Edward Kasperski
Konferencja teoretycznoliteracka pt.
"Dialog w literaturze"
Biuletyn Polonistyczny 19/3 (61), 37-39
- 37
n ie , że te n d e n c je do u trzy m an ia w ąsk ie j (w y łączn ic " w y so k o arty sty c z n c j" i lite r a c k ie j) p e rsp e k ty w y badań nad życiem lite ra c k im są w n ie k tó ry c h ze sp o łach je s z c z e b a rd z o s iln e . N iedoceniana je s t p o trz e b a z a ję c ia się zjaw iskam i sz e ro k o pojm owanej kom unikacji lite r a c k ie j i sp o łe c z n e j, o b e j m ującej p rz e d e w szystkim sp raw y o d b io rcy i o d b io ru . W d o ty ch czaso w ej " in s tru k c ji" główny n a c is k położomy je s t na te k s t i jego " w irtu a ln e " , a nie na r z e c z y w is te , ży cie lite r a c k ie i k u ltu ro w e .
K o n feren cja m iała c h a r a k te r ro b o c z y , zakończyła się w ięc sz e re g ie m k o n k retn y ch dokonań p rogram ow ych, z le c e ń i czy n n o ści o rg a n iz a c y jn y ch .
Zmiana system u fin an so w an ia ty ch badań n ie w ątp liw ie stanow ić będzie d o datkowy czynnik p r z y s p ie s z a ją c y p r z e o b r a ż e n ia sty lu p ra c y zespołów n a u kow ych. N astępne spotkanie (planow ane na p o czą tek 1976 r . ) za ją ć się ma już r e a liz a c ją p o stu lató w i p ro p o z y c ji zgłoszonych p r z e z p o szczeg ó ln e gru p y i ze sp o ły b ad aw cze.
D r K rz y sz to f Dm itruk
K O N F E R E N C J A T E O R E T Y C Z N O L I T E R A C K A PT. . . DI A L O G W L I T E R A T U R Z E ”
W d n ia c h 12—14- m aja 1975 r . odbyła się na U n iw e rsy te c ie W arsz a w skim ( s a la im . B ru d ziń sk ieg o ) m ięd zy u n iw ersy teck a K o n feren cja T e o r e - ty c z n o lite ra c k a n a tem at "D ialog w l i t e r a t u r z e " , zo rg an izo w an a p r z e z
Zakład T e o r ii L ite r a tu r y i P o ety k i UW pod kierow nictw em d o c . d r a An d r z e ja L am a. S tro n ą o rg a n iz a c y jn ą K o n fe ren cji zajm ow ali s ię d r d r Euge n iu s z C z a p le je w ic z i E dw ard K a s p e rs k i. Na p ro g ra m K o n feren cji złożyły się r e f e r a ty z ośrodków u n iw e rsy te c k ic h w W a rsz a w ie, Ł odzi i T o ru n iu . W śród g o ś c i u c z e stn ic z ą c y c h w ‘d y sk u sja c h z n a le ź li się m .in . p r z e d s ta w iciele K rakow a i L u b lin a . W o b ra d a c h u d ział b r a li — o p ró c z r e f e r e n tów i z a p ro sz o n y c h g o śc i - z a in te re so w a n i p raco w n icy In sty tu tu F ilo lo g ii P o lsk ie j UW o r a z stu d e n c i.
Na K o n fe re n c ji w ygłoszono ogółem 16 re fe ra tó w . W pierw szy m dniu ob rad dom inow ała p ro b lem aty k a o g ó ln o te o re ty c z n a d ia lo g u . P r o f . d r T e r e s a C i e ś l i k o w s k a (Ł ó d ź) za in au g u ro w ała o b rad y re fe ra te m "R
odzą-- 38
-je r e la c ji m ięd zy tek sto w y ch ", po czym d r E u g en iu sz C z a p l e j e w i c z (W a rszaw a) p rz e d s ta w ił r e f e r a t p t. "D ialogow a budowa utw oru lite r a c k i e g o ", d r A n d rzej S t a r z y c k i (Ł ó d ź) - "O is to c ie i p rz e ja w a c h d ia lo - gow ości. P ro p o z y c je k la sy fik acy jn e i in te r p r e ta c y jn e " , d r Bogdan O w c z a r e k (W a rsz a w a ) - " T e k s t, d ia lo g , id e o lo g ia " , a d r W incenty G r a j e w s k i (W a rsz a w a ) -■ "M aszyny d ialo g o w e". R eferato m to w a rz y sz y ła d y sk u sja .
W drugim dniu o b ra d p rz e w a ż a ły w y stąp ien ia podejm ujące zag ad n ie n ia dialogu w p o w iązaniu z omówieniem utw orów i tw ó rc z o ś c i p o sz c z e g ó l nych p is a r z y . D oc. d r A n d rzej L a m (W a rsz a w a ) z a ją ł się "D ialo g o w o ś- c ią p o e z ji H e r b e r ta " , m gr K onrad T a t a r o w s k i (Łódź) - "E lem entam i dialogu w p o e z ji H e r b e r ta " , d r E d w ard K a s p e r s k i (W arsz a w a ) - "P roblem em p y tań w tw ó rc z o ś c i N o rw id a", m gr A n d rzej S t o f f (T o ru ń ) - "D ialogiem S ta n isła w a Lema z c z y te ln ik ie m ". W tym samym bloku zm ieściły się ró w n ież r e f e r a ty d r a R y sz a rd a H a n d k e g o (W a rszaw a) p t. "R ecep cja d z ie ła jako p erm anentny i w ielopoziom ow y d ialo g zm ien nych, w.zajemnie k re u ją c y c h się p a rtn e ró w " o r a z m g ra A n d rzeja
K r z y ś z t o s z k a (T o ru ń ) - "P ro b lem aty k a d ia lo g iz a c ji form n a r r a c y j nych w a d a p ta c ja c h sc en iczn y ch p o w ie śc i" . D y sk u sja po ty ch r e f e r a ta c h wydobyła m .in . ró ż n ic e in te rp re ta c y jn e w o d n iesien iu do przy k ład ó w p o daw anych p r z e z re fe re n tó w .
Głównym akcentem trz e c ie g o dn ia o b ra d były zag ad n ien ia dialogu w o b rę b ie p o szcz eg ó ln y c h gatunków lite r a c k ic h . D r G ra ż y n a S z y m c z y k (Ł ó d ź) mówiła o "D ialogow ości w yznaczników gatunkow ych w poem acie prozą", m gr S ław om ir O r l i c k i (Ł ó d ź) o " S>Wewnętrznej « i ^ z e w n ę tr z n e j« sy tu a c ji dialogow ej w e s e ju " , m gr Jan G o n d o * w i c z (W a r szaw a) o "D ialogow ej budowie aforyzm u", d r Antoni C h o j n a c k i (W a r szaw a) o " S y tu a c ji in te rp e rs o n a ln e j w p o w ie śc i" , d r B ożena M a r c z e w s k a (Ł ó d ź) o "In stru m e n ta c ji gatunkow ej w p o w ie śc i filo z o fic z n o -e s e is - ty c z n e j" .
Zam knięcia k o n fe re n c ji k ró tk im podsum owaniem o b ra d dokonał d oc. Lam.
T eo rety czn y m punktem o d n ie sie n ia dla p rezen to w an y ch re fe ra tó w s ta ły się k la sy c z n e już d z is ia j ro z p ra w y na tem at d ialo g u , a u to rstw a : S te
- 39
-fan ii S k w a rc z y ń sk ie j, Jana M u k a fo v sk y ’ ego i - p rz e d e w szystkim - M i c h a ła B a c h tin a . W n aw iązan iu do p r a c wym ienionych b ad aczy próbow ano form ułow ać m niej lub b a rd z ie j daleko id ą ce w nioski i p o stu la ty pod a d r e sem w sp ó łc z e sn e j p o lsk ie j n auki o l i t e r a t u r z e , w s z c z e g ó ln o śc i zaś pod a d re se m p o ety k i i t e o r i i lit e r a t u r y . P o ru s z a n o m .in . problem y w e w n ę trz nego zd ialo g izo w an ia p o sz cze g ó ln y ch utw orów , form alnych i zn a c z e n io wych w yznaczników d ia lo g o w o ści, w ielk ich układów dialogow ych, w k tó ry c h jako " re p lik i" tłu m aczą się c ałe u tw o ry , dialogow ego nacech o w an ia u ję te j cało ścio w o tw ó rc z o ś c i p is a r z a i p o szcz eg ó ln y ch gatunków l i t e r a c k ic h . P oszu k iw an o znam ion dialo g u w d z ie d z in ie stosunków pom iędzy p i sa rz e m a cz y te ln ik a m i. S ta ra n o się sp recy zo w ać n a k o n k retn y ch p rz y k ła dach m ożliw ości i o g ra n ic z e n ia , jakie n a rz u c a ją dialogow i k o n k retn e s tru k tu ry gatunkow e ( lir y k a , p o w ie ść , e s e j, aforyzm , poem at p ro z ą ). W pow iązaniu z zagadnieniam i te o re ty c z n y m i podejmowano d y sk u sję nad in te r p r e ta c ją d ialo g u w tw ó rc z o ś c i L em a, L e c a , N orw ida, T om asza M an n a i innych p is a r z y . W tr a k c ie K o n fe re n c ji pojaw iło s ię ró w n ież sym pto m atyczne p y tan ie d o ty czące m ożliw ości zbudow ania o p a rte j na dialogu t e o r ii d z ie ła lite r a c k ie g o i z a sto so w an ia k a te g o rii dialogow ych do i n t e r p r e ta c ji zjaw isk i p ro c e só w h is to r y c z n o lite ra c k ic h , związków m iędzy l i t e r a t u r ą a id e o lo g ią i życiem społecznym . T o też jednym z w iodących mo tywów d y sk u sji k o n feren c y jn y ch s ta ł się sp ó r o g ra n ic e zasto so w a ń k a te g o rii d ialogu w n au ce o l i t e r a t u r z e m iędzy zw olennikam i po słu g iw an ia się tą k a te g o rią w z n ac zen iu b a rd z c sz e ro k im , ogólnom etodologicznym , a zw olennikam i n ad aw an ia je j w ym iernego se n su h is to ry c z n e g o .
D r E dw ard K a s p e rs k i
XV K O N F E R E N C J A T E O R E T Y C Z N O L I T E R A C K A
W d n iach 21 s ty c z n ia - 3 lu teg o 1976 r . odbyła się w P u ław ach XV K o n feren cja T e o re ty c z n o lite ra c k a , zo rg an izo w an a p r z e z In sty tu t F ilo lo g ii P o ls k ie j U n iw e rsy te tu im . M a rii C u rie -S k ło d o w sk ie j w L u b lin ie i In s ty tut B adań L ite ra c k ic h PA N . W o b ra d a c h w zięło u d ział ok. 50 lite r a tu r o
