Margarita Sondej, Władysław
Kubik
Biuletyn katechetyczny
Collectanea Theologica 63/3, 121-130
Z a w a r to ś ć : I. JU B IL E U S Z O W E S Y M P O Z JU M K A T E C H E T Y C Z N E . II. N O W A „K O N C E P C JA P R O G R A M U K S Z T A Ł C E N IA O G Ó L N E G O W P O L S K IC H S Z K O Ł A C H ” . (N a p o d s ta w ie m a te ria łó w M in is te r s tw a E d u k a c ji N a ro d o w e j). II I. W S P R A W IE P R Z Y G O T O W A N IA K A T E C H E T Ó W . IV. P E R M A N E N T N E D O K S Z T A Ł C A N IE K A T E C H E T Ó W . — 1. D o k s z ta łc a n ie n a u c z y c ie li. — 2. D o k s z ta łc a n ie k a te c h e tó w *. I. JU B IL E U S Z O W E S Y M P O Z JU M K A T E C H E T Y C Z N E W d n iu 25 c z e rw c a w A k a d e m ii T e o lo g ii K a to lic k ie j w W a rs z a w ie o d b y ło się s y m p o z ju m k a te c h e ty c z n e o c h a r a k te r z e ju b ile u s z o w o -u ro d z in o w y m . K s. p ro f, d r h a b . J a n C h a r y t a ń s k i S J k o ń c z y ł b o w ie m 70 ro k ż y c ia i 30 r o k p ra c y n a n iw ie k a te c h e z y w P o lsc e . S y m p o z ju m m ia ło m ie js c e w b u d y n k u A T K w W a rs z a w ie . U c z e stn ic y s y m p o z ju m — p r z e d e w s z y s tk im u c z n io w ie K s ię d z a P ro f e s o ra — p rz y b y li ze w s z y s tk ic h s tr o n P o ls k i w lic z b ie p r a w ie 100 osób. N a p o c z ą tk u k s. p ro f, d r h a b . W ła d y s ła w K u b i k S J — o r g a n iz a to r s y m p o z ju m — b a rd z o s e rd e c z n ie p r z y w ita ł w s z y s tk ic h u c z e s tn ik ó w s y m p o z ju m i o d d a ł g ło s k s. P r o w in c ja ło w i F lo r ia n o w i P e ł c e S J . W sw y m p rz e m ó w ie n iu k s ią d z P r o w in c j a ł p o d z ię k o w a ł J u b ila to w i z a je g o w k ła d w k a te c h e z ę p o ls k ą , a zw ła sz c z a za k ie r o w a n ie d z ia ła ln o ś c ią R e d a k c y jn e g o Z e sp o łu K a te c h e ty c z n e g o . D o p o d z ię k o w a ń k s. P r o w in c j a ł d o łą c z y ł o so b iste w s p o m n ie n ia z p r a c y w ty m w ła ś n ie zespole.
P o p rz e m ó w ie n iu k s ię d z a P r o w in c ja ła s k ła d a li J u b ila to w i ż y c z e n ia o b e c n i s tu d e n c i k a te o h e ty k i, a b s o lw e n c i k a te c h e ty k i, d o k to rz y , k tó r z y p o d k ie r u n k ie m ks. p ro f. J a n a C h a ry ta ń s k ie g o n a p is a li s w o je p ra c e , a n a s t ę p n ie p r z e d s ta w ic ie l K U L -u i w s p ó łp ra c o w n ic y a k a d e m ic c y k s ię d z a J u b i la t a .
J a k o p r e z e n t ju b ile u s z o w o -im ie n in o w y o tr z y m a ł k s. p ro f. J a n C h a r y t a ń s k i k s ią ż k ę z a w ie r a ją c ą z b ió r J e g o w ła s n y c h a r ty k u łó w z a ty tu ło w a n ą : W k r ę g u z a d a ń i tr e ś c i k a te c h e z y . S ło w o w s tę p n e do te j k s ią ż k i ro z p o c z y n a się o d p ro ś b y o w y b a c z e n ie , że p u b lik a c ja z o s ta ła w y d a n a b e z w ie d z y a u to r a . N a s tę p n ie p o d a n o u z a s a d n ie n ie je j w y d a n ia , a n a k o ń c u z o sta ły u m ie sz c o n e ż y c z e n ia i g r a tu la c je z p o d p is e m „ W s p ó łb ra c ia i u c z n io w ie ” . K s. J u b i l a t b y ł m ile zask o c z o n y o tr z y m a n y m p r e z e n te m a w k a ż d e j w o ln e j c h w ili b y ł z m u s z o n y ro z d a w a ć a u to g r a fy , bo k a ż d y z u c z e s tn ik ó w m ó g ł od r a z u k s ią ż k ę n a b y ć . P o ż y c z e n ia c h k s. d r A . O f f m a ń s к i — w iz y ta to r ze S z c z e c in a — w y g ło sił r e f e r a t n a t e m a t: W k ła d ks. p r o f. J a n a C h a r y ta ń s k ie g o S J w te o r ię
k a te c h e ty c z n ą w P o lsce. R e f e r a t s ta n o w ił — j a k to o k re ś lił s a m p r e l e
g e n t — p r z e w o d n ik do k s ią ż k i w y d a n e j z o k a z ji J u b ile u s z u P ro f e s o ra . P o r e f e r a c ie m ia ła m ie js c e E u c h a r y s tia s p r a w o w a n a p o d p r z e w o d n ic tw e m ks. p ro f . J u b i l a t a p rz e z k ilk u d z ie s ię c iu k a p ła n ó w . S ło w o B o że w y g ło s ił k s. p ro f. W ła d y s ła w K u b i k S J. P o d k r e ś lił m ię d z y in n y m i j a k w ie le z a w d z ię c z a m y k s ię d z u p ro f. J a n o w i C h a r y ta ń s k ie m u w p e łn ie js z y m ro z u m ie n iu E u c h a ry s tii, d o s trz e g a n iu k o n ie c z n o śc i k s z ta łto w a n ia p o s ta w e u c h a ry s ty c z n y c h , z w ła sz c z a p o s ta w y w s p ó ło f ia ro w a n ia , k tó r a p r z e ja w ia s ię * R e d a k to r e m b iu le ty n u je s t k s . W ła d y s ła w K u b i k S J , W a rs z a w a — K ra k ó w .
w n a ś la d o w a n iu C h ry stu so w e g o p o s łu s z e ń s tw a w o li O jc a i J e g o m iło ś c i B o g a i lu d zi. P o g o d z in n e j p r z e r w ie p rz e z n a c z o n e j n a p o siłe k , p o d c z a s k tó re g o w s z y scy m ie li o k a z ję d o in d y w id u a ln y c h ro z m ó w i k o n ta k tó w , k o n ty n u o w a n o p r o g r a m s y m p o z ju m . K s. d r Z b ig n ie w M a r e k S J w y g ło s ił r e f e r a t n a t e m a t: W k ł a d K s . p ro f. J a n a C h a r y ta ń s k ie g o S J w p r a k ty k ą k a te c h e ty c z n ą w P o lsc e . P r e le g e n t o p a r ł sw ó j r e f e r a t n a o so b isty c h z a p is k a c h śp. K s. P r a ł a t a S t. B i- z u n ia i u k a z a ł w k ła d k s ię d z a J u b i la t a w tw o r z e n ie p ro g r a m u i p o m o cy k a te c h e ty c z n y c h do je g o r e a liz a c ji, z w ła sz c z a c z te ro to m o w e g o p o d r ę c z n ik a
K a te c h iz m R e lig ii K a to lic k ie j. Z a p is k i śp. k s. S t. В i z u n i a u k a z a ły r ó w
n ie ż c a łą d y n a m ik ę o r a z o g ro m n e n a p ię c ia : u p o k o rz e n ia , p o ra ż k i i su k c e s y , ja k i e te j p r a c y to w a rz y s z y ły . D la u c z e s tn ic z ą c y c h w ty m s y m p o z ju m z p e w n o śc ią b y ły to s p r a w y n ie c a łk ie m z n a n e i d la te g o o d c z u w a ło się, że r e f e r a t b y ł o d b ie r a n y z w ie lk im z a in te r e s o w a n ie m i z a a n g a ż o w a n ie m . P o r e f e r a ta c h m ia ły m ie js c e k o m u n ik a ty . P ie r w s z y z n ic h w y g ło sił k s. d r h a b . R . M u r a w s k i S D B n a te m a t p r a c y k s ię d z a J u b i la t a w s e k c ji p ro f e s o ró w k a te c h e ty k i i p e d a g o g ik i. K s. R. M u r a w s k i p o d k re ś lił, że k s. J a n C h a r y ta ń s k i k ie r o w a ł p r a c a m i s e k c ji o d sa m e g o p o c z ą tk u je j is tn ie n ia , c h o c ia ż n ie b y ł je j o f ic ja ln y m p r z e w o d n ic z ą c y m . Z o s ta ł n im w y b r a n y p o d c z a s K o n g re s u T e o lo g ic z n e g o w L u b lin ie w 1984 r. P r o g r a m y s p o tk a ń s e k c ji b y ły z a w sz e d o g łę b n ie p r z e m y śla n e , d o b rz e p rz y g o to w a n e i u w z g lę d n ia ły n a jb a r d z ie j a k tu a l n e te m a ty . D ru g i k o m u n ik a t n a te m a t w k ła d u k s ię d z a J u b i l a t a w sy m p o z ja k a t e c h e ty c z n e o rg a n iz o w a n e w W y ższy m I n s ty tu c ie K a te c h e ty c z n y m w K r a k o w ie o p ra c o w a ła s. S c h o la s ty k a K n a p c z y k O SU — d łu g o le tn ia d y r e k t o r k a W IK -u , a o d c z y ta ła go s. d r M a r g a r ita S o n d e j OSU.
T rz e c i k o m u n ik a t n a te m a t S e m in a r ia d o k to r a n c k ie p r o w a d z o n e p r z e z
K s. p r o f. J a n a C h a r y ta ń s k ie g o w y g ło s iła s. d r M a r g a r ita S o n d e j O SU
u c z e s tn ic z k a ty c h ż e se m in a rió w .
O s ta tn i k o m u n ik a t w y g ło s iła s. m g r H a lin a K o s e l a k — n a t e m a t k a te c h e z y s p e c ja ln e j. P r e le g e n tk a o m ó w iła w ie lk ie z a słu g i k s ię d z a P r o f e s o r a w d z ie d z in ie r o z w o ju z a in te r e s o w a n ia k a te c h e z ą d z ie c i s p e c ja ln e j tr o s k i. P o d k o n ie c u c z e s tn ic y w sp o s ó b s p o n ta n ic z n y w y p o w ia d a li sw o je w s p o m n ie n ia i d z ie lili s ię sw y m i d o ś w ia d c z e n ia m i. K s ią d z p ro f e s o r J a n C h a r y ta ń s k i w y r a z ił s e r d e c z n ą w d z ię c z n o ść i z ło ż y ł w s z y s tk im ży c z e n ia o w o c n e j p ra c y n a n iw ie k a te c h e ty c z n e j. s. M a r g a rita S o n d e j O SU , K r a k ó w II. N O W A „ K O N C E P C JA P R O G R A M U K S Z T A Ł C E N IA O G Ó L N E G O W P O L S K IC H S Z K O Ł A C H ” (N a p o d s ta w ie m a te r ia łó w M in is te r s tw a E d u k a c ji N a ro d o w e j) W y ra ź n ie się d z iś s tw ie rd z a n ie w y s ta rc z a ln o ś ć s y s te m u w y c h o w a w c z e g o w sp ó łc z e s n e j szk o ły w o b e c o c z e k iw a ń i p o tr z e b d z is ie jsz e j doby. S y tu a c ja t a z d a n ie m p rz e d s ta w ic ie li M in is te r s tw a E d u k a c ji N a ro d o w e j n ie m u s i p r o w a d z ić do p e s y m iz m u lecz m o ż e s ta n o w ić p u n k t w y jś c ia r e w iz ji z a s a d d z ia ła n ia szkoły. 1. O gólne w y ty c z n e Z a s a d n ic z y p o s tu la t z m ia n y d o ty c z y r o z u m ie n ia p o ję c ia „ w y k s z ta łc e n ie o g ó ln e ” . D o ty c h c z a so w y sy s te m sz k o ln y b y ł z o rie n to w a n y n ie m a l w y łą c z n ie n a d o s ta rc z e n ie u c z n io m w m o ż liw ie d u ż y m w y m ia r z e k o n k r e tn e j w ie d z y z p o sz c z e g ó ln y c h p rz e d m io tó w . D ą ż o n o d o te g o , a b y p r o g r a m n a u c z a n ia p o
z o s ta w a ł w o d p o w ie d n ie j p r o p o r c ji d o s t a n u w ie d z y w p o szc z e g ó ln y c h d z ie d z in a c h . W k o n s e k w e n c ji w o b e c s ta łe g o w z ro s tu w ie d z y , p r o g r a m n a u c z a n ia s ta w a ł się c o ra z b a rd z ie j p r z e ła d o w a n y i n ie d o o p a n o w a n ia p rz e z w s z y s tk ic h u c z n ió w . O b e c n ie w y s u w a się p o tr z e b ę n o w e g o sp o s o b u p o jm o w a n ia p o ję c ia „ w y k s z ta łc e n ie o g ó ln e ”. N ie w ie d z a n a u k o w a , a le u c z e ń ja k o c z ło w ie k w p r o cesie ro z w o ju m a sta ć się z a s a d n ic z y m p u n k te m o d n ie s ie n ia p rz y k o n s t r u o w a n iu p r o g r a m u i w y z n a c z a n iu tr e ś c i kształcenia·. In a c z e j m ó w ią c , n ie p rz e d m io t, a le p o d m io t m a s ta n o w ić c z y n n ik r o z s trz y g a ją c y w n o w y m sp o so b ie p o jm o w a n ia p o ję c ia „ w y k s z ta łc e n ie o g ó ln e ” .
K o n c e p c ja t a n ie je s t n o w a . P o ja w ia ła się ju ż w la ta c h 70 w n ie m ie c k ie j te o r ii Z ie lie ld e r p la n o ra z w n u r c ie p e d a g o g ik i r e lig ijn e j z o rie n to w a n e j n a c e le n a u c z a n ia i p ro b le m y c z ło w ie k a w n a u c z a n iu . D o d n ia d z is ie jsz e g o w d y d a k ty c e z a c h o d n ie j — r p z y n a jm n ie j w te o r ii — d o b ro , ro z w ó j, p o tr z e b y c z ło w ie k a w y s u w a się n a p ie r w s z e m ie js c e . T re ś c i n a u c z a n ia t r a k t u j e się ja k o c z y n n ik s łu ż e b n y , u ła tw ia ją c y r e a liz a c ję c eló w n a u c z a n ia b io r ą c y c h p o d u w a g ę ro z w ó j je d n o s tk i, a w ię c ce ló w o w y ra ź n y m u k ie r u n k o w a n iu p o d m io to w y m .
W p e d a g o g ic e szk o ły s o c ja lis ty c z n e j m ó w iło się w p r a w d z ie o ta k z w a n y m k ie r u n k o w y m c h a r a k te r z e celó w n a u c z a n ia i p o d p o rz ą d k o w a n iu im tr e ś c i, a le w rz e c z y w is to śc i, n ie c h o d ziło o k s z ta łto w a n ie , w y c h o w a n ie czło w ie k a n a g ru n c ie o b ie k ty w n y c h o g ó ln o lu d z k ic h w a rto ś c i, a le w d u c h u z gó r y p r z y ję te j id eo lo g ii. a. C e l e k s z t a ł c e n i a N o w e r o z u m ie n ie p o ję c ia „ w y k s z ta łc e n ie o g ó ln e ” , p ro w a d z i do r e a l i z a c ji celó w u k ie r u n k o w a n y c h p rz e d e w s z y s tk im n a w y c h o w a n k ó w . R o zw ó j o so b y w y s u w a się n a p ie rw s z e m ie js c e . Z d e c y d o w a n ie p r ó b u j e się o d c h o d z ić o d p ro p e d e u ty c z n e g o , e n c y k lo p e d y c z n e g o w p r o s t w y c h o w a n ia n a rz e c z „ u ż y tk o w e g o ” — p o w ie d z ia łb y m — fo r m a c y jn e g o c h a r a k t e r u p ro g r a m ó w n a u c z a n ia . In a c z e j m ó w ią c , u c z n io w ie p o w in n i o tr z y m a ć ta k ie i ty le w ia d o m o śc i o ra z z d o b y ć z w ią z a n e z n im i u m ie ję tn o ś c i, k tó r e b y im p o m o g ły p rz y g o to w a ć s ię do sa m o d z ie ln e g o i o d p o w ie d z ia ln e g o ży cia . W sz c z e g ó l n o śc i a b y p o tr a f ili:
,,a) o d n a jd y w a ć h a r m o n ię i ró w n o w a g ę w e w n ę tr z n ą (żyć w zg o d zie z s a m y m so b ą), b) w s p ó łis tn ie ć z p rz y r o d n ic z y m ś r o d o w is k ie m n a s z e j p la n e ty (z a m ia s t o b e c n ie d o m in u ją c e j p o s ta w y r a b u n k o w e j e k s p lo a ta c ji za so b ó w n a tu r a ln y c h ) , c) e fe k ty w n ie w s p ó łd z ia ła ć w r a m a c h ró ż n e g o ro d z a ju g ru p i w sp ó ln o t w s k a li m ik ro i m a k ro s p o łe c z n e j (w ro d z im e , m ie js c u p ra c y , sp o łe c z e ń stw ie...), d) k o rz y s ta ć z za so b ó w in f o rm a c y jn y c h n a s z e j c y w iliz a c ji (d o c ie ra ć b e z z b ę d n y c h p rz e s z k ó d do p o tr z e b n y c h in f o r m a c ji) ” . b. P o t r z e b a z a a n g a ż o w a n i a p o d m i o t u w p r o c e s i e w y c h o w a n i a
W s z y s tk ic h w y m ie n io n y c h z a m ie rz e ń n ie d a się o sią g n ą ć , d o p ó k i czło w ie k s a m n ie z a a n g a ż u je się w s p r a w ę w ła s n e g o ro z w o ju . W p rz e c iw n y m w y p a d k u n ie ro z w in ie w p e łn i is tn ie ją c y c h w n im m o żliw o ści. W y m u s z a n ie ro z w o ju z z e w n ą tr z — z g o d n ie z d y d a k ty c z n ą „ s t r a te g ią w y m u s z a n ia ” , w k tó r e j o c e n a sz k o ln a n a le ż y do n a jw a ż n ie js z y c h śro d k ó w n a c is k u — n a n ie w ie le się p rz y d a . N a jw a ż n ie js z ą b o w ie m s iłą n a p ę d o w ą ro z w o ju je s t w y r a s ta ją c a z p o c z u c ia o d p o w ie d z ia ln o ś c i n ie z a w is ła m o ty w a c ja w e w n ę tr z n a . S tą d to w o b e c n y m s y s te m ie s z k o ln y m e le m e n ty „ w y m u s z a n ia ” m u s z ą p o
z o s ta w ić w o k re ś lo n e j ró w n o w a d z e z e le m e n ta m i p o b u d z a n ia i u k ie r u n k o w a n ia ro z w o ju , a b y u c z e ń n ie ty lk o o p a n o w a ł n ie z b ę d n ą w ie d z ę , a le p o d ją ł is to tn e z a d a n ie s to ją c e p rz e d c z ło w ie k ie m , ja k im je s t d ą ż e n ie do in d y w i d u a ln e g o ro z w o ju . T rz e b a z a u w a ż y ć , że ta k n a k r e ś lo n e u k ie r u n k o w a n ie tw o rz e n ia s y s te m u sz k o ln e g o i p ro g r a m ó w s p r z y ja w sp o só b z a s a d n ic z y o s ią g a n iu ce ló w w y c h o w a n ia re lig ijn e g o . N ie d a się b o w ie m o sią g a ć d o jrz a ło ś c i w ia r y , d o c h o d z ić do o so b o w eg o s p o tk a n ia , w ię z i z B o g ie m n a d ro d z e w y łą c z n e g o p o d a w a n ia i p r z y s w a ja n ia w ie d z y . C z ło w ie k m u s i s a m u ś w ia d o m ić so b ie w e z w a n ie s k ie ro w a n e do n ieg o p rz e z B o g a, z ro z u m ie ć je , p rz y ją ć i z d e c y d o w a ć się n a ro z w ó j w so b ie ty c h w a rto ś c i, w k tó r e w y p o sa ż y ł c z ło w ie k a B óg S tw o rz y c ie l, B óg o b ja w ia ją c y się c z ło w ie k o w i.
c. S k u t k i „ z a w y ż o n y c h ” p r o g r a m ó w
Z w ró ć m y p o n a d to u w a g ę , że k a ż d y c z ło w ie k m o ż e ro z w in ą ć ty lk o o k r e ślo n y p o te n c ja ł sw o ic h m o żiw o ści. N ie w sz y sc y m a ją je je d n a k o w e . L u d z ie ró ż n ią się z a k re s e m sw y ch zd o ln o ści. S tą d m o ż e z a is tn ie ć w ie le n ie k o r z y s tn y c h s y tu a c ji w w y p a d k u w y s u w a n ia n a p ie r w s z e m ie js c e in t e r e s u w ie dzy. O to o n e : a) g d y p r o g r a m p rz e k r a c z a m o ż liw o śc i u c z n ia , tr z e b a u c z n ia D rz e su n ą ć n a n iż s z y szc z e b e l a lb o s tw a r z a ć f ik c ję e d u k a c y jn ą n ie o d p o w ia d a ją c ą p r a w dzie. b) z a w y ż o n y p r o g r a m s p r z y ja ro d z e n iu się n ie w ia r y w sie b ie , z n ie c h ę c e n ia , p o c z u c ia z a g ro ż e n ia lu b p o s ta w y u c ie c z k i o d sąk o ły ;
c) p rz e ła d o w a n y p ro g r a m z m u s z a do z a a n g a ż o w a n ia c a łe j e n e rg ii, a w ó w c z a s b r a k je j w r e a liz o w a n iu a k ty w n o ś c i ż y c io w e j n a in n y c h p o la c h ;
d) p r o g r a m ro z b u d o w a n y p o w o d u je , że p o w ię k s z a się lic z b a u c z n ió w , k tó r z y go n ie re a liz u ją . Z k o lei p r o g r a m o g ra n ic z a n y o b n iż a p o z io m n a u c z a n ia w szk o le. I je d n o i d r u g ie je s t n ie k o r z y s tn e .
S tą d m u s i n a s tą p ić in n e ro z w ią z a n ie . P o w in n y is tn ie ć do w y b o r u co n a jm n ie j d w a ró ż n e p ro g r a m y d la r e a liz a c ji d a n e g o p r z e d m io tu , k tó r e j e d n a k b y ły b y z g o d n e z o g ó ln ą k o n c e p c ją k s z ta łc e n ia . P o w in n y o n e b y ć o tw a r t e n a m o d e r n iz a c ję , a le i d a w a ć n a u c z y c ie lo w i m o ż liw o ść w y b o ru w z a le ż n o śc i od m o ż liw o śc i u c z n ió w i od o s o b isty c h p r e f e r e n c ji i d a n y c h n a u c z y c ie la . T y lk o w ta k im w y p a d k u z a s a d a p o d m io to w o śc i n a u c z y c ie la i u c z n ia b ę d z ie u rz e c z y w is tn ia n a w p ra k ty c e .
(T e s a m e w y ty c z n e o d n o sz ą się do p o d rę c z n ik ó w ).
W a rto tu t a j n a d m ie n ić , że P r o g r a m R a m o w y K a te c h iz a c ji i S zczeg ó ło w e S c h e m a ty P r o g r a m u od p rz e s z ło 20 la t w z n a c z n y m s to p n iu t e o s ta tn ie p o s tu la ty u w z g lę d n ia ją , z w ła sz c z a że is tn ie je m o żliw o ść tw o r z e n ia n o w y c h s c h e m a tó w szczeg ó ło w y ch , b y le m ia ły o n e n a u w a d z e d o b ro u c z n ia , jeg o ro z w ó j w w ie rz e i te m u c e lo w i p rz y p o r z ą d k o w y w a ły tr e ś c i n a u c z a n ia zg o d n ie z w y ty c z n y m i P r o g r a m u R a m o w e g o . T w o r z e n ie a lte r n a ty w n y c h p r o g r a m ó w n a u c z a n ia w y m a g a je d n a k o k r e ś le n ia m in im u m p ro g ra m o w e g o p rz e z M in is tr a E d u k a c ji N a ro d o w e j, czy p rz e z K o m is ję K a te c h e ty c z n ą E p is k o p a tu — w o d n ie s ie n iu do k a te c h iz a c ji. 2. W y ty c z n e szczeg ó ło w e W o k r e s ie n a u c z a n ia p o c z ą tk o w e g o d ą ż y się d o sp o w o d o w a n ia , a b y p ie rw s z e , a w ię c n a jg łę b ie j z a p a d a ją c e w c z ło w ie k u d o ś w ia d c z e n ia szk o ły , b y ły d o św ia d c z e n ie m m ie js c a i c zasu , w k tó r y m w s p ó ln ie z in n y m i i w d ia lo g u z n a u c z y c ie le m w z r a s ta się p rz e z n a b y w a n ie n o w y c h w ia d o m o ś c i i u m ie ję tn o ś c i, a n ie ‘ z a p o b ie g a o s to p n ie w d z ie n n ic z k u .
a s to p ie ń sz k o ln y m a p o ja w ić się p o w o li w r a z z w y o d rę b n ie n ie m le k c ji i p rz e d m io tó w . D o k o ń c a I I I k la s y sto p ie ń m a p e łn ić ty lk o f u n k c ję u z u p e łn ia ją c ą . N ic w ię c d z ie n w e g o , że d o p ie ro w d r u g im r o k u n a u c z a n ia z a m ie rz a się w p ro w a d z a ć s y s te m k la s o w o - le k c y jn y d o n a u c z a n ia i to n ie w p e łn y m w y m ia rz e . O d IV k la s y w z w y ż ta k ż e n ie z a m ie rz a się re a liz o w a ć p ro g r a m u n a u c z a n ia ty lk o s y s te m e m k la s o w o -le k c y jn y m . P r o p o n u je się w p ro w a d z a ć do p la n u p ra c y sz k o ły p r a c ę w ró ż n e g o r o d z a ju g r u p a c h z ró ż n ic o w a n y c h w ie kow o, a n a w e t s k u p ia ją c y c h u c z n ió w z ró ż n y c h k la s czy ró ż n y c h szkół. C h c ą c u z y sk a ć p ro m o c ję , u c z n io w ie p o w in n i o tr z y m a ć sto p ie ń z p rz e d m io tów7 n a u c z a n y c h sy s te m e m k la s o w o - le k c y jn y m i z a lic z e n ie z p r a c w y k o n y w a n y c h w g ru p a c h . W te j s y tu a c ji w z ro ś n ie r o la w y c h o w a w c y k la s o w e g i, k tó ry b ę d z ie c z u w a ł n a d c a ło ś c io w ą r e a liz a c ją z a d a ń d y d a k ty c z n y c h i w y c h o w a w c z y c h w o d n ie s ie n iu do d a n e j g ru p y k la s o w e j u c z n ió w . N ie w d a ją c się w o m a w ia n ie d a ls z y c h sz c z eg ó ło w y ch d a n y c h o d n o ś n ie d o p r o g r a m u sz k ó ł p o n a d p o d s ta w o w y c h , tr z e b a je d y n ie z a u a ż y ć , że w e / wTsz y s tk ic h ty p a c h sz k ó ł z a m ie rz a s ię re a liz o w a ć k s z ta łc e n ie o g ó ln e — z ty m , że w sz k o ła c h z a w o d o w y c h je d n o c z e ś n ie b ę d z ie p ro w a d z o n e k s z ta ł c e n ie z a w o d o w e . W te c h n ik a c h i lic e a c h z a w o d o w y c h ró w n ie ż b ę d z ie p r o w a d z o n e k s z ta łc e n ie z a w o d o w e o ra z e r u d y c y jn e i k ie r u n k o w e z w ią z a n e z p rz y s z ły m k ie r u n k ie m s tu d ió w . W re s z c ie w lic e a c h o g ó ln o k s z ta łą c y c h m a m ie ć m ie js c e k s z ta łc e n ie e r u d y c y jn e i k ie r u n k o w e .
O g ó ln ie m ó w ią c n o w a p ro p o z y c ja k o n c e p c ji p ro g r a m u m a na· w z g lę d z ie p rz e d e w s z y s tk im is to tn e w a rto ś c i, ta k i e j a k d o jr z a ły czło w ie k , o d p o w ie d z ia ln y u c z e s tn ik ży cia sp o łeczn eg o , c z ło w ie k z a tr o s k a n y o śro d o w is k o p r z y ro d n ic z e , w re s z c ie c z ło w ie k n ie ty le p o s ia d a ją c y e n c y k lo p e d y c z n ą w ie d z ę , ile u m ie ją c y s z y b k o d o tr z e ć d o ź ró d e ł in f o r m a c ji i s k o rz y s ta ć z n ic h w k a ż d e j ż y c io w e j s y tu a c ji. N o w a k o n c e p c ja z a k ła d a d u ż ą d y n a m ik ę , m o ż liw o ść k o re k t, z m ia n , p o s ta w ę tw ó rc z ą n a u c z y c ie la i s tw a r z a ta k ż e d u ż e m o ż liw o śc i ro z w o jo w e d la u c z n ia . S z c z e g ó ln e s z a n s e d la re a liz a c ji c eló w te j n o w e j k o n c e p c ji k s z ta łc e n ia o g ó ln eg o s tw a r z a p o w ró t le k c ji re lig ii d o sz k ó ł ró ż n y c h ty p ó w . N ie m o ż n a b o w ie m m ó w ić o w y k s z ta łc e n iu o g ó ln y m c z ło w ie k a w o d e r w a n iu od w a rto ś c i, k tó r e n ie s ie z s o b ą re lig ia . ks. W ła d y s ła w K u b i k S J , W a r s z a w a — K r a k ó w II I . W S P R A W IE P R Z Y G O T O W A N IA K A T E C H E T Ó W C h cąc m ó w ić o p r o g r a m ie p rz y g o to w a n ia k a te c h tó w , tr z e b a w y jś ć od p o ję c ia k a te c h e z y . P o d a je je O g ó ln a I n s tr u k c j a K a te c h e ty c z n a : „ K a te c h e z ą tr z e b a n a z w a ć tę_ fo r m ę d z ia ła ln o ś c i k o ś c ie ln e j, k tó r a p ro w a d z i z a ró w n o w s p ó ln o tę j a k i p o szc z e g ó ln y c h w ie r n y c h do o sią g n ię c ia d o jr z a ło ś c i w w ie rz e . (...) D la k a ż d e g o c z ło w ie k a , k tó re g o u m y s ł o tw a r t y je s t n a o rę d z ie e w a n g e lic z n e , k a te c h e z a s ta n o w i ś ro d e k sz c z e g ó ln ie sk u te c z n y do z ro z u m ie n ia w e w ła s n y m ży c iu p la n u B ożego i p o s z u k iw a n ia o s ta te c z n e g o se n s u e g z y s te n c ji i h is to r ii ta k , że życie p o sz c z e g ó ln y c h lu d z i o ra z sp o łe c z n o śc i w id z ia n e je s t w , ś w ie tle k r ó le s tw a B ożego, p o d p o rz ą d k o w u ją c się je g o w y m a g a n io m i p o z n a w a ln a s ta je się ta je m n ic a K o śc io ła ja k o w s p ó ln o ta ty ch , k tó r z y w ie r z ą w E w a n g e lię ” (n r 21). Z a te m k a te c h e ta n ie m o ż e b y ć ty lk o n a u c z y c ie le m , k tó r y s t a je p rz e d g ru p ą „ n ie o ś w ie c o n y c h ” lu d z i i m a im do z a k o m u n ik o w a n ia o k re ś lo n e i n f o rm a c je . K a te c h e ta je s t ś w ia d k ie m w e w s p ó ln o c ie w ia r y ra z e m z c a łą w s p ó ln o tą p o d ą ż a tą s a m ą d ro g ą w k ie r u n k u c o ra z p e łn ie js z e g o s p o tk a n ia się z o so b ą B oga. J e s t je d n a k w te j w s p ó ln o c ie p rz e w o d n ik ie m , a le ra z e m z c a łą w s p ó ln o tą id z ie , sz u k a i d o jr z e w a w w ie rz e .
S k o ro je s t p rz e w o d n ik ie m i ś w ia d k ie m m u s i b y ć p rz y g o to w a n y . P r o g r a m te g o p rz y g o to w a n ia w sp o só b z w ię z ły , a le z a ra z e m b a rd z o is to tn y i słu sz n y p o d a je O g ó ln a I n s tr u k c ja K a te c h e ty c z n a z r o k u 1971 w ro z d z ia le I I I części V I.
1. P rogram p rzygotow an ia k a tech etó w
W y ty c z n e p r o g r a m u p rz y g o to w a n ia k a te c h e tó w w s e n s ie z a s a d n ic z y m d o ty c z ą c z te re c h d z ie d z in i od r a z u m o ż n a p o w ie d z ie ć , że w y ty c z n e I n s t r u k c ji n ie p o z o s ta ją w s p rz e c z n ś c i z w y m a g a n ia m i M in is te r s tw a E d u k a c ji w z a k re s ie k s z ta łc e n ia n a u c z y c ie li.
a. N a jp ie r w m a się n a u w a d z e w ie d z ę k a te c h e ty . Z z a k r e s u w ie d z y r e lig ijn e j p rz y s z ły k a te c h e ta m a p o z n a ć z d ro w e d z ie d z ic tw o d o k tr y n a ln e , „ k tó r e m a z a w sz e o b ją ć a d e k w a tn e p o z n a n ie n a u k i k a to lic k ie j i s ię g n ą ć p o z io m u te o lo g ii tr a k to w a n e j n a u k o w o w w y ż sz y c h in s ty tu ta c h k a te c h e ty c z n y c h . J a k b y d u s z ą c a łe j t e j f o r m a c ji m a b y ć P is m o ś w ię te ” (n r 112). Z c y to w a n y c h słó w ja s n o w y n ik a , że k a te c h e ta p o w in ie n o tr z y m a ć g r u n to w n e w y k s z ta łc e n ie w z a k re s ie tr e ś c i n a u c z a n ia . N ie m o ż e to b y ć je d n a k p rz y g o to w a n ie ty lk o o g ó ln e. T a s a m a I n s tr u k c j a w części V p o s t u l u j e k a te c h e z ę d o s to s o w a n ą d o w ie k u , to z n a c z y p rz e z n a c z o n ą d la ró ż n y c h g r u p s p o łe c z n y c h i g r u p w ie k o w y c h . S tą d to n a u c z y c ie l re lig ii m u s i p o z n a ć tr e ś ć n a u c z a n ia re lig ii p rz e z n a c z o n ą n a ró ż n e e ta p y k a te c h iz a c ji. N ie w y s ta r c z y b y ć s p e c ja lis tą w z a k re s ie te j czy in n e j te o lo g ic z n e j d y s c y p lin y n a u k o w e j. P rz y s z ły n a u c z y c ie l r e lig ii m u s i z n a ć p r o g r a m i m a t e r i a y s ł u ż ą c e je g o r e a liz a c ji w z a k re s ie k a te c h e z y w m ło d sz y m (kl. I— II I) i ś r e d n im w ie k u sz k o ln y m (kl. IV —V III) o r a z k a te c h e z y m ło d z ie ż o w e j, a ta k ż e i w z a k r e s ie k a te c h e z y d o ro sły c h . W tr e ś ć w y z n a c z o n ą p r o g r a m e m w ła d z e o ś w ia to w e n ie p o w in n y in g e ro w a ć . Z a tr e ś ć p rz e k a z u O rę d z ia Z b a w ie n ia je s t w y łą c z n ie o d p o w ie d z ia ln y K o śció ł. N a to m ia s t w p e w n y m z a k re s ie za d a ls z e p u n k ty p r o g r a m u k s z t a ł c e n ia k a te c h e tó w m o g ą się p o c z u w a ć d o o d p o w ie d z ia ln o śc i ta k ż e w ła d z e o św ia to w e . C h o d zi m ia n o w ic ie o p rz y g o to w a n ie w z a k re s ie p s y c h o lo g ii i so c jo lo g ii w y c h o w a n ia p e d a g o g ik i i d y d a k ty k i o g ó ln ej o ra z w p r o w a d z a n ia do p r a k t y k i n a u c z a n ia . b. K o le jn y p u n k t p ro g r a m u d o ty c z y w ie d z y n a te m a t c z ło w ie k a . R o z p o c z n ijm y z n o w u o d O g ó ln e j I n s t r u k c j i K a te c h e ty c z n e j. C z y ta m y w n ie j : „w k a ż d y m w y p a d k u k a te c h e ta w in ie n p rz y s w o ić so b ie w ie d z ę r e lig ijn ą w ta k i m s to p n iu , że b y m ó g ł n ie ty lk o p rz e k a z a ć p o p ra w n ie O rę d z ie E w a n g e lic z n e , le c z p o n a d to p rz y g o to w a ć d z ie c i n a p rz y ję c ie te g o O rę d z ia w sp o só b c z y n n y o ra z u m ie ć u s ta lić , co n a d ro d z e d u c h o w e j osób k a te c h iz o w a - n y c h je s t z g o d n e z w i a r ą ” (n r 112).
J e ś li k a te c h e ta m a s p e łn ić w y z n a c z o n e m u z a d a n ie p rz y g o to w a n ia d z ie ci d o p rz y ję c ia O rę d z ia B ożego m u s i z a te m z n a ć d ziec k o , czy w o g ó le k a - te c h iz o w a n e g o , a w ię c je g o u w a r u n k o w a n ia p sy c h ic z n e i śro d o w is k o w e . W ty m p o m a g a s tu d iu m p sy c h o lo g ii, d o k ła d n ie j m ó w ią c p sy c h o lo g ii ro z w o jo w e j ( e w e n tu a ln ie w y b ra n y c h e le m e n tó w p sy c h o lo g ii oso b o w o ści) o ra z so cjo lo g ii w y c h o w a n ia . Z n a jo m o ść ty c h d w u d z ie d z in w ie d z y je s t k o n ie c z n a , a b y k a te c h e ta m ó g ł się z o rie n to w a ć , ja k i z a k re s tr e ś c i O rę d z ia B ożego je s t u c z e ń w s ta n ie z ro z u m ie ć i p rz y ją ć . S p e c y fik a ro z w o jo w a i c h a r a k t e r ś r o d o w is k a z je g o p ro b le m a m i w sp o só b z a s a d n ic z y w p ły w a ją n a s to s u n e k u c z n ia do p o d a w a n y c h m u tr e ś c i. B ez g łę b sz e g o w n ik n ię c ia w s y tu a c ję o so b o w ą i ś r o d o w is k o w ą d z ie c k a k a te c h e ta n ie o d k ry je , co w ż y c iu k a te c h iz o - w a n y eh j e s t z g o d n e z w ia rą . c. T rz e c i p u n k t p ro g r a m u p rz y g o to w a n ia k a te c h e tó w d o ty c z y w ied zy p e d a g o g ic z n e j i d y d a k ty c z n e j. W c y to w a n y m w y żej f r a g m e n c ie I n s tr u k c j i m ó w i się ta k ż e , ze k a te c h e ta m a u ła tw ić u c z n io w i p rz y ję c ie tr e ś c i r e l i g i j
n e j w sp o só b c z y n n y . N ie w y p e łn i je d n a k te g o z a d a n ia b e z z a z n a jo m ie n ia się z p o d s ta w o w y m i p o ję c ia m i z z a k r e s u p e d a g o g ik i o g ó ln e j i d y d a k ty k i. N a u c z y c ie l re lig ii m u s i p r z e d e w s z y s tk im z a p o z n a ć się z te o r ią p ro c e s u n a u c z a n ia —u c z e n ia się o ra z p ro c e s u w y c h o w a n ia z u w z g lę d n ie n ie m je d n a k
sp e c y fik i k a te c h e z y u w a r u n k o w a n e j sa m y m p o ję c ie m k a te c h e z y j a k i je j ś c iśle o k re ś lo n y m c e le m o g ó ln y m i c e la m i szczeg ó ło w y m i.
d. W reszcie, tr z e b a u czy ć p rz y s z łe g o k a te c h e tę p rz e z w p ro w a d z e n ie go do p r a k ty k i. T e n d z ia ł m a b y ć re a liz o w a n y g łó w n ie w te r e n ie . N ależy n a w ią z a ć k o n t a k t z o k re ś lo n ą sz k o łą czy s z k o ła m i, w k tó r e j k a te c h iz u ją w y tr a w n i k a te c h e c i. P o d ic h k o n tr o lą — a ta k ż e d o r a ź n ą k o n tr o lą p raco w '- n ik ó w a k a d e m ic k ic h k a te c h e ty k i, czy w iz y ta to ró w d ie c e z ja ln y c h — p o w in n i s tu d e n c i k a te c h e ty k i h o s p ito w a ć le k c je re lig ii i p r z y n a jm n ie j w m in im a l n y m z a k re s ie j e p ro w a d z ić .
F o s tu la t p r a k ty k i a k c e n t u je O g ó ln a I n s tr u k c ja K a te c h e ty c z n a n ie ja k o n a ró w n i z te o r ią , c z y ta m y w n ie j : „ n a le ż y p o ło ż y ć w ię k sz y n a c is k b a rd z ie j n a ć w ic z e n ia p r a k ty c z n e n iż n a d o k s z ta łc e n ie te o r e ty c z n e w z a k re s ie p e d a gogii. J e d n a k ż e m im o w sz y stk o k o n ie c z n a je s t r ó w n ie ż f o r m a c ja te o r e ty c z n a d la u d z ie la n ia k a te c h e c ie po m o cy , b y s p o tk a ł się o d p o w ie d n io z ró ż n y m i s y ta c ja m i, d la u n ik n ię c ia fo r m y e m p iry c z n e j w p rz e k a z y w a n iu k a te c h e z y , d la z ro z u m ie n ia z m ia n , ja k ie z a c h o d z ą w z a k r e s ie w y c h o w a n ia , d la o d p o w ie d n ie g o p o k ie r o w a n ia p rz y s z łą p ra c ą . P o p o d a n e j w y ż e j p r e z e n ta c ji z a g a d n ie n ia m o ż e m y s y n te ty c z n ie z e s ta w ić p rz e d m io ty , z k tó r y m i — z g o d n ie z w y m a g a n ia m i M in is te rs tw a E d u k a c ji — p o w in n i z a p o z n a ć się s tu d e n c i z a m ie rz a ją c y p o d ją ć k a te c h iz a c ję w szk o le : ad . a. W z a k re s ie tr e ś c i n a u c z a n ia w y m a g a n a je s t: — z n a jo m o ść d o k tr y n y c h rz e ś c ija ń s k ie j n a p o z io m ie W y ższy ch I n s ty tu tó w K a te c h e ty c z n y c h ; — z n a jo m o ść p ro g r a m ó w i te m a ty k i w z a k r e s ie k a te c h e z y p rz e d s z k o ln e j i w c z e sn o sz k o ln e j, k a te c h e z y w ś r e d n im w ie k u sz k o ln y m , k a te c h e z y m ło d zież o w ej (i e w e n tu a ln ie k a te c h e z y d o ro s ły c h , je ś li t a k ą m a j ą p ro w a d z ić n a te r e n ie p a r a f ii) . a d . b. W z a k r e s ie p o z n a n ia d z ie c k a i jeg o u w a r u n k o w a ń p o w in n i p o z n a ć : — w y b r a n e z a g a d n ie n ia z z a k re s u so c jo lo g ii w y c h o w a n ia i p sy c h o lo g ii, z w ła szcza p s y c h o lo g ii ro z w o jo w e j ( J e s t to tzw . a n tr o p o lo g ia k a te c h e ty c z n a ). ad . c. Z z a k r e s u p e d a g o g ik i i d y d a k ty k i w y m a g a się z n a jo m o ś c i: — d y d a k ty k i o g ó ln e j i d y d a k ty k i k a te c h e ty c z n e j; — szczeg ó ło w ej m e to d y k i k a te c h e z y . a d . d. W p r a k t y k ę p r a c y k a te c h iz a c y jn e j w in n y w p ro w a d z a ć : — h o s p ita c je i p r o w a d z e n ie le k c ji re lig ii.
2. R e a liz a c ja p ro g r a m u p rz y g o to w a n ia k a te c h e tó w
P o w s ta je p y ta n ie , o ile z a p re z e n to w a n y p r o g r a m je s t re a liz o w a n y w w y ższy ch u c z e ln ia c h k a to lic k ic h ?
M ogę s tw ie rd z ić , że d o k ła d n ie w e d łu g o m ó w io n e g o w y ż e j p ro g r a m u od k il k u n a s t u l a t p rz e b ie g a s tu d iu m k a te c h e ty k i w A k a d e m ii T eo lo g ii K a to lic k ie j.
S tu d e n c i s ta c jo n a r n i (a w ię c n ie ci, k tó r z y s tu d iu j ą zao czn ie) p r z e z 4 la ta k s z ta łc ą się w z a k re s ie te o lo g ii o g ó ln e j, a n a r o k u 5. i 6. r e a liz u ją o m ó w io n y p r o g r a m w w y m ia r z e 22 g o d z in ty g o d n io w o , z ty m że w p ro g r a m ie p r z e w id z ia n e są n a d to p rz e d m io ty s p e c ja lis ty c z n e , j a k : B ib lia i litu r g ia w k a te c h e z ie , w y c h o w a n ie m o r a ln e w k a te c h e z ie , k a te c h e ty k a p o ró w n a w c z a , k a te c h e ty k a s p e c ja ln a i d y d a k ty k a śro d k ó w a u d io w iz u a ln y c h . P o n a p is a n iu p ra c y lic e n c ja c k ie j o tr z y m u ją d y p lo m li c e n c ja ta te o lo g ii w z a k re s ie k a t e c h e ty k i.
N a in n y c h u c z e ln ia c h k a to lic k ic h z a g a d n ie n ie p ro g r a m u k s z ta łc e n ia k a te c h e tó w p r z e d s ta w ia się w b a rd z o o g ó ln y c h z a ry s a c h n a s tę p u ją c o :
a d . a. P o d a je s ię s tu d e n to m o b s z e r n ą w ie d z ę z z a k re s u d o k tr y n y k a t o lic k ie j, a le n a jc z ę ś c ie j n ie w p ro w a d z a się ic h szczeg ó ło w o w p ro g ra m y , k a te c h e z y i w tr e ś c i p rz e z n a c z o n e n a p o szczeg ó ln e e ta p y k a te c h iz a c ji.
ad . b. S tu d e n c i o tr z y m u ją w s to s u n k o w o w ą s k im z a k re s ie in f o r m a c je z d z ie d z in y p sy c h o lo g ii ro z w o jo w e j i so c jo lo g ii w y c h o w a n ia .
a d . c. B a rd z o o g ó ln ie w p ro w a d z a się ic h ta k ż e w z a g a d n ie n ia z z a k r e s u p e d a g o g ik i i d y d a k ty k i o g ó ln ej, p o ś w ię c a ją c n a jw ię c e j u w a g i sz czeg ó ło
w y m m e to d o m n a u c z a n ia . ad. d. W ą tp liw o ś ć b u d z i ta k ż e tr o s k a o k s z ta łc e n ie w z a k re s ie p r a k t y k i k a te c h e ty c z n e j. ks. W ła d y s ła w K u b i k S J , W a r s z a w a — K r a k ó w IV . P E R M A N E N T N E D O K S Z T A Ł C A N IE K A T E C H E T Ó W P r o p o n u ją c t a k i czy in n y ro d z a j d o k s z ta łc a n ia k a te c h e tó w , n a le ż y w y jś ć o d a k tu a l n e j s y tu a c ji w z a k re s ie d o k s z ta łc a n ia n a u c z y c ie li. 1. D o k s z ta łc a n ie n a u c z y c ie li O b o k K u r a to r iu m O św ia ty , k tó r e p o s ia d a s w o je d e le g a tu r y w p o sz c z e g ó ln y c h r e jo n a c h w ie lk ic h m ia s t, is tn ie ją tz w . W o je w ó d z k ie O śro d k i M e to d y c z n e , k tó r e z a t r u d n i a j ą s p e c ja ln y c h n a u c z y c ie li, tz w . d o ra d c ó w m e to d y c z n y c h . D o ra d c a m e to d y c z n y ro z ta c z a o p ie k ę n a d z e sp o łe m s a m o k s z ta łc e n io w y m o k re ś lo n e j g ru p y n a u c z y c ie li. Co to j e s t z e sp ó ł sa m o k s z ta łc e n io w y ? D o z e sp o łu s a m o k s z ta łc e n io w e g o n a le ż ą n a u c z y c ie le k ilk u sz k ó ł n a j b l i żej ze s o b ą są s ia d u ją c y c h . W je d n e j z ty c h sz k ó ł d o ra d c a m e to d y c z n y m a m ie ć s w o ją p ra c o w n ię , m ie js c e s ta łe j p ra c y , o d p o w ie d n i g a b in e t (sa lę s z k o l n ą w y p o s a ż o n ą w te c h n ic z n e ś ro d k i n a u c z a n ia itp .), w k tó r y m m ó g łb y p r z y j m o w a ć n a u c z y c ie li z w y z n a c z o n e g o m u z e sp o łu czy o rg a n iz o w a ć d la n ic h s p o tk a n ia . J a k i e s ą z a d a n ia d o ra d c y m e to d y c z n e g o ? a. P r z e d e w s z y s tk im d o ra d c a m e to d y c z n y m a b y ć d o d y sp o z y c ji n a u c z y c ie li d a n e g o z e sp o łu s a m o k sz ta łc e n io w e g o . O d c h o d z i się o b e c n ie od z w y c z a j u n a r z u c a n ia f o r m d o k s z ta łc a n ia , a d ą ż y się d o teg o , b y n a u c z y c ie le w z a le ż n o śc i od p o tr z e b i ro d z ą c y c h się p ro b le m ó w w y c h o w a w c z y c h i d y d a k ty c z n y c h s z u k a li p o m o cy w ic h ro z w ią z y w a n iu u s p e c ja lis ty z w a n e g o d o ra d c ą m e to d y c z n y m . D o ra d c a m e to d y c z n y n ie je s t w iz y ta to re m , à n i n ie h o s p itu je le k c ji. P r a w o do h o s p ita c ji m a d y r e k to r szk o ły (ra z n a 5 l a t o d b y w a się w iz y ta c ja z r a m ie n ia K u r a to r iu m O św ia ty ). D y re k to r m a ta k ż e p ra w o do tz w . h o s p i ta c ji in s tr u k ta ż o w e j, tz n . b e z p o ś re d n io po h o s p ito w a n e j le k c ji m o że r o z m a w ia ć z n a u c z y c ie le m , z w ła sz c z a z n a u c z y c ie le m m ło d y m , u d z ie la ć m u r a d , p ro p o n o w a ć k o r e k t u r ę p e w n y c h z a ję ć itp . (W n ie k tó r y c h s z k o ła c h s ą w y z n a c z e n i n a u c z y c ie le , k tó r z y p r z y jm u ją s tu d e n tó w p e d a g o g ik i n a h o s p ita c ję le k c ji. P o d ic h k ie r u n k ie m s tu d e n c i p ro w a d z ą ta k ż e le k c je . C i n a u c z y c ie le są w y ję c i sp o d p r a w a h o s p ita c ji ze s tro n y d y re k to ra ). b. D o ra d c a m e to d y c z n y m o że ta k ż e o rg a n iz o w a ć s p o tk a n ia całe g o s a m o k s z ta łc e n io w e g o z e sp o łu n a u c z y c ie li (c z ę s to tliw o ść s p o tk a ń n ie j e s t ś c iśle o k re ś lo n a ). N a tr e ś ć s p o tk a n ia m a się s k ła d a ć p ro w a d z o n a le k c ja p rz e z s a m eg o d o ra d c ę m e to d y c z n e g o , a lb o p rz e z o so b ę z a p ro s z o n ą p rz e z n ie g o , w z g lę d n ie w y z n a c z o n ą . N a f u n d a m e n c ie p rz e p r o w a d z o n e j le k c ji m o ż e b y ć p ro w a d z o n a d y s k u s ja , k tó r ą o n s a m m o ż e u z u p e łn ia ć d o d a tk o w y m w y k ła
d e m , w z g lę d n ie m o że p o w ie rz a ć p e w n e te m a ty d o o p r a c o w a n ia k o m u ś z n a u c z y c ie li d a n e g o z e sp o łu . O c z y w iśc ie z c h w ilą o g ło s z e n ia p rz e z d o ra d c ę m e to d y c z n e g o te r m i n u s p o tk a n ia z e sp o łu sa m o k s z ta łc e n io w e g o o b ecn o ść d a n e
go z e sp o łu je s t o b o w ią z k o w a .
2. D ok ształcan ie k a tech etó w
P r o b le m d o k s z ta łc a n ia k a te c h e tó w w y n ik a z p o s tu la tu z a w a rte g o ju ż w O g ó ln e j I n s tr u k c j i K a te c h e ty c z n e j z 1971 ro k u . P o św ię c a s ię w n ie j te m u z a g a d n ie n iu c a ły ro z d z ia ł I I I części V I. Is to tę p r o b le m u u jm u je n r 108, k tó ry c y tu je m y , d o s ło w n ie : „ D o b ra f o r m a c ja k a te c h e tó w m u s i w y p rz e d z a ć o d n o w ę te k s tó w i s o lid n ie js z ą o rg a n iz a c ję p rz e k a z y w a n ia k a te c h e z y . N a p ie r w s z y m m ie js c u n a le ż y się z a tro sz c z y ć o fo r m a c ję ty c h , k tó rz y p ro w a d z ą d z ia ła ln o ś ć k a te c h e ty c z n ą o b e jm u ją c ą s w y m z a się g ie m c a ły k r a j . T ro s k a o te s p r a w y sp o c z y w a n a K o n f e r e n c ja c h B is k u p ic h . J e d n a k ż e f o r m a c ja osób k ie r u ją c y c h p o c z y n a n ia m i k a te c h e ty c z n y m i w s k a li k r a jo w e j p o w in n a się z k o le i p rz e d łu ż a ć w f o r m a c ji o sób p ro w a d z ą c y c h d z ia ła ln o ś ć k a te c h e ty c z n ą n a te T e n ie r e g io n u i d ie c e z ji. O w sz e m , m a b y ć ja k b y je j n a
tu r a ln y m u z u p e łn ie n ie m i k o n ty n u a c ją . T o d r u g ie z a d a n ie n a le ż y d o K o n fe r e n c ji B is k u p ic h r e g io n a ln y c h , g d y ta k i e is tn ie ją lu b do p o szcz e g ó ln y c h b i s k u p ó w ” .
W I n s tr u k c ji w y ró ż n ia się w y r a ź n ie d o k s z ta łc a n ie w s k a li k r a jo w e j i w p o szcz e g ó ln y c h re g io n a c h o ra z p rz y w ią z u je się w ię k s z e z n a c z e n ie d o f o r m a c ji k a te c h e tó w n iż d o s a m e j o d n o w y te k s tó w i o r g a n iz a c ji p rz e k a z y w a n ia k a te c h e z y . J a k p r z e d s ta w ia się t a s p r a w a w n a s z y m K o śc ie le lo k a ln y m ? a. P ie r w s z ą z f o r m d o k s z ta łc a n ia k a te c h e tó w n a s k a lę k r a j o w ą są o g ó l n o p o ls k ie k u rs y k a te c h e ty c z n e . B io rą w n ic h u d z ia ł o d p o w ie d z ia ln i za k a te c h e z ę z p o sz c z e g ó ln y c h d ie c e z ji. Z n a c z e n ie ty c h k u rs ó w je s t n ie w ą tp liw ie d u ż e , a le ic h w p ły w m ó g łb y b y ć z n a c z n ie w ię k sz y , g d y b y m a te r ia ły z ty c h k u rs ó w b y ły u d o s tę p n ia n e d r u k ie m w s z y s tk im k a te c h e to m w P o lsc e . O tę s p r a w ę n a le ż a ło b y s ię z a tro szczy ć.
b. I n n ą z f o r m d o k s z ta łc a n ia k a te c h e tó w , k tó r ą tr z e b a n a d a l p o d tr z y m y w a ć są d ie c e z ja ln e s p o tk a n ia w s z y s tk ic h k a te c h e tó w p rz e d ro z p o c z ę c ie m r o k u szk o ln eg o . Z w y k le n a tr e ś ć ta k ic h s p o tk a ń s k ła d a się sło w o p a s te r z a d ie c e z ji, r e f e r a t p rz y g o to w a n y p rz e z s p e c ja lis tę n a w y b r a n y te m a t o r a z k o m u n ik a ty i z a rz ą d z e n ia . W n ie k tó ry c h d ie c e z ja c h m a m ie js c e ta k ż e k a t e c h e z a p ro w a d z o n a p rz e z w y b ra n e g o k a te c h e tę z g r u p ą d z ie c i lu b m ło d z ie ży. P o k a te c h e z ie m a m ie js c e d y s k u s ja . D y s k u s ja p ro w a d z o n a je s t p rz e z k s ię d z a w iz y ta to r a d a n e j d ie c e z ji. T ego ty p u s p o tk a n ia m a ją sw ó j s e n s je ś li u c z e s tn ic z ą w n im w sz y sc y k a te c h e c i d a n e j d ie c e z ji. S tą d c z ę sto ta k ie s p o t k a n ia m u s z ą o d b y w a ć się w k ilk u g r u p a c h i m ie js c a c h , b o tr u d n o n p . 1090 o só b z a a n g a ż o w a n y c h w d ie c e z ji do n a u c z a n ia re lig ii z g ro m a d z ić w je d n y m m ie js c u czy d n iu .
R o d z i się p y ta n ie , czy i w ty m w y p a d k u n ie n a le ż a ło b y s ię p o s ta ra ć o u d o s tę p n ie n ie is to tn y c h m a te r ia łó w p o sz c z e g ó ln y m k a te c h e to m . M o żliw o ść p o n o w n e g o p r z e c z y ta n ia u s ły s z a n y c h m y ś li s tw a r z a s z a n s ę lep sz e g o w p r o w a d z e n ia ic h w życie. c. Z a c h o d z i p y ta n ie , czy k a te c h e c i, n a u c z y c ie le re lig ii m o g ą k o rz y s ta ć z p o m o cy d o ra d c y m e to d y c z n e g o ? N a to p y ta n ie n ie m o ż n a u d z ie lić je d n o z n a c z n e j o d p o w ie d z i. J e ż e li z a ró w n o d o ra d c a m e to d y c z n y j a k i k o n k r e tn y k a te c h e ta m a j ą św ia d o m o ść s p e c y fik i tz n . z d a ją so b ie s p ra w ę , iż n ie m o ż n a je j s p ro w a d z ić d o le k c ji s z k o ln e j, w ó w c z a s z w ie lu k o n k r e tn y c h p ro p o z y c ji m e to d y c z n y c h d o ra d c y m e to d y c z n e g o m o że k a te c h e ta k o rz y s ta ć , z w ła sz c z a g dy c h o d z i o z a p o z n a n ie się z ró ż n y m i sp o s o b a m i a k ty w iz o w a n ia u c z n ió w , czy z ró ż n o
r o d n y m i m e to d a m i i fo r m a m i p r a c y p ro p o n o w a n y m i p rz e z w s p ó łc z e s n ą d y d a k ty k ę . G d y b y j e d n a k d o ra d c a sz k o ln y p o jm o w a ł n a u c z a n ie re lig ii n a r ó w n i z n a u c z a n ie m in n y c h p rz e d m io tó w s z k o ln y c h i n ie ro z u ry ia ł p o tr z e b y t r a k to w a n ia k a te c h e z y ja k o s p o tk a n ia w s p ó ln o ty w ie rz ą c y c h — p o d c z a s k tó r e g o o b o k p ro c e s u d y d a k ty c z n e g o p rz e o g r o m n ą r o lę p e łn i ró w n ie ż m o litw a i c ią g ła r e f le k s j a n a d o d z w ie rc ie d le n ie m sło w a B o żeg o w ż y c iu itd . — w ó w c z a s tr u d n o b y ło b y o d sy ła ć k a te c h e tę do d o ra d c y m e to d y c z n e g o czy s p r o w a d z a ć d o k s z ta łc a n ie k a te c h e tó w do u c z e s tn ic tw a w s p o tk a n ia c h zesp o łó w s a m o k s z ta łc e n io w y c h . N a le ż a ło b y ra c z e j tw o rz y ć ze sp o ły s a m o k s z ta łc e n io w e k a t e c h e tó w w o b rę b ie d e k a n a tó w w z g lę d n ie re jo n ó w . W y zn a c z o n y d o r a d c a m e to d y c z n y k a te c h e tó w , p o w in ie n b y p o z o s ta w a ć w k o n ta k c ie z d o r a d c ą m e to d y c z n y m n a u c z y c ie li, a le o rg a n iz o w a ć n p . ra z n a k w a r ta ł o d rę b n e s p o tk a n ie k a te c h e tó w d a n e g o r e jo n u — s p o tk a n ie w ie lo g o d z in n e , p o d c z a s k tó re g o d o ś w ia d c z o n y k a te c h e ta m ó g łb y p o p ro w a d z ić le k c ję , a b y o n a s ta ła się p o d s ta w ą do d y s k u s ji n a d sp e c y fic z n y m c h a r a k t e r e m k a te c h e z y w o d n ie s ie n iu do le k c ji.
O b o k k a te c h e z y n a ta k ic h s p o tk a n ia c h tr z e b a b y sy s te m a ty c z n ie p r o w a d z ić d o k s z ta łc a n ie te o lo g ic z n e i d y d a k ty c z n e . D o k s z ta łc a n ie ta k i e n ie m u s i b a z o w a ć n a w y g ła s z a n y c h r e f e r a ta c h czy w y k ła d a c h ch o ć i o n e są d o p u s z cz a ln e . W y d a je się, ż e b y ło b y rz e c z ą ta k ż e p o ż y te c z n ą , g d y b y re jo n o w y d o ra d c a k a te c h e tó w w s k a z a ł li te r a tu r ę , z k tó r ą p o w in n i się k a te c h e c i z a p o z n a ć p rz e d sp o tk a n ie m . P o d c z a s s a m e g o s p o tk a n ia p o d k ie r u n k ie m d o ra d c y k a te c h e ty c z n e g o p o w in n i o k re ś lo n e te m a ty re f e ro w a ć , d z ie lić się tr e ś c ią l e k t u r y i t a k p o g łę b ia ć w y b r a n ą te m a ty k ę .
Z a c h o d z i p y ta n ie , czy n ie m o ż n a b y n a p o sz c z e g ó ln e la t a d o k s z ta łc a n ia w y z n a c z y ć te m a ty k ę c ią g łą , n p . je d e n r ó k p o św ię c ić ro li i m ie js c u P is m a Ś w ię te g o w k a te c h e z ie , in n y ro k p r o b le m a ty c e litu r g ic z n e j, je s z c z e in n y — m o r a ln o -s p o łe c z n e j. J e d n o c z e ś n ie d r u g i t e m a t m o g ły b y s ta n o w ić r o z w a ż a n ia d o ty c z ą c e sp o s o b u p ro w a d z e n ia k a te c h e z o d a n e j te m a ty c e .
S p r a w ą p iln ą je s t o czy w iście p rz y g o to w a n ie czy s z k o le n ie d o ra d c ó w k a te c h e ty c z n y c h . T u ta j m o g ą się p o ja w ia ć sz c z e g ó ln e p ro b le m y , a le z n im i b o r y k a się ró w n ie ż o b e c n ie szk o ła. K u r a to r ia O św ia ty , o ile m o ż n a się z o rie n to w a ć , ta k ż e n ie m o g ą z n a le ź ć w y s ta r c z a ją c e j ilo śc i fa c h o w y c h sił, k tó r e m o g ły b y p e łn ić z a d a n ia d o ra d c ó w m e to d y c z n y c h .
N a k o n ie c c h c ia łb y m je d n a k z a u w a ż y ć , że p o d s ta w o w ą s p r a w ą je s t w ł a ś c iw e p rz y g o to w a n ie k a te c h e tó w w s tu d iu m z a sa d n ic z y m .
S k o ro p r a w ie w szy scy k się ż a k a te c h iz u ją n a le ż a ło b y w s e m in a r ia c h d u c h o w n y c h w ła ś c iw ie ro z b u d o w a ć s p e c ja liz a c ję k a te c h e ty c z n ą . D o t e j p o ry p e łn e p rz y g o to w a n ie k a te c h e ty c z n e o tr z y m a li w iz y ta to rz y d ie c e z ja ln i i p r o f e s o ro w ie k a te c h e ty k i. N a s tę p n ie p o w in n o się z a c h ę c a ć k a te c h e tó w — z w ła sz c z a ś w ie c k ic h — d o p o d e jm o w a n ia s tu d ió w z a o c z n y c h z z a k r e s u te o lo g ii z ro z b u d o w a n y m s tu d iu m k a te c h e ty k i. k s. W ła d y s ła w K u b ik S J , W a r s z a w a — K r a k ó w
