Jerzy Syryjczyk
"Podręcznik prawa kanonicznego", t.
1-4, Edward Sztafrowski, Warszawa
1985-1986 : [recenzja]
Collectanea Theologica 58/2, 175-178
58 (1988) fa s e . II
RECENZJE
k s. E d w a r d S Z T A F R O W S K I, P o d r ę c z n ik p r a w a k a n o n ic z n e g o , t. 1— i , W a r s z a w a 1985— 1986, A k a d e m ia T e o lo g ii K a to lic k ie j, s. 368 + 304 + 346 + 471. P ro m u lg o w a n y p rz e z p a p ie ż a J a n a P a w ła I I K o n s ty tu c ją A p o sto lsk ą S a c ra e d is c ip lin a e le g e s (25 I 1983) n o w y K o d e k s P r a w a K a n o n ic z n e g o s ta ł się im p u ls e m d la lic z n y c h o p ra c o w a ń i k o m e n ta rz y . W e jśc ie w ży cie o d n o w io n e g o K o d e k su z ro d z iło ró w n ie ż z a p o tr z e b o w a n ie n a n o w y p o d rę c z n ik p r a w a k a n o n iczn e g o n ie ty lk o d la s tu d iu ją c y c h p ra w o k a n o n ic z n e i n a u k i teo lo g iczn e, a le ta k ż e d la d u sz p a s te rz y , k tó r z y z g o d n ie z p r a w e m k o ś c ie ln y m w y k o n u ją s w o ją p o słu g ę . Z ty c h te ż w z g lę d ó w ze szczeg ó ln ą s a ty s f a k c ją n a le ż y o d n o to w a ć u k a z a n ie się w l i te r a tu r z e p r a w a k a n o n ic z n e g o w P o ls c e p ie rw s z e g o cało ścio w eg o k o m e n ta r z a do K o d e k s u z 1983 r . O p ra c o w a n y o n z o s ta ł p rz e z ks. E d w a r d a S z ta fro w s k ie g o , c e n io n e g o i z n a n e g o z b o g a te j tw ó rc z o ś c i n a u k o w e j p ro f e s o ra p r a w a k a n o n ic z n e g o z A k a d e m ii T eo lo g ii K a to lic k ie j w W a r sz a w ie . P o d r ę c z n ik p r a w a k a n o n ic z n e g o — o b sz e rn e , 4 -to m o w e dzieło, liczące b lisk o 1500 s tr o n — m a w d u ż e j m ie rz e c h a r a k t e r p io n ie r s k i i je s t w z e s ta w ie n iu z in n y m i te g o ro d z a ju p r a c a m i w li te r a tu r z e ś w ia to w e j o p ra c o w a n ie m o ry g in a ln y m . A u to r ty lk o w n ie w ie lk im s to p n iu m ó g ł s k o r z y s ta ć z in n y c h , n o w y c h k o m e n ta rz y do K o d e k s u P r a w a K a n o n ic z n e g o z 1983 r., a lb o w ie m u k a z a ły się o n e ju ż w tr a k c ie p o w s ta w a n ia o m a w ia n e g o d z ie ła . T e n o w e p o z y c je z o sta ły s k r z ę tn ie o d n o to w a n e w p o d rę c z n ik u z a ró w n o w z a m ie sz c z o n y m w y k a z ie (t. 1, s. 117— 118), ja k i w m e r y to ry c z n y c h ro z w ią z a n ia c h k o n k r e tn y c h k w e s tii, co w y ra ź n ie z o sta ło u w y p u k lo n e w o d p o w ie d n ic h p rz y p is a c h . W p r a w dzie w s w o je j p r a c y k s. E. S z ta f ro w s k i o p a rł się p rz e d e w s z y s tk im n a ro d z i m e j li te r a tu r z e p r a w a k a n o n ic z n e g o , a le p rz e p r o w a d z a ją c t r a f n ą se le k c ję , w y k o rz y s ta ł ró w n ie ż w ie le p o z y c ji z l i t e r a t u r y o b co ję z y c z n e j. U k a z a n ie c a łe g o s y s te m u n o w e g o p r a w a k o śc ie ln e g o z m u s iło a u to r a do s y n te ty c z n e g o u jm o w a n ia n ie k tó r y c h p ro b le m ó w . W p r z y p a d k u , g d y p o r u sz a n e z a g a d n ie n ia z n a c z n ie w y k r a c z a ją p o za r a m y p o d rę c z n ik a , w n o ta c h b io g ra f ic z n y c h k ie r u je o n do o p ra c o w a ń , k tó r e p o s z e r z a ją k o m e n to w a n y m a te r ia ł. L ic z n e z e s ta w y ź ró d e ł, w ja k ie z a o p a trz o n y z o s ta ł p o d rę c z n ik , szczeg ó ln ie o d n o szące się do p o so b o ro w e g o u s ta w o d a w s tw a k o śc ie ln e g o , o r i e n tu j ą n ie t y l ko w b o g a c tw ie z a g a d n ie ń p r a w a k a n o n ic z n e g o , a le ró w n ie ż s t w a r z a ją o k a z ję do z g łę b ie n ia p o ru s z a n y c h p ro b le m ó w o ra z u ła tw i a ją w y b ó r te m a tu p r a c se m in a ry jn y c h , m a g is te rs k ic h i in n y c h . Ś m ia ło ta k ż e po te n b o g a ty m a te r ia ł ź ró d ło w y m o g ą sięg ać b a d a c z e , k tó r z y z a jm u ją się z a g a d n ie n ia m i n a w e t o c h a r a k te r z e b a rd z o szczeg ó ło w y m . P o d w z g lę d e m k o n s t r u k c ji p o d rę c z n ik k s. E. S z ta fro w s k ie g o w zasa d z ie w z o ru je się n a u k ła d z ie k o d e k s o w y m , co w y n ik a z p r z y ję te j z a s a d y p r e z e n to w a n ia i k o m e n to w a n ia u s ta w . P o d z ia łó w k o d e k s o w y c h a u to r n ie tr z y m a się je d n a k z b y t sz ty w n o , o d c h o d z i b o w ie m od n ic h w w y p a d k a c h , g d y d o m a g a się te g o s tr o n a m e r y to ry c z n a o m a w ia n y c h p ro b le m ó w . M a to m ie js c e zw ła sz c z a ta m , g d zie p o ja w ia się k o n ie c z n o ść z a s to s o w a n ia d a ls z y c h p o d z ia łów , k tó r y c h K o d e k s n ie p rz e w id u je .W tom ie p ierw szy m p od ręcznika, po sło w ie w stęp n y m , zam ieszczon a zo sta ła część w p row ad zająca za ty tu ło w a n a Z a g a d n ie n ia w s tę p n e . A u tor om aw ia tu n a jp ierw tem a ty d oty czą ce porządku p raw n ego w K ościele, w zw ią zk u z czym porusza ta k ie k w e stie , jak N a tu r a K o śc io ła , K o śc ió ł i w s p ó ln o ta
lu d z k a , M ie jsc e p o r z ą d k u p r a w n e g o w K o śc ie le , P o ję c ie i p o d zia ł p ra w a .
cen-n e ze w z g lę d u cen-n a sw o is tą s p e c y fik ę p r a w a w K o śc ie le . T e m a ty te p o z w a la ją c z y te ln ik o w i g łę b ie j w n ik n ą ć w p ro b le m a ty k ę o ra z le p ie j z ro z u m ie ć tr e ś ć i sen s k o m e n to w a n y c h p ó ź n ie j u s ta w k o ś c ie ln y c h , co — n a le ż y m o cn o p o d k re ś lić ·— z n a c z n ie p o d n o si w a rto ś ć p o d rę c z n ik a . W n a s tę p n y m ro z d z ia le te j części o m ó w io n e z o s ta ły ź ró d ła p r a w a k a n o n ic z n e g o , ze szcz e g ó ln y m z w ró c e n ie m u w a g i n a ź ró d ła is tn ie n ia i p o z n a n ia te g o ż p r a w a . M a te ria ł z a p re z e n to w a n y w p o w y ż sz y m ro z d z ia le b ę d z ie m ó g ł słu ż y ć ja k o p rz y g o to w a n ie do n a u k i p ra w 'a k o śc ie ln e g o i z p e w n o śc ią n a u k ę tę u ła t w i — p r z y n a jm n ie j w p o c z ą tk o w e j fa z ie s tu d iu m . W reszcie o s ta tn i ro z d z ia ł, k tó r y n o si t y t u ł S o b o ro w a o d n o w a K o d e k s u P ra w a K a n o n ic zn e g o , u k a z u je in s p ir a c je so b o ro w e w z a k re s ie p r a w a k a n o n ic z n e g o , z a s a d y o d n o w y K o d e k s u o ra z p rz e b ie g p r a c i d z ia ła ln o ś c i K o m is ji K o d y fik a c y jn e j w te j d z ie d z in ie . S z e ro k i i ró ż n o ro d n y w a c h la r z z a g a d n ie ń p o ru s z o n y c h w części w p ro w a d z a ją c e j p rz y b liż a c z y te ln i k o w i o b ra z n o w eg o K o d e k s u z a ró w n o n a tle h is to ry c z n y c h z b io ró w p r a w a k o śc ie ln e g o , ja k i w ś w ie tle d o k tr y n y S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II.
N a s tro n ie 122 p ie rw s z e g o to m u ro z p o c z y n a się k o m e n ta rz do p o szczeg ó l n y c h k s ią g K o d e k su . N a p o c z ą tk u k o le jn y c h k sią g , ic h części, s e k c ji i t y t u łó w z a m ieszczo n y z o s ta ł o g ó ln y u k ła d m a te r ia łu , k tó r y o d p o w ia d a z a p o w ie d z ia n e m u te m a to w i. R o z w ią z a n ie ta k ie w d u ż e j m ie rz e p o m a g a c z y te ln ik o w i w z a p o z n a n iu się z u k ła d e m i tr e ś c ią K o d e k s u . N a k o ń c u to m u c z w a rte g o p o d rę c z n ik z a w ie ra a lf a b e ty c z n y in d e k s rze c z o w y , k tó r y b a rd z o u ła tw ia z n a le z ie n ie p o s z u k iw a n e g o te m a tu lu b z a g a d n ie n ia . A u to r, m a ją c n a u w a d z e p rz y d a tn o ś ć p o d rę c z n ik a w d u s z p a s te rs tw ie , w o s ta tn im to m ie (t. 4, s. 435— 438) p o d a ł g o to w e w z o ry n ie k tó r y c h p is m p r z y d a tn y c h zw ła sz c z a w r a m a c h d u s z p a s te r s tw a p a ra f ia ln e g o . K a ż d y to m p o d rę c z n ik a , o p ró cz szczegółow ego s p is u tr e ś c i w ję z y k u p o ls k im , p o s ia d a t a k i s a m in d e k s w ję z y k u ła c iń s k im . B a rd z o b o g a ty m a t e r i a ł ź ró d ło w y o b c o ję z y c z n y , w k tó r y z a o p a trz o n e z o s ta ły p rz y p is y , p o z w a la m ie ć n a d z ie ję , że z d z ie ła te g o w p e w n e j m ie rz e b ę d ą m o g li s k o r z y s ta ć ró w n ie ż k a n o n iś c i n ie z n a ją c y ję z y k a p o lsk ieg o . W k o m e n ta r z u do p o sz c z e g ó ln y c h in s ty t u c ji i z a g a d n ie ń p r a w n y c h m o ż n a zn a le ź ć z n a c z n ie b o g a ts z ą tr e ś ć n iż w y m a g a te g o s k o m e n to w a n ie k o n k r e tn e j u s ta w y . P o n a d to w w ie lu w y p a d k a c h a u t o r o p ra c o w a ł o p ró cz k o m e n ta rz a a s p e k t h is to ry c z n y w a ż n ie js z y c h in s ty tu c ji p ra w n y c h , j a k c h o c ia ż b y w p r z y p a d k u ta k i c h in s ty tu c ji, ja k so b ó r p o w sz e c h n y , sy n o d y p a r t y k u la r n e , sy n o d d ie c e z ja ln y , w y ż sz e s e m in a r iu m d u c h o w n e , p a r a f ia , p ro b o szcz, w ik a r iu s z itp. D a je to c z y te ln ik o w i m o żliw o ść lep szeg o z ro z u m ie n ia is to ty o m a w ia n y c h p ó ź n ie j in s ty tu c ji k a n o n ic z n y c h .
P o d rę c z n ik n ie o g ra n ic z a się do k o m e n to w a n ia n o r m k o d e k so w y c h . W w ie lu w y p a d k a c h s p o ty k a m y z n a c z n e p o sz e rz e n ie tr e ś c i w s to s u n k u do teg o , co z a w a r te z o sta ło w p rz e p is a c h K o d e k s u . D o ty czy to z a g a d n ie ń w y łą c z o n y c h z p o s ta n o w ie ń K o d e k s u lu b p o tr a k to w a n y c h w n im w sp o só b m a rg in e s o w y , j a k n a p r z y k ła d k a n o n iz a c ja S łu g B o ży ch к A u to r z w ró c ił te ż u w a g ę n a k w e s tie z w ią z a n e z K u r ią R z y m sk ą , k tó r e j K o d e k s p o św ię c a z a le d w ie d w a k a n o n y i o d sy ła do p rz e p is ó w sz c z eg ó ło w y ch , p e łn ie j te ż — w y c h o d z ą c p o za n o rm y k o d e k s o w e ·— n a ś w ie tlił in n e z a g a d n ie n ia . W y ra z e m te g o je s t sz e ro k ie o m ó w ie n ie te m a tó w d o ty c z ą c y c h u ś w ię c a ją c e g o z a d a n ia K o ścio ła. S z e rz e j n iż w y m a g a ł te g o k o m e n ta r z p o tr a k to w a n e z o sta ły t a k i e s a k r a m e n t y j a k n p . c h rz e s t, p o k u ta , E u c h a r y s tia , a p rz e d e w s z y s tk im s a k r a m e n t m a łż e ń s tw a . T a k z n a c z n e w y jś c ie p rz e z a u to r a p o za r a m y u s ta w k o d e k s o w y c h u p o w a ż n ia do s tw ie rd z e n ia , że p o d rę c z n ik z a p o z n a je c z y te ln ik a n ie ty lk o z K o d e k s e m z 1983 г., lecz ró w n ie ż z c a ło k s z ta łte m o b o w ią z u ją c e g o p r a w a k o ścieln eg o . A u to r n ie o g ra n ic z y ł się ta k ż e do p r z e d s ta w ie n ia je d y n ie p r a w a p o w s z e c h n e go, w ie lo k r o tn ie z w r a c a ją c u w a g ę n a z a rz ą d z e n ia w y d a n e p rz e z K o n fe re n c ję 1 7 6 R E C E N Z J E 1 P o s tę p o w a n ia k a n o n iz a c y jn e rz ą d z ą się s p e c ja ln ą p ro c e d u r ą , k tó r a je s t u n o rm o w a n a w k o n s ty tu c ji a p o s to ls k ie j J a n a P a w ła I I D iv in u s p e r fe c tio n is M a g iste r (25 I 1983).
E p is k o p a tu P o ls k i, p rz e z co p rz y b liż a c z y te ln ik o w i s p e c y fik ę p a r ty k u la r n e g o p r a w a k a n o n ic z n e g o w P o lsce. K s. S z ta f ro w s k i n ie je d n o k r o tn ie r o z p a tr u je z a s a d y i n o r m y p r a w n e p od k ą te m p r a k ty k i d u s z p a s te r s k ie j. S tą d w p o d rę c z n ik u m o ż n a z n a le ź ć w ie le p ra k ty c z n y c h u w a g o c h a r a k te r z e d u s z p a s te rs k im , k tó r e w y n ik a ją z p rz e p is u u s ta w y . A u to r p o n a d to w y ra ź n ie w s k a z u je n a z m ia n y , ja k ie z a sz ły w p ra w ie k o śc ie ln y m , szczeg ó ln ie w s to s u n k u do u s ta w o d a w s tw a k a n o n ic z n e g o z a w a r te g o w K o d e k sie z 1917 r. K s. S z ta fro w s k i, o d c z y tu ją c tr e ś ć n o w eg o p r a w a k o śc ie ln e g o , zaw sz e m a n a u w a d z e n a u k ę S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II o ra z n o rm y p o so b o ro w e g o u s t a w o d a w s tw a k o śc ie ln e g o . O d w o ła n ie się do d o k tr y n y s o b o ro w e j p o z w a la z o rie n to w a ć c z y te ln ik a , w ja k im z a k re s ie n o w y K o d e k s o p a r ł się n a so b o rz e , o raz d a je m o żliw o ść lep szeg o z ro z u m ie n ia tr e ś c i o d c z y ty w a n e j n o rm y . M e to d a ta je s t ja k n a jb a r d z ie j s łu s z n a i w ła ś c iw a , a lb o w ie m —■ co p o d k re ś la w y b itn y z n a w c a te o r ii p r a w a k o śc ie ln e g o , k s. p ro f. R. S o b a ń s k i — „ s p o d z ie w a ć się tr z e b a , że k o d e k s b ę d z ie in te r p r e to w a n y w św ie tle so b o ru i św ia d o m o śc i K o ścio ła, a n ie o d w r o tn ie ” 2. P r a w o k a n o n ic z n e je s t p r a w e m K o śc io ła , co z m u sz a k a n o n is tó w do w y k a z a n ia , że c h o d z i w n im o re a liz a c ję ta je m n ic y K o ścio ła, ja k ą je s t ta je m n ic a n a sz e g o z b a w ie n i a 3. T eg o tr u d n e g o z a d a n ia p o d ją ł się i z su k c e s e m z a m y s ł sw ó j z re a liz o w a ł a u to r o m a w ia n e g o p o d rę c z n ik a . I n s ty - tp c je p r a w n e k s. S z ta f ro w s k i w id z i zaw sze w w y m ia r z e ta je m n ic y K o ścio ła, p ra w o k a n o n ic z n e zaś u k a z u je w śc isły m o d n ie s ie n iu do n a d p rz y ro d z o n e g o ż y c ia K o ścio ła. Z m ie rz a on o b o w ie m do u ś w ię c e n ia d u sz i ch ce d opom óc c z ło w ie k o w i w jeg o o so b o w y m s p o tk a n iu z B o g iem . T o te ż a u to r s t a r a się — i cz y n i to z p o w o d z e n ie m — w ie le z a g a d n ie ń p r a w n y c h n a ś w ie tlić i p o g łę b ić z p u n k tu w id z e n ia teo lo g ii.
O p ró cz w y ż e j w y m ie n io n y c h w a lo ró w do z a le t p o d rę c z n ik a p o n a d to tr z e b a zaliczy ć ja s n y w y k ła d n a u k i, p o p r a w n y sty l, d o b ry p ra w n ic z y i z a ra z e m c z y te ln y ję z y k o raz z a jm o w a n ie c zęsto w ła sn e g o s ta n o w is k a w k o n tr o w e r s y jn y c h k w e s tia c h . S p ra w ia to, że p o d rę c z n ik z p o w o d z e n ie m m o że b y ć a d re s o w a n y do sz e ro k ie g o k r ę g u o d b io rc ó w , k tó r z y w ja k ik o lw ie k sp o só b in t e r e s u j ą się z a g a d n ie n ia m i p r a w a k a n o n ic z n e g o .
N ie u s trz e g ł się je d n a k a u to r p e w n y c h n ie d o c ią g n ię ć , ch o c ia ż — ze w z g lę d u n a ro z m ia r d z ie ła i w p o ró w n a n iu z jeg o w a lo r a m i — są o n e b a rd z o n ie w ie lk ie . W to m ie c z w a r ty m n a s tro n ie 321 p od ty t u łe m O so b y n ie p o d le g a ją ce p r a w u k a r n e m u w y m ie n io n e z o sta ły o k o liczn o ści, k tó r e c a łk o w ic ie zn o szą p o c z y ta ln o ść i o d p o w ie d z ia ln o ść k a r n ą . N ie z n aczy to, że o so b y (poza p u n k te m 1), k tó r e n a r u s z a ją u s ta w ę k a r n ą p o d w p ły w e m b o ja ź n i, s ta n u w y ższej k o n ie c z n o śc i, w o b ro n ie k o n ie c z n e j, n a s k u te k w ie lk ie j n ie d o g o d n o śc i itd . n ie p o d le g a ją p r a w u k a r n e m u . O ty m , k to p o d le g a p r a w u k a n o n ic z n e m u i ty m s a m y m z o b o w ią z a n y je s t z a c h o w a ć p ra w o k a r n e (z p e w n y m i ty lk o o d c h y le n ia m i), m ó w i n a m k a n . 11 n o w eg o K o d e k s u . P o w y ż sz e n ie d o p a trz e n ie a u to r a w y n ik a z f a k t u , że w K o d e k s ie ty t u ł I I I p ie r w s z e j części p r a w a k a r n e go n o si n a z w ę P o d m io t s a n k c ji k a r n y c h . J e s t o n w y n ik ie m n o w eg o u ję c ia l e g is la c y jn e g o p r a w a k a rn e g o w K o d e k sie z 1983 r. — u ję c ia p o d m io to w e g o — p o d czas g d y w K o d e k s ie z 1917 r. b y ło ono p rz e d m io to w e . S ta r y K o d e k s, zgo d n ie z z a ło ż e n ia m i sz k o ły k la s y c z n e j, o k re ś la ł n a jp ie r w p rz e s tę p s tw o i jego k a ra ln o ś ć , K o d e k s z 1983 r. n a to m ia s t z re a liz o w a ł z a s a d ę sz k o ły p o z y ty w n e j, k tó r a n a p la n p ie rw s z y w y s u w a oso b ę s p ra w c y , n a d r u g im u m ie s z c z a ją c jego czyn, to je s t p rz e s tę p s tw o . A u to r, m ó w ią c w ię c o o k o lic z n o śc ia c h , k tó r e z m n ie j s z a ją i z w ię k s z a ją p o c z y ta ln o ść k a r n ą , p o w in ie n k o n s e k w e n tn ie w s k a z a ć n a o k o liczn o ści, k tó r e c a łk o w ic ie tą p o c z y ta ln o ść znoszą. I n n y m i sło w y — z a m ia s t
2 N o w a k o d y fik a c ja ja k o z ja w is k o k o śc ie ln e , P r a w o K a n o n ic z n e 26 (1983) n r 1— 2, s. 12.
3 T a m że .
m ó w ić o p o d m io c ie , k tó r y n ie p o d le g a p r a w u k a r n e m u , n a le ż a ło p o w ie d z ie ć 0 o k o lic z n o śc ia c h , k tó r e zn o sz ą p o c z y ta ln o ść p r a w n o - k r y m in a ln ą . N a s tro n ie 313 w to m ie c z w a rty m a u to r , k o m e n tu ją c k a n . 1313, s tw ie rd z a : „ J e ż e li p o d o k o n a n iu p r z e s tę p s tw a z m ie n ia się u s ta w a , n a le ż y sto so w a ć k o rz y s tn ie js z ą d la p rz e s tę p c y (§ 1). Z a w sz e b ęd zie to u s ta w a p r z e w id u ją c a m n ie j szą k a r ę ” . P rz y to c z o n y w n io s e k m a c h a r a k t e r z b y t o g ó ln y , g d y ż d z ie je się ta k n a ogół, a le n ie zaw sze. U s ta w ą k o rz y s tn ie js z ą d la s p r a w c y m oże b y ć b o w ie m ta k ż e u s ta w a , k tó r a g ro z i s u r o w s z ą s a n k c ją k a r n ą , lecz m im o to s tw a r z a m u k o rz y s tn ie js z ą s y tu a c ję ze w z g lę d u n a m o żliw o ść o d s tą p ie n ia od u k a r a n ia , z a w ie sz e n ia k a r y lu b n a d z w y c z a jn e g o je j z ła g o d z e n ia . R e a liz u ją c z a sa d ę p ro reo m i tio r , n a le ż y b ra ć p o d u w a g ę c a ło k s z ta łt p rz e p is ó w p o ró w n y w a n y c h u s ta w (łączn ie z u s ta w ą p o ś re d n ią ), czy li w s z y s tk ie s k ła d n ik i o b ie k ty w n e i s u b ie k ty w n e , k tó r e s t w a r z a ją le p s z ą s y tu a c ję d la sp ra w c y . J a k ju ż w y ż e j p o w ie d z ia n o , w s p o m n ia n e u w a g i w ż a d n y m w y p a d k u n ie p o m n ie js z a ją z a sa d n ic z e g o z n a c z e n ia o m a w ia n e g o d z ie ła . P r a c a s ta n o w i r z e c z y w iście c e n n ą p o z y c ję fa c h o w ą n ie ty lk o d la s p e c ja lis tó w w d z ie d z in ie p r a w a k a n o n ic z n e g o , a le ta k ż e d la d u sz p a s te rz y , a n a w e t o só b św ie c k ic h , k tó r e p r a g n ą p o sz e rz y ć lu b p o g łę b ić sw o ją w ie d z ę te o lo g ic z n ą i p ra w n ą . N a ra z ie , od w y d a n ia K o d e k su P r a w a K a n o n ic z n e g o , d zieło ks. S z ta fro w s k ie g o je s t je d y n y m k o m p le tn y m p o d rę c z n ik ie m w n a s z e j li te r a tu r z e k a n o n is ty c z n e j. Z e w z g lę d u n a w a lo ry m e r y to ry c z n e , m e to d o lo g ic z n e o ra z w ie le in n y c h p o z y ty w n y c h cech do p o d rę c z n ik a te g o z aw sze c h ę tn ie i z p o ż y tk ie m b ę d ą sięg ać w szy scy z a in te re s o w a n i p ra w e m k a n o n ic z n y m . A u to ro w i d z ie ła , k s. p ro f. E d w a rd o w i S z ta - fro w s k ie m u , n a le ż ą się w y ra z y u z n a n ia i w d z ię c z n o śc i za to, że w t a k k r ó tk im c z a sie po w y d a n iu K o d e k s u P r a w a K a n o n ic z n e g o w z b o g a c ił k a n o n is ty k ę o w a ż n ą p o z y c ję , k tó r a d a je c z y te ln ik o w i p e łn y o b ra z n o w e g o p r a w a k o ścieln eg o . k s. J e r z y S y r y j c z y k , W a r sza w a W e rn e r D O M M E R S H A U S E N , D ie U m w e lt J e su . P o litik u n d K u l t u r in n e u te - s ta m e n tlic h e r Z e it, F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1987 (w y d . 4 ja k o sp e c ja ln e ), V e rla g H e r d e r , s. 136 (T h e o lo g isc h e s S e m in a r).
P o rę c z n a k s ią ż e c z k a o w y m ia r a c h 12 X 20 c m w k a r to n o w e j b ły sz c z ą c e j o k ła d c e , ła tw o m ie sz c z ą c a się w k ie s z e n i m a r y n a r k i, z a w ie r a w sk o n d e n s o w a n e j fo r m ie m n ie j w ię c e j tr e ś ć d w ó c h to m ó w N o w y T e s ta m e n t na tle e p o k i p ió r a ks. E. D ą b ro w s k ie g o , z s e r ii k o m e n ta rz y do N o w eg o T e s ta m e n tu , o czy w iśc ie b ez lic z n ie ta m p o d a n y c h ilu s tr a c ji i m a p , a le za to o b e jm u je z a się g iem h is to ry c z n y m c zasy od p o w s ta n ia ż y d o stw a , czy li od 539 r. p rz e d C h r. do czasó w H a d r ia n a (138 r. po C hr.). T o o d n o śn ie d o d z ie jó w k o ń c a S ta re g o T e s ta m e n tu i p o c z ą tk ó w c h rz e ś c ija ń s tw a . P o n a d to m a m y w n ie j c o m p e n d iu m do I n s titu tio n e s b ib lic a e , czyli „ży cia c o d z ie n n e g o ” w w y m ie n io n y c h c z a sa c h w P a le s ty n ie . J a k p o d a je a u to r w p rz e d m o w ie do w y d a n ia z 1977 r., k s ią ż k a p o w s ta ła z w y k ła d ó w n a W y d z ia le T e o lo g ic z n y m w T re w irz e i o b liczo n a je s t w ła ś n ie n a d o s ta rc z e n ie p ra k ty c z n e j p o m o cy do le p sz e g o z ro z u m ie n ia ś r o d o w is k a ż y d o w s k o -c h rz e ś c ija ń s k ie g o , a z w ła sz c z a b o g a c tw a o trz y m a n e g o w d z ie d z ic tw ie C h ry s tu s o w y m (E f 1,18). C e n n a je s t t a p o m o c zw ła sz c z a d la s tu d e n tó w teo lo g ii, n a u c z y c ie li re lig ii, d u s z p a s te rz y i w s z y s tk ic h m iło ś n ik ó w B ib lii. S zczeg ó ln o ść w y d a n ia c z w a rte g o z 1987 r. p o le g a n a p r z e jr z e n iu l i t e r a t u r y 1 w p ro w a d z e n iu n o w y c h p o z y c ji z o s ta tn ie g o d z ie się c io le c ia w m ie js c e s t a r szych.
A u to r (u r. w 1919 r.) je s t e m e r y to w a n y m p ro f e s o re m w y k ła d a ją c y m in t r o d u k c ję b ib lijn ą i n a u k i p o m o cn icze n a W y d z ia le T e o lo g ic z n y m w T re w irz e . Z a jm u je się d u s z p a s te rs tw e m , m ie s z k a ją c w D avos.
C zęść p ie r w s z a w 10 p a r a g r a f a c h t r a k t u j e o p o lity c z n y c h d z ie ja c h N ow ego T e s ta m e n tu , się g a ją c , ja k b y ło w sp o m n ia n e , do p o c z ą tk ó w im p e riu m p e rs k ie g o . Z a ra z po sp isie rz e c z y i w y k a z ie s k r ó tó w z o s ta ła p o d a n a li t e r a t u r a o g ó ln a
