Ciekawostki geologiczne Druskiennik (Druskininkai)
Marek Graniczny
1, Jonas Satkunas
2, Gediminas Motuza
3, Zbigniew Kowalski
1,
Halina Urban
1, Jolanta Èyien
ë
2Woda i las i ta przedziwna jakaœ dawnoœæ, o której mówi i woda i las i piach i cz³owiek tutejszy –
charakteryzo-wa³ okolicê, w której le¿¹ Druskienniki, dobry znawca i mi³oœnik tych stron p³k. E. Perkowicz (Stopczyk, 1938). Druskienniki (Druskininkai) wziê³y swoj¹ nazwê od litew-skiego druska, co oznacza sól. Dane archeologiczne wyko-rzystywane przez historyków pozwalaj¹ s¹dziæ, ¿e na pra-wym brzegu Rotniczanki (Ratnyczele), u jej wylotu do Niemna, w XIII w. zbudowano zamek obronny, gdzie przy-puszczalnie toczy³y siê walki Litwinów z Zakonem Krzy-¿ackim. Pierwsze wiarygodne dane na temat Druskiennik pochodz¹ z 1636 r. Odnaleziono je w inwentarzu dworskim Przewa³ki (obecnie miejscowoœæ znajduje siê na terenie Bia³orusi), w którym wymieniono wieœ Druski. W XVIII w. wieœ obejmowa³a zaledwie piêæ zagród. Z tego samego okresu pochodz¹ informacje o cudownych w³aœciwoœciach leczniczych Ÿróde³ druskiennickich, jak równie¿ legendy o ludowych doktorach zwanych Surutisami. S³owo sûrutis pochodzi z jêzyka litewskiego, w którym oznacza zdrob-nienie od przymiotnika s³ony.
W wyniku pierwszego rozbioru, w 1772 r., pañstwo polsko-litewskie utraci³o kopalnie soli w Polsce, dlatego te¿ dwór królewski zainteresowa³ siê zasobnymi w sól Ÿród³ami druskiennickimi. Król Polski i Wielki Ksi¹¿ê Litewski Stanis³aw August Poniatowski rozkaza³ zbadaæ wszystkie s³one wody znajduj¹ce siê na terenie kraju, w tym na obszarze Druskiennik. Po zbadaniu Ÿróde³ okaza³o siê, ¿e pochodz¹ca z nich woda nie nadaje siê do produkcji soli spo¿ywczej, jednak jej sk³ad chemiczny jest bardzo podob-ny do sk³adu chemicznego znapodob-nych w Europie wód mine-ralnych u¿ywanych do celów leczniczych. W 1789 r. Dru-skienniki przyku³y uwagê uczestników odbywaj¹cego siê w Grodnie sejmu. Zachêcony przez nich, miejscowoœæ odwie-dzi³ sam Stanis³aw August Poniatowski, który dekretem z 20 czerwca 1794 r. og³osi³ Druskienniki miejscowoœci¹ lecznicz¹. Wszystko to mia³o miejsce u schy³ku niepod-leg³ej Rzeczypospolitej.
Po trzecim rozbiorze, w 1795 r., Druskienniki znalaz³y siê w obrêbie carskiej Rosji. W 1826 r. rz¹d Królestwa Pol-skiego wys³a³ do Druskiennik specjaln¹ komisjê, której celem by³o poszukiwanie soli. Istotnym bodŸcem stwa-rzaj¹cym podstawy pod utworzenie uzdrowiska by³y anali-zy chemiczne Ÿróde³ druskiennickich, przeprowadzone na Uniwersytecie Wileñskim i og³oszone w 1835 r. przez I. Fonberga. W 1837 r. car Miko³aj I zatwierdzi³ zezwole-nie na formalne przekszta³cezezwole-nie Druskiennik w uzdrowi-sko, choæ k¹piele mineralne i borowinowe organizowano znacznie wczeœniej. W 1837 r. rz¹d przyzna³ po¿yczkê w kwocie 25 mln rubli i przyst¹piono do budowy pierwszego zak³adu k¹pielowego. Datê tê uwa¿a siê za pocz¹tek dzia-³alnoœci uzdrowiska. Druskienniki sta³y siê wkrótce mod-nym miejscem wypoczynkowym wœród arystokracji z kre-sów – Litwy i Ukrainy, która spêdza³a tutaj czas na hucznych zabawach. W ci¹gu kilku lat wybudowano liczne domy k¹pielowe oraz pijalnie wody mineralnej, szybko rozros³a siê równie¿ infrastruktura mieszkalna, a tak¿e uru-chomiono prom przez Niemen. Dziêki staraniom lekarza J. Pileckiego wybudowano dom mi³osierdzia, szpital dla ubogich oraz przytu³ek dla dzieci. Powsta³ równie¿ dom zdrojowy (kurhaus). W 1841 r. z inicjatywy grupy lekarzy za³o¿ono stowarzyszenie, które mia³o na celu rozwój lecz-nictwa uzdrowiskowego w Druskiennikach. W pobliskim Grodnie lekarz K. Wolfgang zainicjowa³ wydawanie
cza-sopismaDruskininkø ðaltiniø undinë (Ondyna
Druskien-nickich róde³). Wymienione przedsiêwziêcia przynios³y
znaczny rozg³os uzdrowisku pod koniec XIX w. Atrakcyj-noœæ Druskiennik znana by³a nie tylko w imperium carskiej Rosji, ale tak¿e i za granic¹. Miejscowoœæ s³ynê³a zarówno ze s³onych Ÿróde³, jak równie¿ jako miejsce, w którym mo¿na oddaæ siê rozmaitym rozrywkom.
Okres prosperity przerwa³a I wojna œwiatowa. Dru-skienniki znalaz³y siê na linii frontu i bardzo ucierpia³y w wyniku dzia³añ wojennych. Blisko 50% budynków zosta³o zniszczonych – m.in. dom zdrojowy, budynki k¹pielowe, pijalnie wody oraz ujêcia wód.
1
Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; marek.graniczny@ pgi.gov.pl, halina.urban@pgi.gov.pl, zbigniew.kowalski@pgi.gov.pl.
2
Lietuvos geologijos tarnyba, S. Konarskio 35, LT-03123 Vilnius, Lietuva; jonas.satkunas@lgt.lt, jolanta.cyziene.@lgt.lt. 3
Vilniaus universitetas, Èiurlionio 21/27, LT-03101 Vilnius, Lietuva; gediminas.motuza@gf.vu.lt.
M. Graniczny J. Satkunas G. Motuza Z. Kowalski H. Urban J. Èyienë
Ponowne otwarcie uzdrowiska nast¹pi³o po odrodzeniu pañstwa Polskiego. Oficjalna inauguracja pierwszego sezo-nu uzdrowiskowego mia³a miejsce na wiosnê 1923 r. Pocz¹tki nie by³y jednak ³atwe. Frekwencja kuracjuszy osi¹gnê³a liczbê ok. 3000 osób rocznie, a wiêc by³a podobna do stanu sprzed kilkudziesiêciu lat (Stopczyk, 1938). Prawdziwy prze³om nast¹pi³ po 1930 r., kiedy przyst¹piono do intensywnej odbudowy Druskiennik. Wyremontowano zniszczon¹ infrastrukturê balneologiczn¹, wykonano nowe odwierty, wybrukowano g³ówne ulice, oddano do u¿ytku nowe domy mieszkalne oraz wille. Mê¿em opatrznoœcio-wym Druskiennik sta³ siê marsza³ek Józef Pi³sudski, który czêsto bywa³ w uzdrowisku (ryc. 1). Z jego inicjatywy nast¹pi³o przejêcie Zak³adu Zdrojowego przez pañstwowy Bank Gospodarstwa Krajowego w styczniu 1930 r. Powsta³a te¿ Rada Naukowa, oddano do u¿ytku nowe Ÿród³a. Profe-sor W. Jasiñski doprowadzi³ do uruchomienia sanatorium dla dzieci Rabka nad Niemnem. W 1934 r. odnoga kolejo-wa po³¹czy³a Porzecze z Druskiennikami, a dwie stacje poœrednie otrzyma³y imiona córek marsza³ka: Wandzia i
Jagódka. Pocz¹wszy od 1924 r., du¿¹ popularnoœci¹
cie-szy³ siê park utworzony przez lekarkê E. Lewick¹, inicjator-kê aktywnego leczenia na œwie¿ym powietrzu po³¹czonego z zajêciami ruchowymi oraz k¹pielami s³onecznymi.
Lata II wojny œwiatowej z oczywistych przyczyn nie by³y korzystne dla uzdrowiska. Z kolei w okresie sowiec-kim Druskienniki zatraci³y swój niepowtarzalny, kameralny charakter. Zbudowano nowe du¿e sanatoria oraz lecznice. Uzdrowisko przebudowywano pod k¹tem potrzeb maso-wego leczenia obywateli Zwi¹zku Radzieckiego. Nowy rozdzia³ Druskiennik jest zwi¹zany z odzyskaniem przez Litwê niepodleg³oœci. W 2000 r. zosta³a zaproponowana nowa wizja rozwoju miasta. Zapad³y decyzje, zgodnie z którymi g³ównym priorytetem mia³ byæ rozwój w kierunku leczenia uzdrowiskowego, turystyki, wypoczynku, roz-rywki oraz sportu. Obecne Druskienniki staj¹ siê nowocze-snym, miêdzynarodowym uzdrowiskiem, lecz zachowuj¹ sw¹ oryginalna specyfikê i nutkê nostalgii. W ostatnim okresie zrealizowano tutaj wiele projektów inwestycyj-nych z udzia³em zarówno sektora prywatnego, jak i fundu-szy Unii Europejskiej, m.in. przeprowadzono renowacjê Lecznicy Druskienniki, sanatoriów Vilnius i Draugyste i wybudowano nowoczesny akwapark (ryc. 2).
Prawdopodobnie jednym z pierwszych badaczy, który zainteresowa³ siê geologi¹ Druskiennik, by³ filareta Tomasz Zan (1796–1855), polski poeta, badacz minera³ów i przy-rodnik. W m³odoœci by³ on równie¿ przyjacielem Adama Mickiewicza i Ignacego Domeyki. Po burzliwych losach – obejmuj¹cych zes³anie na Syberii, prowadzenie prac badawczych i organizacjê muzeum historyczno-przyrod-niczego w Orenburgu, udzia³ w ekspedycjach do Kirgizji i na Ural oraz pracê w Instytucie Górniczym w Petersburgu – powróci³ w 1841 r. do Wilna i zatrudni³ siê w G³ównym Urzêdzie Korpusu In¿ynierów Górniczych. Wtedy te¿ roz-pocz¹³ badania s³onych wód Druskiennik. W liœcie do Antoniego E. Odyñca z 1850 r. wspomina, ¿e wykonane przez niego badania pozwalaj¹ [mu] mieæ nadziejê o
mo¿no-œci odkrycia kopalñ soli lub Ÿróde³, w stronach ograniczo-nych z jednej strony pok³adami kredy, wynurzaj¹cymi siê w okolicach Grodna i Lepla, a z przeciwnej strony pok³adami gipsu i przewa³ami znajomemi w okolicach Bir¿.
W Druskiennikach wykonano odwiert, który jako pierwszy na Litwie osi¹gn¹³ pod³o¿e krystaliczne (ryc. 3). Wiercenie rozpoczêto w grudniu 1930 r. i zakoñczono w marcu 1931 r. Wykona³a go firma M. £empicki i S-ka, za co
zainkasowa³a 80 000 polskich z³otych (Abramowicz, 1931). Wiercenie mia³o g³êbokoœæ 300 m. Jego celem by³o prze-mys³owe ujêcie wody mineralnej. Pocz¹tkowo odwiert nazwano Marshall, a nastêpnie PaŸdziernik i M. Melnikai-tës, co – jak mo¿na siê domyœliæ – dobrze ilustruje zmienne dzieje historii Druskiennik. Wiercenie to jest nadal wyko-rzystywane jako ujêcie wody mineralnej.
W wyniku wiercenia w pod³o¿u krystalicznym rozpo-znano granity i granitognejsy, które by³y nastêpnie badane na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie i opisane przez profesorów Halickiego i Rydzewskiego (Halicki & Rydzewski, 1934). Niewielkie próbki tych ska³ zosta³y zachowane w Katedrze Geologii i Mineralogii Uniwersyte-tu Wileñskiego.
Drugi odwiert zosta³ wykonany w 1936 r., w pobli¿u ujœcia Rotniczanki. Pod³o¿e krystaliczne nawiercono rów-nie¿ na g³êbokoœci 300 m. Wiercenie kontynuowano kolej-ne 30 m. Odwiert nazwano imieniem Witold. Niestety dakolej-ne na jego temat nie zachowa³y siê.
Lecznicze wody Druskiennik s¹ nasycone jonami sodu, wapnia i chloru, wykazuj¹ s³ab¹ dysocjacjê zasadow¹. Sto-pieñ mineralizacji wody wynosi od 3,8 do 55,0 g substancji twardych na jeden litr wody. Woda zawiera te¿ nieznaczne iloœci gazu, substancji organicznych i mikroelementów (I, Fe, Mg, Br). Pod wzglêdem sk³adu chemicznego jest
Ryc. 1. Drewniany dom Marsza³ka Pi³sudskiego (obraz A. Mie
-dzyblockiego na przedwojennej pocztówce)
Ryc. 2. Druskienniki – odbudowane budynki £azienek. Fot. M. Gra-niczny
ona podobna do wód ze s³ynnych kurortów europejskich, takich jak Baden-Baden, Karlove Vary czy Ciechocinek.
Pod³o¿e krystaliczne okolic Druskiennik jest zbudowa-ne ze zmigmatyzowanych amfibolitów, których wiek jesz-cze nie zosta³ ustalony. Bezpoœrednio pod miastem znajduje siê gabrowo-diorytowo-granodiorytowy pluton Randamo-niu (Randamonys), rozci¹gaj¹cy siê w kierunku pó³nocno--wschodnim na d³ugoœci 25 km. Wiek intruzji zosta³ okre-œlony metodami izotopowymi i wynosi na oko³o 1837 mln lat (Rimsa i in., 2001). Na po³udnie od Druskiennik znajdu-je siê masyw granitowy Gerdaðiø. Mo¿e mieæ on zwi¹zek z kompleksem mazurskim, do którego nale¿¹ anortozytowe masywy Kêtrzyna, Suwa³k i Sejn oraz otaczaj¹ce granito-idy, np. z Go³dapu. Pas granitoidów i anortozytów ci¹gnie siê w pod³o¿u krystalicznym a¿ do pó³nocnej czêœci Litwy i koñczy siê masywem Kabeliai, w pobli¿u Druskiennik.
W trakcie kartowania geologicznego pod³o¿a krysta-licznego i prac geofizycznych prowadzonych na zachód od Druskiennik rozpoznano wyraŸn¹ ujemn¹ anomaliê grawi-metryczn¹ o owalnym kszta³cie. W 1974 r. w centrum tej anomalii wykonano otwór (344) w pobli¿u miejscowoœci Mizarai (ryc. 4).
W otworze tym zaznacza siê depresja o g³êbokoœci ponad 230 m. W jej pod³o¿u odwiercono warstwê brekcji, która kontynuuje siê przez 85 m, a¿ do sp¹gu otworu. Depresja nie zaznacza siê jednak na powierzchni terenu, co zosta³o udokumentowane przy pomocy zdjêcia sateli-tarnego i numerycznego modelu terenu (ryc. 5).
PóŸniej w pobli¿u pierwszego otworu wywiercono dru-gi (Lazdijai-29), a na skraju rozpoznanej depresji wyko-nano otwór hydrogeologiczny (1422/2). Na podstawie wierceñ wykazano, ¿e depresja Mizarai jest owalna i two-rzy krater o œrednicy 5 km. Jego krawêdŸ na powierzchni pod³o¿a krystalicznego w okolicach Druskiennik znajduje
siê na g³êbokoœci 300–320 m, a dno kra-teru jest usytuowane 230–250 m g³êbiej (ryc. 6).
Powierzchnia dna krateru rozpoczy-na siê warstw¹ brekcji allochtonicznej, która sk³ada siê z bloków granitoidów, diorytu i migmatytu, o mi¹¿szoœci do kil-kunastu metrów. G³êbiej znajduje siê warstwa brekcji autochtonicznej, a jesz-cze g³êbiej – ska³y pod³o¿a krystaliczne-go, które s¹ w mniejszym stopniu spêkane i zbrekcjonowane.
Rdzenie wiertnicze uzyskane na oma-wianym terenie zosta³y zbadane i opisa-ne przez G. Motuzê i R. Gailiusa, którzy wysunêli hipotezê na temat impaktyto-wego pochodzeniu krateru (Gailius i in., 1976; Motuza & Gailius, 1978; Puura i in., 1994). Podstaw¹ takiej hipotezy jest nie tylko kszta³t depresji, ale przede wszystkim szereg wyraŸnych symptomów metamorfizmu impakcyjnego stwierdzo-nych w ska³ach pod³o¿a. Brekcja zawiera fragmenty zarówno ska³ magmowych i metamorficznych, jak i ska³ ¿y³owych oraz szkliwa (bezpostaciowego produktu szybkiego zestalania siê magmy). We wschodniej czêœci depresji, w otworze 1422/2, przewiercono ca³¹ warstwê szkliwa o mi¹¿szoœci kilku metrów. Fragmenty szkliwa zawieraj¹ sferolity, co wskazuje na nag³e och³odzenie masy skalnej. W ska³ach zbrekcjono-wanych stwierdzono wskaŸniki bardzo du¿ego ciœnienia oraz bardzo wysokiej temperatury, które s¹ charaktery-styczne dla metamorfizmu impakcyjnego (szokowego).
Ni¿sza gêstoœæ zmetamorfizowanych, zbrekcjonowanych ska³ objawia siê jako ujemna anomalia grawimetryczna.
Sam krater jest wype³niony utworami gliniastymi, mu³owcami oraz piaskowcami. Przy jego krawêdzi wystê-puj¹ warstwy zlepieñca sk³adaj¹cego siê ze Ÿle obtoczo-nych okruchów ska³ krystaliczobtoczo-nych oraz szkliwa. W ska³ach osadowych paleontolog L. Paðkevièienë znalaz³a akritar-chy Leiosphaeridia sp.sp., charakterystyczne dla ediakaranu oraz kambru. To jak do tej pory jedyne informacje na temat wieku astroblemu. Osady ediakara i kambru s¹ przykryte utworami triasu, kredy i czwartorzêdu (ryc. 6).
Wokó³ Druskiennik rozpoœcieraj¹ siê przepiêkne tere-ny o zró¿nicowanej rzeŸbie, kszta³towanej w trakcie ostat-nich zlodowaceñ oraz po ostat-nich. W pierwszej kolejnoœci nale¿y tutaj wymieniæ rezerwat krajobrazowy Doliny Rai-gardas znajduj¹cy siê w odleg³oœci 9 km od Druskiennik (w kierunku Grodna). Dolinê, która powsta³a oko³o 5000 lat temu, objêto ochron¹ z uwagi na to, ¿e ma ona rzadko spo-tykan¹ formê (strome, wysokie zbocza). Na jej dnie mo¿na rozpoznaæ dawne koryta rzeczne, a miejscami równie¿ for-my eoliczne. Dolina ta stale siê powiêksza. Jej nazwa wywodzi siê z po³¹czenia dwóch starolitewskich wyrazów:
raja, co oznacza grzêzawisko lub moczary, oraz gardas,
co mo¿na przet³umaczyæ jako miasto lub gród. Niedaleko Druskiennik, poœród lasów, znajduje siê wieœ Szandubra (Švendubrë), wymieniana w dokumentach historycznych ju¿ od 1620 r. Przy ujœciu rzeczki Nemunykštis do Niemna znajduje siê Czarna Góra (Juodasis Kalnas). Ze szczytu góry rozpoœciera siê piêkna panorama na zakola Niemna oraz na Dolinê Raigardas. Prawdopodobnie w przesz³oœci
0 2 4km Warszawa Wilno Druskienniki POLSKA POLAND LITWA LITHUANIA otwór wiertniczy borehole linia przekroju cross-section line
6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 9,5 10,0 10,5 11,0 11,5 12,0 12,5 13,0 13,5 14,0 14,5 15,0 15,5 wartoœci anomalii grawimetr ycznych [mGal] value of gravimetric anomaly [mGal] otwór wiertniczy borehole linia przekroju cross-section line 0 -220 m n.p.m. m a.s.l.
Ryc. 4. Anomalia grawimetryczna Mizarai
otwór wiertniczy borehole linia przekroju cross-section line anomalia grawimetryczna gravimetric anomaly
LAZDIJAI-21 MIZARAI-344 MEILES SALA-275
profil terenu terrain profile
85 95 105 115 125 wysokoϾ [m n.p.m.] altitude [a.s.l. m] 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Ryc. 5. Widok perspektywiczny badanego obszaru na podstawie danych satelitarnych i numerycznego modelu terenu. Obok profil tere-nu nad struktur¹ Mizarai
móg³ tu byæ punkt obronny. Na pó³noc od wsi le¿y ogromny g³az narzutowy (zwany „diabelskim kamieniem”) o œredni-cy 22,5 m, który jest zabytkiem przyrody i stanowi przed-miot wielu podañ i legend (ryc. 7). Z Druskiennik mo¿na równie¿ udaæ siê statkiem na wycieczkê do pobliskiego Liszkowa (Liškiava), gdzie znajduj¹ siê koœció³ i klasztor podominikañski, g³az ze „œladem byka” oraz grodzisko z
ruinami baszty pochodz¹cej z XIV–XV w. Interesuj¹cy jest równie¿ fakt, ¿e budowa zamku zosta³a zaniechana po wiktorii grunwaldzkiej w 1410 r.
Wszystkich geologów, jak równie¿ nie geologów, któ-rzy nie znaj¹ Druskiennik, gor¹co zachêcamy do ich odwie-dzenia. Na pewno nie bêd¹ zawiedzeni, a byæ mo¿e wytropi¹ niejedn¹ ciekawostkê geologiczn¹?
Literatura
ABRAMOWICZ W. 1931 – Etapy. Druskininkø ðaltiniø undinë; 3–6. GAILIUS R., MOTUZA G. & ŠLIAUPA A. 1976 – O vpadine Mizarai v okrestnostiach Druskininkai. Noveišije rezultaty issledovanij po geo-logiji Litovskoi SSR. V., p.10–12.
HALICKI B. & RYDZEWSKI B. 1934 – O ogólnych wynikach wier-cenia w Druskiennikach. Posiedz. Nauk. Panstw. Inst. Geol., 39. MOTUZA G. & GAILIUS R. 1978 – O predpolagajemych astroblemach Litvy. Lokalnyje struktury Belorussiji i Pribaltiki. Vilnius, 91–94. PUURA V., LINDSTRÖM M., FLODÉN T., PIPPING F., MOTUZA G., LEHTINEN M., SUUROJA K. & MURNIEKS A. 1994 – Structure and stratigraphy of meteorite craters in Fennoscandia and the Baltic region: a first Outlook. Proc. Estonian Acad. Sci. Geol., 43: 93–108. RIMSA A., BOGDANOVA S., SKRIDLAITE G. & BIBIKOVA E. 2001 – The Randamonys TTG-intrusion in Southern Lithuania: Evi-dence of an 1,84 Ga island arc. EGU XI, Strasbourg–France, 8 April. Journal of Conference Abstracts, 358.
STOPCZYK W. 1938 – Stulecie Druskiennik. Rocznik Ziem Wschod-nich 1938. Wydawnictwo Zarz¹du G³ównego Towarzystwa Rozwoju Ziem Wschodnich, 180–188. 92,0 302,4 113,0 843,0 114,05 610,0 4558,3 490,2 2871,5 Odleg³oœæ [m] distance [m] Wysokoœæ [n.p.m. m] height [a.s.l. m] G³êbokoœæ [m] depth [m] 110,0 366,4 -120 -160 -200 -280 -240 -320 -360 -400 -480 -440 -520 -600 -560 -640 80 40 0 -80 -40 120 -680 -720 m n.p.m. m a.s.l. PRZEKRÓJ GEOLOGICZNY KRATERU MIZARAI
GEOLOGICAL CROSS-SECTION OF THE MIZARAI CRATER
margiel, piaskowiec marl, sandstone glina, piaskowiec clay, sandstone granit granite piaskowiec drobnoziarnisty siltstone brekcja breccia bloki granitowe block of granite piasek sand piasek gliniasty sandy loam piasek ilasty clayey loam ¿wir gravel Litologia Lithology glina clay kreda chalk dolomit dolomite wiercenie borehole spêkania fractures kreda górna Upper Cretaceous czwartorzêd Quaternary eocen Eocene kambr–wend Cambrian–Vendian proterozoik Proterozoic kreda dolna Lower Cretaceous trias dolny Lower Triassic Q Pg2 K2 K1 T1 Cm-V PR1-2 Mizarai-344 Lazdijai-29 Lazdijai-21 -320 -360 -400 -480 -440 -520 -600 -560 -640 -680 -720 -120 -160 -200 -280 -240 80 40 0 -80 -40 120 m n.p.m. m a.s.l. Lazdijai-21 1km 0,5 0
Ryc. 6. Przekrój geologiczny struktury impaktytowej (krateru) Mizarai
Ryc. 7. Wielki g³az narzutowy w poblizu Druskiennik, przy nim Jonas Satkunas i Jolanta Èyþienë. Fot. M. Graniczny
