• Nie Znaleziono Wyników

View of Jeffrey Poland, Physicalism: The Philosophical Foundations

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "View of Jeffrey Poland, Physicalism: The Philosophical Foundations"

Copied!
3
0
0

Pełen tekst

(1)

R

E

C

E

N

Z

J

E

R O C Z N I K I F I L O Z O F I C Z N E To m X L V -X L V I, zeszy t 2 - 1997-1998

Jeffrey P o l a n d , Physicalism : The Philosophical F oundations [Fizyka-

lizm: podstawy filozoficzne], Oxford: Clarendon Press 1994, ss. VIII + 384.

I l o ś ć p r a c p o ś w i ę c a n y c h f i z y k a l i z m o w i i z w i ą z a n y m z n i m p r o b l e m o m ś w i a d c z y o a k t u a l n o ś c i t e m a t u . M i e j s c e m s z c z e g ó l n i e i n t e n s y w n y c h d y s k u s j i n i e j e s t j e d n a k f i z y k a , l e c z f i l o z o f i a i ( k o g n i t y w i s t y c z n a ) p s y c h o l o g i a , a d o k ł a d n i e j f i l o z o f i a u m y s ł u , g d z i e ta k c z y i n a c z e j r o z u m i a n y f i z y k a l i z m u c h o d z i z a r o d z a j o r t o d o k s j i 1. K s i ą ż k a J e f f r e y ’a P o l a n d a , k t ó r y t r a k t u j e f i z y k a l i z m j a k o s t a n o w i s k o s z c z e g ó l n i e g o d n e z a i n ­ t e r e s o w a n i a , d o ł ą c z a d o p r o w a d z o n y c h d y s k u s j i . W y r o s ł a z z a i n t e r e s o w a ń a u t o r a k w e s t i ą m e n t a l n y c h r e p r e z e n t a c j i r e a l i z o w a n y c h p r z e z s y s t e m y f i z y c z n e : c z y i j a k m o ż n a b y ć f i z y k a l i s t ą , p o d t r z y m u j ą c m e n t a l i s t y c z n ą p s y c h o l o g i ę i r e p r e z e n t a c j o n i s - ty c z n ą te o r i ę u m y s ł u ? C i, k t ó r z y o p o w i a d a j ą się z a f i z y k a l i s t y c z n y m r e d u k c j o n i z m e m , c z y n i ą to m i ę d z y i n n y m i w im ię o b i e k t y w n o ś c i p o z n a n i a i u z y s k a n i a a d e k w a t n e j w i e d z y o r z e c z y w i s t e j n a t u r z e r z e c z y . J. P o l a n d r o z w a ż a f i z y k a l i z m z p o z y c j i z w o l e n n i k a j e g o w e r s j i m n i e j r e s t r y k t y w n e j n i ż r e d u k c j o n i s t y c z n y p r o g r a m p o z y t y w i s t ó w , s p r o w a d z a j ą c y w s z y s t k i e z j a w i s k a d o z j a w i s k f i z y k a l n y c h i w s z y s t k i e n a u k i d o f i z y k i . J ę z y k f i z y k i n i e w y s t a r ­ c z a b o w i e m d o z d e f i n i o w a n i a w s z y s t k i c h p r z e d m i o t ó w i ic h w ł a ś c i w o ś c i . N i e z a d o w o ­ lo n y z i s t n i e j ą c y c h o k r e ś l e ń f i z y k a l i z m u , c h c e u s t a l i ć j e g o e p i s t e m o l o g i c z n y s t a t u s ( f i z y k a l i s t y c z n e s t a n d a r d y n a u k o w o ś c i i o b i e k t y w n o ś c i ) o r a z w y j a ś n i ć j e g o w a r t o ś ć j a k o p r o g r a m u m e t a f i z y c z n e g o i n a u k o w e g o . Z a d a n i e n i e j e s t ł a t w e , m i ę d z y i n n y m i z p o w o d u w i e l o z n a c z n o ś c i t e r m i n u „ f i z y k a l i z m ” i z r ó ż n i c o w a n i a n a z y w a n y c h n i m z ja w is k . S t r u k t u r a k s i ą ż k i j e s t p r z e j r z y s t a . S k ł a d a s ię z s i e d m i u r o z d z i a ł ó w , p o ś w i ę c o n y c h k o l e j n o : s p o s o b o m o k r e ś l e n i a f i z y k a l i z m u , p r z e g l ą d o w i h i s t o r y c z n y c h u j ę ć ( r e d u k c j o - n i s t y c z n e i n i e r e d u k c j o n i s t y c z n e ) f i z y k a l i z m u , u s t a l e n i u f i z y k a l n e j b a z y f i z y k a l i z m u , w y ł o ż e n i u g ł ó w n y c h f i z y k a l i s t y c z n y c h t e z i m e t a t e z , o c e n i e p r o g r a m u f i z y k a l i s t y c z - n e g o o r a z z n a c z e n i u p r o g r a m u f i z y k a l i s t y c z n e g o d l a f i l o z o f i i , n a u k i , k u l t u r y i c z ł o ­ w i e k a . S ł o w n i k o w e o k r e ś l e n i e się f i z y k a l i z m u j a k o p o g l ą d u , że w s z y s t k o , c o i s t n i e j e , j e s t f i z y c z n e , j e s t z b y t o g ó l n i k o w e , b y p o z w o l i ć n a r a c j o n a l n ą d y s k u s j ę . U t r u d n i a j ą nie t y l k o b r a k z g o d y n a j e d n o o k r e ś l e n i e f i z y k a l i z m u , l e c z t a k ż e t e g o , c o j e s t i s t o t n e d l a

(2)

204 R E C E N ZJE p r o g r a m u f i z y k a l i s t y c z n e g o : c z y j e s t o n , n a p r z y k ł a d , s t a n o w i s k i e m s e m i o t y c z n y m , m e t a f i z y c z n y m , e p i s t e m o l o g i c z n y m , m e t o d o l o g i c z n y m , ś w i a t o p o g l ą d e m , c z y w s z y s t ­ k i m r ó w n o c z e ś n i e ? N a j c z ę ś c i e j r o z u m i e się f i z y k a l i z m j a k o r e a l i s t y c z n y i m a t e r i a l i s - t y c z n y p o g l ą d n a n a t u r ę i s t r u k t u r ę św ia t a : to , c o is t n i e j e , j e s t f i z y c z n e . W s p ó l n a w i e l u p o s t a c i o m f i z y k a l i z m u j e s t t e z a o u p r z y w i l e j o w a n e j p o z y c j i f i z y k i i t e g o , c o f i z y c z n e . O d m e t o d o l o g i c z n e g o p r o g r a m u f i z y k a l i s t y c z n e g o o c z e k u j e się , że z a p e w n i o n o n t o l o g i c z n i e „ o s z c z ę d n e ” ( b r z y t w a O c k h a m a ) w i d z e n i e ś w ia ta : j e g o j e d n o ś c i , t e o r e t y c z n e j p r o s t o t y , s p ó j n o ś c i , w s z e c h s t r o n n o ś c i , p o z w a l a j ą c w te n s p o s ó b n a u n i f i ­ k a c j ę r ó ż n y c h d z i e d z i n i p r z y c z y n i a j ą c się d o l e p s z e g o z r o z u m i e n i a ś w i a t a i nas s a m y c h . J a k o p r o g r a m m e t o d o l o g i c z n y f i z y k a l i z m j e s t p o g l ą d e m , że te o r i e f i z y k a l i s t y c z n e o d g r y w a j ą i p o w i n n y o d g r y w a ć z a s a d n i c z ą r o l ę w n a u k o w y m b a d a n i u p r z y r o d y . F i z y ­ k a l i s t y c z n e w i d z e n i e w i e d z y j a k o h i e r a r c h i c z n e g o s y s t e m u k a ż e w y j a ś n i a ć z j a w i s k a n a w y ż s z y m p o z i o m i e z a p o m o c ą p o j ę ć i p r a w d n i ż s z e g o p o z i o m u a ż d o p o z i o m u p r a w i z j a w i s k f i z y k i ( r e d u k c j o n i z m ) . F i z y k a l i z m u p r z y w i l e j o w u j e f i z y k ę w ty m s e n s i e , ż e p r z e d m i o t y , w ł a ś c i w o ś c i i p r a w d y o d k r y w a n e p r z e z f i z y k ó w w ś w i e c i e f i z y c z n y m d o s t a r c z a j ą w e r t y k a l n e g o w y j a ś n i a n i a z a l e ż n o ś c i , s u p e r w e n i e n c j i i r e a l i z a ­ cji w s z y s t k i c h i n n y c h z j a w i s k . R e d u k c y j n y f i z y k a l i z m g ł o s i , ż e w s z y s t k i e te o r ie n a u k o w e d a j ą s ię o s t a t e c z n i e z r e d u k o w a ć d o te o r i i f i z y k a l n y c h , a w s z y s t k i e o b s e r w a - c j e w y j a ś n i ć z a p o m o c ą p r a w f i z y k i . J a k o p r o g r a m s e m i o t y c z n y f i z y k a l i z m d o m a g a się p r z e k ł a d u t e r m i n ó w n a u k e m p i r y c z n y c h n a j ę z y k f i z y k i , a d o k ł a d n i e j : n a t e r m i n y o b s e r w a c y j n e o f i z y k a l n y c h w ł a ś c i w o ś c i a c h r z e c z y . F i z y k a l i z m i n t e r e s u j e J. P o l a n d a p r z e d e w s z y s t k i m j a k o p r o g r a m b a d a w c z y , a nie t y l k o d o k t r y n a m e t a f i z y c z n a . O n t o l o g i c z n i e f i z y k a l i z m j e s t , w e d ł u g n i e g o , z b i o r e m p r a w d m e t a f i z y c z n i e k o n i e c z n y c h i r ó w n o c z e ś n i e l o g i c z n i e p r z y g o d n y c h , d o t y c z ą c y c h t y l k o b y t ó w n a t u r a l n y c h . N i e m u s i się ł ą c z y ć z m e t a f i z y c z n y m r e a l i z m e m : p o g l ą d e m , że i s t n i e j e j a k i ś „ g o t o w y ” , n i e z a l e ż n y o d p o z n a j ą c e g o p o d m i o t u , c z e k a j ą c y n a o d k r y ­ c ie , k o n c e p t u a l i z a c j ę i w y j a ś n i e n i e ś w i a t , c h o c i a ż t a k się c z ę s t o w p r z y p a d k u f i z y k a ­ l i z m u u w a ż a . F i z y k a l i z m w r o z u m i e n i u J. P o l a n d a n ie j e s t z a a n g a ż o w a n y m a t e r i a l i s - t y c z n i e . C h o c i a ż b o w i e m z j e d n e j s t r o n y t w i e r d z i , ż e ś w i a t j e s t c a ł k o w i c i e f i z y c z n y , z d r u g i e j j e d n a k p r z y j m u j e , że r o z w i j a n a p r z e z n i e g o w e r s j a f i z y k a l i z m u p o z w a l a n a is t n i e n i e r ó w n i e ż n i e - f i z y c z n y c h p r z e d m i o t ó w o r a z ic h n i e - f i z y c z n y c h w ł a ś c i w o ś c i i r e l a c j i . N a p y t a n i e o r e l a c j e m i ę d z y b y t a m i f i z y c z n y m i i n i e f i z y c z n y m i f i z y k a l i ś c i z w y k li d a w a ć t r z y o d p o w i e d z i : ż e j e s t to r e l a c j a o n t o l o g i c z n e j z a l e ż n o ś c i b y t ó w n i e f i z y c z - n y c h o d f i z y c z n y c h , r e l a c j a s u p e r w e n i e n c j i b y t ó w n i e f i z y c z n y c h o r a z re a l i z a c j i b y t ó w n i e f i z y c z n y c h p r z e z f i z y c z n e . W e d ł u g J. P o l a n d a s ą to w s z y s t k o t a j e m n i c z o b r z m i ą c e s t w i e r d z e n i a . O b s t a j ą c p r z y t y m , że u p r z y w i l e j o w a n i e f i z y k i n i e m a k o n s e k w e n c j i r e d u k c j o n i s t y c z n y c h - n ie e l i m i n u j e o n o i n n y c h d z i e d z i n w i e d z y z a p o m o c ą t e z y , że w s z y s t k o j e s t f i z y c z n e l u b ż e k a ż d e z j a w i s k o m a s w e w y j a ś n i e n i e n a g r u n c i e fiz y k i - J. P o l a n d d o s t r z e g a t r z y s p o s o b y i n t e p r e t o w a n i a u p r z y w i l e j o w a n i a fi z y k i: 1) o n to - l o g i c z n e - w p o s t a c i te z y , ż e w s z y s t k o t o , c o n i e j e s t f i z y c z n e , i s tn i e je w t ó r n i e i z a l e ż y o n t o l o g i c z n i e o d d z i e d z i n y t e g o , c o f i z y c z n e ; 2 ) w a s p e k c i e o b i e k t y w n o ś c i - j a k o t e z a , ż e f a k t y f i z y c z n e s ą p o d s t a w ą o b i e k t y w n o ś c i w s z y s t k i c h in n y c h f a k t ó w . U p r z y w i l e j o w a n i e p o z n a w c z e f a k t ó w f i z y c z n y c h r ó w n i e ż j e s t tr o ja k i e : w s e n s i e ich

(3)

RE C E N ZJE 205 i n t e r s u b i e k t y w n o ś c i , w o l n o ś c i o d p r z e s ą d ó w i f a k t u a l n o ś c i ; 3) p o d w z g l ę d e m m o c y w y j a ś n i a j ą c e j . P o n i e w a ż f i z y k a l i z m u p r z y w i l e j o w u j e b y t y f i z y c z n e , g ł ó w n e w ą t p l i w o ś c i d o t y c z ą d e f i n i c j i t e g o , c o f i z y c z n e . B e z w s k a z a n i a b o w i e m , k t ó r e b y t y s ą f i z y c z n e i d l a c z e g o t y l k o o n e m a j ą u c h o d z i ć z a f i z y c z n e , f i z y k a l i z m n ie j e s t d o b r z e o k r e ś l o n ą i r a c j o n a l ­ nie u z a s a d n i o n ą t e o r i ą ( C h . D a ł y ) . S z c z e g ó l n i e ż y w e d y s k u s j e w y w o ł u j e p y t a n i e , c z y d o z j a w i s k f i z y c z n y c h z a l i c z a ć z j a w i s k a m e n t a l n e . Z d a n i e m J. P o l a n d a f i z y k a l i z m nie r o z s t r z y g a , c o s t a n o w i d o m e n ę f i z y k i . W y s t a r c z y p r z y j ą ć , ż e f i z y k a j e s t d y s c y p l i ­ n ą n a u k o w ą , k t ó r a m a d o c z y n i e n i a z p o d s t a w o w ą k l a s ą p r z e d m i o t ó w i w ł a ś c i w o ś c i o r a z k l a s ą z a s a d w y s t a r c z a j ą c y c h d o c h a r a k t e r y s t y k i w s z y s t k i c h a s p e k t ó w c z a s o ­ p r z e s t r z e n i . N a l e ż y t y l k o p r z y j ą ć , że to , c o f i z y c z n e , c o k o l w i e k b y n i m b y ł o , j e s t o b i e k t y w n e , t o j e s t d a j e się o p i s a ć z a p o m o c ą p o j ę ć w s p ó ł c z e s n e j f i z y k i . K s i ą ż k a J. P o l a n d a d a j e d o b r y w g l ą d w s k o m p l i k o w a n e p r o b l e m y d y s k u t o w a n e p o d h a s ł e m f i z y k a l i z m u . Z a w i e r a s y s t e m a t y c z n e ( p r z y u w z g l ę d n i e n i u c a ł e j n i e m a l n a j n o w s z e j l i t e r a t u r y ) i k r y t y c z n e p r z e d s t a w i e n i e s ł a b y c h i m o c n y c h s t r o n f i z y k a l i s - t y c z n e g o p r o g r a m u i f i z y k a l i s t y c z n e g o w i d z e n i a ś w i a t a . A m b i c j e J. P o l a n d a s ą n ie t y l k o o p i s o w e i k r y t y c z n e , l e c z k o n s t r u u j ą c e : b r o n i ą c s ł u s z n o ś c i p o s t a w y f i z y k a - l i s t y c z n e j , s z k i c u j e p o z y t y w n i e w ł a s n e r o z u m i e n i e f i z y k a l i z m u . O c e n a k s i ą ż k i j e s t u ł a t w i o n a d z i ę k i i s t n i e j ą c y m j u ż r e c e n z j o m 2. P o d n o s z ą o n e m i ę d z y i n n y m i p r o b l e m n i e j a s n e j c h a r a k t e r y s t y k i w p r o w a d z o n y c h p r z e z J. P o l a n d a p o j ę ć k o n s t y t u c j i i r e a l i z a ­ c ji. K o n t r o w e r s j e r o d z i r ó w n i e ż a p l i k a c j a f i z y k a l i z m u d o z j a w i s k m e n t a l n y c h . W i e l u , j a k T. N a g e l 3, n a d a l u w a ż a , że p e w n e p r o c e s y f i z y c z n e m a j ą n i e r e d u k o w a l n i e w ł a s ­ n o ś c i m e n t a l n e . R o z w a ż a n i a J. P o l a n d a p o k a z u j ą , ż e u z n a n i e f i z y k a l i z m u z a s t a n o w i s k o s ł u s z n e lu b n i e s ł u s z n e z a l e ż y m i ę d z y i n n y m i o d j e g o i n t e r p r e t a c j i : s k r a j n e j l u b u m i a r k o w a ­ nej. S ta l e j e d n a k b r a k a d e k w a t n e j d e f i n i c j i f i z y k a l i z m u . N a l e ż y s ię o b a w i a ć , ż e j e s t to t e r m i n w i e l o z n a c z n y , o b e j m u j ą c y r ó ż n e z j a w i s k a . C y t o w a n y T . N a g e l (s. 1 38 n.) s t w i e r d z a o s t r o ż n i e : „ P r a w d z i w s z e b y ł o b y s t w i e r d z e n i e , że f i z y k a l i z m j e s t s t a n o w i s ­ k i e m , k t ó r e g o n ie m o ż e m y z r o z u m i e ć , j a k d o t ą d b o w i e m w o g ó l e n ie p o j m u j e m y , j a k m o g ł o b y o n o b y ć p r a w d z i w e . [...] S t a t u s f i z y k a l i z m u j e s t w d z i s i e j s z y c h c z a s a c h p o d o b n y d o t e g o , j a k i m i a ł a b y h i p o t e z a , ż e m a t e r i a j e s t e n e r g i ą , g d y b y g ł o s i ł j ą j a k i ś f i l o z o f p r z e d S o k r a t e s e m . N i e d y s p o n u j e m y n a w e t z a l ą ż k i e m r o z u m i e n i a t e g o , n a c z y m m o g ł a b y p o l e g a ć p r a w d z i w o ś ć te j ( « ż e z d a r z e n i e m e n t a l n e j e s t z d a r z e n i e m f i z y c z n y m » ) h i p o t e z y ” . A n d rze j B ronk

2 Ch. D a l y , „The Philosophical Q uarterly” , 47(1997), s. 115-118; T. S z u b k a, „M ind” , 105(1996), s. 186-190; R. W i 1 s o n, „Philosophical B ooks” , 37(1996), n r 1, s. 53- 56.

3 T. N a g e l , Jak to je s t być nietoperzem ?, „Przegląd F ilozoficzny” , 5(1996), n r 1, s. 129-141.

Cytaty

Powiązane dokumenty

solidacja sieci). Należy podkreślić, że decyzje organów gminy dotyczące ustalania sieci szkolnej mają bezpo- średni wpływ na dostępność placówek szkolnych dla

By dokładniej zbadać popularność książek Trudi Canavan wśród czytel- ników Miejskiej Biblioteki Publicznej Łódź–Polesie należałoby w przyszłości przeprowadzić bardziej

In this article we propose using direct estimators in the process of composite estimation based on stratified domains to estimate characteristics of small enterprises (employing

W rachunkowości instrumentów pochodnych według MSR 39 generalnie nie istniało przyzwolenie na wyznaczenie instrumentu pochodnego jako składnika podlegającego zabezpieczeniu.

Zwróci uwag, i obecnie pytanie o arché jest nadal aktualne, cho nie nale y ju do filozofii, ale raczej do fizyki i kosmologii.. Sady przedstawi historyczne rozumienie

Jak zauważa Autorka, różnica mię- dzy Heideggerem a Sartrem sprowadza się do tego, że dla pierwszego przeszłość jest równie istotną fazą czasu, jak i pozostałe, a sam

Moz˙e sie˛ wydawac´, z˙e zaproponowane przeze mnie rozróz˙nienie pocz ˛ at- ków i z´ródeł jest sztuczne, bo dobrze rozumiane poszukiwanie pocz ˛ atków pewnej idei

W szystko to prowadzi do konkluzji, że idea zależności - przy­ czynowej bądź superw enientnej - jest m etafizycznie głębsza oraz bogatsza niż to, co m