XIII Konferencja Stratygrafia plejstocenu Polski
Maróz, 04–08.09.2006
Tegoroczna konferencja odby³a siê pod has³em Plejsto-cen po³udniowej Warmii i zachodnich Mazur na tle struktur pod³o¿a, jej celem — jak co roku — by³ przegl¹d najnow-szych oraz aktualnie prowadzonych badañ w zakresie pro-blematyki plejstocenu na terenie Polski i krajów oœciennych. Celem szczególnym by³a prezentacja zagad-nieñ zwi¹zanych z obszarem po³o¿onym pomiêdzy dolin¹ œrodkowej Drwêcy a rejonem Wielkich Jezior Mazurskich. Siedzib¹ konferencji by³ Wojskowy Dom Wypoczynkowy Warmia w Marózie ko³o Waplewa (pomiêdzy Nidzic¹ a Olsztynkiem). Konferencja odbywa³a siê w dniach 4–8.09.2006 r. i obejmowa³a 3 sesje kameralne (po pó³ dnia ka¿da) oraz 3 sesje terenowe (³¹cznie dwa i pó³ dnia).
Organizatorami konferencji by³y Pañstwowy Instytut Geologiczny i Komitet Badañ Czwartorzêdu PAN. Funkcjê przewodnicz¹cego komitetu programowego i naukowego pe³ni³ prof. dr hab. Leszek Marks, a przewodnicz¹cego komitetu organizacyjnego — dr hab. Wojciech Morawski. Wziê³a w niej udzia³ rekordowa liczba 135 uczestników (ryc. 1), w tym 21 samodzielnych pracowników nauko-wych z wy¿szych uczelni, instytutów i przedsiêbiorstw geologicznych oraz goœcie z Bia³orusi i Niemiec.
Konferencjê rozpoczê³y 3 wyk³ady przedstawione przez D. Ga³¹zkê, L. Marksa, W. Morawskiego, wprowa-dzaj¹ce w problematykê prezentowanego regionu, obej-muj¹ce zagadnienia strukturalne, stratygraficzne i paleogeograficzne, od pod³o¿a krystalicznego a¿ do prze-biegu recesji ostatniego l¹dolodu. Nastêpnym tematem
wprowadzaj¹cym by³ problem tzw. interglacja³u lubawskiego, w nawi¹zaniu do stanowiska osadów inter-glacjalnych w Losach k. Lubawy, który zosta³ zaprezento-wany w 3 referatach przez D. Ga³¹zkê z zespo³em, K.M. Krupiñskiego i W. Granoszewskiego. Mimo wykonania nowych wierceñ i przeprowadzenia kolejnych badañ, nadal nie mo¿na jednoznacznie przes¹dziæ pozycji stratygraficz-nej osadów biogenicznych w Losach i ich relacji z osadami interglacja³u eemskiego, w szczególnoœci tych znanych ze stanowiska w Nidzicy. W dalszych sesjach referatowych, które odby³y siê po po³udniu drugiego dnia i przed po³udniem ostatniego dnia konferencji, 43 autorów wyg³osi³o 29 referatów i komunikatów pogrupowanych w regionalne bloki tematyczne. W sesji posterowej 56 auto-rów zaprezentowa³o 29 posteauto-rów. Streszczenia wszystkich referatów, komunikatów, posterów i opisy stanowisk tere-nowych s¹ zawarte w specjalnym tomie materia³ów konfe-rencyjnych, wydanym przez Pañstwowy Instytut Geologiczny, który otrzymali uczestnicy konferencji. Zosta³ on równie¿ przekazany do bibliotek licznych placó-wek naukowych zajmuj¹cych siê geologi¹ oraz przedsiê-biorstw geologicznych.
W ramach sesji terenowych zaprezentowano 12 stano-wisk obejmuj¹cych ró¿norodne formy rzeŸby polodowco-wej oraz ich budowê wewnêtrzn¹, zbadan¹ w rozleg³ych ods³oniêciach i ilustrowan¹ licznymi planszami postero-wymi. Omawiane stanowiska s¹ po³o¿one na obszarze od
930
Przegl¹d Geologiczny, vol. 54, nr 11, 2006
Ryc. 1. Uczestnicy XIII Konferencji Stratygrafia plejstocenu Polski w trakcie sesji terenowej w Or³owie. Fot. W. Morawski
Nidzicy na po³udniu, Lubawy na zachodzie, po Jeziorany na pó³nocy i DŸwierzuty na wschodzie.
Pierwsz¹, trwaj¹c¹ pó³ dnia, sesjê terenow¹ prowadzi³ W. Morawski i dotyczy³a ona strefy marginalnej stadia³u g³ównego zlodowacenia wis³y w rejonie Nidzicy. Zapre-zentowano wychodniê osadów mioceñskich w rejonie £yny–Or³owa, powsta³¹ wskutek wyciœniêæ glacitekto-nicznych i zwi¹zan¹ z g³êboko zakorzenionymi zaburze-niami, rozpoznan¹ dziêki kompleksowym badaniom geofizycznym i wiertniczym. Po³o¿ony w s¹siedztwie rezerwat, obejmuj¹cy Ÿród³a rzeki £yny (usytuowane w g³êbokim rozciêciu erozyjnym z niszami Ÿródliskowymi i w¹wozami) stanowi zak¹tek o niezwyk³ych walorach kra-jobrazowo-przyrodniczych. Na tarasach sandrowych w strefie marginalnej w rejonie Wólki Or³owskiej omówiono leje i dolinki sufozyjne (efekt erozji podziemnej); wystê-puj¹ce tam formy s¹ ewenementem w skali europejskiej. Na zakoñczenie tej sesji uczestnicy konferencji mieli oka-zjê zwiedziæ krzy¿acki zamek w Nidzicy, po³o¿ony na jed-nym ze wzgórz moren spiêtrzonych, utworzonych przez l¹dolód stadia³u m³awy zlodowacenia warty.
Druga ca³odniowa sesja terenowa obejmowa³a rejon zachodni i dotyczy³a dynamiki ostatniego l¹dolodu w rejo-nie garbu lubawskiego — prowadzi³ j¹ zespó³: D. Ga³¹zka i L. Marks oraz Z. Krysiak, K. Pochocka-Szwarc, J. Ry-chel, B. S³odkowska i B. Woronko. W Rapatach przedsta-wiono budowê wewnêtrzn¹ proksymalnego sto¿ka sandro-wego w strefie marginalnej l¹dolodu. W rozleg³ych ods³oniêciach ¿wirowni w Ro¿entalu uczestnicy konferen-cji mieli mo¿noœæ obejrzenia i omówienia ró¿norakich struktur sedymentacyjnych i deformacyjnych, obecnych w osadach polodowcowej formy szczelinowej, utworzonych w wyniku oscylacji czo³a l¹dolodu. W pamiêci uczestni-ków niew¹tpliwie pozostanie wizyta na Górze Dylewskiej (312 m n.p.m.) — najwy¿szym punkcie tej czêœci Polski, gdzie zaprezentowano szerok¹ problematykê zwi¹zan¹ zarówno z paleogeografi¹ ostatniego zlodowacenia (masyw Góry Dylewskiej stanowi³ strefê miêdzylobow¹ w okresie kilku etapów recesyjnych), jak i z niezwykle z³o¿on¹ budow¹ wewnêtrzn¹ zaburzonych i spiêtrzonych osadów neogeñskich i paleogeñskich. Na zakoñczenie tej sesji uczestników spotka³a niezwyk³a atrakcja turystycz-no-historyczna — zwiedzanie pola bitwy pod Grunwal-dem, z doskonale przedstawionym przez L. Marksa przebiegiem bitwy na tle geomorfologiczno-geologicz-nym.
Trzecia, równie¿ trwaj¹ca ca³y dzieñ, sesja terenowa dotyczy³a dynamiki wschodniej czêœci lobu warmiñskiego l¹dolodu ostatniego zlodowacenia — prowadzi³ j¹ W. Morawski przy wspó³udziale B. Gruszki i T. Zieliñskiego. W punkcie widokowym w Kurkach, po³o¿onych w osi ryn-ny £yryn-ny, przedstawiono problematykê strefiy korzeniowej kilku poziomów sandrowych z recesji ostatniego zlodowa-cenia oraz przestrzenny uk³ad rynien polodowcowych w strefie marginalnej, odziedziczony po systemie spêkañ pierwotnych w l¹dolodzie. W kopalni kruszywa w Gi³awach omówiono zagadnienie wielkiej strefy miêdzy-lobowej ostatniego l¹dolodu, ograniczaj¹cej od wschodu lob warmiñski, jej skomplikowan¹ budowê wewnêtrzn¹ i przebieg procesów sedymentacyjnych. W trakcie przerwy
œniadaniowej uczestnicy konferencji mogli napawaæ siê piêknem krajobrazu m³odej rzeŸby polodowcowej wyso-czyzny falistej w rejonie Gi³aw, z kopulastymi wzgórzami i licznymi zag³êbieniami bezodp³ywowymi. Resztê tego dnia zajê³a prezentacja rozleg³ych ods³oniêæ trzech wyro-bisk kopalni kruszywa w Kronowie po³o¿onej na wyso-czyŸnie olsztyñskiej. W pierwszym z nich zrelacjonowano problematykê sedymentacji w otwartej szczelinie lodowej oraz fa³dów glacitektonicznych powsta³ych w wyniku jej zaciskania. W drugim wyrobisku zasadniczym tematem by³a specyfika koryt rzek roztokowych i sedymentacji w warunkach gwa³towneg przep³ywu w obrêbie sandru podœ-cielaj¹cego glinê zwa³ow¹ stadia³u g³ównego zlodowace-nia wis³y. W trzecim wyrobisku, przedstawionym na zakoñczenie sesji terenowych, zaprezentowano szerok¹ tematykê zwi¹zan¹ z dynamik¹ l¹dolodu. Uczestnicy kon-ferencji grupami lub indywidualnie mogli w doskona³ych ods³oniêciach analizowaæ interesuj¹ce ich zagadnienia — wszyscy zgodnie stwierdzili, ¿e to, co zobaczyli, nauczy³o ich pokory wobec ró¿norodnoœci form i struktur, a co za tym idzie procesów glacjalnych. Zakoñczeniem sesji tere-nowych by³ wspólny wieczorny posi³ek nad jeziorem Pisz w Tumianach k. Barczewa.
W opinii uczestników konferencja zosta³a przeprowa-dzona sprawnie mimo wyj¹tkowo du¿ej liczby osób. Przy-nios³a ona przegl¹d wiedzy na temat najnowszych badañ nad plejstocenem Polski i s¹siednich terenów, jak równie¿ umo¿liwi³a przedstawienie problematyki geologii plejsto-cenu na ma³o znanym obszarze Warmii i po³udniowo-za-chodnich Mazur. Materia³y przedstawione w ramach sesji kameralnych czy terenowych po raz kolejny potwierdzi³y ogromny postêp wiedzy na temat plejstocenu Polski, uzy-skiwany w wyniku opracowywania kolejnych arkuszy Szczegó³owej mapy geologicznej Polski w skali 1 : 50 000. Trudny do przecenienia jest efekt konferencji, wynikaj¹cy ze spotkania tak du¿ej grupy specjalistów zajmuj¹cych siê osadami plejstoceñskimi. Jak co roku pok³osiem tego spo-tkania jest wymiana doœwiadczeñ, plany wspólnych badañ, nowych tematów badawczych czy grantów oraz wspól-nych publikacji. Dla organizatorów prezentuj¹cych wyniki wieloletnich badañ by³a to niezwyk³a okazja do us³yszenia opinii wybitnych naukowców ró¿nych specjalnoœci. Dys-kusje przeprowadzone przy ods³oniêciach zawsze maj¹ pod tym wzglêdem nieocenion¹ wartoœæ.
W trakcie dyskusji podsumowuj¹cej, jaka odby³a siê na zakoñczenie konferencji, uczestnicy zostali poinformowa-ni, ¿e nastêpna — XIV Konferencja Stratygrafia plejstoce-nu Polski — odbêdzie siê jak zwykle w pierwszych dniach wrzeœnia nastêpnego roku i bêdzie siê koncentrowaæ na problematyce zwi¹zanej z lobem Wis³y.
W pamiêci uczestników konferencji w Marózie pozo-stanie tragiczne wydarzenie, jakim by³o nag³e odejœcie uczestniczki konferencji Dr Ireny Paw³owskiej — naszej serdecznej kole¿anki i przyjació³ki z Miñska na Bia³orusi. Pozostanie Ona na zawsze w naszej pamiêci, bêdzie nam Jej ogromnie brakowa³o — nie tylko na ka¿dej nastêpnej konferencji (wspomnienie o Dr Irenie Paw³owskiej zamieszczono na str. 939).
Wojciech Morawski
931
