Strategie A i C s strategiami defensywnymi, A – polega na rezygnacji z wyrobów lub rynków (stref wpływów), C – oznacza intensywne poszukiwanie sposobów obnienia szeroko rozumianych kosztów funkcjonowania organizacji. Strategie B i D nale do strategii ofensywnych, B – polega na porednim zwikszaniu swoich moliwoci strategicznych (np. organizowane wspólnych przedsiwzi z innymi organizacjami w tych obszarach, w których potencjał systemu jest jeszcze dostatecznie silny), D – polega na zmianie jakoci organizacji poprzez wejcie z nowymi produktami na nowe rynki (nowe formy działania w nowych strefach wpływów).
Wybór racjonalnej (optymalnej, satysfakcjonujcej), strategii zarzdzania w sytuacji kryzysowej uzaleniony jest przede wszystkim od wyników ewaluacji ryzyka. Analiza ryzyka jest podstaw wyboru strategii oraz podjcia okrelonych przedsiwzi planistyczno-kontrolnych (rys. 1). W istocie zarzdzanie bezpieczestwem w sytuacjach „normalnych”, kryzysowych i konfliktowych sprowadzi mona do zarzdzania ryzykiem, czyli identyfikacji zagroe, analizy i oceny ryzyka, decyzji uwzgldniajcej oszacowanie ryzyka, opracowania planów działa minimalizujcych ryzyko oraz kontrolnych i monitorujcych przyjte wska niki ryzyka i bezpieczestwa.
Rys. 1. Model zarządzania ryzykiem w sytuacjach kryzysowych ródło: Opracowanie własne.
4. Analiza sytuacyjna
Analiza ryzyka w sytuacji kryzysowej typu, np. zagroenia powodzi odnosi si do okrelenia równie prawnych aspektów funkcjonowania organizacji odpowiedzialnych za ochron przeciwpowodziow na szczeblu administracji rzdowej i samorzdowej oraz okrelenie jej zada. Identyfikacja ryzyka dla przyjtej strategii „antykryzysowej” obejmuje takie procedury, jak: selekcja ródeł zagroe prowadzona na podstawie skutków ich wystpienia i czynników generujcych powodzie. Analizy zagroe powodziowych pozwalaj na symulacj wystpienia zagroe oraz, na ich podstawie dla okrelonych rejonów, intensywnoci działa czynników niebezpiecznych, prognozowanie strat itp., a w konsekwencji na oszacowanie ryzyka. Analiza ryzyka wspomaga wybór technik i metod organizacyjnych ograniczajcych skutki powodzi. Wykorzystujc metody symulacji komputerowej przeprowadzane jest prognozowanie wystpienia zagroenia i ich moliwych i prawdopodobnych skutków. W procesie tym aktywnie uczestnicz róne, organizacje współpracujce, w celu opracowania niezbdnej dokumentacji z zakresu ochrony przeciwpowodziowej.
W opracowaniu kryteriów oceny ryzyka wystpienia powodzi wykorzystywane s dane klimatyczne, meteorologiczne i hydrologiczne wraz z syntetyczn ocen stanu retencyjnoci zlewni, a take informacje o stanie zagospodarowania terenów zagroonych powodziami oraz o stanie infrastruktury ochrony przeciwpowodziowej regionu lub makroregionu. Analiza informacji napływajcych z sieci obserwacyjno – pomiarowych(sieci sensorów) ma na celu ucilania prognozy sytuacji powodziowej lub okrelenia momentu ustania zagroenia. Przekroczenie wartoci progowych kryteriów oceny ryzyka, skutkuje koniecznoci uruchomienia działa prewencyjnych.
Model ryzyka (zagroĪeĔ) w sytuacjach kryzysowych
Model bazy wiedzy o zagroĪeniach (ryzyku) w sytuacjach kryzysowych Techniki identyfikacji zagroĪeĔ Techniki ewaluacji ryzyka w sytuacjach kryzysowych Modelowanie sytuacji kryzysowych Identyfikacja i oszacowanie ryzyka Analiza ryzyka NarzĊdzia wspomagające RISK GUIDE Model oceny bezpieczeĔstwa systemów PrzedsiĊwziĊcia planistyczno-kontrolne
Zgodnie z z artykułem 81 Prawa wodnego (Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku „Prawo wodne zarzdzania zasobami wodnymi”) ochrona przed powodzi jest zadaniem administracji rzdowej i samorzdowej, a powinna by prowadzona zgodnie z planami ochrony przeciwpowodziowej (art. 79). W ochronie przeciwpowodziowej (art. 4) uczestnicz: minister właciwy do spraw gospodarki wodnej, Prezes Krajowego Zarzdu Gospodarki Wodnej (KZGW), dyrektorzy regionalnych zarzdów gospodarki wodnej (RZGW), wojewodowie i administracja samorzdowa.
Tabela 5. Typy i charakterystyka powodzi
Typ powodzi charakterystyka
powodzie opadowe
czynnikiem wymuszajcym jest opad deszczu, mog pojawia si w rónych rejonach Polski i s spowodowane mniej lub bardziej intensywnymi opadami deszczu. Najgro niejsze, głównie ze wzgldu na szybko powstawania i przemieszczania si, s wezbrania na rzekach górskich i podgórskich.
powodzie roztopowe
czynnikiem wymuszajcym jest temperatura powietrza i skutkiem tego topnienie pokrywy nienej. pojawiaj si na wszystkich rzekach kraju, ale najgro niejsze rozmiary osigaj na duych rzekach nizinnych. Jeli obfity nieg ley na zamarznitym gruncie, a w okresie roztopowym nastpi gwałtowny wzrost temperatury powietrza, pokrywa niena stopi si szybko i w krótkim czasie dopłynie po zamarznitym podłou do rzek, powodujc powód .
powodzie zatorowe
spowodowane bezporednio zatorem lodowym lub ryowym, pojawiaj si w czasie zamarzania rzeki, gdy w wodzie powstaje ry, czyli kryształki lodu spowalniajce przepływ wody i sprzyjajce powstawaniu zatoru albo te podczas kruszenia si pokrywy lodowej, przy dodatnich temperaturach. Dochodzi wówczas do spitrzenia kry.
powodzie sztormowe
wywołane wiatrem; ródłem wikszoci zagroe hydrologicznych na terenach nadmorskich s powodzie sztormowe oraz zatorowe szczególnie, gdy wystpi równoczenie z fal powodziow na rzekach, nawalnymi opadami deszczów lub roztopami. Przyczyn powodzi sztormowej jest wiatr o sile przekraczajcej 60B, w przypadku wybrzea Polski wiejcy najczciej z kierunków północnych. Spycha on masy wodne ku brzegowi, powodujc zalewanie terenu i „wpychanie” wody w ujcia rzek. Zagroenie powodzi sztormow na południowym wybrzeu Morza Bałtyckiego wystpuje do czsto, bo kilkanacie razy w cigu roku.
ródło: Opracowanie własne.
Identyfikacja ryzyka opiera si na wszechstronnej analizie ródeł zagroe, w wyniku, której skatalogowane zostaj czynniki zagroe w postaci listy wydarze i czynników jako potencjalnych bod ców wywołania zagroe powodziowych niebezpiecznych dla danego terenu oraz społecznoci lokalnej. Jednym z głównych ródeł wiedzy jest udokumentowana historia powodzi na danym terenie.
Analiza zagroenia powodziowego obejmuje ogólna charakterystyka regionu, a w niej podstawowe dane dotyczce powierzchni, liczby ludnoci, zalesienia, zurbanizowania terenu, uprzemysłowienia itp., a take:
• wykaz wód powierzchniowych – głównych rzek wraz z dopływami oraz naturalnych i sztucznych zbiorników wodnych;
• wykaz terenów zalewowych, polderów oraz ich powierzchni; • wykaz zbiorników retencyjnych oraz ich ilo i stan uytkowy;
• wykaz cieków wodnych stwarzajcych zagroenie wraz z poziomami ostrzegawczymi i alarmowymi;
• wykaz wałów przeciwpowodziowych wraz z podaniem ich długoci, stanu uytkowego oraz ewentualnymi miejscami zagroonymi moliwoci ich przerwania;
• wykaz innych budowli hydrotechnicznych, rowów, jazów, przepustów; • zestawienie danych dotyczcych zagroonych mostów, itp.
Na podstawie powyszych danych oraz długoterminowych i biecych prognoz meteorologicznych i hydrologicznych prowadzona jest analiza ryzyka, bdca z kolei podstaw wyboru strategii antykryzysowej realizowanej w ramach zarzdzania kryzysowego.
Człowiek od dawna zasiedlał tereny zalewowe, zachowujc jednake pewn ostrono. Pami poprzednich nieszcz, czyli sytuacji zagroe powodziowych, nakazywała budowanie domów mieszkalnych i obiektów przemysłowych w bezpiecznej odległoci od rzek. Jednak rosnca liczba ludnoci, dłusze okresy bez powodzi i zabezpieczenia techniczne, dajce złudne poczucie bezpieczestwa powoduj, e ludzie coraz czciej zagospodarowuj te tereny. Obecnie do głównych czynników generujcych zagroenie powodziowe mona zaliczy:
• intensywne zagospodarowanie terenów zalewowych (w strefie zagroonej powodzi jest coraz wicej budynków mieszkalnych, obiektów uytecznoci publicznej i usługowych oraz obiektów mogcych spowodowa wtórne zagroenia: składowisk odpadów, oczyszczalni cieków i wiele innych),
• zlokalizowanie na terenach zalewowych obiektów podpitrzajcych wod (dotyczy to sztucznych zwe dolin rzecznych w wyniku zabudowy, le zaprojektowanego rozstawu obwałowa, wiateł mostów itd.),
• zmniejszenie retencji powierzchniowej terenu spowodowanej wycinaniem lasów, pokryciem terenu nieprzepuszczalnymi materiałami (asfalt, wykładzina kamienna), co powoduje przyspieszony spływ powierzchniowy,
• stosowanie do ochrony przed skutkami powodzi prawie wyłcznie urzdze technicznych (wiara w ich niezawodno stwarza złudne poczucie bezpieczestwa, powoduje w konsekwencji gwałtown zabudow terenów chronionych wałami i powoduje, e ani ludzie, ani samorzdy lokalne nie podejmuj innych działa zabezpieczajcych).
Potwierdzenie powyszych wniosków mona łatwo odnale w analizie ex post powodzi z lat 1997 i 2010. Wród nich, poza czynnikami organizacyjnymi i technicznymi, szczególn uwag zwracaj aspekty prawne oraz tzw. wiadomo sytuacyjna. Natomiast odrbnym zagadnieniem jest polityka informacyjna władz wszystkich szczebli i tzw. niezalenych mediów. Rola ich wyraa si midzy innymi w kształtowaniu tzw. społecznego wzburzenia, które obok ryzyka „eksperckiego” (obliczeniowego) stanowi istotny element ryzyka zagroe bezpieczestwa społeczestwa.
Tabela 1. Rozkład czasowy powodzi o zasiĊgu regionalnym w latach 1946 – 2001
ródło: Opracowanie własne na podstawie Monografii katastrofalnych powodzi w Polsce w latach 1946–1998 IMGW, Warszawa 2000, Materiałów Głównego Komitetu Przeciwpowodziowego z lat 1998 – 2001.
5. Podsumowanie
W zarzdzaniu w kryzysie zwracaj uwag zmiany strukturalne wyraajce si w projektowaniu tzw. "wzmacniaczy" organizacyjnych takich, jak:
• kolegia ds. rozwizywania kryzysów przy naczelnym kierownictwie, których podstawowym zadaniem jest działalno doradcza w zakresie szczególnie trudnych sytuacji kryzysowych;
• system wczesnego ostrzegania, czyli system informacyjny (informatyczny) ukierunkowany na odbiór sygnałów kryzysowych;
• wzrost elastycznoci i pojemnoci procedur operacyjnych (decyzyjnych); • rozbudowa planowania strategicznego oraz planowania wielowariantowego; • zespoły ds. zarzdzania ryzykiem.
Zgodnie z „Ustaw o stanie klski ywiołowej” z dnia 18 kwietnia 2002 r. oraz „Strategi bezpieczestwa Rzeczypospolitej Polskiej” wyrónia si trzy grupy zagroe mogcych w krótkim czasie doprowadzi do powstania sytuacji kryzysowych majcych wpływ na bezpieczestwo i funkcjonowanie całego pastwa lub jego poszczególnych regionów. Nalez do nich: terroryzm, klski ywiołowe oraz zagroenia wywoływane przez niekorzystne zjawiska społeczne i ekonomiczne. Terroryzm obecnie jest postrzegany jako jedno z najbardziej niebezpiecznych i prawdopodobnych form zagroenia dla bezpieczestwa Polski.
Wystpujce w Polsce klski ywiołowe oraz nadzwyczajne zagroenia rodowiska wywoływane s siłami natury oraz niepodanymi skutkami rozwoju cywilizacyjnego. Siły natury mog spowodowa: powodzie, poary, susze, mrozy, nieyc, gradobicia, masowe wystpowanie szkodników, choroby zaka ne ludzi lub choroby rolin i zwierzt. Rozwój cywilizacyjny stwarza szereg zagroe w postaci: awarii technicznych, budowlanych, przemysłowych, urzdze technicznych, instalacji technologicznych i rodków transportu. Odmienn grup zagroe charakterystycznych dla współczesnych czasów s zagroenia powodowane przez niekorzystne zjawiska społeczne i ekonomiczne, niepokoje społeczne, masowe migracje transgraniczne ludnoci, ruchy antyglobalistyczne, proliferacja broni masowego raenia oraz przemyt materiałów niebezpiecznych, w tym narkotyków, rozwój przestpczoci zorganizowanej itp. Nie moe zatem dziwi, e o społeczestwie współczesnym mówi si jako o „społeczestwie ryzyka”[1].
Bibliografia
[1] Beck U.: SpołeczeĔstwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesnoĞci, Wyd. Scholar, Warszawa 2004.
[2] Bernstein P.L.: Przeciw bogom. Niezwykłe dzieje ryzyka. Wyd. Scholar, Warszawa 2004. [3] Sienkiewicz P., Red.: Zarządzanie ryzykiem w sytuacjach kryzysowych. AON Warszawa
2006.
[4] Sienkiewicz P., Marszałek M., Górny P., Red.: Ryzyko w zarządzaniu kryzysowym. Wyd. A. Marszałek, Toru 2010
[5] Szopa T.: NiezawodnoĞü i bezpieczeĔstwo. Ofic. Wyd. Politechnika Warszawska, Warszawa 2009.
[6] Szymanek A.: BezpieczeĔstwo i ryzyko w technice. Wyd. Politechnika Radomska, 2006. [7] Szymaski M., Dbicki W., Fałek P.: Metody analizy ryzyka w sytuacjach zagroĪeĔ. SGSP,
Warszawa 2005.
[8] Wolanian J.: Zarys Teorii BezpieczeĔstwa Obywateli. Ochrona ludnoĞci na czas pokoju. Warszawa 2005.
RISK ANALYSIS IN CRISIS MANAGEMENT Summary
It the report a basic classification of critical situations was introduced: "hidden”, “emergent”, “manageable” and "catastrophic” crisis. For each situation the following were considered: identification of possible and probable threats, opinion of susceptibility of system and threat as well as the estimation the possible damages (the losses) caused by threat. The state this "space of risk” the methodology of analysis of risk for which was has worked out. It the analysis of costs of use of strengths was considered was and the centres in aim of solution (the capture) the critical situation. The critical management the analysis of risk be considered as essential feature.
Keywords: cyberspace, security, catastrophic crisis.
Piotr Sienkiewicz Halina wieboda
Wydział Bezpieczestwa Narodowego Akademia Obrony Narodowej
Al. gen. A. Chruciela 103, 00-910 Warszawa e-mail: p.sienkiewicz@aon.edu.pl
