A C T A U N IV E R S IT A T IS L O D Z IE N S IS
FOLIA BOTANICA 15 227-243 2000
(Acta Univ. Lodz., Folia bot.)
T e r e sa L e s ia k
ANALIZA JAKOŚCIOWA FLORY DESMIDII
NA TORFOWISKU LUBIEC W LATACH 1984-1995
DESM IDS FLORA ANALYSIS OF THE
PEAT-BOG LUBIEC IN 1984-1995
ABSTRACT: In 1984-1995 the desmid flora was analysed in the Lubiec peat-bog. Of 206 taxa recorded as many as 43.2% were accessory and accidental species, which testifies to a high variability o f this desmid community. The Thumark Q green algae factor was applied for defining the peat-bog’s trophic status, which decidedly determines the species composition and abundance o f desmids.
T r e ś ć
1. Wstęp
2. Teren badań i metoda pracy 3. Wyniki badań
4. Piśmiennictwo 5. Summary
1. WSTĘP
N a terenie K o tlin y Szczercowskiej od wielu la t p ro w a d z o n o b a d a n ia
glonów , głów nie z rodziny M esotaeniaceae i rzędu Desm idiales, ale także
okrzem ek i innych zielenic ( K a d ł u b o w s k a 1961, K a d ł u b o w s k a i in.
1981, L e s i a k 1984, 1990, 1991, 1992, L e s i a k , K a d ł u b o w s k a 1994,
1995, L e s i a k , S i t k o w s k a 1984). W niniejszej p ra cy p rzed staw io n o
w yniki b a d a ń flory desm idii i jej zm iany zachodzące n a tarfo w isk u w L ubcu,
w ciągu 12 lat obserw acji.
B udow a B ełchatow skiego O kręgu Przem ysłow ego (B O P) sp o w odo w ała
pow stanie leja depresyjnego, k tó reg o zasięg i kształt ulega ciągłym zm ianom .
Jego rozw ój zależy m . in. od:
1) intensyw ności o d w a d n ia n ia terenu,
2) c h a ra k te ru w aru n k ó w hydrogeologicznych,
3) zasobności wodnej o d w adnianych poziom ów ,
4) zm ian zasilania atm osferycznego ( M a k s y m i u k 1993).
K onsekw encją o d w ad n ian ia g ó ro tw o ru bełchatow skiego są zachodzące
przem iany stosunków w odnych, w w yniku których zanika sieć hydrograficzna,
w tym cieki, staw y, źró d ła i torfow isk a. O kazuje się, że intensyw ność zan iku
sieci rzecznej, zmniejszanie zasięgu m okradeł i ubożenie zasobów w ód podziem
nych przebiega proporcjonalnie do przyrostu powierzchni leja depresyjnego. D o
1992 r. osuszone tereny m o k ra d e ł zajm ow ały łączną pow ierzchnię 65,6 k m 2
i położone były głównie n a zachodzie i wschodzie względem w kopu ek sp lo ata
cyjnego K opalni W ęgla B runatnego „B ełchatów ” , natom iast w ostatnich latach
obserw ow any jest p rzyrost pow ierzchni osuszonych w zachodniej części row u
tektonicznego Kleszczow a, gdyż w okolicach Stanisław ow a i C habielic p ro w a
dzo n e są p race przygotow aw cze do rozpoczęcia eksploatacji złoża węgla
w polu szczercowskim . U sytuow anie terenu b a d a ń p rzed staw io n o n a rys. 1.
Rys. 1. Usytuowanie terenu badań Fig. 1. The location o f studied area
T orfo w isk o w L ubcu było d o tej p o ry w m ałym sto p n iu n arażo n e na
różnego rod zaju oddziaływ ania antropogen iczne, je d n a k w o statn ich latach
prace przygotow aw cze prow adzone w złożu szczercowskim w yraźnie negatyw
nie wpłynęły n a osuszanie to rfow iska i sukcesję, k tó ra p ostępu je tu b ard zo
szybko.
2. TEREN BADAŃ I METODA PRACY
T orfo w isk o L ubiec jest niewielkim śródleśnym torfow iskiem , po łożonym
o k o ło 2 km od drogi Ł ask - Szczerców i d o 1992 r. w m ałym stopniu
pod d an y m oddziaływ aniom BOP-u. W 1989 r. po d jęto tu w niewielkim
sto p n iu eksplo atację to rfu i po w stało kilka now ych d o łó w poto rfow y ch.
C e n tra ln ą część to rfow iska zajm uje duży akw en, pow stały n a sku tek zlania
się n atu ra ln eg o zb iornika z dołam i p otorfow ym i, k tó ry ch pro gi są w idoczne
przy niskim poziom ie w ód gruntow ych. Jego d n o p ok ry w a gytia to rfo w a,
której m iąższość w ynosi od 0,5 d o 2,0 m 2. O dczyn w ody w okresie b ad ań
w ahał się od pH 5,7 d o 6,8.
W latach 1984-1995 p ró b y p o b ieran o raz w m iesiącu (od m a rc a do
listo p ad a), z pięciu stanow isk w yznaczonych na obrzeżu centraln eg o akw enu
o ra z z pow stających dołów potorfow ych, k tórych liczba w zrastała; w ro k u
1995 było ich siedem. Jedynie w okresie w ystępow ania zakw itu D esm idium
grevillei (Kiietz. ex R alfs) de B ary p ró b y p o b iera n o ra z lub d w a razy
w tygodniu.
W niniejszej pracy zebrany m ateria ł i wyniki analizy jakościow ej p o
tra k to w a n o sum arycznie dla całego torfow iska, gdyż celem tej p ra cy jest
o k reślenie sk ład u jak o ścio w eg o flory desm idii n a to rfo w isk u w L u b cu
i określenie jego zm ian w ciągu 12 lat obserw acji.
M ateria ł d o b a d a ń p o b iera n o w n astępujący sposób:
- czerpiąc buteleczką (o pojem ności 500 m l) bezpośrednio z toni w odnej,
a n astępnie sedym entując osad w obecności kilku kro p li J w K J,
- przelew ając 10 1 w ody przez siatkę p la n k to n o w ą z gazy m łynarskiej
n r 25,
- zeskro b u jąc z liści, łodyg i korzeni roślin zanu rzo n y ch w w odzie,
- w yciskając z roślin zanurzonych w w odzie i w at glonów n itk o w aty ch
- Spirogyra sp., Z ygn em a sp., M ougeotia sp., U lothrix sp., Tribonem a sp.,
- w yciskając z m szaków , głównie Sphagnum sp., tw orzących pło lub
p o rastający ch brzegi zbiorników w odnych.
K a żd o raz o w o m ierzono w terenie odczyn w ody za p o m o cą odczynników
firm y M erck, o raz jej tem peraturę. N a to m iast w pracow ni w ykonyw ano
analizy chem iczne w ody (niektóre jej p aram etry om ów iono w pracy L e s i a k
1998, pozo stałe d an e są w opracow aniu).
W celu zaobserw ow ania zm ian stru k tu raln y c h zb io ro w iska desm idii,
zastosow ano w skaźnik stałości T ischlera (1949, według T r o j a n a 1978).
T roficzność to rfow iska o k reślano stosując w skali rocznej w spółczynnik
zielenicowy T h u m a rk a (1945, według K a w e c k i e j , E l o r a n t a 1994),
k tó reg o w artości sprecyzow ał bliżej R o u n d (1981, w edług K a w e c k i e j ,
E l o r a n t a 1994).
Q = Chlorococcales / Desmidióles
W celu zastosow ania współczynnika zielenicowego, w każdej próbie liczono
liczbę kom órek glonów należących d o rzędu Chlorococcales, nie oznaczając ich
d o g atu n k u , po d o b n ie p o stęp o w an o z oso bnik am i rzędu Desm idióles. D a n e
miesięczne w poszczególnych latach badań sum ow ano i obliczano współczynnik
w skali rocznej. W tabeli III p o d an o obliczone ju ż w artości w spółczynnika Q.
K lasyfikację system atyczną o raz nazew nictw o o p a rto n a p ra cac h n a
stępujących autorów : C r o a s d a l e , G r ó n b l a d (1964), D i l l a r d (1990,
1991a, b, 1993), F o r s t e r (1982), H i r a n o (1955, 1956, 1957a, b, 1959a,
b), K o s i n s k a j a (1960), K r i e g e r (1937), L a p o r t e (1931), P a l a m a r -
M o r d v i n c e v a (1982), P r e s c o t t i in. (1982), R i i ż i ć k a (1973, 1977,
1981), R y p p o w a (1927), T e i 1 i n g (1967), T o m a s z e w i c z , K o w a l s k i
(1993), T o m a s z e w i c z i in. (1996), W a s y l i k (1957, 1961), W e s t W. ,
W e s t G . S. (1904, 1905, 1908, 1912), W e s t i in. (1923).
3. WYNIKI BADAŃW latach 1984-1995 na torfow isku w L ubcu stw ierdzono w ystępow anie
206 tak so n ó w desm idii (tab. I).
Ja k w ynika z ta b . I, g a tu n k a m i stałym i d la to rfo w isk a w L u b cu ,
n otow anym i w ciągu 12 lat b a d a ń , są tak so n y uw ażane za k osm opolityczne,
o szerokim spektrum ekologicznym , zaró w no w sto su n k u d o odczynu wody,
ja k i takich wskaźników ja k form y azotu, fosforany, tw ardość czy utlenialność.
N a le żą do nich przede w szystkim : A ctinotaenium globosum , C losterium
archerianum, Cl. dianae, Cl. gracile, Cl. juncidum , Cl. lunula, Cl. navícula,
Cl. ralfsii, Cl. tumidum, Cosmarium bioculatum, C. botrytis, C. contractum ,
C. cucumis, C. form osulum , C. impressulum, C. margaritiferum, C. moniliforme,
C. ornatum, C. portianum , C. pseudopyram idatum , C. quadratum , C. regnellii,
C. reniforme, C. undulatum, C osm oastrum hirsutum , C. m uticum , C. punc-
tulatum , C. suborbiculare, Desm idium grevillei, D. swartzii, Euastrum ansatum,
E. bidentatum, E. bínale var gutwmski, E. oblongum, E. pectinatum, Micrasterias
crux-m elitensis, M . denticulała, Stau ra stru m cyrtocerum , S t. fu rcig eru m ,
S t. gracile, S t. hexacerum , Raphidiastrum avicula, Staurodesm us brevispina,
Std. dejectus, Std. triangularis, Tetmemorus brebissonii, Xanthidium antilopaeum
o ra z Cl. parvulum , C. teliferum , E. dubium , E. elegans, S t. in fle xu m ,
S td . extensus, S td . incus, Spondylosium planum , S. pulchellum , S t. paradoxum ,
S td. glaber, X . aculeatum.
Wykaz taksonów desmidii zidentyfikowanych na torfowisku Lubiec w latach 1984-1995 The list o f desmids taxa identified on the Lubiec peat-bog in 1984-1995
Takson Taxa 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 Suma
Total
Actinotaenium globosum (Bulnh.) Krieg, et Gerl. * * * * * * * * ♦ * * * 12
Closterium archerianum Cleve in Lundell * * * * * * * * * * * * 12
CI. dianae Ehr. ex Ralfs * * * * * * * * * * * * 12
CI. gracile Breb. ex Ralfs * * * * * * * • * * * * 12
CI. juncidum Ralfs * * * * * * * * * * * * 12
Cl. lunula (Muell.) Nitzsch ex Ralfs * * * * * * * * * * * 12
CI. navicula (Breb.) Luetkemuei. * * ♦ * * * * * * * * * 12
CI. ralfsii Breb. ex Breb. * * * * * * * * * * * 12 !
Cl. tumidum John. * * * * * * * • * * * * 12
’ Cosmarium bioculatum Breb. ex Ralfs * * * * * * * * * * * 12
i C. botrytis Menegh. ex Ralfs * * * * * * * * ♦ * * * 12
| C. contractum Kirchn. * * * * * * * * * * * * 12 |
| C. cucumis (Corda) Ralfs * * * * * * * * * * * * 12
I C. formosulum H off in Nordst. * * * * * * * * * * * * 12
| C. impressulum Elfv. * * * * * * * * * ♦ * * 12 '
j C. margaritiferum Menegh. ex Ralfs * * * * * * * * * * * * i2 :
! C. miniliforme Turp. ex Ralfs * m * * * * * * * * * * 12 i
i C. ornatum Ralfs ex Ralfs * * * * * * * * * * * * 12
; C. portianum Arch. * * * * * * * * * * * 12
I C. pseudopyramidalum Lund. * * * * * * * * * * » ♦ 12
! C. quadraium Ralfs ex Ralfs * * * * * * * * * * * 12 I
C. regnellii Wille * * * * * * * * * * * 12
C. reniforme (Ralfs) Arch. * * * * * * * * * * ♦ * 12
C. undulatum Corda ex Ralfs * * * * * * * * * * * * 12
Cosmoastrum hirsulum (Ehr. ex Breb.) Pal.-Mordv. * * * * * * * * * * *
j C. muticum (Breb. ex Breb.) Pal.-Mordv. * * * * * * * * * * * I * 12
| C. punctulatum (Breb.) Pal.-Mordv. * * * * * * * * * * * *
12
C. suborbiculare (W. et G. S. West) Pal.-Mordv. ♦ * * * * * * * * * * 12
! Desmidium grevillei (Kütz). D e Bary * * * * ♦ * * * * * * • 12
' D. swartzii (Ag.) Ag. ex Ralfs ♦ * * * * * * * * * * 12
Euastrum ansatum Ralfs * * * * * * * * * * * *
12
| E. bidentatum Naeg. * * * * * * * * ♦ ♦ * 12
| E. binale var. gutwinski (Schmidle) Homf. * * * * * * * * * * * * 12
j E. oblongum (Grev.) Ralfs ex Ralfs * * * * * * * * * * * * 12
| E. pectinalum (Breb.) ex Breb. in Ralfs * * * * * * * * *
12
j Micrasterias crux-melilensis (Ehr.) Hass, ex Ralfs * * * * * * * * * * * 12
1 M. denticulata Breb. ex Ralfs * * * * * * * * * * *
12
\ Siaurastrum cyrtocerum Breb. in Ralfs * * * * * * ♦ * * * , *
12
| St. furcigerum (Breb. in Menegh.) Arch. * * * * * * * * * * * ♦ 12
■ St. gracile Ralfs ex Ralfs * * * * * * * * * * * * 12
| St. hexacerum (Ehr. ex Kuetz.) Wittr. * * * * * * * * * * * ♦
12
Raphidiastrum avicula (Breb.) Pal.-Mordv. * * * * * * ♦ * * *
* * 12
Staurodesmus brevispina (Breb. ex Breb.) Croasd. * * * * * * * * * * * * 12
Std. dejectus (Breb. ex Breb.) Teil * * ♦ * * * * * * *
* * 12
Std. triangularis (Lagerh.) Teil. * * * * * * * * * * * * 12
Tetmemorus brebissonii (Menegh.) Ralfs ex Ralfs * * * * * * * * * * * * 12
Xanthidium antilopaeum Breb. ex Kuetz. * * * * * * * * * * * 12
Closterium parvulum Nageli * ♦ * * * * * * * * *
11
Cosmoastrum teliferum (Ralfs) Pal.-Mordv. * ♦ * * * * * * * * ♦ 11
Euastrum dubium Naeg. * * * * * * * * * * * 11
E. elegans (Breb.) Kuetz. * * * * * * * * * * * 11
Staurastrum inflexum Breb. * ♦ * * * * * * * * * 11
Staurodesmus extensus (Anderss.) Teil. * ♦ * * * * * * * * * 11
Std. incus (Breb. ex Ralfs) Teil. * * * * * * * * * * * 11
Spondylosium planum (Wolle) W. et G. S. West * * * * * * * * * * * 11
S. pulchellum (Arch.) Arch. * * * * * * ♦ * * * * 11
Saurastrum paradoxum Meyen ex Ralfs * * * *
* * * ♦ * * * 11
Saurodesmus glaber (Ehr. ex Ralfs) Teil. * * * * * * * * * * * 11
Xanthidium aculeatum Ehr. ex Ralfs * * * * * * * * * * * 11
Cosmarium tinctum Ralfs. * * * * * * ♦ ♦ * * 10
Cosmoastrum alternans (Breb.) Pal.-Mordv. * * * * * * * * * * 10
C. gladiosum (Turn.) Pal.-Mordv. * • * * * * * * * * 10
Euastrum binale (Turp.) Ehr. ex Ralfs * * * * * * * * * * 10
E. didelta Ralfs ex Ralfs • * * * * * * * * * 10
E. verrucosum Ehr. ex Ralfs * * * * * * * * * * 10
: Hyalotheca dissiliens Smith ex Breb. in Ralfs * * * * * * * * * * 10
| Pleurotaenium minutum (Ralfs) Delp. * * * * * * * * * * 10
PI. trabecula Ehr. ex Naeg. * * * * * * * * * * 10
! Staurodesmus connatus (Lund.) Thomass. * * * * * * * * * * 10
i Closterium acerosum (Sehr.) Ehr. ex Ralfs * * * ♦ * * * * * 9
i Cosmarium botrytis var. tumidum Wolle * * * * * * * * * 9
C. hians Borge * * * * * * * ♦ * 9
■ C. minimum W. et G. S. West * * * * * * * * * 9
: C. ovale Ralfs ex Ralfs * * * * * * * * * 9
j C. turpinii Breb. * * * * * * * * * 9
j Micrasterias truncata (Corda) ex Breb. in Ralfs * * * * ♦ * * * * 9
Pleurotaenium ehrenbergii (Breb.) D e Bary * * * * * * * * * 9
Tetmemorus laevis Kuetz. ex Ralfs * • * * * * * * * 9
Actinotaenium cucurbitinum (Biss.) Teil • * * * * * * * 8
Closterium acutum Breb. in Ralfs * * * ♦ * * * * 8
CI. dianae var. compressum Klebs • * * * * * * * 8
Cosmarium botrytis var. emarginatum Hansg. * * * - * * * * * 8
C. laeve Rabenh. * • * * * * * * 8 i
C. punctulatum Breb. * * * * * * * * 8
C. pyramidatum Breb. in Ralfs * * * * * * * * 8
j Cosmoastrum orbiculare (Ralfs ex Ralfs) Pal.-Mordv. * • * * * * * * 8 1
j Euastrum pulchellum Breb. * * * * * * * * 8
i Closterium costatum Corda ex Ralfs * * * * * * * 7
! CI. limneticum Lemm. * * * * * * *
| CI. porrectum Nordst. * * * * * * *
i CI. venus Kuetz. ex Ralfs • * * * * * *
Cosmarium bioculatum var. depressum (Schaarsch.)
Schmidl. * * * * * * *
j C. blytlii Wille * * * * * * *
C. meneghini Breb. in Ralfs * * * * * * *
) C. tinctum var. inlermedium Nordst. * ♦ * * * * ♦
j Micrasterias jenneri Ralfs * * * * * * *
! Staurastrum analinum Cooke et Wills 4c * * * * * *
| St. margaritaceum (Ehr.) Menegh. ex Ralfs * * * * * * *
i Staurodesmus mamillatus (Nordst.) Teil. * * * * * * *
Xanthidium smithii Arch. * * ♦ * * * *
] Closterium dianae var. pseudodianae (Roy) Krieg. * * * * * *
I Cosmarium blyttii var. novae-silvae W. et G. S. West * * * * * *
1 C. granatum Breb. in Ralfs * * * * * *
i C. subundulatum Wille * * * * * *
j Cosmoastrum polytrichum (Perty) Pal.-Mordv. * * * * * *
Euastrum binale var. hians (W. West) Krieg. * * * * * *
E. insulare (Wittr.) Roy * * * * * *
E. lulkemuelleri Ducell. * * * * * * *
Micrasterias rotata (Grev.) Ralfs ex Ralfs * * * * * *
M. truncata var. crenata (Breb.) Groenbl. * * * * * *
M. papillifera Breb. in Ralfs * * * * 4c *
Spondylosium ornatum Roll * * * * * *
Staurastrum polymorphum Breb. in Ralfs * * * * * *
St. bicorne Hauptflei * * * * * ♦
Staurodesmus angulatus (W. West) Teiling * * * * * *
Xanthidium trispinatum (W. et G. S. West) Pal.-Mordv. * * * * * ♦
Closterium delpontei (Klebs) Wolle * * * * *
CI. moniliferum (Bory) Ehr. ex Ralfs * * * * *
CI. setaceum Ehr. ex Ralfs * * * * ♦
1
CI. tumidulum Gay * * * * *
CI. venus var. minus Roll * * * * *
Cosmarium abruptum Lund. * * * * *
C. difficile Luetkemuel. * * * * *
C. kjellmanii Wille * * * * *
C. punctulatum var. subpunclulatum (Nordst.) Borge • * * * *
C. subcrenatum Hantzsch in Rabenh. * * * * *
Cosmoastrum gladiosum var. delicatulum (W. et G. S.
West) Pal.-Mordv. * * * * *
Euastrum crispulum (Nords) W. et G. S. West * ♦ * * *
E. elobatum (Lund.) Roy et Biss. * * * ♦ *
E. pinnatum Ralfs * * * * *
Spondylosium papillosum W. et G. S. West * * * * *
: Micrasterias truncata var. quadrata Bulnh. * * * * *
: Pleurotaenium ehrenbergii var. elongatum (W. West)
W. West * * * * *
| Raphidiastrum granulosum (Ehr. ex Ralfs) Pal.-Mordv. * * * * *
j Staurastrum crenulatum (Naeg.) Delp. * * * * *
j Staurodesmus cuspidatus (Breb. ex Ralfs) Teil. * * * * *
| Closterium cynthia D e Notaris * * * *
i CI. dianae var. arcuatum (Breb.) Rabenh. * * * *
| CI. inlermedium Ralfs * 4c * *
i CI. lineatum Ehr. ex Ralfs * * * *
i CI. pronum Breb. * * * *
; Cosmarium boeckii Wille * * ♦ *
C. botrytis var. subtumidum Wittrock * * * *
; C. exiguum Arch. * * * *
1 C. hians var. glabrum Gutw. * * * ♦
! C. sexnotalum Gutw. * * * *
| C. subrectangulare Gutw. * * * *
| C. tetraophtalmum Breb. in Ralfs * * * *
! Euastrum elegans var. pseudoelegans (Turn.) W. et
j Hyalotheca mucosa (Mert.) Ehr. ex Ralfs * * * *
!
4Micrasterias americana Ehr. ex Ralfs * * * * 4
1 M. thomasiana Arch. • • • * 4
j M. truncata var. neodamensis (Braun) Dick * * * * 4
Pleurotaenium ehrenbergii var. undulatum Schaarschm. * * * * 4
PI. trabecula var. rectum (Delp.) W. et G. S. West * * * * 4
Raphidiastrum denticulatum (Naeg.) Pal.-Mordv. * * * * 4
R. simonyi (Heimerl) Pal.-Mordv. * * * * 4
Sphaerozosma vertebratum (Breb.) Ralfs * * * * 4
Spondylosium pygmaeum (Cooke) W. West * * * * 4
j Staurastrum cyrtocerum var. compaction W. et G. S. West * * * * 4
Closterium decorum Breb. * * * 3
Cl. ehrenbergii Meneg. ex Ralfs * * * 3
Cl. ehrenbergii var. malinvernianum (D e N ot.) Rabenh. * * * 3
Cl. strigosum Breb. * * * 3
Cosmarium abbreviatum Radb. * * * 3
C. bipunctatum Borgesen * * * 3
| C. crenatum Ralfs ex Ralfs * ♦ * 3
] C. obtusatum (Schmidle) Schmidle * * * 3
j C. phaseolus Breb. ex Ralfs ♦ * * 3
| C. pyramidatum var. convexum Krieg, et Gerl. * * * 3
C. undulatum var. crenulatum (Naeg.) Wittr. ♦ * * 3
C. turgescens (De N ot.) Pal.-Mordv. * * * 3
C. undulatum var. minutum Wittr. * * ♦ 3
Euastrum sublobatum Breb. in Ralfs • * * 3
E. dissimile (Nordst.) Schmidle * ♦ * 3
E. validum W. et G. S. West * * ♦ 3
Micrasterias furcata Ralfs * * * 3
M. mahabuleshwarensis Hobson * * * 3
Staurastrum aculeatum (Ehr.) Menegh. ex Ralfs * • * 3
St. polymorphum var. pusillum W. West * * * 3
Staurodesmus dickiei (Ralfs) Lillier * * * 3
Cosmarium hians var. Striatum (Boldt) Schmidl. * * ! 2
C. pseudamoenum Wille • * 2
Closterium intermedium var. robustum G. S. West * * 2
CI. parvulum var. angustatum W. et G. S. West * * 2
CI. ralfsii var. hybridum Rabenh. • * 2
Cosmarium bipunctatum var. subrectangulare W. et
G. S. West * * 2
C. quadratulum (Gay) D e Toni * * 2
C. quadratulum var. boldtii (Messikom.) Krieg, et Gerl. * * 2
C. scabrum (Breb.) Pal.-Mordv. • * 2
C. sexangulare Lund. * * 2
C. trilobulatum Reinsch * * 2
C. venustum (Breb.) Arch. * * 2
Euastrum binale var. obtusiuscuhan Schaarmsch. * * 2
E. cuneatum Jenner in Ralfs * * 2
Spondylosium vertebratum var. latius W. et G. S. West * * 2
S. pygmaeum var. compressum W. West * ♦ 2
Closterium macilentum Breb. * 1
Cosmarium sphaeroideum W. West * 1
C. sphagnicolum W. et G. S. West * 1
Euastrum binale var. sectum (Turn.) Krieg. * 1
E. montanum W. et G. S. West * i !
Micrasterias truncata var. semiradiata (Naeg.) Wolle * i i
Pleurotaenium nodulosum (Breb.) D e Bary * i :
O p ierając się n a d an y c h z ta b . I, o bliczono stało ść w y stęp o w an ia
gatunków desmidii n a torfow isku Lubiec w latach 1984-1995 ( T r o j a n 1978).
W edług tej skali gatunki, k tó re n o to w an o w 9 -1 2 latac h b a d a ń , to
gatu n k i abso lu tn ie stałe i było ich 78, w 6 -8 latach , to g atu n k i stałe, a ich
liczba w ynosiła 39. G a tu n k ó w akcesorycznych było 65 i n o to w a n o je w 3-5
latach, n ato m iast przypadkow y ch, obserw ow anych zaledw ie w 1-2 latach,
stw ierdzono 24. Z powyższych d anych w ynika, że g atu nk i ab so lu tn ie stałe
i stałe stanow iły w okresie 12 lat b a d a ń ok. 56,7% , n a to m ia st akcesoryczne
i p rzypadk ow e 43,2% w szystkich notow anych w L u bcu tak so n ó w . D a n e te
św iadczą o dużej zm ienności flory desm idii w obserw ow anym okresie.
Z tabeli I w ynika, że pom im o stw ierdzonej dużej ogólnej liczby tak so n ó w
desm idii (206), w poszczególnych latach ich liczba nie p rzek raczała 68,9%
(w 1987 r. - 142 taksony), a naw et w 1995 r. w ynosiła zaledw ie 41,3%
(85 takson ów ). Liczbę tak so n ó w desm idii w poszczególnych latach b ad ań
p rzedstaw iono n a rys. 2. J a k w ynika z w ykresu, roczne różnice w liczbie
no to w an y ch tak so n ó w desm idii są niewielkie. W latach 1989-1991 liczba
stw ierdzonych tak so n ó w była stała i w ynosiła 124. W p ozo stały ch latach,
oprócz 1984 (107 taksonów ), 1994 (101 taksonów ) i 1995 r. (85 takso nó w ),
różnice w liczbie notow anych g atu n k ó w były niewielkie.
S padek liczby n otow anych tak so n ó w w o statn ich dw óch latach b ad ań
m oże być spow odow any w yraźnym osuszaniem terenu i zm ianam i stosun kó w
hydrogeologicznych o raz po stęp u jącą sukcesją w zw iązku z u ru ch am ian iem
złoża szczercowskiego. N a podkreślenie zasługuje fa k t, że d uży udział we
florze desmidii n a torfow isku w Lubcu m iały gatunki akcesoryczne i p rzy pad
kow e (43,2% ogólnej flory desm idii), k tó ry ch obecność n o to w a n o najwyżej
w ciągu dw óch lat badań.
L ic zba ta k s o n ó w (N u m b e r of ta x a )
Lata badań (Study years)
Rys. 2. Liczba taksonów desmidii notowanych na torfowisku Lubiec w latach 1984-1995 Fig. 2. The number of desmids taxa identified in the Lubiec peat-bog in 1984-1995
LO VO A n a liz a ja ko śc io w a flo ry de sm id ii na to rf o w is k u L u b ie c ...
T a b e l a II Liczba taksonów desmidii w obrębie poszczególnych
rodzajów
The number o f desmids taxa within species
Rodzaj Species
Liczba taksonów The number o f desmids
Actinotaenium 2 Closterium 36 Cosmarium 62 Desmidium 2 Cosmoastrum 13 Euastrum 25 Hyalotheca 2 Micrasterias 14 Pleur2otaenium 7 Raphidiaslrum 4 Sphaerozosma 2 Spondylosium 6 Staurastrum 14 Staurodesmus 11 Tetmemorus 2 Xanthidium 4 Suma Total 206
W tabeli II p rzedstaw iono liczbę tak so n ó w w o b ręb ie 16 rod zajów
stw ierdzonych desm idii. J a k w ynika z tab. II, najliczniej rep rezen to w an e
były rodzaje: Cosmarium (62 - 30,09% ), C losterium (36 - 17,47% ) o raz
Euastrum (25 tak so n ó w - 12,13% ), m niej licznie n o to w an o ro dzaje M icras-
terias i Staurastrum (po 14 - p o 6,79% ), C osm oastrum (13 - 6,31% ),
Staurodesm us (11 - 5,33% ), Pleurotaenium (7 - 3,39% ) i Spondylosium (6
tak so n ó w - 2,91% ). N ielicznie lub pojedynczo w ystępow ały: Raphidiaslrum
i Xanthidium (po 4 - po 1,94% ), Actinotaenium , D esm idium , Sphaerozosm a
i Tetm em orus (po 2 tak so n y - p o 0,97% ).
D o określenia trofii b ad an eg o torfo w isk a zasto so w an o w spółczynnik
zielenicowy T h u m a rk a Q, k tó reg o w artości zestaw iono poniżej.
Rok 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 Q 0,37 0,96 1,75 2,07 1,68 1,93 1,79 2,01 0,72 0,87 0,53 0,53
Jak wynika z zestawienia, trofia torfow iska ulegała zm ianom , gdyż w latach
1984-1985 i 1992-1995 torfow isko m iało w yraźnie c h a ra k te r oligotroficzny
(Q < 1,0), natom iast w latach 1986-1991 było m ezotroficzne (3,0 < Q > 1,0).
Z przeprow adzonych b a d a ń w ynika, że n a liczbę w ystępujących tak so n ó w
n a torfo w isk u L ubiec w yraźny wpływ m iała tro fia siedliska.
4. PIŚMIENNICTWO
C r o a s d a l e H., G r ö n b l a d R. 1964. Desmids o f Labrador I. Desmids o f southestern coastal area. Trans. Am. Micr. Soc., 83 (2): 142-212.
D i l l a r d G. E. 1990. Freshwater algae o f the Southeastern United States. Part 3. Chlorophyceae: Zygnematales: Zygnemataceae, Mesotaeniaceae and Desmidiaceae (Section I). Bibl. Phycolog., 85: 1-171 + pi. 51.
D i l l a r d G. E. 1991a. Freshwater algae o f the Southeastern United States. Part 4. Chlorophyceae: Zygnematales: Desmidiaceae (Section 2). Bibl. Phycolog., 89: 1-205 + pi. 52.
D i l l a r d G. E. 1991b. Freshwater algae o f the Southeastern United States. Part 5. Chlorophyceae: Zygnematales: Desmidiaceae (Section 3 ). Bibl. Phycolog., 90: 1-155 + pi. 37.
D i l l a r d G. E. 1993. Freshwater algae o f the Southeastern United States. Part 6. Chlorophyceae: Zygnematales: Desmidiaceae (Section 4 ). Bibl. Phycolog., 93: 1-166 + pi. 45.
F ö r s t e r K. 1982. Das Phytoplankton des Süsswassers, Systematik und Biologie. Conjugatophyceae, Zygnematales und Desmidiales (excl. Zygnemataceae). [w:] G. Huber-Pestalozzii (ed.), Die Binnengewässer. 16 (8/1). E. Schweizerbarth Verl., Stuttgart. VIII + 1-542.
H i r a n o M. 1955. Flora desmidiarum japonicarum. Contr. Biol. Lab. Kyoto Univ., 1: 1-78. H i r a n o M. 1956. Flora desmidiarum japonicarum. Contr. Biol. Lab. K yoto Univ., 2: 56-118
+ pl. X-XV I.
H i r a n o M. 1957a. Flora desmidiarum japonicarum. Contr. Biol. Lab. K yoto Univ., 4: 107-165 + pl. XVII-XXV.
H i r a n o M. 1957b. Flora desmidiarum japonicarum. Contr. Biol. Lab. K yoto Univ., 5: 166-225 + pl. X XV I-X XX .
H i r a n o M. 1959a. Flora desmidiarum japonicarum. Contr. Biol. Lab. K yoto Univ., 7: 226-301 + pl. X XXI-XXXVIII.
H i r a n o M. 1959b. Flora desmidiarum japonicarum. Contr. Biol. Lab. K yoto Univ., 9: 302-386 + pl. X XXIX-LII.
K a d l u b o w s k a J. Z. 1961. Glony zbiorników wodnych Łodzi i okolicy. Acta Soc. Lodz., 3 (71): 1-167.
K a d ł u b o w s k a J. Z., L i g o w s k i R., R a k o w s k a B., M a k s y m i u k Z. 1981. Flora glonów Belchatowskiego Okręgu Górniczo-Energetycznego. Acta Univ. Lodz., Folia bot., 1: 257-291.
K a w e c k a B., El o r a n t a P., V. 1994. Zarys ekologii glonów wód słodkich i środowisk lądowych. PWN, Warszawa: 1-252.
K o s i n s k a j a E. K. 1960. Flora sporovych rastenii SSSR. Koniugaty iii stsepljaki (2) — Desmidievye vodorosli (Flora sporovych rastenii SSSR. Conjugatae (2 ) — Desmidiales). 5 (2), A N SSSR, Moskva-Leningrad: 1-706.
K r i e g e r W. 1937. Die Desmidiaceen Europas mit Berücksichtigung der aussereuropäischen Arten. Rabenhorst’s Kryptogamen-Flora Deutschland, Österreich und der Schweiz. 13 (1/3-4). E. Kummer Verl. Leipzig: 377-712.
L a p o r t e L. J. 1931. Recherches sur la biologie et la systématique des Desmidiées. [W:] Encyklopedie biologique. 9. Paris: 1-152.
L e s i a k T. 1984. W ykaz taksonów z rodziny Mesotaeniaceae i rzędu Desmidiales torfowiska Bagno Przerębiec. Acta Univ. Lodz., Folia bot., 3: 321—342.
L e s i a k T. 1990. Dalsze badania glonów z rodziny Mesotaeniaceae i rzędu Desmidiales na torfowisku Bagno Przerębiec. Część /. Acta Univ. Lodz., Folia bot., 7. 165-295.
L e s i a k T. 1991. Dalsze badania glonów z rodziny Mesotaeniaceae i rzędu Desmidiales na torfowisku Bagno Przerębiec. Część II. Acta Univ. Lodz., Folia bot., 8. 73-106.
L e s i a k T. 1998. Blooms o f Desmidium grevillei in Lubiec peat bog. Oceanological Stud, (w druku).
L e s i a k T. 1992. Wpływ suszy na komórki niektórych gatunków desmidii. Acta Univ. Lodz., Folia bot., 9: 127-134.
L e s i a k T., K a d ł u b o w s k a J. Z. 1994. Okrzemki torfowisk Magdalenów i Bagno Przerębiec w latach 1975-1991. Spraw. Łódz. T N , 48: 225-236.
L e s i a k T., K a d ł u b o w s k a J. Z. 1995. Porównanie flory okrzemek kilku torfowisk Kotliny Szczercówskiej w tatach 1975-1991. Spraw. Łódz. T N , 49: 223-257.
L e s i a k T . , S i t k o w s k a M. 1984. Desmidiaceae wschodniej części torfowiska Bagno Przerębiec. Acta Univ. Lodz., Folia bot., 2: 183-202.
M a k s y m i u k Z. 1993. Zmiany hydrologiczne w belchatowskim obszarze uprzemysławianym. Spraw. Łódz. T N , 47: 253-259.
P a l a m a r - M o r d v i n c e v a G. M. 1982. Zelenje vodorosli. Klass Konjugaty. Poriadok desmidievye (Chlorophyta: Conjugatophyceae, Desmidiales ( 2) ) . Opredelitel’ presnovodnych vodoroslej SSSR. 11 (2). Izd. Nauka, Leningrad: 1-620.
P r e s c o t t G. W., B i c u d o C. E. M. , V i n y a r d W. C. 1982. A synopsis o f North American desmids. Part II. Desmidiaceae: Placodermae. Section 4. Lincoln, Neb.: 3-700.
R u ż i ć k a J. 1973. Die Zieralgen des Naturschutzgebiets „Rezabinec" ( Siidbóhmen) . Preslia, 45: 193-241.
R u ż i ć k a J. 1977. Die Desmidiaceen Mitteleuropas. 1 (1). E. Schweiz Verl., Stuttgart: XIII + 1-292.
R i i ż i ć k a J. 1981. Die Desmidiaceen Mitteleuropas. 1 (2). E. Schweiz Verl., Stuttgart: I-IX + 293-736.
R y p p o w a H. 1927. Glony jeziorek torfowcowych, tzw. Sucharów w okolicy Wigier. Arch. Hydrobiol. Ryb., 2(1-2): 41-66.
T e i l i n g E. 1967. The desmid genus Staurodesmus. A taksonomie study. Ark. Bot. Ser., 2, 6 (11): 467-629.
T o m a s z e w i c z G., K o w a l s k i W. 1993. Desmids o f some polyhumic lakes in the Wigry National Park, north-eastern Poland. Fragm. Flor. Geobot., 38 (2): 525-548.
T o m a s z e w i c z G. , K o w a l s k i W., L e s i a k T. 1996. Desmid flora o f some polyhumic takes in the Wigry National Park. Fragm. Flor. Geobot., Ser. Polonica, 3: 261-276. T r o j a n P. 1978. Ekologia ogólna. PWN, Warszawa: 3-419.
W a s y l i k K. 1957. Desmidie w zachodniej części Puszczy Niepołomickiej. Fragm. Flor. Geobot., 3 (1): 153-169.
W a s y l i k K. 1961. Glony torfowisk Kotliny Nowotarskiej, ze szczególnym uwzględnieniem desmidii. Fragm. Flor. Geobot., 7 (1): 215-264.
W e s t W., W e s t G. S. 1904. A monograph o f the British Desmidiaceae. 1. Ray Society, London: XXXV + 224.
W e s t W., W e s t G. S. 1905. A monograph o f the British Desmidiaceae. 2. Ray Society, London: X + 204.
W e s t W., W e s t G. S. 1908. A monograph o f the British Desmidiaceae. 3. Ray Society, London: XI + 273.
W e s t W. , W e s t G. S. 1912. A monograph o f the British Desmidiaceae. 4. Ray Society, London: XIV + 191.
W e s t W., W e s t G. S., , C a r t e r N. 1923. A monograph o f the British Desmidiaceae. 5. Ray Society, London: XXI + 3-300.
5. SUMMARY
The construction o f Bełchatów Industrial Region caused the appearance o f depression funnel, the size and shape o f which changes all the time. It is the reason o f the hange o f water conditions leading to the disappearance o f water-courses, ponds and peat-bogs. The Lubiec peat-bog is a small peat-bog in mid woods and has not been affected by the influence o f Bełchatów Region. Between 1984 and 1995 the observations o f desmid flora were done there. The occurence o f 206 taxa o f the algae was noticed (Tab. I). In the years 1984-1993 the number of the noticed taxa did not change. The significant change in the taxa was noticed in the last two years o f the studies (1994 - 101 and 1995 - 85 taxa), which is evidently connected with the drying o f the area. Accessory and accidental species formed the greatest part (43.2%) o f desmid flora.
Tab. II shows the number o f taxa within 16 species presented. In Tab. II their percentage in desmid flora is shown. The most often represented species were: Cosmarium (30.09%), Closterium (17.47%) and Euastrum (12.13%). The less numerous were: Micrasterias and Staurastrum (6.79%), Co.moastrum (6.31%), Staurodesmus (5.33%), Pteurotaenium (3.39%) and Spondylosium (2.91%), Raphidiastrum and Xanthidium (1,94%), Aclinotaenium, Desmidium, Sphaerozosma and Tetmemorus (0.97%) occurred rarely.
In order to define the trophic status o f the studied peat-bog the Thumark Q green algae factor was used. In the years 1984-1985 and 1992-1995 the character o f the peat-bog was oligotrophic (Q < 1.0) while in the years 1986-1991 it was mesotrophic (3,0 < Q < 1.0).
The studies show that the number o f taxa occurring in the Lubiec perat-bog has been influenced by the site’s trophic status.
Dr Teresa Lesiak Wpłynęło do Redakcji
Instytut Biologii Środowiskowej Folia botanica
Uniwersytetu Łódzkiego 12.05.1998
