Biuletyn liturgiczny

(1)

Władysław Głowa, Andrzej

Rojewski, Bogusław Nadolski

Biuletyn liturgiczny

Collectanea Theologica 57/1, 69-86

(2)

B I U L E T Y N Y I R E C E N Z J E

C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 57(1987) fa sc . I

BIULETYN LITURGICZNY

Z a w a r to ś ć : I. E U C H A R Y S T IA S Z K O Ł Ą M O D L IT W Y . 1. M o d litw a c h rz e ś c ija ń s k a . — 2. M sza ś w ię ta je s t m o d litw ą . ■— 3. M sza ś w ię ta sz k o łą m o d litw y c h rz e ś c ija ń s k ie j. II. E U C H A R Y S T IA S Z C Z Y T E M I Ź R Ó D Ł E M C H R Z E Ś C I J A Ń S K IE G O Ś W IĘ T O W A N IA . 1. E le m e n ty o g ó ln o lu d z k ie ś w ię to w a n ia . — 2. C ech y ś w ię to w a n ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o *.

I. E U C H A R Y S T IA S Z K O Ł Ą M O D L IT W Y

I n s t r u k c j a o l i t u r g i c z n y m w y c h o w a n i u a l u m n ó w , z 25 g r u d n i a 1965 r.,

u k a z u je litu r g ię ja k o sz k o lę a scezy , n a d p rz y r o d z o n e j k o n te m p la c ji, s z tu k i, cz y sto lu d z k ie g o w y c h o w a n ia a lu m n ó w o ra z sz k o łę m o d l i t w y 1. U z a s a d n ia ją c śc isły z w ią z e k li tu r g ii i m o d litw y i n s tr u k c j a s tw ie rd z a , że litu r g ia d o s ta rc z a m o d litw ie „ ta k tr e ś c i, ja k i p o d s ta w o w e g o u s p o s o b ie n ia , o ra z n a jle p s z e j fo rm y , a ta k ż e j a k n a jb a r d z ie j p o w s z e c h n y c h in t e n c j i ” (n r 7).

S tw ie r d z e n ie , że litu r g ia je s t m ię d z y in n y m i sz k o łą m o d litw y , w s p o só b sz c z e g ó ln y o d n o si się do sz c z y to w e g o a k t u litu r g ii, ja k im je s t m is te r iu m E u c h a ry s tii. E u c h a r y s t ia je s t i „ s z k o łą ” , i „ u n iw e r s y te t e m ” m o d litw y . U czy m o d litw y z a ró w n o ty c h , k tó r ż y s ta w i a ją w te j d z ie d z in ie d o p ie ro p ie rw s z e k ro k i, ja k i z a a w a n s o w a n y c h . T e j sz k o ły n ig d y się n ie k o ń c z y ; n a u k a w n ie j t r w a p rz e z c a łe życie. T y lk o n a p r a w d ę p iln i u c z n io w ie o d ch o d z ą c z te j z ie m i m o g ą s tw ie rd z ić , że n a u c z y li się p ra w d z iw ie c h rz e ś c ija ń s k ie j m o d litw y i są g o to w i do w ie c z n e g o d ia lo g u z B o g iem .

1. M o d litw a c h rz e ś c ija ń s k a *

P ro s te i k r ó t k ie d e fin ic je k a te c h iz m o w e m ó w ią , że m o d litw a je s t „ w z n ie s ie n ie m u m y s łu i s e r c a do B o g a ” 2, „ ro z m o w ą d u s z y z P a n e m B o g ie m ”' 3 w z g lę d n ie „ p r z e b y w a n ie m z O jc e m p rz e z C h r y s tu s a w D u c h u Ś w ię t y m ” 4

I s tn ie je z a s a d n ic z a ró ż n ic a m ię d z y m o d litw ą „ c h r z e ś c ija ń s k ą ” a m o d li tw ą „ p o g a ń s k ą ” 5. D o p o z n a n ia is to ty t e j d ru g ie j słu ż y p r z e s tr o g a C h r y s tu s a P a n a s k ie r o w a n a do jeg o u c z n ió w : „N a m o d litw ie n ie b ą d ź c ie g a d a tliw i ja k p o g a n ie . O n i m y ś lą , że p rz e z w z g lą d n a sw e w ie lo m ó w s tw o b ę d ą w y s łu c h a n i. N ie b ą d ź c ie p o d o b n i do n ic h . A lb o w ie m w ie O jc ie c w a sz , czego w a m p o tr z e b a , w p ie rw , z a n im G o p o p ro s ic ie ” (M t 6, 7—8). M o d lą c y się * R e d a k to r e m n in ie js z e g o b iu le ty n u je s t k s. B o g u sła w N a d o 1 s к i T C h r., W a rs z a w a . 1 I n s t r u k c j a Ś w i ę t e j K o n g r e g a c j i dla S e m i n a r i ó w i U n i w e r s y t e t ó w o l i t u r  g i c z n y m w y c h o w a n i u a l u m n ó w (25 X I I 1965), n r 7— 8. 2 B. B a s s e t , Z a c z n i j m y z n ó w m o d l i ć się, P a r y ż 1979, 23.

s W. Z a l e s k i , N a u k a Boża . K a t e c h e z y , t. II, P o z n a ń -W a r s z a w a - L u b lin 1966, 672.

4 K a t e c h i z m relig ii k a t o l i c k i e j , cz. II I: Z C h r y s t u s e m i d z i e m y p r z e z życie, W a rs z a w a 1972, 81. \

5 P o r. B. M o k r z y c k i , D ro g a c h r z e ś c i j a ń s k i e g o w t a j e m n i c z e n i a , W a r  s z a w a 1983, 628— 635.

(3)

70 B IU L E T Y N L I T U R G IC Z N Y „ p o g a n in ” p r a g n ie sw eg o d o b ra i za w s z e lk ą c e n ę (p ro śb ą , s k r u c h ą , d z ię k c z y n ie n ie m , u w ie lb ie n ie m , p rz e k o n y w a n ie m o sw o ic h p o tr z e b a c h ) ch ce z d o b y ć p rz y c h y ln o ś ć b ó s tw a , k tó r e g o się o b a w ia i k tó r e m u z b y tn io n ie u fa. W m o d litw ie p ra w d z iw ie c h r z e ś c ija ń s k ie j ta k ż e c h o d z i o „ z m ia n ę ” n a le p sze. A le t a z m ia n a m a się d o k o n a ć n ie w B o g u (Bóg n ig d y n ie p r z e s ta ł c z ło w ie k a k o c h a ć i d la te g o n ie m u s i się z m ie n ia ć w u c z u c ia c h ; B óg w ie, czego n a m p o tr z e b a , w p ie rw , z a n im o ty m M u p o w ie m y ), a le w c z ło w ie k u , k tó r y r o z m a w ia ją c z B o g iem , p r z e m ie n ia się n a lep sze, d o r a s ta ją c do B o ży ch m y ś li i z a m ia ró w (por. Iz 55, 8).

M o d litw a c h r z e ś c ija ń s k a n ie je s t m o n o lo g ie m (z a s y p y w a n ie m B o g a r ó ż n y m i p ro ś b a m i), a le d ia lo g ie m (d ialo g o s — ro z m o w a ), ro z m o w ą p o m ię d z y d w o m a p a r t n e r a m i (m ię d z y B o g iem i c z ło w ie k ie m ) 6. I n i c ja t y w ę w ty m d ia lo g u m a Bóg. O n p ie r w s z y p rz e m ó w ił do c z ło w ie k a i w e z w a ł do ro z m o w y z S o b ą, a w k o n s e k w e n c ji do z b a w ie n ia . I d la te g o w ty m z b a w c z y m d ia lo g u c z ło w ie k r a c z e j p o w in ie n n a s łu c h iw a ć m ó w ią c e g o B oga, a n ie ty lk o s a m n ie u s ta n n ie m ó w ić. B óg m a p rz e c ie ż w ię c e j do p o w ie d z e n ia n iż czło w ie k . P o n ie w a ż je s t to d ia lo g z b a w c z y , d ia lo g m iło ści, d la te g o jeg o tr e ś ć s ta n o w ią w ie lk ie d z ie ła B oże, d z ie ła m iło ś c i B oga w s to s u n k u do cz ło w ie k a . P o ś r e d n ik ie m w ty m z b a w c z y m d ia lo g u B oga z c z ło w ie k ie m je s t J e z u s C h ry s tu s . A D u c h Ś w ię ty o tw ie r a n a s w e w n ę tr z n ie n a p rz y ję c ie S ło w a O jc a p rz e z to, że u d z ie la n a m s w o je j n a tu r y , c z y li m iło śc i, d z ię k i k tó r e j m o ż e m y się o d d a ć B ogu. Z a te m w ty m d ia lo g u B o g a z c z ło w ie k ie m z a a n g a ż o w a n a je s t c a ła T ró jc a Ś w ię ta . N a słow o s k ie ro w a n e od O jc a p rz e z S y n a w D u c h u Ś w ię ty m c z ło w ie k o d p o w ia d a O jc u ró w n ie ż p rz e z S y n a B ożego i w D u c h u Ś w i ę t y m 7.

2. M sza św ięta jest m o d litw ą

W e M szy św ., j a k w ż a d n e j in n e j c z y n n o śc i litu r g ic z n e j, s p o ty k a m y z a ró w n o c ią g łe z a c h ę ty do m o d litw y , j a k i s a m e te k s ty m o d lite w n e .

a. W e z w a n i a d o m o d l i t w y w e M s z y ś w.

M sza św . je s t je d n ą w ie lk ą m o d litw ą . I d la te g o ,w ró ż n y c h je j m i e j s c a c h w ie r n i są w z y w a n i do m o d litw y .

W sz y s tk ie tr z y p ro c e s je m s z a ln e (p ro c e s ja w e jś c ia , p ro c e s ja z d a r a m i i p ro c e s ja k o m u n ijn a ) k o ń c z ą się m o d litw a m i (k o le k tą , m o d litw ą n a d d a r a m i, m o d litw ą po K o m u n ii św .), p rz e d k tó r y m i k a p ła n w z y w a w ie rn y c h , a b y się m o d lili. M ó d l m y się s ły s z y m y z a ró w n o p rz e d k o le k tą , j a k i p rz e d m o  d litw ą po K o m u n ii św . P o ty m w e z w a n iu n a s t ę p u je o s o b is ta m o d litw a z g ro m a d z o n y c h (k tó rz y w p ie r w u ś w ia d o m ili so b ie p r a w d ę , że s to ją p rz e d o b lic z e m B oga O jc a W szech m o g ąceg o ), n a s tę p n ie m o d litw a k a p ła n a z b ie r a j ą c a te ic h o so b iste in t e n c je i p o tw ie r d z e n ie t e j m o d litw y p rz e z w ie r n y c h (A m e n )8. N a to m ia s t w e z w a n ie do m o d litw y po p r o c e s ji z d a r a m i je s t r o z b u d o w a n e (M ó d l c ie się, a b y m o j ą i w a s z ą o fi a r ę p r z y j ą ł Bóg, O jc ie c W s z e c h 

m o g ą c y ) . Z w raca, o no u w a g ę n a ró ż n y s p o s ó b s k ła d a n ia B o g u t e j s a m e j

O fia r y (C iała i K r w i J e z u s a C h ry s tu s a ) p rz e z k a p ła n a i w ie rn y c h 9.

O p ró cz ty c h tr z e c h m o d lite w n y c h w e z w a ń są je szcze w e z w a n ia do ,m o 6 F. B l a c h n i c k i , L i t u r g i a j a k o z b a w c z y dialog, w : L i t u r g i k a og óln a, re d . F. B l a c h n i c k i i in n i. L u b lin 1973, 95— 138. 7 B. N a d o l s k i , W e w n ę t r z n a s t r u k t u r a litu r g ii, R B L 20 (1967) 361— 365; 21 (1968) 168— 179. 8 W. G ł o w a , O a z y c i s z y w e M s z y ś w . a ż y c i e c h r z e ś c i j a ń s k i e , K ro n ik a D ie c e z ji P rz e m y s k ie j (K D P) 63 (1977) z. 1, 21. 9 K o n fe re n c ja E p is k o p a tu P o ls k i, P r z e p i s y w y k o n a w c z e do I n s t r u k c j i K o n g r e g a c j i d.s. S a k r a m e n t ó w i K u l t u B o ż e g o „ I n a e s tim a b il e d o n u m " z 3 I V 1980 r., n r II.

(4)

B IU L E T Y N L IT U R G IC Z N Y d litw y w a k c ie p o k u tn y m , p rz e d m o d litw ą p o w sz e c h n ą , p rz e d p r e f a c ją i p rz e d M o d litw ą P a ń s k ą . W e z w a n ia p rz e d p r e f a c ją (W górę serca. D z i ę k i s k ł a d a j m y P a n u B o g u n a s z e m u ), p o z a p e w n ie n iu w ie r n y c h o o b e c n o śc i P a n a w ś ró d n ic h (P a n z w a m i ) , s ą a p e le m o z a k tu a liz o w a n ie s w o je j o b e c n o śc i p rz e d B o g ie m w c e  lu u ś w ia d o m ie n ia so b ie B o ż y c h d o b ro d z ie js tw i d z ię k c z y n ie n ia za n ie , p r o w a d z ą c e g o do z ło ż e n ia B o g u O fia r y N a jś w ię ts z e j (C iało i K r e w C h r y s tu s a ) o ra z sa m e g o sie b ie 10.

P rz e d m o d litw ą p o w s z e c h n ą w m o d lite w n y m w p r o w a d z e n iu w y z n a je m y a lb o ja k iś p r z y m io t B oży, a lb o s w o ją s y tu a c ję d ziec i B o ży ch b ę d ą c y c h w d ro d z e do O jc a , k tó r e n a s u p o w a ż n ia ją do p rz e d ło ż e n ia B o g u ró ż n y c h p ró ś b . N a to m ia s t p rz e d M o d litw ą P a ń s k ą w p r o s t u s p r a w ie d liw ia m y sw o ją śm ia ło ś ć w n a z y w a n iu B o g a O jcem , p o w o łu ją c s ię n a n a k a z C h r y s tu s a i B oże p o u c z e n ie . W re s z c ie p ie r w s z e w e z w a n ie do m o d litw y , to w ' a k c ie p o k u tn y m ( P r z e p r o ś m y B o g a z a n a s z e g r z e c h y , a b y ś m y m o g l i g o d n ie o d  p r a w i ć N a j ś w i ę t s z ą O fia r ę ) w s k a z u je n a k o n ie c z n o ść u z n a n ia p r z e d B o g iem , k tó r y w s z y s tk o w ie i z n a c a łą p r a w d ę o c z ło w ie k u , s w o je j g rz e s z n o śc i, b y z c z y s ty m s e rc e m p r z y s tą p ić do s p r a w o w a n ia N a jś w ię ts z e j O f i a r y łl. b. M o d l i t w y m s z a l n e

M o d litw y o d m a w ia n e w c z a sie M szy św . m o ż n a p o d z ie lić z a ró w n o ze w z g lę d u n a osoby, k tó r e je o d m a w ia ją , j a k i sa m sp o só b ich o d m a w ia n ia czy tr e ś ć , ja k ą w so b ie m a ją .12

P ie r w s z y z a te m p o d z ia ł to m o d litw y lu d u i m o d litw y c e le b ra n s a . M o d li tw a lu d u z w y k le w y p rz e d z a m o d litw ę c e le b ra n s a , a le c e le b ra n s je d n a k z w y k le w p ie r w z a p ra s z a z g ro m a d z o n y c h d o m o d litw y (np. M ó d lm y się — m o d li tw a lu d u w ciszy — m o d litw a c e le b ra n s a — A m en ). Z m o d litw c e le b ra n s a j e d n e m a ją c h a r a k t e r p r y w a tn y (np. m o d litw a p rz e d g ło s z e n ie m E w a n g e lii: W sz ech m o g ący B o ż e , o czyś ć ser ce i w a r g i m o j e , a b y m g o d n ie gło sił T w o j ą

ś w i ę t ą E w a n g e l ię ; m o d litw a po p rz y g o to w a n iu d a ró w : P r z y j m i j nas, P a n ie, s t o j ą c y c h t p r z e d Tobą...; m o d litw a w c z a sie o b m y w a n ia r ą k : O b m y j m n i e , Panie,...; ’m o d litw a p rz e d K o m u n ią św .: P a n ie J e z u C h r y s t e , S y n u B o g a ż y  wego... a lb o : N i e c h p r z y j ę c i e Cia ła i K r w i T w o j e j , P a n ie J e z u Chryste,...),

a in n e o d m a w ia w im ie n iu z g ro m a d z e n ia litu r g ic z n e g o (np. m o d litw y e u c h a r y sty c z n e , o ra c je ).

Z e w z g lę d u n a sp o só b o d m a w ia n ia w e M szy św . w y s tę p u j ą m o d litw y cich e , m o d litw y li ta n i jn e , m o d litw y re c y to w a n e w s p ó ln ie o ra z a k la m a c je . M o d litw y c ic h e są p ie r w s z ą f o r m ą m o d litw y w ie r n y c h (po w e z w a n iu M ó d l m y

s i ę n a s t ę p u je m o d litw a c ic h a , a p o n ie j d o p ie ro m o d litw a c e le b ra n s a i A m e n

lu d u ) . M o d litw y l i ta n i jn e s k ł a d a ją się z in te n c ji m o d lite w n y c h (p o d a je j e d ia k o n , k a n to r lu b c e le b ra n s ) i z b ła g a ln y c h w e z w a ń lu d u . P r z y k ła d e m te g o r o d z a j u m o d litw y je s t m o d litw a p o w sz e c h n a . M o d litw y o d m a w ia n e w s p ó ln ie p o d k r e ś la ją w s p ó ln o to w y c h a r a k t e r N a jś w ię ts z e j O fia r y o ra z p r a w d ę , że w sz y sc y o c h rz c z e n i tw o r z ą je d n ą ro d z in ę d z ie c i B ożych. T y p o w ą m o d litw ą o d m a w ia n ą w s p ó ln ie p rz e z k a p ła n a i w ie rn y c h je s t M o d litw a P a ń s k a . W k o ń c u a k la m a c je są to k r ó t k ie f o r m u ły re c y to w a n e lu b ś p ie w a n e w s p ó ln ie , k tó r e wT sp o só b szczeg ó ln y w y r a ż a ją d ia lo g ic z n y c h a r a k t e r litu r g ii. P r z y ic h p o m o

cy z g ro m a d z e n i w y z n a ją sw ą w ia r ę , ra d o ś ć z o b e c n o śc i C h ry s tu s a , p rz y ję c ie sło w a B ożego czy p r z y łą c z a ją się do ja k i e jś m o d litw y (B o g u n ie c h będą

d z i ę k i ; C h w a ł a T o b ie, P a n ie ; C h w a ł a T o b ie , C h r y s t e ; I z d u c h e m t w o i m ; A l l e l u j a ; A m e n ; Ś w i ę t y , ś w i ę t y , św ięty...).

10 W. G ł o w a , W a r u n k i d o b r e g o u c z e s t n i c t w a w N a j ś w i ę t s z e j O fie r z e , K D P 63 (1977) z. 4, 85— 88.

11 W. G ł o w a , O aza c i s z y w e M s z y św ...., art. cyt., 20— 21. 12 F. B l a c h n i c k i , art. cy t., 133— 135.

(5)

U w z g lę d n ia ją c tr e ś ć m o d litw , ic h c h a r a k t e r , w e M szy św . z n a jd u je m y m o d litw y d z ię k c z y n n e .(cała M sza św . je s t w ie lk im d z ię k c z y n ie n ie m , a le szcze g ó ln ie d z ię k c z y n n y c h a r a k t e r m a p r e f a c ja i p ie ś ń po K o m u n ii św .), m o d litw y w ie lb ią c e i w y c h w a la ją c e B o g a (d o k so lo g ia C h w a ł a n a w y s o k o ś c i B o g u i d o - k so lo g ia k o ń c o w a ; P r z e z C h r y s t u s a , z C h r y s t u s e m i w C h rystu sie...; m o d litw y n a d c h le b e m i w in e m w c z a sie p rz y g o to w y w a n ia d a ró w : B ł o g o s ł a w i o n y jes teś,

P a n ie, B o ż e w s z e c h ś w i a ta ...) , m o d litw y b ła g a ln e (k o le k ta , m o d litw y n a d d a r a m i

i m o d litw a p o k o m u n ijn a ; m o d litw a p o w sz e c h n a ; e p ik le z a — b ła g a n ie o k o n s e k r a c ję d a ró w zło żo n y c h n a o łta r z u i o z b a w ie n n e s k u t k i K o m u n ii św . d la ty c h , k tó r z y ją p r z y jm u ją ; m o d litw y w s ta w ie n n ic z e ; M o d litw a P a ń s k a ; c ic h a m o d litw a k a p ła n a p rz e d K o m u n ią św .; w s p ó ln a m o d litw a p rz e d K o m u n ią ś w .: P anie , n i e j e s t e m godzien...) i p r z e b ła g a ln e (a k t p o k u tn y : Panie , z m i ł u j

się n a d n a m i ; B a r a n k u Boży..:), m o d litw a k o n s e k r a c y jn a (w te d y c h le b i w in o

s t a ją się C ia łe m i K r w ią P a n a J e z u s a i z o s ta je u o b e c n io n a p a m ią tk a J e g o M ę k i, Ś m ie rc i, Z m a r tw y c h w s ta n ia i W n ie b o w s tą p ie n ia ) i m o d litw a o f ia r o w a n ia (tą m o d litw ą o d m a w ia n ą z a ra z po k o n s e k r a c ji o f ia r u je m y C iało i K re w J e z u s a C h r y s tu s a B o g u O jcu).

3. M sza św ię ta szk ołą m o d litw y ch rześcija ń sk iej

W ie rz ą c y , k tó r y p o p r a w n ie u c z e stn ic z y w e M szy św ., m oże t u t a j n a u c z y ć się w s z y stk ie g o , co d o ty c z y p ra w d z iw ie c h r z e ś c ija ń s k ie j m o d litw y .

P ie r w s z ą le k c ją m s z a ln e j sz k o ły m o d litw y je s t p r a w d a , że do ro z m o w y z B o g iem tr z e b a się p rz y g o to w a ć p rz e z o czy szczen ie se rc a . W e M szy św . z a n im w sz y sc y z g ro m a d z e n i z w ró c ą się do B oga w p ie r w s z e j m o d litw ie (ko le k t a i p o p rz e d z a ją c e j ą cich e m o d litw y w ie rn y c h ), m a m ie js c e a k t p o k u tn y . N ie m o ż n a p rz e c ie ż ro z m a w ia ć z O jcem , ty m b a rd z ie j n ie m o ż n a s ta w a ć p r z e d _N im z ró ż n y m i p ro ś b a m i, je ż e li k to ś je s t z N im sk łó c o n y . I d la te g o n a jp i e r w je s t p r o ś b a o o d p u s z c z e n ie g rz e c h ó w , o p o je d n a n ie , po o b ja w ie n iu sw eg o ż a lu i sz c z e re j w o li p o p ra w y .

L itu r g ia M szy św . m a ją c c h a r a k t e r d ia lo g ic z n y uczy , że m o d litw a n ie je s t m ó w ie n ie m do B oga (m onolog), a le je s t d ia lo g ie m p ro w a d z o n y m m ię d z y B o g ie m a c z ło w ie k ie m . P o n ie w a ż do B oga n a le ż y in ic ja ty w a w ty m d ia lo g u , d la te g o w k a ż d e j m o d litw ie b a rd z ie j tr z e b a s łu c h a ć m ó w ią c e g o B oga, a n iż e li s a m e m u m ó w ić do N iego. W ia r a u c z y n a s, że B óg z n a n a s z e p o tr z e b y (nie je s t z a te m p o tr z e b n e g a d u ls tw o n a m o d litw ie ), a ja k o n a jle p s z y O jciec c h c e n a m p o m ó c i n ie m a d la N iego rz e c z y n ie m o ż liw y c h , bo je s t w sze c h m o g ą c y . B e z w z g lę d n e z a u fa n ie do B oga z a m y k a c z ło w ie k o w i u s ta n a f o r m u ło w a n ie p ró ś b , a s k ła n ia go do m o d litw y d z ię k c z y n n e j, do u w ie lb ia n ia i w y c h w a la n ia B ożego m a je s ta tu .

T e c c e n try z m , p o ś r e d n ic tw o C h r y s tu s a o ra z je d n o ś ć D u c h a Ś w ię te g o w m o d litw ie , to d a lsz e p r a w d y o m o d litw ie c h r z e ś c ija ń s k ie j w y d o b y te ze M szy ś w ię te j. B óg O jciec je s t p rz e d m io te m u w ie lb ie n ia , czci i w y s ła w ia n ia (...Tobie,

Bo że, O jc z e w s z e c h m o g ą c y ,... w s z e l k a cześć i c h w a ła , p r z e z v j s z y s t k i e w i e k i w i e k ó w ) . J e m u s k ła d a n e są d zięk i, do N iego k ie r u je się p ro ś b y i J e g o p r z e 

p r a s z a za g rz e c h y . T e m u te o c e n try z m o w i n ie s p r z e c iw ia się k u lt M a tk i N a j św ię ts z e j i ś w ię ty c h . P rz e c ie ż to B óg w y w y ż sz y ł M a r y ję i „ u c z y n ił J e j w ie lk ie rz e c z y ”. A św ię c i d o szli do c h w a ły ty lk o d la te g o , że p o tr a f ili w s p ó łp ra c o w a ć z B o żą ła s k ą . I d la te g o w d n i p o św ię c o n e M a tc e B ożej i św ię ty m ta k ż e je s te ś m y w z y w a n i do s k ła d a n ia d z ię k c z y n ie n ia B ogu, J e g o c z c im y i w y s ła w ia m y . P r a w d z iw y k u l t M a r y i i ś w ię ty c h je s t s k o n c e n tr o w a n y n a B o g u i do B oga p ro w a d z i. C z y ta m y n a ten. te m a t w K o n s ty tu c ji o L itu r g ii: „ K o śció ł ro z m ie śc ił w c ią g u r o k u w sp o m n ie n ia · m ę c z e n n ik ó w o ra z in n y c h św ięty ch ,, k tó r z y d z ię k i w ie lo r a k ie j ła s c e B ożej d o szli do d o sk o n a ło śc i, a o s ią g n ą w s z y ju ż w ie c z n e z b a w ie n ie , w y ś p ie w u ją B ogu w n ie b ie d o s k o n a łą c h w a łę i w s ta w ia ją się za n a m i. W te u ro c z y s to śc i K o śc ió ł g ło si m is te r iu m p asch aln e·

(6)

B IU L E T Y N L I T U R G IC Z N Y ₇₃

w ś w ię ty c h , k tó r z y w s p ó łc ie rp ie li i z o s ta li w s p ó łu w ie lb ie n i z C h ry s tu s e m , p r z e d s ta w ia w ie r n y m ic h p rz y k ła d y , p o c ią g a ją c e w s z y s tk ic h p rz e z C h r y s tu s a do O jca, a p rz e z ic h z a s łu g i w y je d n y w a d o b ro d z ie js tw a B o że” (K L 104).

Z te k s tó w m s z a ln y c h d o w ia d u je m y się, że w m o d litw a c h n ie id z ie m y do O jc a s a m i i b e z p o śre d n io , a le z C h ry s tu s e m i p rz e z C h r y s tu s a (z a k o ń c z e n ie m o d litw : P r z e z n a s z e g o P a n a , J e z u s a C h r y s t u s a , T w o j e g o S y n a , k t ó r y z T o b ą ż y j e i k r ó l u j e w j e d n o ś c i D u c h a Ś w i ę t e g o , Bóg, p r z e z w s z y s t k i e w i e k i w i e k ó w a lb o : P r z e z C h r y s t u s a , P a n a n a sz e g o , lu b p o d o b n e ). O n je s t n a s z y m je d y n y m A r c y k a p ła n e m '(P o n t i f e x —· a r c y k a p ła n = p o n s — m o s t + fa c io — c z y n ię , ro b ię) i je d y n y m P o ś r e d n ik ie m . O n p o je d n a ł s k łó c o n y c h lu d z i z O jc e m , s ta ł się „ m o s tm ” m ię d z y n ie b e m a zie m ią . I je d y n ie po ty m „ m o ś c ie ” m o ż e m y d o jść do O jc a z d z ię k c z y n ie n ie m , z u w ie lb ie n ie m , z p r o ś b ą i z p r z e b ła g a n ie m (P r z e z C h r y s t u s a , z C h r y s t u s e m i w C h r y s t u s i e , T obie ,

B o że, O jc z e w s z e c h m o g ą c y , w j e d n o ś c i D u c h a Ś w i ę t e g o , w s z e l k a cześć i chwała...).

Id ą c ze sw o im i m o d litw a m i do O jc a ra z e m z C h ry s tu s e m m a m y g w a r a n cję, że z o s ta n ie m y w y s łu c h a n i, g d y ż O n m o d li się z n a m i i w n a s. M ó w ił n a te n te m a t św . A u g u s ty n : „N a sz P a n , J e z u s C h ry s tu s , S y n B oży, je s t je d y n y m Z b a w c ą sw eg o c ia ła . Om s a m się m o d li za n a s i w n a s, a i do N ieg o m y się m o d lim y . O n m o d li się za n a s ja k o n a sz k a p ła n ; m o d li się w n a s , bo je s t G ło w ą C ia ła , k tó r y m je s te ś m y , a m o d lim y się do N iego, bo, j e s t n a s z y m Bogiem .4 R o z p o z n a je m y w ię c w N im n a s z e g ło sy , a J e g o głos w n a s s a m y c h ” .13 O g ó ln e w p r o w a d z e n i e do l i tu r g ii g o d z i n u z a s a d n ia ją c w ie lk o ś ć m o  d litw y c h rz e ś c ija ń s k ie j, s tw ie rd z a , że „ je s t o n a u d z ia łe m w m iło śc i J e d n o r o - d zo n eg o S y n a k u O jc u i w m o d litw ie , k tó r ą S y n p o d c z a s sw eg o zie m sk ie g o ży cia w y r a ż a ł lu d z k im i sło w a m i. T a m o d litw a tr w a n ie u s ta n n ie w c a ły m K o śc ie le iw s z y s tk ic h jeg o c z ło n k a c h w im ie n iu c a łe j lu d z k o ś c i i d la je j z b a w ie n ia ” .14

D u c h Ś w ię ty , D u c h je d n o ś c i i w s p ó ln o ty je s t n a to m ia s t w K o śc ie le o rg a n iz a to r e m k u ltu . O n ż y je w K o ściele i u czy K o śció ł p ra w d z iw e j m o d litw y — m o d litw y w D u c h u i w p ra w d z ie . Sw . A u g u s ty n w y ra ź n ie s tw ie rd z a , że k to n ie n a le ż y do w s p ó ln o ty c h r z e ś c ija n i n ie tr w a w je d n o ś c i i m iło ści, te n n ie m a w so b ie i n ie o tr z y m u je D u c h a Ś w ię te g o .15 A c y to w a n e ju ż W p r o w a d z e n i e

do l i tu r g ii g o d z i n u czy : „ J e d n o ś ć m o d ląceg o się K o ścio ła je s t d z ie łe m D u c h a

Ś w ię te g o . J e s t O n w C h ry s tu s ie (por. Ł k 10, 21), w c a ły m K o śc ie le i w k a ż d y m o ch rz c z o n y m . To w ła ś n ie « D uch Ś w ię ty p rz y c h o d z i z p o m o c ą n a s z e j s ła b o ś c i i p rz y c z y n ia się za n a m i w b ła g a n ia c h , k tó r y c h n i e m o ż n a w y ra z ić sło w am i» (Rz 8, 26). O n, ja k o D u c h S y n a , d a je n a m « d u c h a p r z y b r a n ia za sy n ó w , w k tó r y m m o żem y w o ła ć : A b b a , O jcze!» (Rz 8, 15). N ie m a w ię c m o d litw y c h r z e ś c ija ń s k ie j b e z d z ia ła n ia D u c h a Ś w ięteg o . O n je d n o c z y c a ły K o ś c ió ł i p rz e z S y n a p ro w a d z i go do O jc a ” (n r 8).

I je szcze z ty c h o g ó ln y c h p o u c z e ń o m o d litw ie t a „ m s z a ln a s z k o ła ” m ó w i n a m o k o n ie c z n o śc i p r a k ty k o w a n ia z a ró w n o m o d litw y u st, ja k i m o d litw y se rc a . Co w ię c e j, m o d litw a w c isz y je s t p ie r w s z ą f o r m ą m o d litw y i ź ró d łe m m o d litw y w s p ó ln o to w e j (po w e z w a n iu do m o d litw y : M ó d l m y się, n a jp i e r w n a s t ę p u je m o d litw a w ciszy, a d o p ie ro p ó ź n ie j g ło ś n a m o d litw a c e le b ra n s a ; t a k sam o je s t po w e z w a n iu do a k tu p o k u tn e g o ). C h rz e ś c ija n in , ch o cia ż je s t p o w o ła n y do m o d litw y w s p ó ln o to w e j, je d n a k p o w in ie n ta k ż e „ w e jść do sw ej iz d e b k i, z a m k n ą ć d rz w i i m o d lić się do O jc a sw ego, k tó r y je s t w u k r y c i u ” (por. M t 6, 6). C z ło w ie k b o w ie m n ie je s t m e c h a n ic z n y m ro b o te m , a le osobą i m u s i o sobow o k o n ta k to w a ć się z B ogiem . J e s t p rz e c ie ż n ie m o ż liw e , b y k a ż d y c z ło w ie k sw ó j o so b isty s t a n w e w n ę tr z n y o d d a ł w e w s p ó ln e j p ie ś n i

13 Sw . A u g u s t y n , K o n f e r e n c j e o p s a l m a c h , 85, 1. 14 O g ó ln e w p r o w a d z e n i e do li t u r g i i g o d z i n (O W LG ), n r 28.

(7)

7 4 B IU L E T Y N L IT U R G IC Z N Y

ty lk o czy w s p ó ln e j m o d litw ie . Z re s z tą m o d litw a w s p ó ln a z g ro m a d z e n ia ty lk o w te d y n ie b ę d z ie b e z d u s z n ą f o r m u łą , o ile b ę d z ie o p a r t a n a w c z e ś n ie js z y c h ju ż , o s o b isty c h k o n ta k ta c h z B o g iem p o sz c z e g ó ln y c h w ie rn y c h . „B ez s a m o t n o śc i w e d w o je n ie m a p ra w d z iw e j w s p ó ln o ty ” .16

W k o ń c u , to w ła ś n ie n a M szy św . d o w ia d u je m y się, że m o ż n a m o d lić się p o p rz e z p rz y jm o w a n ie o d p o w ie d n ic h p o s ta w c ia ła i czy n ią c ró ż n e g e s ty .17 P o s t a w ą k lę c z ą c a to w y r a z a d o ra c ji, p o k u ty i p o k o ry . P o s ta w ą s to ją c ą w y r a ż a m y cześć i s z a c u n e k w z g lę d e m B oga, g o to w o ść n a p rz y ję c ie J e g o w o li, ra d o ś ć i d z ię k c z y n ie n ie za w y z w o le n ie z n ie w o li g rz e c h u o ra z c z u jn e ocze k iw a n ie n a p o w tó rn e p rz y jś c ie J e z u s a C h ry s tu s a . Z g e s tó w m s z a ln y c h , k tó ry m i m o ż e m y m o d lić się i p o z a M szą św ., w y m ie n ić n a le ż y : z n a k k rz y ż a (d u ży i tr z y k rz y ż y k i m a łe n a czole, n a u s ta c h i n a se rc u ), sk ło n y , b ic ie się w p ie r s i, s k ła d a n ie i r o z k ła d a n ie r ą k . K r e ś le n ie z n a k u k rz y ż a je s t n a j p r o s t sz y m w y z n a n ie m w ia r y (d u ży z n a k k rz y ż a ), je s t g e s te m o d w a g i i p r z y z n a n ia s ię do C h r y s tu s a U k rz y ż o w a n e g o (m a ły k rz y ż y k n a czole) o ra z w y ra z e m g o to w o śc i w y z n a w a n ia n aszeg o P a n a u s ta m i (k rz y ż y k n a u sta c h ) i s e r c e m (k r z y ż y k n a sercu ). S k ło n y (g łęb o k i sk ło n : w w y z n a n iu w ia r y n a sło w a l z a s p r a 

w ą D u c h a Ś w i ę t e g o p r z y j ą ł ciało z M a r y i D z i e w i c y i stał się C z ł o w i e k i e m ;

p rz e d o łta rz e m , g d y n ie m a w t a b e r n a k u lu m N a jśw . S a k r a m e n tu ; le k k i sk ło n w a k c ie p o k u tn y m , g d y się o d m a w ia sp o w ie d ź p o w sz e c h n ą ; s k ło n g ło w y : p rz y w y m a w ia n iu łą c z n y m im io n T ró jc y P r z e n a jś w ię ts z e j, im ie n ia J e z u s a , M a ry i i św ię te g o , k tó re g o się czci w d a n y m d n iu ) są ró w n ie ż z n a k ie m a d o r a c ji i p o k o ry , p o d o b n ie ja k p rz y k lę k a n ie . G e ste m p o k o ry , ż a lu , a ta k ż e w e z w a n ie m do o c k n ię c ia się i o p a m ię ta n ia je s t u d e rz e n ie się w p ie r s i. R o zło żo n e rę c e w z n ie sio n e k u g ó rze s y m b o liz u ją lu d z k ą b e z ra d n o ś ć i w ia r ę w B o żą p o m o c o ra z p r z y w o łu ją n a p a m ię ć U k rz y ż o w a n e g o C h ry s tu s a . N a to m ia s t rę c e złożone,, ta k ja k to n a jc z ę ś c ie j ro b im y w m o d litw ie , są z n a k ie m o d d a n ia się i p o d d a n ia B ogu.

O p ró cz ty c h o g ó ln y c h p o u c z e ń o m o d litw ie i w e z w a ń do m o d litw y , M sza św . d o s ta rc z a n a m ta k ż e g o to w e te k s ty m o d lite w n e .

M sz a ln y a k t p o k u tn y w c a ło śc i je s t do w y k o r z y s ta n ia w w ie c z o rn y m czy t a k ż e i w p o p o łu d n io w y m r a c h u n k u s u m ie n ia , p o łą c z o n y m z ż a le m za g rz e

ch y i K o m u n ią św . d u c h o w ą . M o żn a p o słu ż y ć się n im ta k ż e p rz e d s p o w ie d z ią i w in n y c h m o m e n ta c h życia, k ie d y c h c e m y w y ra z ić sw ó j ból z p o w o d u n ie w ie r n o ś c i i g rzech ó w . Ł a tw y m i do z a p a m ię ta n ia są ta k ż e in n e b ła g a ln e w e z w a n ia o m iło s ie rd z ie ze M szy św .,. ja k : P a n ie, z m i ł u j się n a d n a m i ; B a 

r a n k u B o ż y , k t ó r y g ła d z is z g r z e c h y św ia t a , z m i ł u j się n a d nam i,... o b d a r z n as p o k o j e m . D la w y z n a n ia sw o je j w ia ry , o b o k g e stu , ja k im je s t z n a k k rz y ż a , M sza św . d o s ta rc z a n a m ta k ż e te k s tu (W ie r z ę w j e d n e g o Boga), k tó r y m m o żem y z a ró w  no w y z n a w a ć w ia rę , ja k i ro z w a ż a ć p r a w d y w ia r y św ię te j. W sz a ry c h , co d z ie n n y c h d n ia c h b a rd z ie j n iż w n ie d z ie lę je s t n a m p o tr z e b n a św ia d o m o ść , że Bóg W sz e c h m o g ą c y j e s t n a s z y m O jc e m i ch ce n a m p rz y jś ć z p o m o c ą , a J e z u s C h ry s tu s d la n a s l u d z i i dla n a s z e g o z b a w i e n i a z s t ą p i ł z nieba...

i stał się c z ł o w i e k i e m . U k r z y ż o w a n y r ó w n i e ż dla nas... I w s t ą p i ł do n i e b a f

b y ta m p rz y g o to w a ć n a m m ie js c e . W te d y zaś, g d y śm ie rć z a b ie ra n a m n a j b liższeg o c z ło w ie k a , ja k ż e p o tr z e b n a je s t w ia r a w ży cie w ie c z n e , k tó r ą p o m a g a j ą o ży w ić sło w a : ... o czeku ję w s k r z e s z e n i a u m a r ł y c h . 1 życia, w i e c z n e g o

w p r z y s z ł y m św ie cie.

D la w y r a ż e n ia d z ię k c z y n ie n ia B o g u z a J e z u s a C h r y s tu s a i c a łe J e g o d z ie ło zb aw cze, za M a r y ję , n a s z ą M atkę^ i za ś w ię ty c h d a n y c h n a m ja k o p a tr o n ó w i o p ie k u n p w , słu ż ą p re f a c je . P o c z ą tk o w e sło w a p o sz c z e g ó ln y c h p r e

-16 E. C a r t e r , B y ć c h r z e ś c i j a n i n e m , W a rs z a w a 1974, 201. 17 W. G ł o w a , J e z u s drogą, L u b a c z ó w 198Ö, 127— 140.

(8)

B I U L E T Y N L I T U R G IC Z N Y ₇₅

fa c ji: Z a p r a w d ę g o d n e to i s p r a w i e d l i w e , s ł u s z n e i z b a w i e n n e , a b y ś m y z a 

w s z e i w s z ę d z i e T o b i e s k ł a d a li d z i ę k c z y n i e n i e , P anie , O jc z e ś w i ę t y , w s z e c h  m o g ą c y , w i e c z n y B o że, (p r zez C h r y s t u s a P a n a n a s z e g o ), z a w ie r a ją k ilk a

p r a w d d o ty c z ą c y c h m o d litw y d z ię k c z y n n e j. N a jp ie r w d o w ia d u je m y się tu t a j, że ze z w y k łe j s p r a w ie d liw o ś c i n a le ż y się s k ła d a ć B o g u dzięk i. C z ło w ie k bo w ie m w y s z e d ł z r ą k B o ży ch i p o w in ie n b y ć za to w d z ię c z n y s w o je m u S tw ó r cy. O p ró cz te g o m o d litw a d z ię k c z y n n a słu ż y c z ło w ie k o w i do z b a w ie n ia i je s t g o d n a B oga. I jesz c z e n a le ż y p a m ię ta ć o ty m , że d z ię k c z y n ie n ie tr z e b a s k ła d ać B o g u z a w s z e i w s z ę d z i e , tz n . b ez w z g lę d u n a s y tu a c ję p rz e ż y w a n ą p rz e z c z ło w ie k a . Z te k s tó w d z ię k c z y n n y c h do m o d litw y ta k ż e p o za M szą św . n a d a j ą się w s z y s tk ie k a n ty k i, p s a lm y i p ie ś n i ś p ie w a n e n a d z ię k c z y n ie n ie p o K o m u n ii ś w .18

M o żn a jeszcze w z ią ć ze M szy św . C h w a ł a n a w y s o k o ś c i B o g u d la w y  c h w a la n ia B oga, a n a w e t w y k o rz y s ta ć , d o k o n u ją c n ie w ie lk ic h z m ia n , te k s t o d m a w ia n y n a d c h le b e m w czasie p rz y g o to w a n ia d a ró w , ja k o m o d litw ę p rz y p o s iłk u : B ł o g o s ł a w i o n y je s teś, P a n ie, B o ż e w s z e c h ś w i a t a , bo d z i ę k i T w o j e j

h o j n o ś c i o t r z y m a l i ś m y c h le b , o w o c z i e m i o r a z p r a c y r ą k l u d z k i c h , z a k t ó r y T o b i e d z i ę k u j e m y (w szy scy o d p o w ia d a ją : B ł o g o s ł a w i o n y je s te ś , B o że, te r a z i na w ie k i ) .

Z m o d litw b ła g a ln y c h p ie r w s z e m ie js c e z a jm u je M o d litw a P a ń s k a .18 M o

d litw ę tę C h r y s tu s p o d a ł n ie ty lk o ja k o fo r m u łę m o d lite w n ą , a le ta k ż e ja k o w z ó r m o d litw y . K o śció ł p r z e k a z a ł j ą n a m w d w ó ch w e r s ja c h : M a te u sz o w e j (6, 9— 13) i Ł u k a s z o w e j (11, 2— 4). N a jp ra w d o p o d o b n ie j J e z u s C h r y s tu s n a u c z y ł M o d litw y P a ń s k ie j n a G ó rz e O liw n e j, n a p o c z ą tk u sw e j p u b lic z n e j d z ia ła l n o ś c i (w z m ia n k a o J a n i e C h rz c ic ie lu ). W id o cz n ie A p o sto ło m ju ż n ie w y s t a r c z a ły w s p ó łc z e s n e m o d litw y ż y d o w sk ie , a o p ró cz teg o p r z y k ła d J a n a C h rz c i cie la , k tó r y n a u c z y ł sw o ic h u c z n ió w m o d litw y , o ra z p r z y k ła d sam e g o J e z u s a t a k często m o d lą c e g o się, d o p ro w a d z iły do tego:, że je d e n z n ic h p o p ro s ił M istrz a , b y ich n a u c z y ł m o d litw y . I w te d y Z b a w ic ie l w y p o w ie d z ia ł n a jp i ę k n ie js z ą z m o d litw :

■— O jc z e nasz , k t ó r y ś j e s t w n ieb ie: B óg je s t O jc e m w s z y s tk ic h lu d z i. Z n a  u c z a n ia J e z u s a w ie m y , że B óg to O jciec id e a ln y , w s z e c h m o g ą c y , b o g a ty w ła s k i i m iło s ie rd z ie , p e łe n m iło śc i i w y s łu c h u ją c y lu d z k ic h p ró ś b . P ra w d z iw y m o jc e m je s t te n , k to d a je sieb ie, te n , k to k o c h a k o g o ś, z a n im o n go u k o c h a ł, k o c h a k ie d y ta m te n jeszcze n ie k o c h a , n ie is tn ie je , k o c h a b e z in te re s o w n ie . T a k im O jc e m je s t B óg. C h o c ia ż b y c z ło w ie k z a p a r ł się B oga, z a p o m n ia ł o N im i p r z e s ta ł b y ć J e g o s y n e m , to B óg i t a k n ig d y n ie p r z e s ta n ie b y ć jeg o O jcem . B óg je s t O jc e m n a s z y m . Je g o o jc o s tw o w s to s u n k u do n a s d o m a g a się od n a s b r a t e r s t w a w s to s u n k u do sieb ie. D r a m a te m je s t z a ró w n o s z u k a n ie b r a t e r s tw a bez O jc a , j a k i p rz y z n a w a n ie się do d z ie d z ic tw a B ożego, n ie b ę d ą c b r a te m w s to s u n k u do in n y c h d z ie c i B ożych.

— Ś w i ę ć się I m i ę T w o j e : To n ie je s t p ro ś b a je d y n ie o u s z a n o w a n ie im ie n ia B ożego, t a k sa m o ja k w d r u g im B o ż y m p rz y k a z a n iu n ie c h o d z i je d y n ie o n a d u ż y c ia w s to s u n k u do B ożego Im ie n ia . Im ię B oże to n ic in n eg o , j a k s a m B óg, k tó r y się o b ja w ił lu d z io m : B óg w sz e c h m o c n y , P a n n ie b a i ziem i. P r o sząc o to, b y się św ię c iło im ię B oże, p ro s im y , b y B óg b y ł czczo n y i sz a n o w a

18 W. G ł o w a , D o b ó r p i e ś n i w e M s z y ś w i ę t e j , C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 55 (1985) z. 1, 89— 91. 19 N a te m a t M o d litw y P a ń s k ie j zob. L. E v e 1 y, O jc z e n a sz , K a to w ic e 1965; J. Z y g m u n t o w i c z , O jc z e n a s z n a s z y c h c z a s ó w , W a rs z a w a 1972; B. B a s s e t , Z a c z n i j m y z n ó w m o d l i ć się, P a r y ż 1979, 52— 55; L , W a l a s z e k , Z a m i e n i a j c i e s ł o w o w c z y n , K a to w ic e 1978, 225— 233; F. G r y g l e w i c z , S p o ł e c z n y c h a r a k t e r M o d l i t w y P a ń s k i e j , A te n e u m K a p ła ń s k ie 42 (1950) t. 52—53, 207 nn.

(9)

76 B IU L E T Y N L I T U R G IC Z N Y

n y , b y w sz y sc y lu d z ie u z n a li Je g o w ie lk o ś ć , Je g o n ie m ie s z c z e n ie się w e w s z e c h - św ie c ie i w lu d z k ic h k a te g o r ia c h m y ś lo w y c h ; p ro s im y , b y w sz y sc y lu d z ie w ie lb ili i w y s ła w ia li B oga, b y w s z y s tk ie sw e czy n y s p e łn ia li n a w ię k s z ą J e g o c h w a łę .

— P r z y j d ź K r ó l e s t w o T w o j e : P r o ś b a o B oże p a n o w a n ie n a św ie c ie i w ś r ó d lu d z i. C a ła p r z y r o d a je s t zaw sz e p o s łu s z n a B ogu, n a to m ia s t p a n o w a n ie B oga w św ie c ie lu d z k im je s t o g ra n ic z o n e , ja k b y u z a le ż n io n e o d lu d z k ie j w o li. W S ta r y m T e s ta m e n c ie p a n o w a n ie B oga o g ra n ic z a ło się do je d n e g o n a r o d u . C h r y s tu s zaś p r a g n ą ł, a b y B oże K ró le s tw o o b ję ło c a ły ś w ia t. S y n B oży głosił: z je d n e j s tr o n y p rz y jś c ie K ró le s tw a B ożego ju ż te r a z , a le ró w n o c z e ś n ie z a p o w ia d a ł jeg o n a d e jś c ie w p rz y s z ło śc i i o tw a rc ie g ło sił, że n a s ta n ie ono w p e łn i w te d y , g d y O n p o ra z d r u g i p rz y jd z ie n a ś w ia t. O d te g o m o m e n tu n a s t ą p i o s ta tn i e ta p B ożego K ró le s tw a . O b e c n y zaś e ta p to e ta p K o ścio ła. W ty m w ła ś n ie e ta p ie B oże p a n o w a n ie r e a liz u je się p rz e z c o ra z w ię k sz e u ś w ię c a n ie się w ie rz ą c y c h i p o m n a ż a n ie się icih liczb y . Z a te m p ro ś b a o p rz y jś c ie B ożego K r ó le s tw a to p ro ś b a o B oży ła d i p o rz ą d e k w św ie c ie , o p o s z a n o w a n ie w sz ę d z ie J e g o p ra w , o św ię to ść K o ścio ła i J e g o ro z ro st.

— B ą d ź vjo la T w o j a j a k o w n i e b i e t a k i n a z i e m i : Co je s t w o lą B ożą? N a c z y m o n a p o le g a ? O d p o w ie d ź C h ry s tu s a b rz m i: „ J e s t w o lą T ego, k tó r y M ię p o sła ł, a b y m ze w s z y stk ie g o , co m i d a ł, niczego n ie s tra c ił, a le ż e b y m to w s k rz e s ił w d n iu o sta te c z n y m . To b o w ie m je s t w o lą O jca m ego, a b y k a ż d y , k to w id z i S y n a i w ie rz y w N iego, m ia ł ży cie w ie c z n e . A j a go w s k rz e s z ę w d n iu o s ta te c z n y m ” (J 6, 39— 40). A św . P a w e ł n a to sa m o p y ta n ie t a k o d p o w ia d a : „W o lą B ożą je s t w a sz e u św ię c e n ie : p o w s tr z y m y w a n ie się od ro z p u s ty , a b y k a ż d y u m ia ł u tr z y m y w a ć c ia ło w łatsne w św ię to ś c i i w e czci” (1 T es 4, 3— 4). „ U w a ż a jc ie , a b y n ik t n ie o d p ła c a ł złe m za złe, zaw sz e u s i łu jc ie czy n ić d o b rz e so b ie n a w z a je m i w o b ec w s z y s tk ic h . Z a w sz e się r a d u j cie, n ie u s ta n n ie się m ó d lc ie . W k a ż d y m p o ło ż e n iu d z ię k u jc ie , ta k a je s t b o w ie m w o la B oża w J e z u s ie C h ry s tu s ie w z g lę d e m w a s ” (1 T es 5, 15— 18). W olą B ożą z a te m je s t n a sz e z b a w ie n ie i u św ię c e n ie . C z ło w ie k w in ie n b e z g ra n ic z n ie B ogu z a u fa ć i p rz y ją ć z J e g o r ę k i w s z e lk ie w y m a g a n ia i ś ro d k i, p rz e z k tó r e Bóg ch ce go u św ię c ić i zb a w ić , a n a w e t d z ię k o w a ć M u za to w s z y stk o , ch o c ia ż b y ło b y to t r u d n e i b o lesn e.

— C h l e b a n a s z e g o p o w s z e d n i e g o d a j n a m d zisia j: T a p ro ś b a u k a z u je B oga j a  k o ż y w ic ie la cz ło w ie k a , ja k o teg o , k tó r y m oże c o d z ie n n ie zasp o k o ić w sz e lk i lu d z k i głód. „ C h le b ” to p o k a r m w sz e lk ie g o ro d z a ju . N ie ty lk o p o k a r m m a te r ia ln y , a le ta k ż e w sz y stk o , co d a je n a m u d z ia ł w ży c iu B oga, np. J e g o sło w o (M t 4, 4) i E u c h a r y s tia (J 6, 48— 58). C h le b z m o d litw y P a ń s k i e j to a lu z j a do m a n n y (W j 16, 4. 15. 19), k tó r a b ę d ą c rz e c z y w is ty m p o k a rm e m d la ciała,, sy m b o liz o w a ła S ło w o Boże (P p 8, '3; p o r. M t 4, 4; Ł k 4, 4) i z a p o w ia d a ła E u c h a r y s tię (J 6, 49. 51). W te j p ro ś b ie m o d lim y się ró w n o c z e śn ie o c h le b m a te r ia l n y d la c ia ła i o c h le b d u c h o w y (S łow o B oże, E u c h a r y s tia ) d la d u szy . M a n n ę tr z e b a b y ło sp o ż y w a ć te g o sa m e g o d n ia , k ie d y się j ą z b ie ra ło . P r o ś b a o c h le b d o ty c z y te ż ty lk o je d n e g o d n ia d la te g o , a b y ś m y m o g li c ią g le od n o w a liczy ć n a B o żą sz c z o d ro b liw o ść , n a J e g o z a tr o s k a n ie o n a s z e c ia ła i d u sz e , b y ś m y m o g li cią g le w ie rz y ć w J e g o o p a trz n o ść . — 1 o d p u ś ć n a m n a s z e w i n y , j a k o i m y o d p u s z c z a m y n a s z y m w i n o w a j c o m : P r o ś b a ta je s t w o ła n ie m g rz e s z n ik a o m iło s ie rd z ie , k tó r e je s t u w a r u n k o w a n e n a s z y m m iło s ie rd z ie m w z g lę d e m b liź n ic h . C h r y s tu s P a n w y r a ź n ie w s k a z y w a ł n a to u w a r u n k o w a n ie B ożego m iło s ie rd z ia (M t 6, 14— 15; M k U , 25).. Z a te m w a r u n k ie m p ro ś b y o d a ro w a n ie p rz e z B oga n a s z y c h w in je s t m iło s ie rd z ie n a sz e w s to s u n k u do b liź n ic h . — I n i e w ó d ź n a s n a p o k u s z e n i e : „B óg n ik o g o n ie k u s i” ( J k 1, 13). P r o ś b a t a z a te m m ó w i: n ie d o p u ść, a b y ś m y u le g li p o k u s ie (M t 6, 14), strz e ż n a s p r z e d z g o d ą n a p o k u s ę (por. J 17, 15). P r o ś b a t a je s t p rz e p e łn io n a p o k o rą : n ie u f a m y sw o im siło m , a ró w n o c z e ś n ie je s te ś m y św ia d o m i, że B óg m oże n a s

(10)

B IU L E T Y N L IT U R G I C Z N Y ₇₇

d o św ia d c z a ć , a b y n a m ju ż t u t a j d a w a ć ra d o ś ć z w y c ię stw a , a p o ś m ie rc i n a g ro d ę . I d la te g o b ła g a m y G o o p o m oc, g d y ż n a s z a m oc tk w i w N im .

— A l e n a s z b a w ode złego: c z y li z a c h o w a j n a s od sz a ta n a , od k tó r e g o p o  c h o d z i w s z e lk ie zło, a z w ła sz c z a zło n a jw ię k s z e , ja k im je s t g rz e c h .

J a k w id a ć tr e ś c ią b ła g a ń z a w a r ty c h w M o d litw ie P a ń s k ie j s ą n a jw a ż n i e j s z e 'p r o b l e m y lu d z k o śc i. P e łn i u fn o ś c i s ta je m y z n im i p rz e d n a s z y m O jc e m n ie ty lk o w c zasie M szy św ., a le j a k n a jc z ę ś c ie j w c ią g u d n ia , a z w łaszcza n a jeg o p o c z ą tk u i k o ń c u .

P ię k n ą m o d litw ę b ła g a ln ą o u w o ln ie n ie od w sz e lk ie g o zła, zw łaszcza od g rz e c h u , i o z a p a n o w a n ie p o k o ju , je s t e m b o liz m (ro z w in ię c ie o s ta tn ie j p ro ś b y M o d litw y P a ń s k ie j): W y b a w n as, p r o s i m y Cię, Panie... W ie lu w ie r z ą  cy c h ze M szy św . p rz e n o s i do c o d z ie n n e g o życia ta k ż e n ie k tó re k o le k ty , m o d litw y n a d d a ra m i, m o d litw y p o K o m u n ii św ., in te n c je z m o d litw p o w sz e c h n y c h , a ta k ż e ró ż n e b ła g a n ia z m o d litw e u c h a ry s ty c z n y c h .

K a ż d a M sza św . w z y w a jeszcze do n a jt r u d n i e js z e j m o d litw y , do, m o d li tw y o fia r o w a n ia sie b ie B ogu. Z a ra z po k o n s e k r a c ji m a m ie js c e o fia ro w a n ie , w k tó r y m , ja k c z y ta m y w O g ó l n y m w p r o w a d z e n i u do M s z a ł u R z y m s k i e g o : „K ościół, z w ła sz c z a t u a k tu a ln ie z g ro m a d z o n y , sk ła d a ... O jc u w D u c h u Ś w ię ty m n ie p o k a la n ą H o stię . P r a g n ie zaś K o śc ió ł ró w n o c z e śn ie , a ż e b y w ie r n i s k ł a d a li n ie ty lk o n ie p o k a la n ą H o stię , a le te ż u c z y li się o fia ro w a ć s a m y c h s ie b ie ” (n r 55 f). O fia r o w a n ie n ie p o k a la n e j H o s tii łą c z y się w sp o só b k o n ie c z n y z o fia ro w a n ie m sam e g o sie b ie , g d y ż je s t n ie m o ż liw e w e jś ć w u s p o s o b ie n ie o fia rn e C h ry s tu s a , a s a m e m u n ie p r z y b r a ć p o s ta w y o fia rn e j. Z k o le i o fia ro w a n ie sie b ie B o g u łą c z y się z o fia ro w a n ie m sie b ie b liź n im . T rz e b a po p r o s tu p rz y g w o ź d z ić się n ie ty lk o do b e lk i p io n o w e j k rz y ż a , w s k a z u ją c e j k ie r u n e k m iło ś c i k u B ogu, a le ta k ż e do b e lk i p o z io m e j, k tó r a w s k a z u je m iło ść k u b liź n im . O fia r o w a n ie sie b ie B o g u n ie je s t c zy m ś s ta ły m . J e s t p ro c e s e m , m a c h a r a k t e r d y n a m i c z n y i p o d le g a ro z w o jo w i. P o n ie w a ż n ie m a ta k ie j m o d li tw y w e M szy św ., k tó r a b y m ó w iła o o f ia r o w a n iu sie b ie B ogu, n a le ż y to u cz y n ić a lb o w ła s n y m i sło w a m i, a lb o sło w a m i P is m a Ś w ię te g o : „N ie m o ja , a le T w o ja n ie c h się s ta n ie w o la ” ; „ B ąd ź w o la T w o ja ” ; „N iech m i się staniei w e d łu g sło w a T w e g o ”. Z n a k ie m o d d a n ia sie b ie B o g u w ży c iu c o d z ie n n y m b ę d z ie c ią g ła g o to w o ść n a p e łn ie n ie J e g o w o li, a sz c zeg ó ln ie te j, k tó r a o b ja w ia się w n a k a z ie : „ P rz y k a z a n ia n o w e d a ję w a m , a b y śc ie się w z a je m n ie m iło w a li, t a k ja k ja w a s u m iło w a łe m ” (J 13, 34).

W k o ń c u tr z e b a i o ty m w s p o m n ie ć , że n a k a ż d e j M szy św . s ta je m y u ź ró d e ł m o d litw y , g d y c z y ta się P is m o Ś w ię te w cza sie li tu r g ii S ło w a .20 B óg m ó w i i c z e k a n a o d p o w ie d ź c z ło w ie k a w fo r m ie d z ię k c z y n ie n ia , u w ie lb ie n ia , ż a lu , p ro ś b y , p rz e p r a s z a n ia . N ie m a t u t a j g o to w y c h f o r m u ł m o d lite w n y c h (o p ró cz p s a lm u re s p o n s o ry jn e g o ) i d la te g o k a ż d y o d p o w ia d a B o g u n a ile go s ta ć , n a ile p o t r a f i się w p ie r w o tw o rz y ć n a Boże S ło w o i ja k o d c z u w a sw o je ży cio w e p o trz e b y . N a le ż y p a m ię ta ć i o ty m , że ja k m o d litw a b ie rz e sw ój p o c z ą te k z E u c h a ry s tii, t a k do E u c h a r y s tii p o w in n a p ro w a d z ić . T a m je s t je j ź ró d ło i ta m je s t je j p o w ró t, bo ta m je s t n a s z P a n , k tó r y w s ta w ia s ię n i e u s ta n n ie za n a m i i p ro w a d z i n a s do O jca.

M sza św . je s t rz e c z y w iś c ie sz k o łą m o d litw y c h rz e ś c ija ń s k ie j. A w szkole b y w a ró ż n ie . J e d n i p rz e c h o d z ą z k la s y do k la s y i o s ią g a ją sto p n ie b a rd z o d o b re , in n i są p rz e c ię tn i, a je szcze in n i s ła b i i n ie d o s ta te c z n i. T rz e b a je d n a k w z w ią z k u z ty m p a m ię ta ć , że „czas c h o d z e n ia do sz k o ły ” k ie d y ś się sk o ń c z y i ju ż n ie b ę d z ie m o ż n a p o p ra w ić sto p n i, k tó r e p rz e n ie s ie m y do w ieczn o ści.

ks . W ł a d y s ł a w G łow a, P r z e m y ś l

20 P o r. L. K u c , K o m u n i k a c y j n a s t r u k t u r a . E u c h a r y s t i i , Ż y cie i M yśl

(11)

78 B IU L E T Y N L I T U R G I C Z N Y

II. E U C H A R Y S T IA S Z C Z Y T E M I Ź R Ó D Ł E M C H R Z E Ś C IJ A Ń S K IE G O Ś W IĘ T O W A N IA

W p r o w a d z e n i e o gólne do M s z a ł u R z y m s k i e g o 1 ro z p o c z y n a się· n a s t ę p u j ą 

c y m i sło w a m i: „ O d p ra w ia n ie M szy ś w ię te j (...) s ta n o w i .o śro d e k c a łe g o ży cia c h rz e ś c ija ń s k ie g o t a k w o d n ie s ie n iu do p o w sz e c h n e g o K o ścio ła, ja k i K o śc io ła lo k a ln e g o , czy n a w e t p o sz c z e g ó ln y c h w ie r n y c h ” 2. T e k s t te n w s k a z u je n ie ty lk o n a c e le b ra c ję e u c h a r y s ty c z n ą ja k o „ sz c z y t (...) d z ia ła n ia , p rz e z k tó r e B óg u ś w ię c a ś w ia t w C h r y s tu s ie ”, a le ta k ż e n a w y ją tk o w y c h a r a k t e r k u ltu , „ k tó r y lu d z ie o d d a ją B o g u u w ie lb ia ją c go p rz e z C h r y s tu s a S y n a B ożego” 3.

C z y ta ją c d w a p ie rw s z e ro z d z ia ły W p r o w a d z e n i a tr u d n o o p rz e ć się w r a  że n iu , że choć a n i r a z u n ie w y s tę p u je w n im te r m in „ ś w ię to w a n ie ”, to je d n a k z a ró w n o r. I — o w a ż n o śc i i g o d n o śc i s p r a w o w a n ia E u c h a ry s tii, j a k i r. II ■— o s t r u k tu r z e M szy ś w ię te j, p o d a ją z a sa d n ic z e s k ła d n ik i tw o rz ą c e św ię to i u k a z u ją je j c e le b ra c ję ja k o ś w ię to w a n ie P a m i ą tk i P a n a .

W e w s z y s tk ic h re lig ia c h ś w ię to je s t is to tn y m e le m e n te m k u l t u 4, d la te g o w k a ż d y m z g ro m a d z e n iu k u lty c z n y m w y s tę p u ją c z y n n ik i, k tó r e „ tk w ią s w y m i k o rz e n ia m i w z iem i z a m ie s z k a n e j p rz e z c a łą lu d z k o ś ć ” 5. W sk a ż e m y je w p ie rw s z e j części teg o o p ra c o w a n ia . W d ru g ie j z aś z a tr z y m a m y się b liż e j n a d c e c h a m i ś w ię to w a n ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o o ra z u k a ż e m y w y n ik a ją c e z te g o f a k t u p ro b le m y d u s z p a s te rs k ie .

1. E lem en ty ogóln olu d zk ie ś w ię to w a n ia

N a p o c z ą tk u z a s trz e c n a le ż y , że n ie ch o d z i tu o u k a z a n ie p o w ią z a ń n a t u r a ln y c h m ię d z y c y k le m k s ię ż y c o w y m lu b sło n e c z n y m a p o w s ta n ie m ś w i ą t e, lecz o e le m e n ty m e r y to ry c z n e z a w a r te w s a m y m o b ch o d zie . Do ta k ic h zaś n a le ż ą : p rz y n a le ż n o ś ć do w s p ó ln o ty , o d e jśc ie od c o d z ie n n o śc i o ra z czas p r z e z n a c z o n y n a w y p e łn ie n ie go ś w ią te c z n ą tre ś c ią .

a. Ś w i a d o m o ś ć p r z y n a l e ż n o ś c i d o w s p ó l n o t y

Z d a n ie m B. N e u n h e u s e r a ś w ię to w a n ie o z n acza p u b lic z n y c z y n z je d n o c z o n e j w s p ó l n o t y 7. N ie ś w ię tu je się b o w ie m w s a m o tn o ś c i ro z u m ia n e j zw ła sz c z a ja k o p sy c h ic z n a iz o la c ja od g ru p y sp o łe c z n e j s ta n o w ią c e j ś r o d o w isk o , w k tó r y m ż y je je d n o s tk a . Do p e łn e g o p rz e ż y c ia ś w ię ta p o tr z e b n a je s t o b ecn o ść z n a jo m y c h , ro d z in y , w s p ó ln o ty . D z ię k i n im p r z e z a k c ję ś w ię to w a n ia u tw ie r d z a się p o s ta w a ży cio w a, u m a c n ia ra d o ś ć , p o g łę b ia w i a r a s.

1 E d itio ty p ic a R o m a 1969. O d tą d w c y to w a n iu : W O M R . 2 W O M R n r 1. C y tu ję za: P o s o b o r o w e p r a w o d a w s t w o k o ś c i e ln e , opr^ E. S z t a f r o w s k i , t. 2 z. 3, W a rs z a w a 1970,. 21. 3 T a m ż e . 4 S ł o w n i k teo l o g ii b i b l i j n e j , re d . X. L é o n -D u f o u r, P o z n a ń -W a r s z a - w a 1973, 969. ' 5 T a m ż e . 6 Zob. T. Z i e l i ń s k i , H is t o r ia k u l t u r y a n t y c z n e j , t. 1, W a r s z a w a - K r a - k ó w 1922, 224; t e n ż e , H i s t o r ia k u l t u r y a n t y c z n e j , t. 2, W a r s z a w a - K r a k ó w 1929, 197. 7 V o m S i n n d e r F eie r, w : G o t t fe i e r n . T h e o l o g i s c h e A n r e g u n g u n d V e r  t i e f u n g z u r F e ie r v o n M e s s e u n d S t u n d e n g e b e t , re d . J. G. P 1 ö g e r, F r e i- b u r g - B a s e - W ie n 1980, 17. 8 Zob. T. Z i e l i ń s k i , H is t o r ia h e l l e n i z m u , W a r s z a w a - K r a k ó w 1925, 48; t e n ż e : H is t o r ia k u l t u r y a n t y c z n e j , t. 1, 145.

(12)

B IU L E T Y N L IT U R G IC Z N Y

₇₉

b. O d e j ś c i e o d c o d z i e n n o ś c i

Ś w ię tu ją c lu d z ie p r a g n ą w z n ie ść się n a d zw y k ło ść i co d z ie n n o ść , p o n a d sie b ie sa m y c h w te j c o d z ie n n o ś c i9. W y ra ź n y m te g o z n a k ie m je s t u b ió r in n y n iż z w y k le , p o w s tr z y m a n ie się od p ra c , in n y p o rz ą d e k d n ia itp . W św ię to o d c h o d z i się od c o d z ie n n o śc i ta k ż e p rz e z ś w ia d o m e s to so w a n e n ie p o w s z e d n ie fo r m y sło w n e , ś p ie w y , m u z y k ę o ra z u c z e s tn ic tw o w je d n o c z ą c e j w sz y s tk ic h u czcie w.

Ś w ię tu to w a rz y s z y n a jc z ę ś c ie j ra d o ś ć . S z c z e g ó ln ie ś w ię ta g re c k ie „ b y ły p ra w d z iw y m z e ś ro d k o w a n ie m r a d o ś c i” n . P e r y k l e s w je d n e j z m ó w f o r m u łu je ta k i e z d a n ie : „ I m y w w ię k s z y m s to p n iu n iż ja k ik o lw ie k n a r ó d d b a m y o ro z r y w k ę d la n aszeg o d u c h a p o p r a c a c h d n ia p o w sz e d n ie g o , w p r o w a d ziw szy c ią g n ą c e się p rz e z c a ły ro k o fia ry i a g o n y (...), k tó r y c h p ię k n o n ie p o z w a la p o w s ta ć u c z u c iu s m u tk u ” 12.

W ś w ię to w a n iu lu d z ie s z u k a li e n e rg ii do życia. D n i ś w ią te c z n e n ie ty lk o p o m a g a ły w o d z y s k a n iu sił, a le — ja k s tw ie rd z a T. Z i e l i ń s k i — tk w ił w n ic h sen s i u s p r a w ie d liw ie n ie ż y c i a 13. C h a r a k te r y z u ją c zaś ' ś w ię ta a te ń s k ie w s p o m n ia n y a u to r d o d a je : „ p o w in n iś m y p rz e d e w s z y s tk im stw ie rd z ić , że n ie b y ły one p ró ż n o w a n ie m , lecz « słu ż b ą bożą»; (...) G re k o w i w y d a ła b y się z u p e łn ie n ie z r o z u m ia łą m y śl, że b y m o ż n a b y ło czcić b o g a p ró ż n o w a n ie m ” 14.

c. C z a s p r z e z n a c z o n y n a u c z c z e n i e b ó s t w a

S ta ro ż y tn o ś ć n ie z n a ś w ią t w la ic k im z n a c z e n iu , a w ię c b e z o d n ie s ie n ia do b ó stw a . P o ję c ie „ ś w ię ta ” i „ ś w ię to w a n ia ” łą c z y się zaw sze ze w s p o m n ia n ą w y ż e j „ s łu ż b ą b o ż ą ” . S ta n o w i o n a k o n s ty tu ty w n y e le m e n t ś w ię ta . N a w e t w ó w czas, g d y p o ję c ie ś w ię to w a n ia zo sta ło w y p a c z o n e , p o z o sta ło , choć ty lk o czy sto fo r m a ln e , o d n ie s ie n ie do b ó s tw a . T e n z w ią z e k b y ł g w a r a n te m is tn ie n ia ś w ię ta 15.

S w y m r e lig ijn y m i k u lty c z n y m c h a r a k t e r e m św ię to p r o m ie n iu je n a ca ły d zień . S tą d je s t z ro z u m ia łe , że lu d z ie b io r ą c y p rz e z o b rz ę d y u d z ia ł w u p a m ię tn ie n iu b o sk ie g o c z y n u , m u s ie li m ieć w o ln y cz a s w p e łn y m teg o sło w a z n a c z e n iu , tz n . p rz e z n a c z o n y je d y n ie n a . św ię to w a n ie . M o żn a p o w ie d z ie ć , że w s ta ro ż y to ś c i w o ln y czas m a się po to , a b y św ię to w a ć . W olność od n a p ię c ia p o w o d o w a n e g o z a ję c ia m i, od tr u d ó w , p ra c , z m ęc zen ia, s tw a r z a m o żliw o ść z w ró c e n ia się k u b ó stw u . W ś w ią te c z n y m z n im s p o tk a n iu lu d z ie o d n a jd u ją p ra w o ś ć i p ro s to tę .

O d p rę ż e n ie ś w ią te c z n e p o z w a la c z ło w ie k o w i zw ró c ić m y ś l k u p rz y s z ło śc i, tz n . k u c e lo w i ży cia, k u o s ta te c z n e m u p rz e z n a c z e n iu c z ło w ie k a . Ó w e s ć h a - ty c z n y r y s ś w ię to w a n ia o d n a jd u je m y n p . w k u lc ie b o g in i D e m e te r czy D io n iz o s a W y z w o lic ie la . „Ż eb y p rę d z e j d o jść do celu , m u s i c z ło w ie k p r z e s tr z e g ać p e w n y c h p rz e p is ó w r y t u a ln y c h i b ra ć u d z ia ł w m is te r ia c h ” le.

T e o g ó ln o lu d z k ie ry s y ś w ię to w a n ia , ja k ie o d n a jd u je m y w h is to r ii k u ltu r y s ta r o ż y tn e j, s p o ty k a m y o d n o w io n e i w y n ie s io n e do w y ższeg o p o z io m u w h is to rii Z b a w ie n ia .

0 Zob. B. N e u n h e u s e r , art. cyt., 17.

10 P o r. s p o tk a n ia w g ro n ie r o d z in n y m lu b w g r u p ie z n a jo m y c h w u r o czy sto ść B ożego N a ro d z e n ia , W ie lk a n o c y lu b w w ie lu p a r a f ia c h p o d c z a s o d p u stó w . 11 T. Z i e l i ń s k i , H is t o r ia k u l t u r y a n t y c z n e j , t. 1, 231. 12 T a m ż e . 13 f T a m ż e . 14 T a m ż e , 230. 15 B. N e u n h e u s e r , art. cyt., 18. 16 K. K u m a n i e c k i , H is t o r ia s t a r o ż y t n e j G r e c ji i R z y m u , K r a k ó w 1955, 93.

(13)

8 0 B IU L E T Y N L IT U R G I C Z N Y

2. C echy św ię to w a n ia ch rześcijań sk iego

Z w ró ć m y n a jp i e r w u w a g ę n a c h a r a k te r y s ty c z n e c e c h y ś w ię to w a n ia w o- k r e s ie S ta r e g o T e s ta m e n tu . P rz e s tr z e g a n ie s z a b a tu b y ło je d n y m z n a jb a r d z ie j w y r a ź n y c h z n a k ó w w y o d rę b n ia ją c y c h k u l t i o b y c z a jo w o ść ż y d o w sk ą od o ta c z a ją c y c h te n n a r ó d l u dów . N ie m ó g ł teg o n ie z a u w a ż y ć n a jb a r d z ie j n a w e t p o w ie rz c h o w n y o b s e r w a t o r p o c h o d z ą c y ze ś w ia ta p o g a ń s k ie g o 17 S o b o ta s ta r o te s ta m e n ta ln e g o lu d u w y b ra n e g o m ia ła c h a r a k t e r ś w ię to w a n ia i s p o tk a n ia z B o g iem ż y w y m 18. Z a sia d a n o w te n d z ie ń w ro d z in a c h lu b w n ie k tó r y c h w y p a d k a c h z c a ły m z g ro m a d z o n y m lu d e m , do u c z ty , do je d z e n ia i p ic ia „ p rz e d P a n e m ” 19. C zy n io n o to w c e lu p o g łę b ie n ia r a d o ś c i ze z b a w c z y c h in te r w e n c ji B o g a w d z ie ja c h n a ro d u , a p rz e d e w s z y s tk im d la u c z c z e n ia p r z y m ie r z a z a w a rte g o p o d g ó rą S y n a j. O b ch o d z ą c s z a b a t c h c ia n o ta k ż e m ieć u d z ia ł w ś w ią te c z n y m p o k o ju B oga S t w ó r c y 20. K o d e k s p rz y m ie r z a p o d k r e ś la ł s tr o n ę h u m a n i ta r n ą o d p o c z y n k u so b o tn ie g o , n a to m ia s t u s ta w o d a w s tw o k a p ła ń s k ie n a d a ło m u in n y se n s : „ S w o ją p r a c ą c z ło w ie k o d tw a rz a d z ia ła ln o ś ć B oga S tw ó rc y , o d p o c z y n k ie m zaś d n ia s ió d m e g o n a ś la d u je ś w ię ty o d p o c z y n e k B o g a ” 21.

D o m in o w a ł n a s t r ó j w d z ię c z n o śc i i ra d o ś c i w y r a ż a ją c y się n a w e t w ś w ię ty m ta ń c u , k tó r y s ta n o w ił je d e n z is to tn y c h e le m e n tó w o b rz ę d o w y c h n a r o d u w y b r a n e g o 22.

W e d łu g ś w ia d e c tw , p ro r o k ó w od p r z e s trz e g a n ia s z a b a tu za le ż a ło u rz e c z y w is tn ie n ie się o b ie tn ic e s c h a ty c z n y c h 23. D la te g o t a k z d e c y d o w a n ie n a k a z y w a n o p rz e s trz e g a n ie w s z y s tk ic h p rz e p is ó w s z a b a tu . T y lk o B óg m o że ś w ię to w a ć ·— m ó w io n o — g d y ż ty lk o O n je s t szczęśliw y . S p o so b e m n a z b liż e n ie się do szczęśliw o ści B o g a je s t z a te m św ię to w a n ie . Ż ycie c z ło w ie k a n a le ż y w z w ią z k u z ty m czy n ić c o ra z b a rd z ie j ś w ię to w a n ie m , g d y ż je s t to z a p o w ie d ź z je d n o c z e n ia z B o g ie m w w ie c z n o ś c i24. M y śl tę p r z e ję li w p e w ie n sp o só b c h r z e ś c ij a n ie 25. Ś w ię ta n o w o te s ta m e n - ta ln e lu d u B ożego m a ją za p rz e d m io t ty lk o je d n o z d a rz e n ie , „ fa k t, k tó r y z a is tn ia ł je d e n ra z n a zaw sz e i k tó r y p o s ia d a w a rto ś ć w ie c z n ą ” 20. C h o d z i o c zy w iście o T a je m n ic ę W ie lk a n o c n ą u o b e c n io n ą w E u c h a r y s tii i s k u p ia ją c ą w ie r n y c h w k a ż d ą n ie d z ie lę . C h rz e ś c ija ń s k ie ś w ię ta są p rz e d e w s z y s tk im c ią g le o d n a w ia n y m s p r a w o w a n ie m p a m ią tk i P a s c h y C h ry stu sa , (Dz 20, 7; 1 K o r 16, 2; A p 1, 1 0 )27.

P r z y jr z y jm y się b liż e j p o d s ta w o w y m e le m e n to m c h rz e ś c ija ń s k ie g o ś w ię to w a n ia .

a. G r o m a d z e n i e s i ę w e w s p ó l n o c i e b r a c i

W ś w ię to w a n ie z a a n g a ż o w a n y je s t c a ły czło w ie k . F a k t te n m a is to tn y z w ią z e k z jeg o p sy c h o fiz y c z n ą n a t u r ą , z k tó r e j w y n ik a ta k ż e k o n ie c z n o ść

17 Zob. C h. H. D o d d, Z a ł o ż y c i e l c h r z e ś c i j a ń s t w a , K r a k ó w 1983, 70; S ł o w n i k te o lo g ii b i b l i j n e j , 924n. 18 S ł o w n i k te o lo g ii b i b l i j n e j , 971. 19 O b s z e rn ie o ś w ię to w a n iu so b o ty zob. W . R o r d o r f , D er S o n n t a g . G e s c h ic h t e d e s R u h e - u n d G o t t e s d i e n s t t a g e s i m ä l t e s t e n C h r i s t e n t u m , . Z u ric h 1962, 11— 165. 20 S ł o w n i k te o lo g ii b ib l i j n e j , 925. 21 T a m ż e .

22 Zob. B. N e u n h e u s e r , art. cyt., 18. 23 S ł o w n i k te o lo g ii b i b l i j n e j , 925. 24 Zob. B. N e u n h e u s e r , t a m ż e . 25 Zob. W. R o r d o r f , dz. cyt., 190. 28 S ł o w n i k teo l o g ii b i b l i j n e j , 971. 27 P o r. n a t e n te m a t: K . G a m b e r , S a c r i f i c i u m L a u d is . Z u r G e s c h ic h t e d e r f r ü h c h r i s t l i c h e n E u c h a r i s t i e g e b e t s , R e g e n s b u rg 1973, 13n.