R E C E N Z J E
I
O M Ó W I E N I A
STU DIA POLONIJNE T. 22. Lublin 2001
Ks. Thaddeus S w i r s к i, D id F a th e r M ic h a e l, W ho C a m e to A m e r ic a , F in d
S u ccess? Jam es C. W inston P u blishing C o., N a sh v ille , T e n n e sse e 1997, ss. X I
+ 164.
K siążka ta opow iada historię ks. M ichała, polskiego im igranta, który w 1974 r. został proboszczem polonijnej parafii w fikcyjnym m ieście R ichton w stanie O hio, w U SA . Jest to zapis je g o p rac y d u sz p aste rsk iej, a także reflek sja nad w sp ó łc z e sn ą m u sy tu a cją am erykańskiego kleru. W p rze m y śle n iac h K sięd za p o ja w ia ją się ró w n ież p o ró w n a n ia i ocena do św iad czeń z P olski i z A m eryki.
P o rtret ks. M ichała przedstaw ia kapłana szczęśliw ego. D um ny je s t o n z tego, że ja k o m łodzieniec służył P o lsce w A rm ii K rajow ej. S łużbę w o jsk o w ą k o n ty n u o w ał w U S A , w ram ach rezerw y w stanie O hio, gdzie otrzym ał stopień pułkow nika. Je st też kapelanem R O T C na U n iw ersy te cie w R ichton. R O T C je s t p ro g ram em k sz ta łc e n ia o ficeró w , istniejącym na różnych uniw ersytetach am eryk; iskich. W jego ram ach studenci otrzym ują stypendia i k ieszonkow e, m a ją szkolenie i trening w o jsk o w y i w za m ia n za to zobow iązują się do służby w w ojsku jako oficerow ie. K ończąc studia, o trz y m u ją stopień porucznika. K s. M ic h ał zo stał kapelanem R O T C , gdyż zb ieg ło się to z je g o p ra c ą na uniw ersytecie. N a godziny zleco n e uczy ję zy k a ro sy jsk ie g o i p o lsk ieg o . K o ch a zaw ód nauczyciela i łączy go często z d z ia ła ln o śc ią d u szp astersk ą.
Jest to dziw na książka, bow iem zaw arte w Przedm ow ie stw ierdzenie, że je st ona „ o p o w ieścią” , ch o c ia ż „ o p a rtą na p raw d ziw y ch w y d arze n iac h ” (s. X I), je s t za p rzeczen iem tego, co o dnajdujem y dalej. C zytając j ą zastanaw ia fakt, ja k p ra w d o p o d o b n ie w iele je s t zbieżności pom iędzy losam i fik cy jn eg o b o h atera ks. M ic h ała z R ich to n w stan ie O hio i ks. Ś w irskiego z A k ro n w stan ie O hio. C zy m oże zatem nie słu szn ie j b y łoby n azw ać o w ą p o w ieść au to b io g ra fic z n ą ? C zasam i u siło w a n ia A u to ra m ające na celu n adaniu realnym w ydarzeniom polotu fikcyjności, ja k np. przy podaw aniu im ion „G enerał D obry” czy „Pułkow nik M iły” , budzą rozbawienie. C zem u m iało służyć stw orzenie im ienia „Lech B rave” (Lech Śm iały), kiedy ja sn e było, że o so b ą o p isa n ą tym im ieniem b y ł L ech W ałęsa? Łączy się to z brakiem logiki, bow iem nazw isko realnej postaci am erykańskiego g enerała Jo h n a S halikashvili p o zo stało bez zm ian (s. 151).
K siążki tej nie czyta się ja k o p o w ieści. N ie m a o n a różn y ch tradycyjnych elem entów tego ro d za ju literatury. B rak u je w niej osnow y, ro zw o ju p o sta ci, ro zb u d o w y akcji, a ch ro n o lo g ia zdarzeń je s t nieczytelna. P rzy p o m in a o n a b ard z iej w y b ran e z pam ięci obrazy p rzep latan e etycznym i im plikacjam i i ro zw aż an ia m i p ew n eg o k sięd za. C h o ciaż
całość p o d zielo n a je s t na ro zdziały, cz ytelnik z a sta n a w ia się, d la cz eg o tak uczyn io n o ? O czy w iście, każdy z nich zaw iera opis różnych w ydarzeń z życia ks. M ich ała, łą c z n ie z je g o pow tarzającym i się m orałam i (np. „B óg p o k az u je nam p o p rze z innych, że nie je ste śm y z a p o m n ia n i” ), ale o g ó ln a ich w ym ow a je s t tak do sieb ie p o d o b n a, że charakterem sw ym zbliżone są one raczej do m edytacji i k azań niż do pow ieści. Z auw aża się przy tym brak organ izacji i szybkie przesk o k i tem atyczne, ja k np. od problem u p rz e stę p c z o śc i w śród m łodzieży do w y cz y szc ze n ia rynny na d achu k o śc io ła i re fle k s ją nad so b ą sam ym siedzącym w ogrodzie przy plebanii. P o w ró t do tego ogrodu zaw arty je st w każdym rozdziale.
K sięża polonijni pow inni pisać pam iętniki. B ardzo w ażne je s t to, aby udokum entow ać ich dośw iadczenia i pracę duszpasterską. T rzeb a podziękow ać A utorow i za to, że stw orzył zapis służby p o lo n ijn eg o kapłana „ks. M ic h ała” i stw ie rd z ić , że je g o h isto ria m oże być ciekaw a. P o w rac ając do tytułu książki, należy zap y tać je sz c z e , czy ks. M ic h a ł, k tóry p rzy je ch a ł do A m eryki, o d n ió sł sukces w p racy k ap łań sk iej? N iew ą tp liw ie tak. N asu w a się też i drugie pytanie: czy ks. Swirski, który przyjechał do A m eryki, o dniósł sukces ja k o autor pow ieści? O dpow iedź na to je s t bardziej problem atyczna. Radzę, by posłuchał rady V o ltaire'a i za o p iek o w ał się sw oim ogrodem .
Jo h n M . G ro n d elski
П етро Я щ у к, П ортрет Темряви. Свщ чення, до к у м ен та i матер1али у д в о х книгах, Видавництво „М. П. К оць”, I-II тт., 1316 е е ., ш ю страц п, КиТв-Нью Йорк 1999 (Piotr Jaszczuk, P o r tr e t C ie m n o śc i. Ś w ia d e c tw a , d o k u m e n ty i
m a te ria ły w d w ó c h k sią żk a c h , W yd aw n ictw o „М . P. K o ć ”, t. I-II, K ijó w -N o w y
Jork 1999, ss. 1316, i ilustracje).
Z c a łą p e w n o śc ią m ożem y stw ierdzić, iż tem aty d o ty czące h isto rii najn o w szej zdom inow ały w znacznej m ierze w o statn ich czasach rynek k siążk o w y kraju. C ho d zi przede w szystkim o skrzętnie u k ry w a n ą p rz e z dłu ższy okres p raw d ę o p rzerażający ch zbrodniach reżim u k o m unistycznego ok reślan y ch ja k o lu d o b ó jstw o . T o że p raw d a ta dociera i staje się częścią o rg an iczn ą w iedzy historycznej w spółczesnego pokolenia, m oże być ręk o jm ią tego, że podobne w ydarzenia nigdy ju ż się nie pow tórzą. D latego tak w ażne je st upam iętnienie św iadectw żyw ych jeszc ze o fiar to talitary zm u , któ re p o k o n u ją c strach o d sła n ia ją co raz to now e kartki zbrodniczej d ziała ln o śc i system u kom unisty czn eg o .
Z n o w o ści w ydaw niczych, któ re u kazały się p o z a g ranicam i k raju , a s ą źródłem do badań m artyrologium narodu po lsk ieg o , szcz eg ó ln ie m o ż n a p o le cić k siążkę pan a P io tra Ja sz c z u k a P o rtre t C iem n o ści, k tó ra u k az ała się po u k raiń sk u w 1999 r. w pryw atnym w ydaw nictw ie „М . P. K oć” K ijó w -N o w y Jo rk . D w u to m o w a p o zy c ja z a w iera w sobie św iadectw a i dokum enty dotyczące zbrodni stalinow skich popełnionych na
