Artur Kijas
Statut Kupiecko-Rolniczego
Towarzystwa w Szadku
Biuletyn Szadkowski 11, 165-171
Tom 11
2011
Artur Kijas*
S T A T U T K U P IE C K O -R O L N IC Z E G O T O W A R Z Y S T W A
W S Z A D K U
Statut Kupiecko-Rolniczego Towarzystwa w Szadku zachowany w wersji
rosyjskojęzycznej w Litewskim Państwowym Archiwum Historycznym w W il
nie stanowi część archiwalnej spuścizny należącej do Alfonsa Józefa Parczew
skiego, który w latach 1919-1930 był profesorem Uniwersytetu Stefana
Batorego, organizatorem i dziekanem W ydziału Prawa wszechnicy wileńskiej.
Zasługi tego znakom itego praw nika i historyka dla W ilna zostały docenione
powierzeniem mu w latach 1922-1924 godności rektora uniwersytetu oraz
nadaniem w 1929 r. godności doktora honorowego. W arto przypom nieć także,
że choć pochowany w Kaliszu w grobowcu rodzinnym, zmarł w W ilnie
21 kwietnia 1933 r.
Alfons Józef Parczewski był autorem monografii Szadka, wydanej w W ar
szawie w 1870 r. Przypuszczam, że statut Towarzystwa Kupiecko-Rolniczego
był także jego autorstwa. Jako znakomity prawnik orientował się w zawiłościach
prawa rosyjskiego, obowiązującego w Królestwie Polskim od lat siedemdziesią
tych XIX w. Statut został sporządzony w dwóch wersjach językowych - polskiej
i rosyjskiej. Dla administracyjnych władz guberni kaliskiej konieczny był tekst
rosyjski, ten właśnie się zachował. Statut jest świadectwem aktywności społecz
no-gospodarczej szadkowian i jako ważne źródło historyczne, dotyczące schyłku
wieku XIX, zasługuje na uwagę i zainteresowanie. Zam ieszczony poniżej tekst
statutu je s t tłum aczeniem jeg o rosyjskiej wersji zachowanej w archiwum
wileńskim.
* Artur Kijas, prof. dr hab., Zakład Historii Europy Wschodniej, Instytut Wschodni, Uniwersy tet im. A. Mickiewicza w Poznaniu.
166 Artur Kijas
STATUT KUPIECKO-ROLNICZEGO TOW ARZYSTW A
W OSADZIE SZADEK W GUBERNI KALISKIEJ
Cel pow ołania T ow arzystw a o raz jeg o p ra w a i obow iązki
§1
K upiecko-Rolnicze Towarzystwo w Szadku ma na celu przeprowadzać i pośredni czyć w operacjach kupna i sprzedaży towarów niezbędnych dla potrzeb rolnictwa, zbóż, a także w szelkich produktów rolnych.
§2
Towarzystwo posiada prawo:a) kupować i dzierżawić majątek nieruchomy niezbędny dla budowy m agazynów i sklepów;
b) nabywać i przyjm ować kom isyjnie w szelkie przedm ioty związane z rolnictwem; c) utrzymywać warsztaty naprawy m aszyn rolniczych;
d) podpisywać um ow y handlowe i zaciągać zobowiązania; e) skarżyć sądowo i odpowiadać na drodze sądowej; f) zaciągać pożyczki.
§3
W sprawach podatkowych, państw owych i przem ysłow ych, celnych oraz opłat stem plow ych, podatków i opłat lokalnych Towarzystwo podlega przepisom powszechnie obowiązującym zarówno obecnym , jak i tym, które zostaną przyjęte.
§4
Towarzystwo posiada w łasną pieczęć z napisem w języku rosyjskim i polskim: „Ku piecko-R olnicze Tow arzystwo w Szadku”.
§5
Siedzibą Zarządu Towarzystwa jest osada Szadek w p ow iecie sieradzkim w guberni kaliskiej.
Skład Towarzystwa, prawa i obowiązki je g o członków oraz majątek Towarzystwa.
§6
W skład Towarzystwa m ogą być przyjęci członkow ie Szadzkiego Oddziału K aliskie go Gubem ialnego Stowarzyszenia R olniczego i inne osob y obojga płci wiary chrześci jańskiej, zajmujący się rolnictwem , a także pełnoletni m ieszkańcy osady Szadek i jego
§ 7
Liczba członków Towarzystwa nie m oże w ynosić mniej n iż 15 osób.
§8
C złonków Towarzystwa przyjmuje się na posiedzeniach tajnych Zarządu w drodze uchwały. U chw ały o przyjęciu zapadają zw yk łą w ięk szością głosów . W przypadku negatywnej decyzji Zarząd nie ujawnia przyczyny odm owy.
§ 9
Członkostw o Towarzystwa ustaje w wyniku decyzji W alnego Zgromadzenia, wsku tek nieprzestrzegania postanow ień statutu oraz w wyniku działalności przynoszącej szkodę Towarzystwu.
§10
Majątek Towarzystwa stanowią: a) składki członkow skie, b) darowizny,
c) kapitał rezerw ow y Towarzystwa.
§11
Składka członkow ska w ynosi 25 0 rubli. M oże ona być uiszczana w całości lub stop niow o, przy czym każdy członek m oże uiszczać kilka składek członkowskich.
§12
C złonkow ie Towarzystwa solidarnie odpowiadają za operacje i zobowiązania Tow a rzystwa, jednak odpow iedzialność ta ograniczona jest do trzykrotnej składki każdego członka i w żadnym wypadku nie m oże być w yższa.
§ 13
C złonkow ie Towarzystwa za zgod ą Zarządu m ogą przekazywać sw oje składki innym je g o członkom . Przekazywanie składek osobom trzecim jest jednak zabronione.
§ 1 4
C złonek Towarzystwa, pragnący z niego wystąpić, powinien pisem nie powiadom ić o tym Zarząd na m iesiąc przed przewidywanym zakończeniem roku sprawozdawczego, przy czym odpow iedzialność za długi i zobowiązania Towarzystwa dotyczące operacji tego roku, w którym w płynęło powiadom ienie o wystąpieniu z Towarzystwa, zanika po upływ ie dwóch lat od dnia zatwierdzenia sprawozdania za ten rok, w którym wpłynęło powiadom ienie o wystąpieniu z Towarzystwa.
168 Artur Kijas
§15
W wypadku śm ierci członka jeg o prawa i zobowiązania przechodzą na spadkobier ców , którzy w ciągu sześciu m iesięcy od daty śmierci zobow iązani są do poinform owa nia Zarządu, kto ze spadkobierców zm arłego przejmuje jeg o zobowiązania. Jeśli zobow iązania przechodzą na osobę niepełnoletnią, to jej pełnom ocnikiem w Towarzy stw ie będzie prawny opiekun.
§ 1 6
W przypadku uznania członka Towarzystwa za dłużnika Zarząd zobowiązany będzie w ypłacić w ierzycielom dłużnika należną mu składkę członkowską, nie w cześniej jednak niż przed sporządzeniem bilansu za rok sprawozdawczy, w którym stwierdzono niew ypłacalność i po potrąceniu z tej składki przypadającej na niego części strat Towarzystwa.
§ 17
Po wstąpieniu do Towarzystwa now ych członków , po upływ ie pierw szego roku, gdy Towarzystwo będzie dysponowało rezerwą, członkow ie zobowiązani są, prócz składki w ynoszącej 250 rubli (zobacz § 11), wpłacać także przypadającą na każdą składkę część kapitału rezerw ow ego według obliczeń Zarządu.
Zarządzanie Towarzystwem
§ 1 8Sprawami Towarzystwa zarządzają: (1) W alne Zgromadzeni członków , (2) Zarząd. Prócz tego funkcjonuje także Kom isja Rewizyjna.
Walne Zgromadzenie członków
§ 19W alne Zgromadzenie m oże być zw yczajne i nadzwyczajne.
Zw yczajne W alne Zgromadzenie zw ołuje Zarząd Towarzystwa raz w roku, nie p óź niej niż w marcu celem rozpatrzenia i zatwierdzenia sprawozdania oraz przyjęcia bilansu z działalności Towarzystwa za ubiegły rok i zatwierdzenia uch wędy o podziale zysków. Sprawozdanie zostaje przedłożone W alnem u Zgromadzeniu, łącznie z protokołem Kom isji Rewizyjnej.
W alne Zgromadzenie uchwala preliminarz w ydatków na kolejny rok oraz rozpatruje sprawy zgłaszane przez Zarząd lub też członków Towarzystwa.
N adzw yczajnego zw ołania W alnego Zgromadzenia dokonuje Zarząd w miarę po trzeby lub na żądanie 1/3 ogółu członków.
§20
D o kompetencji W alnego Zgromadzenia n ależą w szelkie sprawy związane z działal n ością Towarzystwa, a stałej jeg o trosce podlegają:
a) postanowienia o pozyskaniu, zastaw ie i w yw łaszczeniu nieruchom ości, b) w ybór i odwoływanie członków Zarządu, Kom isji Rewizyjnej i Likwidacyjnej, c) podejm owanie decyzji o wydatkowaniu kapitału rezerw ow ego, zm ianach w statu cie oraz rozwiązaniu i likwidacji Towarzystwa.
§21
O terminach zw ołania W alnego Zgromadzenia powiadam ia się członków Towarzy stwa pisem nie na 21 dni przed planowanym zebraniem, przy czym należy powiadom ić o jeg o terminie i miejscu. Informację tę trzeba podać do w iadom ości m iejscow ego naczelnika policji.
§22
D la w ażności W alnego Zgromadzenia wymagana jest obecność na zebraniu co naj mniej połow y członków uprawnionych do głosow ania (zobacz § 24).
W razie nieobecności ponad p ołow y członków W alne Zgromadzenie jest odraczane. Zarząd w yznacza now y termin W alnego Zgromadzenia, jednak nie później niż w terminie czterech tygodni po uprzednim, które się nie odbyło i decyzje drugiego zebrania są w ażne bez w zględu na Uczbę obecnych członków.
§ 2 3
D w ie składki po 2 5 0 rubli dają prawo do jednego głosu. Każde kolejne p ięć wpłat także daje prawo do jednego głosu, jednak żaden członek nie m oże m ieć więcej niż dziesięć głosów , nawet gdyby b ył w łaścicielem 47-krotności składek członkow skich. Pełnom ocnikam i członków m ogą być tylko inni członkow ie Towarzystwa, jednak żaden z nich nie m oże m ieć w ięcej niż jedno pełnom ocnictwo i dysponować więcej niż dziesięciom a głosam i. U pow ażnienie m usi być w ystaw ione w formie pisemnej.
§ 2 4
U chw ały W alnego Zgromadzenia podejm owane są zw yk łą w ięk szością głosów . W wypadku równej ilości g łosów decyduje głos członka uczestniczącego w zebraniu.
§ 2 5
P rzew od n iczącym W aln ego Z grom adzenia m oże zostać każdy cz ło n ek T ow arzy stw a w ybrany p rzez je g o u czestn ik ów , j e ś li n ie je s t człon k iem Zarządu lub K om isji R ew izyjn ej.
170 Artur Kijas
Zarząd Towarzystwa
§ 2 6W skład Zarządu w chodzi 3 członków p ow oływ anych przez W alne Zgromadzenie. Każdego roku ze składu Zarządu ustępuje jeden członek, początkowo w wyniku losow ania, a następnie według starszeństwa wyboru. C złonek ustępujący m oże być wybrany ponow nie.
§ 2 7
C złonkow ie Zarządu rozdzielają m iędzy sob ą obow iązki na podstawie obopólnego porozumienia.
§ 2 8
Zarząd kieruje działalnością i dysponuje kapitałem Towarzystwa. Posiada uprawnie nia tworzenia biur, sklepów i m agazynów, nabywa majątek ruchomy i nieruchom ości, m oże też wynajm ować pom ieszczenia, zatrudniać pracowników, dokonywać wynagro dzeń i wypłat, nabywać i sprzedawać towary. Zarząd prowadzi całą korespondencję, utrzymuje stały kontakt z lokalnym i władzam i oraz jest uprawniony do reprezentowania Towarzystwa bez specjalnych pełnom ocnictw przed w szystkim i instancjami sądowym i, wydaje kwitancję, nadzoruje rachunkowość.
§ 2 9
Zaciągnięte przez Zarząd zobowiązania i um ow y m ają dla Towarzystwa charakter w iążący, jeśli zostały podpisane w je g o im ieniu jednocześnie przez dw óch członków Zarządu pod p ieczęcią Towarzystwa. A by otrzymać na p oczcie pieniądze, paczki, telegramy i inne dokumenty, niezbędny jest podpis jednego członka Zarządu pod p ieczęcią T o warzystwa.
Komisja Rewizyjna
§ 3 0C elem wglądu w działalność finansow ą oraz kontrolę ksiąg rachunkowych i doku m entów Towarzystwa W alne Zgromadzenie powołuje każdego roku Kom isję R ew izyj ną. Kadencja członka Kom isji trwa rok. Po upływ ie kadencji członek ma prawo do reelekcji.
§ 3 1
Komisja rewizyjna prócz całorocznej działalności kontrolnej jest zobowiązana do skrupulatnej kontroli całokształtu działalności Towarzystwa.
Rachunkowość Towarzystwa
§ 3 2Obrachunkowy rok Towarzystwa trwa od 19 grudnia do dnia 18 grudnia następnego roku włącznie.
§ 3 3 Sprawozdanie powinno zawierać następujące części:
a) stan składek członkow skich ze wskazaniem liczby członków i kapitału rezerwo wego;
b) ogóln y bilans przychodów i wydatków za m iniony rok obrachunkowy; c) wydatki na pensje i pozostałe rozchody na działalność statutową; d) rachunek stanu majątku Towarzystwa i należących do n iego zasobów; e) rachunek długów Towarzystwa i w ierzycieli Towarzystwa;
f) w ykaz dochodów i strat; g) czysty zysk.
§ 3 4
Z ysk T ow arzystw a d zie lo n y je s t w ed łu g w ytyczn ych W aln ego Z grom adzenia człon k ów .
§ 3 5
Zobowiązania Towarzystwa nie m ogą przekraczać sześciokrotności sum y wkładów w szystkich składek członkow skich.
Likwidacja Towarzystwa
§ 3 6Jeśli w wypadku obrotu spraw lub też według życzenia 3/4 składu członków za m knięcie Towarzystwa stanie się nieodzow ne, to W alne Zgromadzenie wybiera K om isję Likwidacyjną złożon ą z trzech członków , która wiadom ość o przystąpieniu do likwidacji ogłasza w e w szystkich dostępnych dokumentach. Kom isja Likwidacyjna w zyw a w ierzycieli Towarzystwa i podejmuje w szystkie środki dla ich zaspokojenia i sprzedaje majątek Towarzystwa. Dopiero po spłacie w szystkich długów kapitał pozyskany ze sprzedaży m oże być rozdzielony m iędzy członków proporcjonalnie do w ysokości wkładów.
