Grunty antropogeniczne w dokumentowaniu warunków
geologiczno-in¿ynierskich dla budowli drogowych – wybrane problemy
Krzysztof Cabalski
1, Micha³ Radzikowski
1Anthropogenic soils in documenting geological-engineering conditions for road building – selected problems. Prz. Geol., 58: 886–891.
A b s t r a c t. The article presents some of the problems related to the practice of documenting anthropogenic soils, focusing primarily on linear investments such as roads. It discusses the rank of anthropogenic soils in soils classification as in PN-86/B-02480: Building soils. Defini-tion, symbols, and description of the soils classification and it elaborates on the difficulties in distinguishing anthropogenic from indigenous soils. Using the example, inter alia, of Trasa Armii Krajowej in Warsaw, the Authors present problems associated with construction on anthropogenic soils, including those soils with great thickness, and illustrate problems with assessment of the condition of old berms, predominantly consisting of ashes. In addition, the article demonstrates that the study of anthropogenic soil construction should be comprehensive and should entail indigenous soils in the immediate vicinity of the site.
Keywords: anthropogenic soils, linear investments, practical solutions
Problematykê badawcz¹ gruntów antropogenicznych w geologii wprowadzi³ i przez wiele lat rozwija³ prof. dr hab. Andrzej Dr¹gowski. Dziêki niemu termin grunty antro-pogeniczne pojawi³ siê literaturze naukowej (Dr¹gowski, 1979, 1989, 2008). Jego zas³ug¹ jest równie¿ rozpo-wszechnienie podzia³u gruntów antropogenicznych na trzy grupy (zob. Dr¹gowski, s. 868).
Grunty antropogeniczne w podziale gruntów budowlanych
W budownictwie najczêœciej stosowan¹ norm¹ doty-cz¹c¹ podzia³u gruntów jest PN-86/B-02480 (Grunty budowlane. Okreœlenia, symbole, podzia³ i opis gruntów), zgodnie z któr¹ dzieli siê je na antropogeniczne oraz natu-ralne. Grunt antropogeniczny to grunt nasypowy utworzo-ny z gruntów naturalutworzo-nych lub z produktów gospodarczej b¹dŸ przemys³owej dzia³alnoœci cz³owieka. Grunt natural-ny to grunt in situ, którego szkielet powsta³ w wyniku pro-cesów geologicznych. Grunty naturalne dziel¹ siê w za-le¿noœci od pochodzenia i udzia³u cz³owieka w ich powsta-niu na rodzime i nasypowe. Grunt nasypowy to grunt natu-ralny lub antropogeniczny powsta³y w wyniku dzia³alnoœci cz³owieka, np. na wysypiskach, zwa³owiskach, zbiorni-kach osadowych, budowlach ziemnych itd. Nale¿y zwróciæ uwagê na fakt, ¿e – zgodnie z opisem zawartym w normie – grunty antropogeniczne znajduj¹ce siê w obrêbie gruntów nasypowych s¹ automatycznie w grupie gruntów natural-nych! Do gruntów nasypowych stosuje siê dwa podzia³y: ze wzglêdu na zawartoœæ czêœci organicznych (mineral-nych i organicz(mineral-nych) oraz ze wzglêdu na przydatnoœæ dla budownictwa (nasyp budowlany i niebudowlany). Nasyp budowlany jest nasypem, którego rodzaj i stan odpowia-daj¹ wymaganiom budowli ziemnych lub pod³o¿a pod bu-dowle, zaœ nasyp niebudowlany nie odpowiada wymaga-niom budowlanym. W praktyce geologicznej, aby unikn¹æ przedstawionej powy¿ej sprzecznoœci, stosuje siê bardzo czêsto podzia³ wynikaj¹cy z normy, ale zmodyfikowany zgodnie z rycin¹ 1.
We wprowadzanej obecnie normie PN-EN ISO 14688-1 z czerwca 2006 r. (Badania geotechniczne. Oznaczanie i klasyfikowanie gruntów. Czêœæ 1: Oznaczanie i opis) w pro-cedurze oznaczania i opisu gruntu przewiduje siê odmien-ny podzia³ gruntów. Ze wzglêdu na proces, który doprowa-dzi³ do powstania gruntu, dzieli siê je na naturalne i antro-pogeniczne, a nastêpnie do ich opisu stosuje kryterium zawartoœci materia³ów naturalnych. W przypadku udzia³u sk³adników naturalnych stosuje siê opis jak dla gruntów naturalnych, zaœ w pozosta³ych przypadkach nale¿y podaæ proporcje, cechy i rodzaj sk³adników gruntu. Zarówno w jednej, jak i w drugiej grupie gruntów oddziela siê nasypy kontrolowane od niekontrolowanych, co w pewnym sensie jest to¿same z podzia³em gruntów na nasypy budowlane i niebudowlane.
1
Katedra Ochrony Œrodowiska i Zasobów Naturalnych, Wydzia³ Geologii, Uniwersytet Warszawski, ul. ¯wirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa; krzysztof.cabalski@uw.edu.pl, michal.radzikowski@uw.edu.pl
K. Cabalski M. Radzikowski
grunty budowlane
building soils
grunty antropogeniczne
anthropogenic soils grunty naturalnenatural soils
rodzime local nasypowe fill mineralne mineral organiczne organic nasyp budowlany engineering fill nasyp niebudowlany non-engineering fill pochodzenie (udzia³ cz³owieka)
origin (human intervention)
czêœci organiczne organic contents przydatnoœæ dla budownictwa suitability for construction
Ryc. 1. Stosowana modyfikacja podzia³u gruntów wg normy
PN-86/B-02480
Fig. 1. Modification used in division of soils according to
Wystêpowanie gruntów antropogenicznych
W budowie geologicznej grunty antropogeniczne two-rz¹ przypowierzchniowe partie terenu. W zale¿noœci od stopnia ingerencji cz³owieka w œrodowisko geologiczne oraz stopnia uprzemys³owienia i zurbanizowania terenu jest to strefa od kilkudziesiêciu centymetrów do nawet kil-kuset metrów. Dla pewnego uproszczenia mo¿na przyj¹æ, ¿e strefa ta ogranicza siê zwykle do kilku, kilkunastu metrów od powierzchni terenu. To w³aœnie ta strefa jest przedmiotem zainteresowañ w przypadku dokumentowa-nia warunków geologiczno-in¿ynierskich dla obiektów dro-gowych. Nale¿y zaznaczyæ, ¿e na terenach silnie zurbani-zowanych i przemys³owych, zdecydowana czêœæ inwesty-cji liniowych posadowiona jest w miejscach wystêpowania gruntów antropogenicznych. Przy dokumentowaniu wa-runków geologicznych i projektowaniu przedsiêwziêcia grunty antropogeniczne odgrywaj¹ kluczow¹ rolê dla w³aœ-ciwej budowy i eksploatacji dróg.
Grunty antropogeniczne o du¿ych mi¹¿szoœciach
Powa¿nym problemem jest dokumentowanie warun-ków geologiczno-in¿ynierskich na terenach, gdzie wystê-puj¹ grunty antropogeniczne o du¿ych mi¹¿szoœciach. Przy-k³adem mo¿e tu byæ rejon Trasy Armii Krajowej przy wêŸ-le z Wis³ostrad¹ w Warszawie (Cabalski i in., 2008b).
Pier-wotnie by³ to taras zalewowy Wis³y, który w okresie od-budowy Warszawy po II wojnie œwiatowej zosta³ nadsypa-ny gruzem pochodz¹cym ze zniszczeñ wojennadsypa-nych. Teren nadbudowano na tyle skutecznie, ¿e zasypany zosta³ ist-niej¹cy tam przed wojn¹ wa³ przeciwpowodziowy, a mi¹¿-szoœæ nasypów dochodzi nawet do 10 m (ryc. 2).
Sk³ad gruntów antropogenicznych w tym nasypie jest bardzo zró¿nicowany. Dominuje piasek œredni z gruzem ceglanym i betonowym oraz w ró¿nym stopniu: gleba, gli-na pylasta, gligli-na piaszczysta, gli-namu³ gliniasty i piaszczysty, popió³, otoczaki. Przy tej zmiennoœci sk³adu badania za-gêszczenia nasypu wykazuj¹ równie daleko id¹c¹
zmien-noœæ: wartoœæ stopnia zagêszczenia IDwaha siê od 0,27 do
0,93, co odpowiada wskaŸnikowi zagêszczenia ISod 0,90
do 1,03. Ze wzglêdu na fakt, ¿e nasyp jest ju¿ dosyæ stary, nale¿a³oby spodziewaæ siê bardziej równomiernych war-toœci wynikaj¹cych z samodogêszczenia. Posadowienia obiektów budowlanych na takich gruntach s¹ rzadko prak-tykowane. Najczêœciej ich wystêpowanie wi¹¿e siê ze stwierdzeniem braku mo¿liwoœci posadowienia. Dla obiektów mostowych wêz³a Trasy AK i Wis³ostrady zapro-jektowano pale, tak aby estakady posadowiæ na noœnych gruntach naturalnych (piaskach rzecznych). Inaczej przed-stawia siê problem z wykonaniem nawierzchni drogo-wych. Usuniêcie 10 m warstwy gruntów antropogenicz-nych jest ekonomicznie nieuzasadnione. Maj¹c œwiado-moœæ punktowego rozpoznania warunków geologicznych
SW NE 6,00 4,00 2,00 0,00 -2,00 -4,00 -6,00 -8,00 8,00 76 nN (Ps+H+gruz) 7,54 Ps Pd 77 nN (Ps+gruz) 7,79 Ps 77a 7,74 Ps Ps 82 6,98 Ps Nmg nN (Ps+Ko) 0,0 50,0 100,0 [m]
Stary wa³ przeciwpowodziowy?
Old flood embankment?
nN (Pd+G +gruz)p nN (Ps+ gruz+ Ko+G )p Gp P// p Gp 2,5 15,0 8,50 7,40 7,30 7,3 8,5 15,0 8,10 8,5 9,8 15,0 8,10 12,2 3,8 15,0 7,70 7,2 7,7 14,3 7,20 [m n.p. „0” Wis³y]
[height in m above the Vistula River]
Objaœnienia znaków i symboli (ryc. 2–7) zgodne z PN-86/B-02480
Explanations of signs and symbols (Fig. 2–7) according to PN-86/B-02480
gruz – rubble ¿u¿el – slag nasyp niebudowlany non-engineering fill nN – nasyp budowlany engineering fill nB – namu³ gliniasty loamy mud Nmg – ¿wir gravel ¯ – piasek gliniasty loamy sand Pg – pospó³ka gliniasta loamy gravel-sand Pog – piasek gruby coarse sand Pr – piasek œredni medium sand Ps – piasek drobny fine sand Pd – piasek pylasty silty sand Pp – glina zwiêz³a clay loam Gz –
glina pylasta zwiêz³a
silty clay loam
G zp – glina pylasta silty loam Gp – py³ piaszczysty sandy silt Pp – humus humus H – torf peat T – otoczaki pebbles Ko – stopieñ zagêszczenia
relative density index
ID– stopieñ plastycznoœci liquidity index IL– popió³ (z elektrociep³owni) ash (from CHP) popió³ (z EC) –
Objaœnienia symboli (ryc. 2–7):
Explanation of symbols (Fig. 2–7):
pospó³ka
gravel-sand
Po –
Ryc. 2. Przekrój geologiczno-in¿ynierski w rejonie skrzy¿owania Trasy AK i Wis³ostrady w Warszawie Fig. 2. Geological-engineering cross-section, area of Trasa AK and Wis³ostrada junction in Warsaw
(sk³adu i w³aœciwoœci gruntów antropogenicznych), nale¿y zwiêkszyæ iloœæ punktów obserwacyjnych (wierceñ i son-dowañ), tak aby mo¿na by³o okreœliæ strefy wystêpowania gruntów s³abych. Zachodzi tu koniecznoœæ stosowania
takich technik badawczych, jak sondowania dylatometrem (DMT), badania presjometryczne (PMT), próbne obci¹-¿enia p³yt¹ (PLT), œwidrem talerzowym, p³yt¹ sztywn¹ (VSS) itd. W takich warunkach gruntowych nie do przece-nienia jest nadzór geotechniczny na budowie. Du¿o pe³niejszej oce-ny zmiennoœci gruntów antropo-genicznych zalegaj¹cych w pod-³o¿u mo¿na dokonaæ dopiero po rozebraniu istniej¹cych nawierz-chni dróg oraz wykorytowaniu i powtórnym wykonaniu badañ noœ-noœci pod³o¿a.
Nasypy uformowane z gruntów antropogenicznych
W budownictwie grunty an-tropogeniczne doœæ powszechnie stosowane s¹ jako materia³ kon-strukcyjny nasypów. U¿ywano ich m.in. przy budowie wspomnianej ju¿ Trasy AK. Bardzo charaktery-styczne by³y tam wysokie (do ok. 6 m) nasypy najazdów na wiadukt nad ulic¹ £abiszyñsk¹, wykonane prawie wy³¹cznie z popio³ów z elektrociep³owni (ryc. 3). W trak-cie prac dokumentacyjnych oka-za³o siê, ¿e – mimo doœæ jedno-rodnego sk³adu – nasypy zosta-³y nierównomiernie zagêszczone (tab. 1, kolorem szarym zaznaczo-no strefy zalegania gruntów antro-pogenicznych niezagêszczonych). WSW ENE 268 4,90 3,40 Ps 5,0 nB (Pd+popió³) 2,4 267b 6,80 5,00 Pd 10,0 Ps 3,7 nB (Pd+popió³) 8,0 267a 8,30 6,80 Pd 8,5 5,4 15,0 Ps Ps//Pr 14,1 4,1 nB (Ps+popió³) Pd 267 9,80 7,90 Pd 9,6 0,6 6,5 7,2 15,0 nB (popió³) nB (popió³+Ps) Ps Ps Ps Ps Ps//Pr Ps//Pr 4,6 14,1 4,0 nB (Ps+popió³) nB (popió³) Pd 6,00 4,00 2,00 0,00 -2,00 -4,00 -6,00 -8,00 8,00 0,0 50,0 100,0 150,0 [m] 200,0 Gz nN (¿uzel) 10,6 3,2 1,7 1,2 0,7 3,50
Objaœnienia symboli – ryc. 2
Explanation of symbols – Fig. 2
252 4,95 [m n.p. „0” Wis³y]
[height in m above the Vistula River]
Ryc. 3. Fragment przekroju geologiczno-in¿ynierskiego wzd³u¿ Trasy AK przez nasypy w
rejo-nie ul. £abiszyñskiej w Warszawie
Fig. 3. Part of geological-engineering cross-section alongside Trasa AK through the berms in
the area of £abiszyñska street in Warsaw
Przedzia³ g³êbokoœciowy [m p.p.t.] Depth range [m b.g.l.] Profil geologiczny Geological profile Uœredniona wartoœæ stopnia zagêszczenia Average value of relative density ID Uœredniona wartoœæ wskaŸnika zagêszczenia Average value of degree
of compaction IS 0,0–0,5 nB (Ps+popió³) 0,45 0,93 0,5–1,0 nB (popió³) 0,69 0,98 1,0–1,5 nB (popió³) 0,87 1,01 1,5–2,0 nB (popió³) 0,62 0,96 2,0–2,5 nB (popió³) 0,62 0,96 2,5–3,0 nB (popió³) 0,68 0,97 3,0–3,5 nB (popió³) 0,31 0,91 3,5–4,0 nB (popió³) 0,37 0,92 4,0–4,5 nB (popió³+Ps) 0,71 0,98 4,5–5,0 nB (popió³) 0,87 1,02 5,0–5,5 nB (popió³) 0,70 0,98 5,5–6,0 nB (popió³) 0,47 0,93 6,0–6,5 nB (popió³) 0,32 0,91 6,5–7,0 Pd 0,42 0,92
nB – nasyp budowlany, Ps – piasek œredni, Pd – piasek drobny
nB – engineering fill, Ps – medium sand, Pd – fine sand, popió³ – ash
Tab. 1. Wyniki badañ zagêszczenia sond¹ DPH nasypów Trasy AK w rejonie ul. £abiszyñskiej w Warszawie (otwór 267)
Ze wzglêdu na granulometriê (popio³y mia³y znacz¹cy udzia³ frakcji py³owej) istnia³a tak¿e realna mo¿liwoœæ wyst¹pienia wysadzin.
Nasypy te zosta³y równie¿ znacznie os³abio-ne na skutek wzrostu drzew i krzewów sukcesji naturalnej, których system korzeniowy, po wy-karczowaniu roœlin, doprowadzi³ do miejsco-wych rozluŸnieñ w nasypie. Wytworzy³y siê w ten sposób strefy os³abieñ predestynowane do powstania powierzchni osuwiskowych. W tej sytuacji istnia³o realne niebezpieczeñstwo niedotrzymania warunków statecznoœci skarp nasypu.
Wszystkie powy¿ej przytoczone fakty spo-wodowa³y, ¿e zdecydowano siê na rozebranie i budowê nasypów od nowa.
Posadawianie obiektów in¿ynierskich na gruntach antropogenicznych
Jak ju¿ wczeœniej wspomniano posadawia-nie obiektów budowlanych na gruntach antropo-genicznych jest praktykowane bardzo rzadko. W wielu przypadkach, aby tego unikn¹æ, ko-nieczne s¹ bardzo kosztowne i zakrojone na sze-rok¹ skalê prace ziemne. Czasami jednak mo¿na ich unikn¹æ i posadowiæ obiekt na gruntach antropogenicznych. Dotyczy to g³ównie sy-tuacji, gdy sk³ad tych gruntów jest jednorodny, a parametry geotechniczne zbli¿one. Taka sytu-acja mia³a miejsce na Trasie AK w rejonie skrzy¿owania z planowanym Traktem Nadwiœ-lañskim (ryc. 4). Nasypy by³y zbudowane z po-pio³ów z elektrociep³owni, odpowiadaj¹cych granulometrycznie piaskom drobnym i pyla-stym oraz bêd¹cych w stanie œrednio zagêszczo-nym, zbli¿onym do zagêszczonego, o wartoœci
ID= 0,65 (IS= 0,96). Z tego powodu
zdecydowa-no siê na bezpoœrednie posadowienie obiektu. Podobn¹ sytuacjê zaobserwowano w trakcie dokumentowania warunków geologiczno-in¿y-nierskich na potrzeby przebudowy autostrady A-18 na odcinku Olszyna-Golnice (Cabalski i in., 2008a). W jej pod³o¿u wystêpowa³y bardzo stare nasypy budowlane pochodz¹ce jeszcze z okresu II wojny œwiatowej. Na wielu odcinkach ich sk³ad by³ bardzo jednorodny (Zarêbski i in., 2001), a w³aœciwoœci fizyczno-mechaniczne co najmniej wystarczaj¹ce (ryc. 5). Mia³y do 6,2 m mi¹¿szoœci i uformowane by³y z piasków œred-nich, lokalnie z domieszk¹ ¿wirów. W stropo-wych partiach wystêpowa³y w stanie œrednio zagêszczonym (ID= 0,55, czyli IS= 0,95), a g³ê-biej w stanie zagêszczonym (ID= 0,70, czyli IS= 0,98). W stwierdzonych warunkach konieczne okaza³o siê dogêszczenie górnej partii istnie-j¹cego nasypu, po którym bêdzie mo¿na zacz¹æ formowaæ warstwy konstrukcyjne nawierzchni drogowej. SW NE 95 6,80 6,65 Ps 6,2 1,4 10,0 6,00 4,00 2,00 0,00 -2,00 -4,00 8,00 0,0 50,0 [m] g³êbokoœæ [m] depth [m] 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 0 0,333 0,666 0,999 stopieñ zagêszczenia ID
relative density index ID
6,2 7,5 7,4 6,0 0,6 90 6,51 86 6,32 7,10 7,00 [m n.p. „0” Wis³y]
[height in m above the Vistula River]
Objaœnienia symboli – ryc. 2
Explanation of symbols – Fig. 2
Ryc. 4. Fragment przekroju geologiczno-in¿ynierskiego w rejonie skrzy¿owa -nia Trasy AK z planowanym Traktem Nadwiœlañskim wraz z wynikiem sondo-wania CPT
Fig. 4. Part of geological-engineering cross-section, area of Trasa AK and
plan-ned Trakt Nadwiœlañski route junction in Warsaw with results of CPT sounding
19 2,8 nB (Ps) 5,80 153,84 5,8 10,0 Pog Po 247 4,0 nB (Ps+¯) 154,49 20 nB (Ps) 9,80 156,80 5,0 10,0 Pog Pog+¯ 6,2 8,4 nB (¯+Ko) [m n.p.m.] [m. a.s.l.] 154,00 156,00 158,00 152,00 150,00 148,00 144,00 142,00 140,00 5+000 5+100 5+200 niweleta drogi
top of the road
[km] Objaœnienia symboli – ryc. 2
Explanation of symbols – Fig. 2
Ryc. 5. Fragment przekroju geologiczno-in¿ynierskiego wzd³u¿ osi autostrady
A-18 na odcinku Olszyna-Golnice
Fig. 5. Part of geological-engineering cross-section alongside A-18 motorway at
Warunki geologiczne wystêpowania gruntów antropogenicznych
W przypadku dokumentowania gruntów antropoge-nicznych bardzo istotne jest w³aœciwie udokumentowanie warunków geologicznych, w których zalegaj¹. Czêsto, po-mimo pozornie korzystnych w³aœciwoœci gruntów antro-pogenicznych, warunki zalegania ca³kowicie uniemo¿li-wiaj¹ uznanie ich za materia³ konstrukcyjny. Tak¹ sytuacjê obserwowano w przypadku projektowanej przebudowy drogi wojewódzkiej nr 575 w rejonie miejscowoœci Uderz k. I³owa (Cabalski i in., 2005). W pod³o¿u drogi wystêpo-wa³y jednorodne nasypy budowlane uformowane z pias-ków œrednich o mi¹¿szoœci dochodz¹cej do 2 m, jednak w ich podstawie stwierdzono wystêpowanie gruntów orga-nicznych, s³abonoœnych i bardzo œciœliwych (ryc. 6).
W³aœciwoœci odkszta³calnoœciowe oraz wy-trzyma³oœciowe gruntów organicznych spowo-dowa³y, ¿e nasypy uleg³y rozluŸnieniu i od-kszta³ceniu, a nawierzchnia – pêkaniu i dezinte-gracji. W takiej sytuacji geologicznej, pomimo jednorodnego sk³adu i wystarczaj¹cych w³aœci-woœci fizyczno-mechanicznych, konieczne by³o rozebranie nasypu.
Rozpoznanie gruntów antropogenicznych
Podstawowym problemem zwi¹zanym z dokumentowaniem obszarów silnie zmienio-nych przez dzia³alnoœæ cz³owieka jest w³aœciwe rozpoznanie gruntów antropogenicznych. Do-bry przyk³ad stanowi wykop pod budynek pom-powni kanalizacyjnych przy ul. Karowej w War-szawie (Dr¹gowski i in., 1999), w
którym dokumentator b³êdnie
okreœli³ wystêpuj¹cy na g³êboko-œci 2,2–4,6 m p.p.t. piasek drobny z przewarstwieniem torfu jako grunt naturalny. Projektant prze-widzia³ posadowienie na nim obiektu (otwór nr 1 na ryc. 7). Dopiero po wykonaniu wykopu fundamentowego i ods³oniêciu gruntów na wiêkszej powierzchni okaza³o siê, ¿e grunty zaliczone do naturalnych stanowi¹ w rze-czywistoœci nasypy niebudow-lane o du¿ej zawartoœci czêœci organicznych, praktycznie nieza-gêszczone (otwór nr 2 na ryc. 7). Grunt ten nie móg³ stanowiæ pod³o¿a budowli i konieczna by³a dodatkowa, kontrolowana wymiana gruntów o mi¹¿szoœci ok. 3 m.
W praktyce w wielu przypad-kach odró¿nienie gruntów antro-pogenicznych od naturalnych, np. przy zasypkach g³êbokich
wykopów kanalizacyjnych (gdy stosowany by³ grunt ro-dzimy), mo¿e byæ bardzo trudne do zaobserwowania, a cza-sami nawet niemo¿liwe. Wtedy, oprócz praktyki w geo-logicznych badaniach terenowych, przydatne mog¹ oka-zaæ siê:
obserwacja i analiza morfologii terenu;
analiza map sytuacyjno-wysokoœciowych;
obserwacja i analiza przebiegu infrastruktury
pod-ziemnej;
zebranie wszelkich dostêpnych materia³ów
archi-walnych, w tym historycznych, kartograficznych i geologicznych oraz przeprowadzenie wywiadu z okoliczn¹ ludnoœci¹;
zwiêkszenie liczba wierceñ i sondowañ na terenach
poddanych przekszta³ceniom antropogenicznym.
27 nB (Ps) 65,75 1,5 Ps T 26 nB (Ps) 65,90 1,0 Ps Pd T 2,10 1,90 1,4 1,8 2,1 3,0 2,40 1,70 2,4 5,0 60,0 65,0 65,0 36+300 36+400 36+500 [m n.p.m.] [m a.s.l.] [km] niweleta drogi
top of the road
Gp I = 0,35L
Objaœnienia symboli – ryc. 2
Explanation of symbols – Fig. 2
I = 0,62D
Ryc. 6. Fragment przekroju geologiczno-in¿ynierskiego wzd³u¿ osi drogi 575 w
rejonie Uderza k. I³owa
Fig. 6. Part of geological-engineering cross-section alongside route 575 in the
area of Uderz near I³ów
1 6,65
'96 projektowany poziom posadowienia fundamentówthe projected level of foundation
7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 nN gruzowo-piaszczysty sandy-debris (rubble) œcianka szczelna
sheet pile wall
Pd T Pd Pd 2,2 3,0 3,2 4,6 4,9 6,0 2 3,36 '99 Ps 1,5 2,0 3,0 2,10 nN (?) nN ('99 r.) nN
obserwowane w wykopach rury wod.-kan.
observed in pits of water and sewer pipes
organiczno-piaszczysty sandy-organic 0,00 5,00 10,00 [m] organiczno-piaszczysty sandy-organic G zp Gp [m n.p. „0” Wis³y]
[height in m above the Vistula River]
Objaœnienia symboli – ryc. 2
Explanation of symbols – Fig. 2
Ryc. 7. Fragment przekroju geologiczno-in¿ynierskiego przez wykop fundamentowy przy ul.
Karowej w Warszawie
Fig. 7. Part of geological-engineering cross-section through the foundation excavation in the
Podsumowanie
W niniejszym artykule na wybranych przyk³adach przedstawiono najczêœciej spotykane problemy zwi¹zane z gruntami antropogenicznymi w dokumentowaniu warun-ków geologiczno-in¿ynierskich dla obiektów drogowych. Pominiêto bardzo istotne zagadnienia zwi¹zane m.in. ze statecznoœci¹ zboczy zbudowanych z gruntów antropoge-nicznych, ich zdegradowaniem chemicznym (Dr¹gowski i in., 1996) oraz wysadzinowoœci¹.
Obecnie problem badawczy, który w 1979 r. wprowa-dzi³ do literatury naukowej prof. dr hab. Andrzej Dr¹gow-ski, wobec rozpowszechnienia gruntów antropogenicz-nych w œrodowisku geologicznym, nabiera nowego zna-czenia – szczególnie na terenach uprzemys³owionych i zur-banizowanych, gdzie w przypowierzchniowych partiach terenu grunty te stanowi¹ zdecydowan¹ wiêkszoœæ. Nale¿y zwróciæ uwagê na ich lepsze udokumentowanie, staraj¹c siê doskonaliæ metody badawcze geologii urbanistycznej (urban geology za Mulder, 1992; Belanger & Moore, 1999). Czasy, gdy problem gruntów antropogenicznych kwitowa³o siê stwierdzeniem, ¿e nie mog¹ stanowiæ pod-³o¿a budowli, powoli odchodz¹ do przesz³oœci.
Literatura
BELANGER J.R. & MOORE C.W. 1999 – The use and value of urban geology in Canada: A case study in the National Capital Region [URL: http://gsc.nrcan.gc.ca/urbgeo/stlawrence/pdf/urbangeology-pub.pdf].
CABALSKI K., KARABON J., RADZIKOWSKI M., RYDELEK P. & WIECZERZYÑSKI B. 2008a – Dokumentacja geologiczno-in¿ynier-ska dla budowy autostrady A-18 na odcinku: wêze³ „Olszyna” – wêze³ „Golnice”, 0+633–71+533. GEOINSTAL S.C., Warszawa (materia³y niepublikowane).
CABALSKI K., RADZIKOWSKI M. & WIECZERZYÑSKI B. 2005 – Dokumentacja warunków geotechnicznych dla projektowanej przebu-dowy drogi wojewódzkiej nr 575 na odcinku 26+993 – 54+617. GEOINSTAL S.C., Warszawa (materia³y niepublikowane).
CABALSKI K., RADZIKOWSKI M. & WIECZERZYÑSKI B. 2008b – Badania pod³o¿a gruntowego. Dostosowanie Trasy Armii Krajowej do parametrów drogi ekspresowej S-8 na odcinku al. Prymasa Tysi¹c-lecia w Warszawie – ul. J. Pi³sudskiego w Markach. GEOINSTAL S.C., Warszawa (materia³y niepublikowane).
DR¥GOWSKI A. 1979 – Wybrane problemy badawcze zwietrzelin i gruntów antropogenicznych dla posadowienia budowli. Mat. Konf. Budownictwo na gruntach s³abych, nasypowych i antropogenicznych rejon Warszawy. Warszawa: 47–61.
DR¥GOWSKI A. 1989 – Wykorzystanie odpadów do rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych. Wspó³czesne problemy geologiczne Polski Centralnej. Mat. Sesji Nauk. z okazji 25-lecia Ko³a SIiTG przy Wydz. Geol. Uniw. Warsz., Warszawa: 391–398.
DR¥GOWSKI A. 2008 – Impact of anthropogenic environmental changes on geological and engineering conditions for the setting of building. Geologija, 50: S62–S67.
DR¥GOWSKI A., CABALSKI K. & RADZIKOWSKI M. 1996 – Issue related tohousing in chemically degraded areas. 3rd
International Symposium and Exhibition on Environmental Contamination in Cen-tral and Eastern Europe, Warsaw: 976–978.
DR¥GOWSKI A., CABALSKI K. & RADZIKOWSKI M. 1999 – Kontrolne badania geologiczno-in¿ynierskie z dna wykopu fundamen-towego pod budynek MPWiK u zbiegu ulic Dobrej i Karowej. GEOKOM, Warszawa (materia³y niepublikowane).
MULDER DE E.F.J. 1992 – Urban Geology: Present Trends and Problems. [W:] Cendrero A., Lüttig G. & Wolff F.Ch. (red.) Planning the Use of the Earth's Surface. Lecture Notes in Earth Sciences, 42: 125–140.
PN-86/B-02480 – Grunty budowlane. Okreœlenia, symbole, podzia³ i opis gruntów.
PN-EN ISO 14688-1:2006 – Badania geotechniczne. Oznaczanie i klasyfikowanie gruntów. Czêœæ 1: Oznaczanie i opis.
ZARÊBSKI M., STACHOWIAK M. & SUPEL J. 2001 – Dokumenta-cja geologiczno-in¿ynierska dla projektowanej modernizacji drogi kra-jowej DK-18 Olszyna-Golnice, odcinek Olszyna-Królów, 0+633– 9+600. PROXIMA, Wroc³aw (materia³y niepublikowane). Praca wp³ynê³a do redakcji 25.06.2010 r.
