Sakramenty w życiu młodzieży w nauczaniu Jerzego Józefa Kopcia CP

Pełen tekst

(1)ROCZNIKI LITURGICZNO-HOMILETYCZNE Tom 4 (60) – 2013, s. 33-51. KS. PIOTR KULBACKI. *. SAKRAMENTY W YCIU MODZIEY W NAUCZANIU JERZEGO JÓZEFA KOPCIA CP. Ks. prof. Jerzego Józefa Kopcia CP cechowaa kapaska pasja ewangelizatora modziey. Sw rol w posudze kerygmatycznej Ko cioa widzia zgodnie ze swym powoaniem yciowym jako posug profesora liturgiki wprowadzajcego w arkana liturgii duchownych i wieckich ewangelizatorów modziey oraz poprzez serdeczn opiek profesorsk nad nimi. Projektowa badania dostarczajce materiau naukowego dla podejmujcych bezpo redni prac duszpastersk. Na jego zapa i dobór prac badawczych wywara wpyw praca naukowa i edukacyjna kilkunastoosobowego Lubelskiego Zespou Liturgistów, który oddziaywa na ca Polsk, szerzc my l soborow1. Jako mody pracownik naukowy ks. Kope zwiza si z liderami Zespou, wielkimi duszpasterzami modziey – twórcami Ruchu wiato-ycie i Krajowego Duszpasterstwa Suby Liturgicznej. Pozna oazowy charyzmat ewangelizacji modziey Sugi Boego ks. Franciszka Blachnickiego2 i zaprzyja

(2) ni si ks. Wojciechem Danielskim3. Wspópracowa take. Ks. dr PIOTR KULBACKI – adiunkt Katedry Teologii Liturgii w Instytucie Liturgiki i Homiletyki na Wydziale Teologii KUL; Aleje Racawickie 14, 20-950 Lublin, Poland; e-mail: PiotrKulbacki@oaza.pl 1 J.J. K o p e . Formacja liturgiczna warunkach Kocioa polskiego. W: Wprowadzanie soborowej odnowy liturgicznej. Red. E. Mateja, R. Pierskaa. Opole 1999 s. 106-111. 2 T e n e. Liturgia w yciu Kocioa wedug ks. Franciszka Blachnickiego. W: Gorliwy Aposto wewntrznej odnowy czowieka. Kro cienko 1988 s. 31-51; T e n e. Suga Bo y ks. Franciszek Blachnicki (1921-1987) charyzmatyk Kocioa posoborowego. „Roczniki Teologiczne” 45 : 1998 z. 8 s. 5-6; T e n e. Ks. Franciszek Blachnicki jako promotor formacji liturgicznej kapanów w Polsce. „Roczniki Teologiczne” 45:1998 z. 8 s. 75-113. 3 T e n e. Homilia w archikatedrze warszawskiej podczas uroczystej Eucharystii po egnania Ksidza dra Wojciecha Danielskiego przez Katolicki Uniwersytet Lubelski dnia 30 XII 1985 r. „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 39 : 1986 s. 436-441; T e n e. Ks. Wojciech Danielski (1935-1985). Charyzmatyk Kocioa posoborowego. „Roczniki Teologiczne” 43 : 1996 z. 6 s. 541; por. P. K u l b a c k i. Ks. Wojciech Danielski (1935-1985). W: 50 lat Teologii Pastoralnej.

(3) 34. KS. PIOTR KULBACKI. z jedynym czonkiem Zespou spoza KUL-u – ks. proboszczem Stanisawem Hartliebem († 2002). Po przedwczesnej mierci ks. Danielskiego († 1985) i nagej mierci przebywajcego od stanu wojennego na obczy

(4) nie ks. Blachnickiego (†1987) ks. Kope podejmowa z caym zaangaowaniem ich dziea uniwersyteckie jako wspópracownik Ruchu wiato-ycie4. Dlatego do priorytetów swej dziaalno ci naukowej i dydaktycznej wcza tematyk bada naukowych, podejmowanych z my l o wspieraniu pracy ewangelizacyjnej szczególnie w ród modziey. Tak zakrojony program Ksidz Profesor widzia w powizaniu z realizowanym przez siebie planem bada dotyczcym sakramentów w yciu modziey. W ród szerokiego krgu zainteresowa naukowych ks. prof. Jerzego Józefa Kopcia CP szczególne miejsce zajy bowiem badania dotyczce recepcji przez modzie posoborowej odnowy liturgii. Na podstawie opracowanych przez siebie kwestionariuszy stworzy projekt badawczy, który za pomoc wystandaryzowanych narzdzi pozwala na eksploracj zagadnie zwizanych z formacj liturgiczn. Odwoujc si do metody paradygmatu liturgicznego 5, ks. Kope dokona szerokiej analizy owoców posoborowej reformy. Podjcie tego unikalnego projektu badawczego zwizane byo z pasj pastoraln ks. Kopcia. Chodzio mu bowiem o wykorzystanie rezultatów bada do sformuowania konkretnych postulatów dla duszpasterstwa modziey w Polsce, aby jej udzia w yciu sakramentalnym Ko cioa by peny, wiadomy i czynny, czego domaga si sama natura liturgii (KL 14). Podejmowane badania dotyczyy przede wszystkim formacji do czynnego udziau we Mszy w., a take formacji do przyjcia sakramentu bierzmowania oraz przygotowania do sakramentalnego maestwa. Uzyskane wyniki pozwoliy nie tylko na stworzenie swoistej mapy zagadnie dotyczcych prowadzenia formacji liturgicznej po ród modego pokolenia, lecz take wiod do wniosków pastoralno-liturgicznych moliwych do realizowania na poziomie parafii, diecezji czy caego kraju.. na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawa II. Red. Cz. Krakowiak (i in.). Lublin 2009 s. 127-141. 4 T e n e. Instytut Formacji Pastoralno-Liturgicznej. W: 50 lat Teologii Pastoralnej s. 275-276. 5 T e n e. Eucharystia ródem ycia Kocioa. W: M. M i e k. Eucharystia w yciu modych uczniów Pana. Wocawek 2003 s. 7; zob. J.J. K o p e . Paradygmat liturgiczny. „Roczniki Teologiczne” 46:1999 z. 8 s. 107-129..

(5) SAKRAMENTY W YCIU MODZIEY W NAUCZANIU JERZEGO JÓZEFA KOPCIA CP. 35. I. FORMACJA MODZIEY DO CZYNNEGO UDZIAU W EUCHARYSTII. W swoim nauczaniu ks. Kope podkre la, e celebrowanie Eucharystii „stanowi centrum ycia chrze cijaskiego zarówno dla caej spoeczno ci ludu Boego, jak i dla poszczególnych jej wspólnot. T tajemnic Ko ció, pouczony przez Ducha witego, stara si z dnia na dzie zgbia i peniej ni y ”6. Dlatego tak wana jest rola wtajemniczenia w to wite misterium, prowadzce ucznia Pana do wewntrznego zjednoczenia z Chrystusem. Odwoujc si do Konstytucji o liturgii witej, ks. Kope przywoywa soborowe nauczanie, wskazujce, e owo pynce z sakramentu zjednoczenie z Chrystusem prowadzi do umocnienia pokarmem dajcym moc do ycia duchowego i pracy apostolskiej. To przez udzia w Eucharystii ci, którzy zawierzyli Zmartwychwstaemu, s ksztatowani przez Sowo Boe i posilani przy stole Ciaa Paskiego, uczc si w ten sposób skada Bogu dziki i za po rednictwem Chrystusa skada siebie samych w ofierze (KL 48)7. Wybitny polski liturgista podkre la, e „dynamiczna obecno Pana w ród jego uczniów jest zwornikiem duchowej mocy Ko cioa” 8. Ko ció bowiem „w sprawowaniu Eucharystii odnajduje sam siebie i swoje posannictwo zbawcze wobec wiata, budujc si duchowo i stwarzajc klimat do ksztatowania chrze cijaskiej dojrzao ci swoich czonków” i uposaajc ich duchowo do apostolstwa 9. Ks. Kope zaznacza, e posoborowe nauczanie Ko cioa wielokrotnie przypomina o prawie i obowizku wniesienia swojego wkadu w liturgi przez kadego jej uczestnika, co w oczywisty sposób zaley od stopnia wice i spenianej funkcji (KL 14, 26, 28)10. Dlatego, zdaniem Ksidza Profesora, „oznacza to z jednej strony otwarcie moliwo ci dla wspólnot, szukania wasnego wyrazu w sprawowaniu Eucharystii, za dla poszczególnych jej uczestników formacj postaw zewntrznego i wewntrznego udziau w tej tajemnicy, opartym na wiadomym, czynnym i pobonym oraz owocnym 6. T e n e. Przedmowa. W: Z. J a n i e c. Formacja eucharystyczna modzie y. Lublin 1994 (dalej skrót: FEM) s. 3. 7 J.J. K o p e . Eucharystia szczytem i ródem ycia Kocioa. W: P. K u l b a c k i. Eucharystia i ewangelizacja modzie y. ód

(6) 1998 (dalej skrót: EiE) s. 6. 8 Tame. 9 Tame. 10 Ogólne Wprowadzenie do Mszau Rzymskiego. W: Msza Rzymski dla diecezji polskich. Wydanie drugie poszerzone. Pozna 2009 s. [15]-[74] n. 91..

(7) 36. KS. PIOTR KULBACKI. zaangaowaniu si we msz w.” 11 Aby zgodnie ze susznymi oczekiwaniami modych uczestników liturgii bya ona do wiadczeniem wspólnoty z Chrystusem i bra mi oraz radosnym spotkaniem ze Zmartwychwstaym, trzeba poszukiwa duszpasterskiej odpowiedzi na to charakterystyczne dla dzisiejszego modego pokolenia zapotrzebowanie na do wiadczanie elementu spoeczno-wspólnotowego 12. Takie rozumienie udziau we Mszy w. prowadzi do poszukiwania odpowiedniego ksztatu sprawowania Eucharystii, by staa si ona fundamentem duchowo ci i podstaw formacji duchowiestwa i wieckich 13. Aby nie sprowadzi odnowy eucharystycznej do dziaa rytualnych, naley podejmowa formacj liturgiczn w ród dorosych i modziey, duchownych i wieckich 14. Ks. Profesor dostrzega, e „przedmiotem troski Ko cioa jest zwaszcza formacja eucharystyczna modego pokolenia, które ma odpowiedzie na wyzwania, potrzeby i zagroenia, przed jakimi stoi dzi duszpasterstwo modych uczniów Chrystusa”15. Dlatego „ksztatowanie nowych modeli zaangaowania uczestnictwa modziey w Eucharystii musi oprze si na rozpoznaniu wiadomo ci religijnej, oczekiwa i propozycji modych uczniów Chrystusa, którzy w sprawowaniu misterium Mszy w. szukaj do wiadczenia blisko ci Pana oraz przeycia jedno ci z Ko cioem i z bra mi. Wane w tej mierze jest ustalenie, w jakim stopniu moda generacja chrze cijan w Polsce asymiluje ogólnoko cielny model ycia na co dzie Eucharysti, zaproponowany przez dokumenty wspóczesnej odnowy posoborowej” 16. W ród bada realizowanych w pracach doktorskich pod kierunkiem ks. Kopcia istotne miejsce zajmuj poszukiwania dotyczce formacji eucharystycznej modziey do czynnego udziau we Mszy w.17. Pozwoliy one na weryfikacj stopnia recepcji odnowionej liturgii i czynnego w niej udziau w. 11. K o p e . Przedmowa. FEM s. 3. T e n e. Eucharystia szczytem s. 7. 13 T e n e. Przedmowa. FEM s. 3-4 14 Tame s. 4 15 Tame. 16 Tame. 17 Opublikowane dotycz modziey w Przemy lu (zob. FEM), odzi (zob. EiE), Koninie (zob. M i e k. Eucharystia), Rzeszowie (zob. M. C z e n c z e k. Formacja eucharystyczna modzie y do czynnego udziau we mszy w. w wietle wypowiedzi maturzystów miasta Rzeszowa. Lublin 1997), Grodnie (zob. R. K o t l i m o w s k i. Eucharystia a modzie . Grodno 2005). W oparciu o ankiet powstay take niepublikowane rozprawy doktorskie oraz liczne prace magistersko- licencjackie. 12.

(8) SAKRAMENTY W YCIU MODZIEY W NAUCZANIU JERZEGO JÓZEFA KOPCIA CP. 37. modym pokoleniu – urodzonym po zakoczeniu kolejnych etapów reformy liturgii i promulgacji mszau Pawa VI. Naley zauway , e w okresie, kiedy podjto badania, nie tylko zostay okre lone szczegóy reformy, ale ukazay si ju wszystkie podstawowe ksigi liturgiczne w przekadzie na jzyk polski. Ten proces odnowy zwizany by z dziaalno ci poszczególnych polskich o rodków liturgicznych, wdraajcych reform w sposób wa ciwy dla siebie. Szczególn rol w upowszechnieniu odnowy liturgicznej i wypracowaniu nowych wzorców stosowania odnowionych zasad odegray wspomniane na wstpie rodowiska, z którymi by zwizany ks. Kope ; oprócz grup ministrantów i ci le z nimi zwizanego ruchu oazowego naley odnotowa rol grup pielgrzymkowych i akademickich, które stay si polem czynnego,. wiadomego uczestnictwa modych ludzi w liturgii. Dodatkowe impulsy dla upowszechniania posoborowej odnowy liturgii pojawiy si po wyborze papiea Jana Paa II w 1978 r. Papieskie pielgrzymki do Polski i towarzyszca im liturgia, transmisje telewizyjne, pielgrzymki do Rzymu, wiatowe Dni Modziey stay si wielk szko czynnego uczestnictwa we Mszy w. Projekt badawczy ks. prof. Kopcia stanowi oryginalny wkad do analiz posoborowej odnowy Ko cioa. Szeroko zakrojone badania ankietowe pozwoliy na eksploracj zagadnie zwizanych ci le z formacj liturgiczn. Wprawdzie socjologowie prowadz wiele bada ankietowych religijno ci modziey, dotycz one jednak przede wszystkim parametrów praktyk religijnych oraz problematyki akceptacji wanych zasad moralnych18. Badania ks. Kopcia, rozpoczte wier wieku po zakoczeniu Soboru, na przeomie lat 80/90 XX wieku, miay za zadanie ujawni , na ile posoborowa reforma liturgiczna zaowocowaa przemian wiadomo ci uczestnictwa w liturgii19. Poniewa badania tego typu byy wykonywane po raz pierwszy, ich wynik zatem nie móg da mierzalnego materiau porównawczego w stosunku do uczestnictwa w liturgii przed reform. Pozwala natomiast na aktualn ocen skutków zamierzonej przez Sobór reformy 20. Postulaty Kon18. Zob. np. Koció i religijno Polaków 1945-1999. Red. W. Zdaniewicz, T. Zembrzuski. Warszawa 2000 s. 331-547; J. M a r i a s k i. Modzie midzy tradycj i ponowoczesnoci. Wartoci moralne w wiadomoci maturzystów. Lublin 1995; T e n e. Midzy nadziej i zwtpieniem. Sens ycia w wiadomoci modzie y szkolnej. Lublin 1998; T e n e. Midzy sekularyzacj i ewangelizacj. Wartoci prorodzinne w wiadomoci modzie y szkó rednich. Lublin 2003; T e n e. Emigracja z Kocioa. Religijno modzie y polskiej w warunkach zmian spoecznych. Lublin 2008. 19 EiE s. 10-11. 20 P. K u l b a c k i. Msza wita w wypowiedziach modzie y. W: Jedna wiara jedna Msza. Red. Cz. Krakowiak, B. Migut. Lublin 2009 s. 201-202..

(9) 38. KS. PIOTR KULBACKI. stytucji o liturgii dotyczyy takiej odnowy liturgii, aby nie naruszajc tego co niezmienne – z Boego ustanowienia, poprawi ukad tekstów i obrzdów, aby „ja niej wyraay wite misteria, których s znakiem, tak, aby lud chrze cijaski moliwie atwo móg je zrozumie i uczestniczy w celebracji w sposób peny, czynny i wspólnotowy” (KL 21). Ankietowanie miao ujawni szeroki zakres problematyki liturgicznej w odniesieniu do modziey. Pytania dotyczyy stosunku modziey do obowizku uczestnictwa w niedzielnej Mszy w. Wypowiedzi modziey ukazay jej wiadomo dotyczc nauczania przez Ko ció o obowizku udziau w niedzielnej Mszy w. oraz oceny moralnej opuszczenia Mszy w. W skad tego bloku bada wchodz problemy frekwencji na Mszy w. niedzielnej, a take badanie motywów uczestnictwa lub powodów nieuczestniczenia w liturgii. Ankiety ujawniay okoliczno ci sprzyjajce lub niesprzyjajce uczestnictwu modych ludzi we Mszy w.21 Kolejny blok zagadnie podejmowanych w ramach prac kierowanych przez ks. prof. Kopcia to badania wiadomo ci modziey odno nie do jej wiedzy o istocie i strukturze Mszy w. zarówno w postaci zobiektywizowanej nauk Ko cioa, jak i popularnych przekona subiektywnych. Analizy te dotyczyy tak pogbiania wiedzy o liturgii, jak i podejmowania w rozmowach w swoim rodowisku tematów dotyczcych Mszy w. i jej sprawowania 22. Ten obszar bada wiadomo ci modych ludzi zosta uszczegóowiony poprzez analiz zewntrznych sposobów uczestnictwa w odnowionej liturgii oraz ksztatowania wewntrznych postaw wiadomego uczestnictwa. Wypowiedzi modych ludzi ukazyway znaczenie Mszy w. dla rozwoju ycia duchowego i formacji chrze cijaskiej w zakresie tak osobistym jak i spoecznym23. Ojcowie Soboru uznali take pozytywne do wiadczenia ruchu liturgicznego i wskazali na konieczno wikszego wczenia wieckich do penienia rónych funkcji i posug w liturgii 24. Konsekwentnie badania prowadzone pod kierunkiem ks. prof. Kopcia obejmoway zakres zagadnie dotyczcych form sprawowania Mszy w., które wpyway na czynny udzia modziey uczestniczcej w celebracji. W swoich odpowiedziach modzie wskazywaa na sposoby swego udziau zwizane z elementami dialogicznymi w 21. EiE s. 56-85. EiE s. 86-120. 23 EiE s. 120-147. 24 Zob. W. P a c k i. Ruch liturgiczny przygotowaniem do odnowy liturgii mszy witej. W: Jedna wiara jedna Msza s. 45-59. 22.

(10) SAKRAMENTY W YCIU MODZIEY W NAUCZANIU JERZEGO JÓZEFA KOPCIA CP. 39. liturgii. Istotnym dla prowadzonych analiz byo take badanie czynników sprzyjajcych zaangaowanemu uczestnictwu w liturgii lub te utrudniajcych w niej udzia. Szczególn uwag zwracano na aktywny udzia modziey w podejmowaniu poszczególnych funkcji liturgicznych. Posoborowa reforma liturgii miaa za zadanie „odklerykalizowanie” liturgii, i uczynienie jej czytelnym znakiem Ko cioa poprzez podejmowanie licznych posug przez uczestników liturgii, wspólnie stanowicych podmiot celebracji (por. KKK 1140). Wielk rol, cho do dzi nie w peni wykorzystan, odegrao motu proprio Pawa VI Ministeria quaedam (1972), ustanawiajce w miejsce niszych wiece kapaskich sta posug lektora i akolity dla wieckich. W Polsce szko zaangaowania wieckich w liturgii stworzyo Krajowe Duszpasterstwo Suby Liturgicznej25. W ramach bada ankietowano modzie odno nie do moliwo ci podejmowania posug i akceptacji takiej formy zaangaowania w liturgii26. Z tym zagadnieniem zwizane s formy obrzdowe i artystyczne formy wyrazu. Dziki reformie soborowej wiele czynno ci liturgicznych nie tylko zostao uproszczonych, ale przywrócono staroytne obrzdy pozwalajce w ich wykonywanie zaangaowa cae zgromadzenie, celem pogbienia udziau liturgii. Nale do nich procesja z darami, procesja komunijna,. piew psalmu responsoryjnego, wykonywanie czyta czy podawanie wezwa do modlitwy powszechnej. Czynno ci te wymagaj uprzedniego przygotowania podczas tzw. krgu liturgicznego. Stanowi on bardzo cenn metod zarówno osobistego przygotowania si do udziau w liturgii, jak i umoliwia pogbiony i czynny udzia wszystkim uczestnikom zgromadzenia27. Due znaczenie, szczególne dla wspóczesnej modziey, ma oprawa muzyczna i piew w czasie liturgii. Dobór rodzaju muzyki oraz rodzaju piewów jest jednym z istotnych czynników, na które wskazuje modzie. Ks. Kope uzna za konieczne podda badaniom take wpyw architektury i estetyki ko cioa na peniejszy udzia we Mszy w. Okazuje si, e modzi ludzie potrzebuj zarówno tradycyjnych form wyrazu, jak i wspóczesnych form muzyki i sztuki28.. 25. Zob. G. R z e

(11) w i c k i. Duszpasterstwo ministrantów i lektorów w Kociele w Polsce. Podczas Soboru Watyka skiego II i w okresie posoborowym (1964-2008). Tarnów 2010. 26 EiE s. 150-180; por. J.J. K o p e . Formacja oraz posuga ministrantów i ministrantek. „Roczniki Teologiczne” 48 : 2001 z. 8 s. 155-169. 27 EiE s. 181-185; por. J.J. K o p e . Modlitwa powszechna, czyli modlitwa wiernych. W: Msza ksig ycia chrzecija skiego. Red. B. Nadolski. Pozna 1989 s. 339-353. 28 EiE s. 189- 200..

(12) 40. KS. PIOTR KULBACKI. Podczas samej celebracji liturgicznej wielk rol odgrywa wiadome wczenie si we wskazane przez liturgi postawy, gesty i symbole. Naley do nich zaliczy wan dla modziey dynamik przekazywania znaku pokoju czy zachowywanie milczenia w liturgii. Ankietowano take modzie w zakresie czytelno ci symboliki mszalnej 29. O penym uczestnictwie w liturgii decyduje formowanie postaw wewntrznego udziau we Mszy w. Konstytucja o liturgii ukazuje cztery formy obecno ci Chrystusa we Mszy w.: w osobie kapana, w zgromadzonym ludzie, sowie Boym i pod postaciami eucharystycznymi (KL 7). Paszczyzny te ujawniaj poszczególne cz ci liturgii mszalnej. Skadaj si na nie ksztatowanie postaw nawrócenia i braterstwa z innymi podczas obrzdów wstpnych, stanowicych „liturgi zgromadzenia”. Dlatego szczegóowo ankietowano modzie odno nie do roli poszczególnych elementów tej cz ci liturgii i wiadomo ci obecno ci Chrystusa w zgromadzeniu 30. ycie dojrzaego chrze cijanina formowane jest przez samego Chrystusa przemawiajcego do czowieka w liturgii sowa. Badano towarzyszce jej formy obrzdowe zwizane z proklamacj Ewangelii, takie jak okadzanie czy ucaowanie ksigi. Modzie wypowiadaa si take na tematy zwizane z wygaszanymi homiliami i kazaniami w aspekcie powodów suchania ich z uwag, zainteresowania form i tematyk31. Badania kierowane przez ks. Kopcia dotyczce liturgii ofiary skoncentrowane byy wokó postawy wspóofiarownia mszalnego jako wyrazu wiadomego uczestnictwa wiernych i oddania si Bogu przez Chrystusa. Zagadnienie to zwizane jest z akcentowanym przez Sobór powszechnym kapastwem wiernych32. Peny udzia w liturgii Mszy w. oznacza przyjcie Komunii witej. Cho przypominao o tym nauczanie Ko cioa minionych stuleci, a zwaszcza od czasu dekretów Piusa X, to dopiero cao ciowa reforma soborowa spowodowaa przemian wiadomo ci zarówno duchownych, jak i wieckich w tym zakresie. Dlatego naleao podda badaniom czstotliwo przystpowania do stou Paskiego i towarzyszc mu obrzdowo 33. Obrzdy zakoczenia Mszy w. zgodnie z oczekiwaniem Soboru maj 29. EiE s. 200-222. EiE s. 225-232. 31 EiE s. 233-252. 32 EiE s. 261-268. 33 EiE s. 275-291. 30.

(13) SAKRAMENTY W YCIU MODZIEY W NAUCZANIU JERZEGO JÓZEFA KOPCIA CP. 41. wyraa gbiej wezwanie jej uczestników do misyjnej odpowiedzialno ci za zbawienie wiata. Std przedmiotem bada staa si wiadomo modziey kontynuowania w yciu liturgii mszalnej. Liturgia rozesania inspiruje do cao ciowego spojrzenia na ksztatowanie postaw moralnych i apostolskich w ród modych uczestników Mszy w., pobudza do próby odpowiedzi na pytania o owoce uczestnictwa w liturgii – na ile wiat moe do wiadcza mio ci jej uczestników34. Wyniki przeprowadzanych pod kierunkiem prof. Kopcia analiz wskazyway na zrónicowanie wiedzy odno nie do wiedzy i uczestnictwa we Mszy. w. ci le skorelowanej ze stanem religijno ci regionu objtego badaniami. Wskazyway jednak take na sab wiadomo wspóofiarowania mszalnego niezalenie od regionu objtego badaniami35. Badania podejmowane pod kierunkiem ks. Kopcia pozwoliy na dowarto ciowanie znaczenia uczestnictwa we Mszy w. dla formacji liturgicznej. Wyniki bada wskazyway na wielk rol, jak odgrywa i powinna odgrywa niedzielna Msza w. w yciu modziey. Ma ona nie tylko charakter permanentnej formacji, ale przy znacznym udziale modziey polskiej w liturgii niedzielnej wspólnota eucharystyczna stanowi istotne miejsce ewangelizacji modego pokolenia. Msza w. gromadzca modych ludzi jest wanym miejscem ich formacji mistagogicznej, dopeniajcej potrzeb permanentnej rówie niczej ewangelizacji ad intra. Stanowi ona w wielu wypadkach podstawow paszczyzn poszukiwa sensu ycia i wiary 36. Tak wic dla wielu modych udzia w niedzielnej Mszy w. jest wyrazem ich dojrzao ci chrze cijaskiej, a równocze nie dla nich samych oraz ich kolegów i koleanek kade niedzielne Zgromadzenie Eucharystyczne staje si rodowiskiem ewangelizacji oraz dojrzewania w wierze 37. Wyniki bada prowadzonych pod kierunkiem Ksidza Profesora potwierdzay, e znak czasu, jakim jest duchowe pragnienie przeywania radosnej braterskiej wspólnoty ze Zmartwychwstaym, otrzymuje odpowied

(14) poprzez „wczanie samej modziey do przygotowania Mszy w. z jej udziaem, a take zaproszenie modych uczniów Pana do spenienia posug liturgicznych i piewów, wypowiadania wezwa modlitwy powszechnej. 34. EiE s. 296-297. K u l b a c k i. Msza wita w wypowiedziach modzie y s. 203-214. 36 Por. P a w e VI. Evangelii nuntiandi. Adhortacja apostolska o ewangelizacji w wiecie wspóczesnym (8 XII 1975). „Chrze cijanin w wiecie” 8 : 1976 z. 7 s. 20-56 nr 72. 37 EiE s. 300-331. 35.

(15) 42. KS. PIOTR KULBACKI. i ksztatowania muzycznej oprawy samej celebracji” 38. Realizacja tego postulatu jest moliwa, a nawet polecona przez ksigi liturgiczne i towarzyszce odnowionej liturgii przepisy prawa liturgicznego. Dlatego ks. Kope podkre la, e „wyrazem tej aktywno ci modziey bdzie take jej udzia w procesjach: wej cia, z ksig Ewangelii, z darami i podczas Komunii w. oraz preferowanie czytelnego znaku pokoju”39. Aby w parafii moga dokona si w tym zakresie odnowa liturgii, naleaoby – zdaniem Ksidza Profesora – rozwija zwyczaj sprawowania niedzielnej Mszy w. z udziaem modziey. Powinien on by wzbogacony „przez zaproszenie modych uczniów Pana w okre lony dzie tygodnia, w którym gromadziliby si zaangaowani duchowo przedstawiciele ruchów modzieowych, grup formacyjnych czy katechetycznych. Prostota, pikno i duch rado ci tych celebracji mógby by przeniesiony do sprawowania Eucharystii w niedziel i wito przyczyniajc si do nadania tym spotkaniom z Panem i bra mi znamion ewangelizacyjnych i formacyjnych”40.. II. BIERZMOWANIE DOPENIENIEM INICJACJI. Ks. Kope , podejmujc zagadnienia zwizane z ewangelizacj i formacj liturgiczn modziey, dostrzega wag przygotowania do sakramentu bierzmowania. Stanowi ono istotny element podstawowej formacji religijnej modziey, domyka bowiem cykl udzielania sakramentów inicjacji chrze cijaskiej. Udzielanie tego sakramentu odbywa si w Polsce najcz ciej w wieku okoo 15 lat. Bezpo rednie zatem przygotowanie do bierzmowania, wedug zamierzonej praktyki Ko cioa w Polsce, powinno przypada na wiek, w którym modzie staje si dojrzaa do osobistego wyboru dotyczcego wiary, stylu ycia i moe w peni ponosi odpowiedzialno moraln za swe czyny 41. Bierzmowanie ci le czy si z sakramentem chrztu, dlatego przywoujc nauczanie Katechizmu Kocioa Katolickiego, ks. Kope podkre la, e tworz one „podwójny sakrament” (KKK 1290). Chrzest prowadzi do bierzmowania, które napenia ask Ducha witego. Z kolei bierzmowanie. 38. K o p e . Eucharystia szczytem s. 7. Tame. 40 Tame. 41 Zob. Cz. K r a k o w i a k. Sakrament bierzmowania w praktyce pastoralnej Kocioa w Polsce. Sandomierz 2005. 39.

(16) SAKRAMENTY W YCIU MODZIEY W NAUCZANIU JERZEGO JÓZEFA KOPCIA CP. 43. moe by udzielone tylko osobie ochrzczonej 42. Równocze nie zwraca uwag na pewn konsekwencj cisego zwizku obu sakramentów – wiadkami bierzmowania powinni by rodzice chrzestni 43. Podjte badania ankietowe44 dotyczyy osobistych do wiadcze modziey w zakresie formacji doktrynalnej, ksztatowania postaw eklezjalnych, sposobu celebracji tego sakramentu oraz perspektyw ujawnianych przez modych ludzi w realizacji wykorzystania aski Ducha witego w codziennym wiadectwie ycia chrze cijaskiego. Zgodnie ze wskazaniami Episkopatu Polski przygotowanie do bierzmowania powinno obejmowa : przygotowanie dalsze – zwizane z wieloletnim programem katechetycznym, przygotowanie blisze – zwizane z katechez w roku (lub trzech latach) poprzedzajcych bierzmowanie, oraz przygotowanie bezpo rednie45. W zakresie przygotowania dalszego badaniami objto ocen roli katechizacji w przygotowaniu do bierzmowania. Program przygotowania do bierzmowania powinien ka nacisk na katechez liturgiczna, towarzyszc celebrowaniu ostatniego etapu inicjacji chrze cijaskiej, oraz na katechez przygotowujc do czynnego, wiadomego i owocnego uczestnictwa w liturgii (KL 19, 35, 71). Zestaw katechez dostosowanych do poszczególnych grup wiekowych wedug klas szkolnych odwouje si do paszczyzny chrzcielnej, aby kandydat do bierzmowania by odpowiednio pouczony i przygotowany do odnowienia przyrzecze chrzcielnych. Do dalszego przygotowania naley te zaliczy formacj eucharystyczn i ksztatowanie ducha pokuty46. Wprowadzenie w misterium Ko cioa – sakramentu powszechnego zbawienia – staje si fundamentem ksztatowania wiadomo ci, czym jest sakrament Ducha witego47. Badania realizacji przygotowania bliszego, trwajcego jeden rok, ujawniy róne formy postulowane przez program katechetyczny i duszpasterski, na które skaday si: roczny cykl katechez, praktyki religijne angaujce w ycie parafii, katecheza obejmujca take rodziców, praca w maych grupach, polegajca na rewizji ycia i spotkaniach biblijnych, oraz specjalny 42. J.J. K o p e . Recenzja promotora. W: M. F a l k. Sakrament bierzmowania a modzie . Olsztyn 2000 (dalej skrót: SBM) s. 11. 43 Obrzdy bierzmowania. Dostosowane do zwyczajów diecezji polskich. Wydanie drugie poprawione. Katowice 2008 (dalej skrót: OB) nr 5; por. KPK kan. 874; 893. 44 Opublikowano wyniki bada w Olsztynie. SBM s. 34. 45 SBM s. 102-103. 46 OB 12 47 SBM s. 103-111..

(17) 44. KS. PIOTR KULBACKI. egzamin. Badaniami obejmowano równie wiadomo celu przygotowania do bierzmowania, a take ocen programu przygotowania. Modzie wskazywaa na potrzeb wczenia okre lonych przez ni zagadnie w program formacyjny oraz nowe elementy w formule przygotowania: mae grupy, wspólnot modzieow, prac charytatywn. Du rol odgrywa zainteresowanie przygotowaniem do bierzmowania ze strony rodziców48. Przygotowanie bezpo rednie postulowane w dokumentach Ko cioa w Polsce powinno obejmowa rekolekcje, poczony ze spowiedzi dzie skupienia dla kandydatów, wiadków i rodziców, nowenn, konferencje lub celebracje sowa Boego. Caa wspólnota parafialna powinna wczy si w przygotowania do tego wanego dla niej wydarzenia49. wiadomo zada wypywajcych z sakramentu bierzmowania badano, specyfikujc je wedug uczestnictwa bierzmowanych w kapaskiej, nauczycielskiej i królewskiej funkcji Chrystusa i Ko cioa. Szczególn uwag zwrócono na wczenie si w peniejszy udzia w liturgii Ko cioa i penienie funkcji liturgicznych. Innym aspektem owocowania sakramentu bierzmowania s róne formy apostolstwa, takie jak pogbianie wiedzy religijnej,. wiadectwo sowem i przykadem w swoim rodowisku, pomoc biednym, chorym, uzalenionym. Pomaga w tym apostolstwie wczenie si w róne ruchy, wspólnoty, grupy i stowarzyszenia w parafii 50. Kolejny obszar eksploracji naukowej to obrzdy sakramentu bierzmowania. Badania dotyczyy take powizania midzy sakramentem pokuty i bierzmowaniem oraz odnowy lub skadania przyrzecze abstynencji. Inne aspekty zwizane z celebracj sakramentu to wrczenie pamitki bierzmowania. Przedmiotem bada uczyniono take wybór dodatkowego (nowego) imienia oraz dobór wiadków bierzmowania. Badano tu motywacje dokonywania tych wyborów oraz formy przygotowania wiadków przed bierzmowaniem51. Wanym zagadnieniem dla formacji liturgicznej jest wczenie modziey i rodziców oraz innych osób ze wspólnoty parafialnej do wykonywania posug podczas celebracji sakramentu52. Modzie powinna take posi odpowiedni wiedz dotyczc szafarzy sakramentu bierzmowania – biskupa lub ewentualnych innych szafarzy,. 48. Tame s. 113-126. OB 4; SBM 127-138; por. Cz. K r a k o w i a k. Bierzmowanie. Sakrament inicjacji chrzecija skiej. Lublin 2005 s. 63-64. 50 SBM s. 139-148. 51 SBM s. 168-182. 52 SBM s. 236-247. 49.

(18) SAKRAMENTY W YCIU MODZIEY W NAUCZANIU JERZEGO JÓZEFA KOPCIA CP. 45. a take wyboru okresu liturgicznego i miejsca celebracji 53. Badaniom poddawano take wybór sposobu celebracji sakramentu – podczas Mszy witej lub poza ni oraz doboru grupy z jednej lub kilku parafii54. Organizatorowi bada zaleao na do szerokim przyjrzeniu si formacji modziey na ostatnim etapie jej inicjacji – przygotowaniu do sakramentu bierzmowania. Wnioski z ankiet uprawniay ks. Kopcia do stwierdzenia, e realizacja przygotowania modziey dokonuje si w duej mierze w wymiarze formalno-instytucjonalnym, mimo jej uczestnictwa w poszczególnych etapach wieloletniego przygotowania. Okazuje si, e kandydaci przejmuj tradycyjn wiadomo o roli i obowizkach chrze cijaskich w yciu codziennym. Mimo e sakrament bierzmowania udziela aski potrzebnej suby drugiemu czowiekowi i apostolatu budowania Ko cioa, to serca kandydatów nie s otwarte szeroko na te dar, co wpywa na sabe owocowanie sakramentu bierzmowania w ich yciu55. Wydaje si, e przygotowanie do bierzmowania w Polsce nie nabrao jeszcze charakteru inicjacyjnej formacji liturgicznej.. III. W POSZUKIWANIU FORMUY KATECHUMENATU PRZEDMAESKIEGO. Podobny charakter miay dociekania nad przygotowaniem do sakramentu maestwa. Jakkolwiek zagadnienie to stanowi przedmiot wielu bada prowadzonych przez teologów, to najcz ciej dotycz one aspektu moralnego, dogmatycznego, biblijnego, a take socjologicznego i psychologicznego. Dla ks. Kopcia jako liturgisty niezwykle wanym byo poddanie naukowej refleksji przygotowania do maestwa od strony pastoralno-liturgicznej56. Przebieg przygotowania do maestwa, podobnie jak formacja do bierzmowania, wyznaczony jest przez program duszpasterski Episkopatu57, w którym formacja liturgiczna stanowi jeden z elementów. Moe on zosta niedowarto ciowany w ród wielo ci wanych skdind problemów pedagogicznych, psychologicznych, katechetycznych, moralnych czy medycznych58. 53. OB 4; 8; 13; SBM s. 182-203. SBM s. 220-233. 55 K o p e . Recenzja promotora s. 12. 56 Por. Wprowadzenie teologiczne i pastoralne. W: Obrzdy sakramentu ma e stwa. Dostosowane do zwyczajów diecezji Polskich. Katowice 1996 (dalej skrót: OSM) nr 1-44. 57 Konferencja Episkopatu Polski. Dyrektorium Duszpasterstwa Rodzin. Warszawa 2003. 58 P. P e t r y k. Ku wspólnocie ycia i mioci. Lublin 1998 (dalej skrót: KWM) s. 26-27; zob. T. S y c z e w s k i. Przygotowanie do ma e stwa w wietle zasad liturgii i wskaza Kocioa 54.

(19) 46. KS. PIOTR KULBACKI. Zgodnie z adhortacj Familiaris consortio 59 oraz programami Episkopatu Polski przygotowanie do maestwa winno obejmowa etapy dalszy, bliszy i bezpo redni60. Przygotowanie dalsze dokonuje si w dwu komplementarnych rodowiskach – rodziny oraz katechizacji dzieci i modziey w wieku szkolnym. Podkre la si wag podejmowania w ramach katechezy problemów pciowo ci ludzkiej, maestwa i rodziny 61. Na tym etapie jeszcze nie akcentuje si problematyki liturgicznej zwizanej z sakramentem maestwa. Dopiero etap przygotowania bliszego (u progu penoletno ci) obejmuje nastpujce cele: a) pogbienie chrze cijaskiej nauki o maestwie i rodzinie; b) wprowadzenie w gbsze ycie kultyczne Ko cioa, szczególnie w ducha modlitwy osobistej i liturgicznej; c) przysposobienie do ycia we wspólnocie rodzinnej, szczególnie do wspóodpowiedzialno ci i wspópracy z innymi, do wspódziaania z ask Bo w nieustannym rozwoju osobowym. Odno nie do tej fazy przygotowania do maestwa adhortacja Familiaris consortio mówi, e powinna stanowi „jakby katechumenat” przygotowujcy do sprawowania i przeywania sakramentu maestwa w naleytym usposobieniu moralnym i duchowym. Badania ujawniy, e w tej fazie dokonuje si zarówno prezentowanie praktyki za lubin w historii Ko cioa, jak i aktualnych ksig liturgicznych. Ich tre wraz z bogactwem lektur biblijnych winna by naturalnym fundamentem w pogbianiu chrze cijaskiej wizji maestwa. Ankieta przygotowana w Katedrze Liturgiki kierowanej przez ks. Kopcia zawieraa pytania dotyczce wpywu czynników eklezjalnych na formowanie postaw i pogldów modziey na temat maestwa: kazania, mae wspólnoty, stowarzyszenia, katecheza, ale take rodzina, media itp. Modzi ludzie wskazywali na preferowane przez nich elementy struktury organizacyjnej przygotowania: konferencje, rozmowy z duszpasterzem, z do wiadczonym maestwem, lekarzem, pedagogiem, seksuologiem62. w Polsce na przykadzie wypowiedzi modych ma e stw z diecezji w Drohiczynie. Studium liturgiczno-pastoralne. Lublin 1989 (mps BKUL). 59 J a n P a w e II. Familiaris consortio. Adhortacja apostolska o zadaniach rodziny w wiecie wspóczesnym (22 XI 1981). Watykan 1981 (dalej skrót: FC) nr 66. 60 Konferencja Episkopatu Polski. Dyrektorium nr 18; por. poprzednie instrukcje: Instrukcja Episkopatu Polski dla duchowie stwa o przygotowaniu wiernych do sakramentu ma e stwa i o duszpasterstwie rodzin (12 II 1969); Instrukcja Episkopatu Polski dotyczca przygotowania do ma e stwa i ycia rodzinnego oraz wprowadzenia nowego obrzdu sakramentu ma e stwa (12 III 1975); Instrukcja Episkopatu Polski o przygotowaniu do zawarcia ma e stwa w Kociele katolickim (5 IX 1986, zatwierdzona przez Stolic Apostolsk 17 I 1987). 61 KWM s. 64. 62 FC 66; KWM s. 77-94..

(20) SAKRAMENTY W YCIU MODZIEY W NAUCZANIU JERZEGO JÓZEFA KOPCIA CP. 47. Przygotowanie bezpo rednie w ostatnich trzech miesicach przed zawarciem maestwa stanowi uporzdkowanie odniesienia do chrze cijaskiej wizji powoania do maestwa zarówno od strony teologicznej, jak i etycznej. Dopiero na tym etapie podejmowane s zagadnienia liturgiczne 63. W trakcie ankietowania prowadzonego w duym mie cie 64 mona byo dokona bada porównawczych zrónicowanych form przygotowania do maestwa. Uzyskano istotne wska

(21) niki ukazujce duo wiksz skuteczno przygotowania opartego na formacji w maych grupach ni ogólnej katechezie 65. Wskazyway na to odpowiedzi respondentów dotyczce teologii maestwa, mio ci maeskiej, czynników rozwijajcych mio. w narzeczestwie, problematyki czysto ci przedmaeskiej i maeskiej, planowania rodziny czy dopuszczalno ci aborcji 66. Podobne rezultaty otrzymano, badajc wiadomo narzeczonych odno nie do maestwa jako znaku przymierza Boga z lud

(22) mi oraz sakramentalno ci maestwa; zwizane z tym zagadnienia istoty znaku sakramentalnego w maestwie katolickim; przymiotów maestwa – jedno , nierozerwalno ; celów maestwa – dobro maonków oraz zrodzenie i wychowanie potomstwa67. Inne problemy teologiczne podejmowane w kierowanych przez ks. Kopcia badaniach formacji nupturientów to czynniki sprawiajce, e maestwo jest komuni osób, w tym wiadomo teologii Ko cioa domowego68. Tematyka ta prowadzia do analiz form liturgii Ko cioa domowego, do których naley zaliczy wspólny udzia we Mszy w., codzienn modlitw, rodzinny obchód. wit ko cielnych, rocznic urodzin lub imienin, czytanie Pisma witego, pielgrzymki, posty, wizyt koldow, Apel Jasnogórski, róaniec. Szczególnie wane dla maonków powinno by witowanie rocznicy lubu. Tak jak rodzina stanowi podstawowe rodowisko wychowawcze, tak jej funkcja jako Ko cioa domowego stanowi o jej roli katechumenalnej69. 63. KWM s. 95-98. Opublikowane badania prowadzono w Lublinie. KWM s. 39. 65 KWM s. 98-114. 66 KWM s. 122-136; 188-191. 67 KWM s. 137-188. 68 KWM s. 193-222. Por. E. i M. M a r c z e w s c y. „Koció domowy”. Ocena pojcia. W: Ma e stwo i rodzina w wietle nauki Kocioa i wspóczesnej teologii. Red. A.L. Szafraski. Lublin 1985 s. 242-243; Domowy Koció. EK 4 kol. 104; K. W o j a c z e k. Wspólnota rodzinna jako fundament domowego Kocioa. W: Rodzina jako Koció domowy. Red. A. Tomkiewicz, W. Wieczorek. Lublin 2010 s. 67-73. 69 KWM s. 223-244; por. J.J. K o p e . Polska obrzdowo rodzinna w roku kocielnym. „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 29 : 1982 z. 6 s. 109-125; W. N o w a k. Zarys liturgii Kocioa domowego. Olsztyn 2000. 64.

(23) 48. KS. PIOTR KULBACKI. Niezwykle wanym zagadnieniem w przygotowaniu nupturientów jest mistagogia liturgiczna. W zwizku z tym ks. Kope zaleca badania preferowanej formy celebracji liturgicznej sakramentu maestwa: w czasie Mszy. w., poza Msz w., wraz z innymi parami. Nupturientów objto sondaem dotyczcym ich woli wasnego doboru czyta biblijnych i tekstów modlitwy powszechnej oraz moliwo ci speniania przez nowoeców funkcji liturgicznej – czytania sowa Boego, przyniesienia darów, czytania wezwa modlitwy powszechnej, piewu psalmu responsoryjnego. Z zagadnieniem tym cz si pytania o funkcje, które powinny by speniane przez innych uczestników uroczysto ci za lubin: lektor, kantor, wypowiadajcy wezwania do modlitwy wiernych, przynoszcy dary ofiarne, wykonujcy piew solowi, zbierajcy tac70. Podobnie jak w kadej uroczystej celebracji liturgicznej pojawiaj si elementy, które w sposób szczególny utkwiy w wiadomo ci ankietowanych. Skadaj si na nie m.in. uroczysta oprawa celebracji i pikny wystrój ko cioa, homilia (kazanie), pouczajce teksty Pisma witego, bogosawiestwo maonków, nastrojowa muzyka i piew, skadanie ycze przez kapana, procesja z darami 71. Natomiast centralnym problemem ycia liturgicznego maonków jest dowarto ciowanie Eucharystii jako

(24) róda mio ci ofiarnej. Dlatego poddano badaniom znaczenie Eucharystii w yciu maestwa i rodziny. Realizacja obowizku niedzielnego stanowi jedn z form mio ci i jest szko ofiarno ci. Badano take, które elementy liturgii mszalnej podczas za lubin ciesz si najwikszym zainteresowaniem: tematyka kaza, sposób odprawiania, ubiór uczestników, spotkanie znajomych osób. Na formacj liturgiczn narzeczonych ma take wpyw zrozumienie znaku przyjmowania podczas za lubin Komunii witej pod jedn lub dwiema postaciami72 W badaniach kierowych przez Ksidza Profesora uwzgldniono fakt, e na ycie we wspólnocie maeskiej istotny wpyw ma czstotliwo korzystania z sakramentu pokuty i pojednania, który jest odnowieniem komunii z Bogiem i lud

(25) mi. Std pytania o potrzeb i warto regularnego korzystania z tego sakramentu. Czy jest to tylko sprawa indywidualnego wyboru, czy przynosi pomoc, czy ogranicza prawa osobowe, a moe jednak odnawia jedno z Bogiem i lud

(26) mi, przywraca spokój sumienia, uatwia pojednanie i pomaga wprowadzi korekty yciowe?73 70. KWM s. 258-263; por. OSM s. 28-38. KWM s. 264-265. 72 KWM s. 273-276 73 Tame s. 286-287.; por. OSM 18; 71.

(27) SAKRAMENTY W YCIU MODZIEY W NAUCZANIU JERZEGO JÓZEFA KOPCIA CP. 49. Dlatego naley dowarto ciowa ewangelizacyjny i formacyjny walor przygotowania do sakramentu maestwa, którego celem bdzie dojrzao. osobowa, chrze cijaska i apostolat74. Dla ks. Kopcia wyniki przeprowadzonych bada stanowiy potwierdzenie, e „proces socjalizacji modych ludzi w maestwie i wspólnocie winien by przez nich praktycznie do wiadczony w Ko ciele domowym, czyli wasnej rodzinie”75. Z tej racji wobec obecnej formuy przygotowania do maestwa i ycia w rodzinie wymagana jest dzi „nie tylko weryfikacja i pogbienia tej wanej formy duszpasterstwa Ko cioa w Polsce, ale przemodelowanie jej w posta katechumenatu pochrzcielnego i nowej ewangelizacji (KKK 1231)”76. * Ks. prof. J.J. Kope czy w sobie zamiowanie do bada naukowych prowadzonych w ciszy biblioteki z entuzjazmem ewangelizacji modziey. Szeroko zakrojone badania wiody do formuowania wniosków dotyczcych moliwo ci i metod prowadzenia formacji liturgicznej tak, aby uczestnictwo modziey w yciu sakramentalnym Ko cioa byo coraz owocniejsze77. Stworzony przez Ksidza Profesora projekt bada pastoralno-liturgicznych podejmujcych zagadnienia formacji liturgicznej w ród modziey stanowi wany dorobek, umoliwiajcy istotne korekty w realizacji duszpasterstwa liturgicznego w Polsce. Prace podejmowane przez Ksidza Profesora i pod jego kierunkiem stanowi wkad w realizacj odpowiedzi na wezwanie Jana Pawa II w dwudziest pit rocznic ogoszenia Konstytucji o liturgii witej, zawarte w li cie Vicesimus quintus annus: „Najpilniejszym zadaniem jest formacja bliblijna i liturgiczna ludu Boego, pasterzy i wiernych”78. Realizacja bada nad owocami Soboru prowadzonych pod kierunkiem Ksidza Profesora staa si swoist szko formacji liturgicznej dla Jego uczniów.. 74. KWM 289-307. J. J. K o p e . Przedmowa. KWM 6. 76 Tame; zob. P. K u l b a c k i. Katechumenat przedma e ski narzeczonych. „Studia Pastoralne” 5 : 2009 s. 133-147. 77 Por. W. D a n i e l s k i, J.J. K o p e . Liturgia szkoa duchowej formacji chrzecija skiej. „Liturgia Sacra” 1 : 1995 z. 1-2 s. 19-30. 78 J a n P a w e II. Vicesimus quintus annus. List apostolski w dwudziest pit rocznic ogoszenia konstytucji soborowej Sacrosanctum Concilium o witej liturgii (4 XII 1988). Watykan 1988 nr 15. 75.

(28) 50. KS. PIOTR KULBACKI. Cenne wyniki bada zawarte w opublikowanych pracach doktorskich naisanych pod kierunkiem ks. Kopcia mog suy pomoc nie tylko liturgistom, ale wszystkim pastoralistom, katechetykom czy homiletom w ksztatowaniu polskiego modelu duszpasterstwa79 w wietle wezwa Jana Pawa II i Benedykta XVI do nowej ewangelizacji.. BIBLIOGRAFIA C z e r w i k S.: Symbole wspólnototwórcze w celebracji Eucharystii. „Studia Theologica Varsaviensia” 38 : 2000 nr 2 s. 67-105. G o l e J.: Rodzina rodowiskiem wychowania do ycia w maestwie i rodzinie. W: Duszpasterstwo rodzin. Refleksja naukowa i dziaalno pastoralna. Red. R. Kamiski, G. Py

(29) lak, J. Gole. Lublin 2013 s. 717-734. K o p e J.J.: Formacja liturgiczna w warunkach Ko cioa polskiego. W: Wprowadzanie soborowej odnowy liturgicznej. Red. E. Mateja, R. Pierska. Opole 1999 s. 94-122 K r a k o w i a k Cz.: Sakrament bierzmowania w praktyce pastoralnej Ko cioa w Polsce. Sandomierz 2005. K r a k o w i a k Cz.: Sakrament bierzmowania w reformie liturgii II Soboru Watykaskiego. Lublin 2012. M a t w i e j u k K.: Uczestnictwo w Eucharystii. W: Omnia transeunt – Caritas manet. Ksiga jubileuszowa dedykowana Ksidzu Profesorowi Wadysawowi Gowie w siedemdziesit rocznic urodzin Red. H. Sotwiska, L. Pintal, M. Wyrostkiewicz. Lublin 2012 s. 221- 239. N a d o l s k i B.: Formacja liturgiczna. W: T e n e (oprac.). Leksykon liturgii. Pozna 2006 s. 470-473. W i t Z.: ycie i dziaalno dydaktyczno-naukowa profesora Jerzego Józefa Kopcia. „Roczniki Teologiczne” 52 : 2005 s. 13-25.. SACRAMENTS IN THE LIFE OF YOUTH AS RESEARCHED BY JERZY JÓZEF KOPE CP Summary Rev. Prof. Jerzy Józef Kope CP showed immense interest in researching how the Council reform of liturgy was received by youth. Having developed his own research questionnaires, he launched a research project which allowed him to explore a variety of issues relating to the liturgical formation of youth. Making use of the method of liturgical paradigm, Rev. Prof. Kope ventured a vast analysis of the outcomes of the Council liturgical reform. The research primarily concerned education for active participation in the Holy Mass, for the accepting of the Sacrament of Confirmation and Matrimony. Research results helped create a network of ideas and problems relating to youth liturgical formation, leading to pastoral and litur79. J.J. K o p e . Przedmowa. KWM s. 6..

(30) SAKRAMENTY W YCIU MODZIEY W NAUCZANIU JERZEGO JÓZEFA KOPCIA CP. 51. gical conclusions that can find their practical application in parishes and dioceses of the whole country. Translated by Konrad Klimkowski. Sowa kluczowe: formacja, nowa ewangelizacja, czynny udzia w liturgii, Eucharystia, bierzmowanie, przygotowanie do maestwa, modzie. Key words: formation, new evangelization, active participation in the liturgy, Eucharist, Confirmation, marriage preparation, youth..

(31)