Przeglqd Geologiczny, vol. 43, nr 2, 1995
Grawimetryczna pseudorzeiba cieniowana Polski
Stanislaw Wybraniec*
Dobra znajomose polagrawita-cyjnego ma duze znaczenie dla
geolo-gii, poniewaz budowa geologiczna znajduje w nim wyraine odbicie. Choe zr6znicowanie pola
grawitacyj-nego jest niewielkie, gdyz w Polsce
jego maksymalna amplituda wynosi
niewiele ponad 100 mGali, czyli I
mmfsek2, to jednak przy pomocy gra-wimetr6w mozna mierzye r6znice
ty-si~ce razy mniejsze.
Panstwowy Instytut Geologiczny prawie od pocz~tku swego istnienia
zajmuje si~ rozpoznaniem pola gra-witacyjnego dla cel6w geologicznych. Przy udziale przemyslu naftowego,
pokryto caly kraj g~st~ siatk~
p6t-szczeg610wych porniar6w grawime-trycznych w celu skonstruowania map
grawimetrycznych w skalach 1:50000
i 1:200 000 [2]. W ci~gu trzydziestu
kilku lat Przedsi~biorstwo Badan
Geo-fizycznych wykonalo w ramach tego zdj~cia w jednolitym standardzie, przeszlo 830 tysi~cy porniar6w
grawi-metrycznych, co daje sredni~ zag~sz
czenie 2,66 punkta na km2 i srednie
odleglose mi~dzy punktami 613 m. W szystkie te porniary s~ zgromadzone w komputerowym banku danych, co
umozliwia ich wykorzystanie dla
two-rzenia r6znego rodzaju map i obraz6w
pochodnych. Rye. 1. Biala pseudorzeiba anomalii Bouguera Polski oswietlona z p6lnocnego wschodu
Przedstawienie (wizualizacja) da
-nych grawimetrycznych, a szerzej p61 Fig. 2. The Bouguer anomaly of Poland. White pseudo-relief illuminated from the north-east
potencjalnych, mozna realizowae na
wiele sposob6w. Poza klasycznymi sposobami w postaci map
izoliniowych s~ mozliwe obecnie i inne, wykorzystuj~ce metody
grafIki komputerowej. Tak~ now~ metod~jest metoda pseudorzeiby
cieniowanej [3]. Polega ona na traktowaniu rozkladu pewnej wielkosci na powierzchni jako rzeiby terenu, kt6r~ moma oswietlae jednym lub wi~ksz~ ilosci~ ir6de! swiatla (slonc). Pseudorzeiba moze bye biala, bez informacji 0 zr6znicowaniu "wysokosciowym",
zawie-raj~ca tylko cienie. Taki obraz jest odmian~ filtracji kierunkowej, gdyz podkresla elementy liniowane 0 wybranym kierunku
(prosto-padlym do kierunku oswietlenia). Inn~ odmian~ pseudorzeiby
cieniowanej jest pseudorzeiba cieniowana - kolorowa.
Informa-cja 0 zr6znicowaniu "wysokosciowym" jest zachowana i
podkre-slona kolorem. Trzeba dodac, ze na obrazy rzeiby cieniowanej mozna nalozye mapy izoliniowe, dostarczaj~ce informacje "wyso-kosciowe".
Na rycinie I i na str. 10 I (okladka) przedstawiono dwa obrazy
grawimetrycznej rzeiby cieniowanej Polski. Dane
grawimetrycz-ne, wspomniane wyzej, sprowadzono do siatki regularnej 0 boku
1,1 na 1,1 km korzystaj~c z programu opracowanego w USGS [1].
Programy do rysowania rzeiby cieniowanej opracowal autor przy
wsp6lpracy z mgr. Zdzislawem Peteckim korzystaj~c z algorytmu Horna [4].
Na rycinie I przedstawiono pseudorzeib~ bial~ oswietlon~
z p6lnocnego wschodu w celu pokreslenia element6w liniowych
o kierunkach NW-SE. W celu otrzymania obrazu, przedstawio-*Panstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa
106
nego na okladce (str. 101), opr6cz tego samego oswietlenia, zastosowano jeszcze pewien spos6b na zwi~kszenie efektu tr6j-wymiarowosci. Odst~py mi~dzy kolorami wynosz~ 6, I mGala (61·
10-6 m1sek2). .
Summary
During over 30 years Polish Geological Institute in cooperation with oil industry has covered the country by very dense gravity survey. Over 830 000 gravity measurements have been made, attaining mean
density of 2.66 gravity station per square km and mean distance between stations of 613 m. The data are now in computer data base
which enables easy production of maps and images.
These data are presented as shaded pseudo-relief images: in
gray-scale and coloured one. The images are based on interpolated grid
1.1 by 1.1 km. The interpolation was made using U.S.G.S programme [1]. On the colour image the interval between colours is 6.1 mGals.
Literatura
CORDELL L., PHILLIPS J.D., GODSON R.H. 1992-U.S. Geological Survey potential-field geophysical
softwa-re version 2.0. U.S. Geol. Surv. Open File Report: 92-18.
2 KR6LIKOWSKI e. 1994 - Prz. Geo\., 42: 103-105.
3 LEE M.K., PHARAOH T.e., WILLIAMSON J.P., GREEN
e.A.,DE VOS W. 1993 - Geol. Mag., 130: 575-582. 4 PELTON e. 1987 - Computers & Geosciences, 13: 545-548.
