Danuta Dziawgo
Credit rating w Grecji w kontekście
kryzysu finansowego
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia 46/4,
105-115
U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N - P O L O N I A
V O L . X L V I, 4 S E C T IO H 20 1 2
Uniwersytet Mikołaja K opernika w Toruniu, K atedra Rachunkowości
DANU TA DZIAWGO
Credit rating Grecji w kontekście kryzysu finansowego
F inancial crisis and credit ratin g o f G reece
S ło w a k lu c z o w e : c re d it ra tin g , k r y z y s fin a n so w y , G re c ja K e y w o r d s : c re d it ra tin g , fin a n c ia l c risis, G re e c e
Wstęp
W spółczesny kryzys finansow y w płynął negatyw nie na poziom credit ratingu wielu państw, jednak jego skutki najsilniej, jak dotychczas, odczuwa Grecja. Nie ule ga wątpliwości, że obniżając Grecji ocenę wiarygodności finansowej, agencje credit ratingu przyczyniły się do eskalacji kryzysu finansowego w strefie euro. Szczególnie dotkliwe były skokowe obniżki ocen o kilka stopni, ponieważ powodowały wzrost rentowności greckich obligacji rządowych, zwiększały poziom nerwowości na rynku i oczekiwania szybkiego rozpadu strefy euro. W efekcie Grecja m iała coraz większe trudności z pozyskaniem nowego kapitału, nawet przy oferowaniu w yższej stopy zwrotu. Dodatkowo nałożyły się na to w arunki stawiane przez Unię Europejską i M iędzynarodowy Fundusz Walutowy, a także niepokoje społeczne. Wypracowane porozumienie dotyczące tzw. technicznego bankructwa Grecji nie uspokoiło nastrojów ani na rynku finansow ym , ani w społeczeństwie. Również konieczność powtórnych wyborów parlam entarnych nie sprzyja zakończeniu tej części greckiej tragedii.
Credit rating m a obecnie tak duże znaczenie na rynku finansow ym , ponieważ jest szeroko wykorzystywany w przepisach prawnych - zarówno regulacjach obliga
toryjnych, jak i fakultatywnych. Posługują się nim przy konstrukcji aktów prawnych parlam enty poszczególnych państw, komisje nadzoru finansowego, m inistrow ie
fi-nansów, banki centralne. Ponadto credit rating jest wykorzystywany w regulacjach w ew nętrznych różnych podm iotów , w tym funduszy inw estycyjnych, funduszy em erytalnych czy firm asset m anagem ent - często m ają one w swoich statutach określony limit zaangażowania w te instrum enty finansowe, które zostały zaliczone przez agencje credit ratingu do poziomu spekulacyjnego1.
Dlatego też przedmiotem niniejszego opracowania jest credit rating Grecji. Celem jest natom iast zaprezentowanie zm ian poziomu credit ratingu Grecji na tle kryzy
su finansowego. W artykule w ykorzystano inform acje um ieszczone w serwisach informacyjnych trzech agencji credit ratingu: M oody’s Investors Service, Standard & Poor’s oraz Fitch Ratings2.
1. Początek zm ian poziomu credit ratingu
Globalny kryzys gospodarczy w sektorze bankowym oraz na rynkach finansowych zw rócił uwagę inwestorów na złą sytuację fiskalną Grecji, której w ydatki budżetowe kilkakrotnie przew yższały jej przychody. W zasadzie załamanie gospodarcze Grecji jest konsekwencją stosowanej polityki pobudzania gospodarki poprzez zwiększanie
deficytu.
W 2009 r., po w yborach, now y rząd ujaw nił, że deficyt bu dżetow y będzie wynosił nie blisko 6%, a 15% PKB, przy poziomie długu publicznego na poziomie 100% PKB. Rewizje danych dokonane przez Komisję Europejską potwierdziły, iż grecki rząd fałszował rzeczyw isty stan finansów publicznych i PKB, co pozwoliło na wprowadzenie w Grecji waluty europejskiej oraz obniżenie kosztów finansowania zadłużenia3.
W łaściwie nie powinno to dziwić inwestorów - Grecja od m omentu odzyskania niepodległości w 1830 r. statystycznie co dwa lata znajdowała się w stanie b an kru ctwa, nie spłacając term inowo swoich długów4.
N egatyw ne postrzeganie przez agencje credit ratingu stanu finansów Grecji zapoczątkowała agencja Standard & Poor’s, która 9 stycznia 2009 r. um ieściła to państwo na liście obserwacyjnej, a następnie 14 stycznia jak o pierw sza obniżyła Grecji ocenę z poziomu A do A - z perspektyw ą stabilną, uzasadniając to w yższym, n iż zakładano, poziomem deficytu. Po obniżce oceny w październiku przez kolejną agencję - Fitch Ratings - grecki rząd, ustosunkowując się do tego, zapowiedział re strukturyzację finansów publicznych oraz całej gospodarki w celu obniżenia w ciągu 1 N a te m a t credit ratin g u szerzej patrz: D. D ziaw go, Credit: ra tin g na m ięd zyn a ro d o w ym ry n ku fin a n
sow ym , Polskie W ydaw nictw o Ekonom iczne, W arszaw a 2010.
2 w w w .m o o d y s.c o m ;w w w .sta n d a rd a n d p o o rs.c o m ;w w w .fitch ra tin g s.co m .
3 P u b lic fin a n c e in E M U , K om isja E uropejska, „E uropean E conom y” 2009, n r 3 i 5; K r y zy s g re c k i —
g en eza i konsekw encje. D o k u m e n t u zu p e łn ia ją cy do R a m S tra teg iczn ych N a rodow ego P lanu W prowadzenia E uro, M inisterstw o Finansów , W arszaw a 2010, w w w .m f.gov.pl (22.08.2011).
3 -4 lat deficytu do poziomu zgodnego z kryteriam i konwergencji. Pozostałe agencje nie poszły w ślady firm y Fitch, jednak um ieściły Grecję na tzw. liście obserwacyjnej.
Kolejnej obniżki oceny Fitch dokonał w grudniu - z poziom u A - do BBB+ z perspektyw ą negatywną. Tego dnia indeks giełdowy w Atenach stracił 6%, a n a stępnego dnia spadł o kolejne 2%5. Jako kolejna obniżki dokonała agencja Standard & Poor’s (S&P), która również w grudniu obniżyła rating Grecji z poziomu A do BBB+, uzasadniając to faktem , że naprawa finansów będzie trw ać wiele lat, a rząd musi znaleźć poparcie dla planowanej konsolidacji fiskalnej. Jednocześnie agencja zaznaczyła, iż jeżeli będą podjęte działania zmniejszające deficyt budżetowy, ocena zostanie potwierdzona. Jako trzecia ocenę obniżyła agencja M oody’s 22 grudnia 2009 r. - z poziomu A1 do A2.
W tabeli 1 w sposób syntetyczny zestaw iono daty podejm ow anych decyzji o zm ianie credit ratingu Grecji z uwzględnieniem kierunku zmian.
2. Zm iany ocen credit ratingu G recji w 2010 roku
W styczniu 2010 r. grecki rząd przedstaw ił program stabilizacyjny ukierunko wany na cięcie wydatków. Do m arca planowano wyemitować obligacje warte nawet 5 m ld EUR. W razie braku popytu na te papiery U nia Europejska przygotowała plan ratow ania greckich finansów.
Różnica w rentowności 10-letnich obligacji greckich w porównaniu z niemieckimi wzrosła do 334 punktów bazowych, podczas gdy w 2005 r. wynosiła 8 punktów 6.
Obietnice greckiego rządu dotyczące zm niejszenia zadłużenia m.in. poprzez zam rożenie płac w sektorze publicznym , w zrost podatków i podniesienie wieku em erytalnego spowodowały strajk. W tym samym dniu, 24 lutego, agencja S&P um ieściła ocenę Grecji na liście obserwacyjnej, sugerując możliwość jej obniżenia7. Równocześnie w m ediach ukazały sie inform acje o roli banku Goldman Sachs w p o prawianiu statystyk Grecji za pomocą swapów walutowych (kurs walutowy dobierano tak, aby dług Grecji był niższy o 1 m ld USD)8.
W m arcu U nia Europejska wezwała Grecję do podjęcia kolejnych kroków m ają cych na celu zmniejszenie poziomu zadłużenia, a grecki parlam ent zatw ierdził pakiet dodatkowych działań mających przynieść oszczędności wynoszące blisko 5 mld euro. Spowodowało to kolejne strajki.
15 m arca na spotkaniu m inistrów finansów państw członkowskich osiągnięto porozum ienie w spraw ie pom ocy finansow ej dla Grecji. N astępnego dn ia S&P potw ierdziła ocenę BBB+ oraz usunęła Grecję z listy obserwacyjnej. Agencja za
5 A. R ascouet, G reek dow ngrade spells fu r th e r trouble, w w w .businessw eek.com (22.08.2011). 6 J. Bielecki, G recja liczy m iliardy z obligacji, w w w .forsal.pl (22.08.2011). 1% = 100 p unktów bazow ych. 7 G reece B BB+/A-2 so v ereig n c r e d it ra tin g s m a in ta in e d on C re d it W atch N e g a tiv e o n p o litic a l a n d
econom ic challengers, Standard & P oor’s, 24.02.2010, w w w .standardandpoors.com (5.05.2012).
znaczyła jednak, że w średnim okresie istnieje ryzyko terminowego wprow adzenia planowanych reform, co spowodowałoby obniżenie oceny. W tym samym miesiącu odbył się kolejny szczyt Unii Europejskiej, na którym podjęto decyzję o utworzeniu wspólnej sieci bezpieczeństwa finansowego przy współpracy z M iędzynarodowym Funduszem Walutowym. Umowa nie zawierała konkretnych kwot pomocy, jednak w artość pakietu ratunkowego była szacowana na 20 m ld EUR. Rynki finansowe zareagowały optymistycznie, ale S&P opublikował raport, z którego wynikało, że z powodu słabości strukturalnych występuje wysokie ryzyko ekonomiczne.
Z powodu pogarszających się perspektyw wzrostu gospodarczego oraz zwiększe nia kosztów odsetkowych w kw ietniu agencja Fitch obniżyła ocenę Grecji z BBB+ do B B B - z perspektyw ą negatywną. Jako kolejna ocenę obniżyła agencja M oody’s, która skorygowała rating z poziomu A2 do A3 oraz um ieściła Grecję na liście obser wacyjnej. Uzasadniono to istnieniem wysokiego ryzyka, że dług m oże ustabilizować się na w yższym i bardziej kosztownym poziomie, niż szacowano wcześniej. Jedno cześnie zaznaczono, iż utrzym anie oceny na poziomie A3 jest mało prawdopodob ne. Następnego dnia grecki premier zaapelował o aktywację pakietu pomocowego w wysokości 45 mld EUR. Spowodowało to kolejne strajki, w obawie przed m oż liwym i następnym i cięciami. Również agencja S&P po raz kolejny obniżyła ocenę Grecji - tym razem z poziomu inwestycyjnego do spekulacyjnego: z BBB+ do BB+ z perspektyw ą negatywną.
W maju Grecja zawarła umowę z Unią Europejską i M iędzynarodowym Fun duszem Walutowym dotyczącą wsparcia finansowego w wysokości 110 mld EUR w zamian za zobowiązanie do redukcji wydatków o 40 mld EUR w trakcie trw ania programu ratunkowego. Następnie odbyło się spotkanie m inistrów finansów strefy euro, na którym zatwierdzono pakiet kredytow y o wartości 750 m ld EU R na rato wanie zagrożonych krajów. W ywołało to optym izm na rynkach finansowych. Grecja otrzym ała 5,5 mld EUR z 20 m ld EU R pożyczki.
Jednak miesiąc później M oody’s obniżyła rating Grecji z poziomu A3 do Ba1 z perspektyw ą stabilną, wskazując na niepewność w pływ u kolejnych transz pomocy. Była to nagła duża korekta - z poziomu inwestycyjnego do spekulacyjnego, jed n o razowo o dwa stopnie i cztery tzw. oczka9.
W grud niu agencja S&P um ieściła ocenę G recji n a liście obserw acyjnej ze w skazaniem na jej możliwe obniżenie, uzasadniając to zaostrzeniem w arunków płynności oraz w zrostu niepewności oraz wskazując na efekt zarażenia w innych państwach strefy euro.
Następnie, po fali ulicznych protestów i strajków, agencja M oody’s um ieściła ra ting Grecji na liście obserwacyjnej z możliwością obniżki. Tłum aczono to faktem , że chociaż poczyniono postępy w konsolidacji fiskalnej, to istnieje w ysoka niepewność zw iązana z redukcją zadłużenia.
3. Zm iany credit ratingu Grecji w 2011 roku
Seria obniżek credit ratingu Grecji w 2011 r. została zapoczątkowana przez agencję Fitch, która 14 stycznia obniżyła ją z poziomu B B B - do BB+ z perspektyw ą nega tyw ną, uzasadniając to zbytnią wrażliwością gospodarki na niekorzystne wstrząsy. Jednocześnie zaznaczyła, że możliwe są dalsze obniżki, z uwagi na pogłębiającą się recesję. Agencja zapowiedziała również, iż będzie monitorowała ewolucję nastrojów inwestorów wobec Grecji.
W m arcu agencja M oody’s obniżyła ocenę z poziomu Ba1 do B1 z perspekty w ą negatyw ną, podkreślając ryzyko zrealizow ania ambitnych planów stawianych rządowi, brak pew ności w sparcia finansowego po 2013 r. oraz trudności w osią ganiu przychodów budżetowych. Podobnie postąpiła agencja S&P, która również w m arcu obniżyła ocenę z BB+ do B B - z perspektyw ą negatyw ną, wskazując na spadek zdolności rządu do stabilizowania gospodarki z powodu krajowej opozycji politycznej.
W maju agencja M oody’s oświadczyła, że istnieje wysokie prawdopodobieństwo obniżenia oceny, natom iast agencja S&P zredukowała ocenę z poziomu B B - do B z możliwością dalszej obniżki. Agencja ta wysoko oceniła ryzyko restrukturyzacji zadłużenia. Również agencja Fitch Ratings obniżyła ocenę z poziomu BB+ do B+ z perspektyw ą negatywną. N a rynku rentowność greckich 10-letnich obligacji rzą dowych zwiększyła się do 17%, a spread w relacji do obligacji niemieckich podniósł się do 14%.
W czerwcu agencja M oody’s po raz kolejny zredukowała ocenę Grecji, z poziomu B1 do Caa1, utrzym ując perspektywę negatywną. Agencja oświadczyła, że niepewne perspektywy wzrostu gospodarczego oraz słabe wyniki podwyższają ryzyko stabilizacji zadłużenia Grecji bez jego restrukturyzacji. Również agencja S&P obniżyła rating Grecji - z poziomu B do CCC z perspektyw ą negatywną. Jednocześnie agencje Fitch oraz S&P ostrzegły, że uznają Grecję za niew ypłacalną, jeżeli dojdzie do zamiany bądź rolowania jej długu10.
W lipcu agencja Fitch Ratings obniżyła zdolność kredytow ą Grecji z poziomu B+ do CCC. Powodem były przedłużające się negocjacje w sprawie drugiego pakietu ratunkow ego oraz słabe perspektyw y m akroekonom iczne. Zdaniem agencji brak wiarygodnego planu rozw iązania problemu oraz zaangażowanie sektora prywatnego w refinansowanie jego długu byłoby równoznaczne z uznaniem Grecji za bankruta11. N astępnie agencje M oody’s oraz S&P obniżyły oceny odpowiednio z Caa1 do Ca oraz z CCC do CC, z powodu planowanego udziału sektora prywatnego w nowym program ie ratunkowym.
10 R olo w a n ie długu = bankructw o, w w w .p ark iet.co m /arty k u l (8.06.2012).
4. Zm iany credit ratingu G recji w 2012 roku
W m arcu 2012 r. wypracowano rozwiązanie umożliwiające redukcję greckiego zadłużenia. Jednym z jego ważnych elementów było to, aby nie dostarczać agencjom credit ratingu argumentów do dalszej obniżki ocen oraz aby stowarzyszenie ISDA nie uznało tego porozum ienia za tzw. credit event - zdarzenie urucham iające instru m enty CDS. Dlatego też porozum ienie to zostało oparte na zasadzie dobrowolności. W ierzyciele pryw atni zgodzili się na stratę około 74% wartości dotychczasowych wierzytelności poprzez w ym ianę obligacji na nowe o niższej w artości nominalnej (o 53,5%), ni żej oprocentowane i o dłuższym term inie wykupu. Jednocześnie w yko rzystano fakt, że większość z 206 m ld EUR emisji obligacji prywatnych podlegała prawu greckiemu, a jedynie 29 m ld EUR - prawu innych państw. W prowadzona do prawa greckiego klauzula umożliwiła tzw. wyciśnięcie wierzycieli mniejszościowych, którzy nie przystąpili do porozum ienia o dobrowolnej redukcji długu. Pomimo braku ich zgody na mocy greckiego prawa zostali oni przymusowo wciągnięci do programu redukującego to zadłużenie.
Dzięki takiej konstrukcji spodziewano się, że przypadek Grecji zostanie określony jako techniczne bankructwo, które nie spowoduje większych turbulencji na rynku finansowym. Z perspektyw y czasu m ożna stwierdzić, że cel ten został osiągnięty. Co prawda agencja S&P oraz Fitch nadały Grecji ocenę „selektywne bankructw o”, ale Fitch obecnie podniósł ją ju ż do poziomu CCC. Tak niski poziom ocen credit ratingu powoduje jednak, że Grecja nie refinansuje swoich potrzeb poprzez rynek obliga cji - koszt pozyskania kapitału jest zbyt wysoki. Dlatego też korzysta ze środków organizacji międzynarodowych. Z punktu w idzenia stabilności rynku finansowego i potencjalnych strat komercyjnych instytucji finansow ych ważniejsze było jednak, aby nie doprowadzić do uruchom ienia CDS - szacowano, że byłaby to kw ota około 1 bln EUR. Dzięki wykorzystaniu formuły dobrowolności została ona zredukowana do „zaledwie” 2,4 m ld EUR, mając odniesienie jedynie do tych podmiotów, które zostały z mocy prawa zmuszone do uczestniczenia w tym programie.
T abela 1. Z m iany c red it ra tin g u G recji z n ad an ą im p ersp ek ty w ą (dla zo bow iązań długoterm inow ych, w w alucie zagranicznej)
D a ta M o o d y ’s In v e s to rs S erv ice S ta n d a r d & P o o r’s F itc h R a tin g s
17.05.2012 CCC 13.03.2012 B - (stabilna) 09.03.2012 RD 06.03.2012 C 27.02.2012 SD 22.02.2012 C
D a ta M o o d y ’s In v e s to rs S erv ice S ta n d a r d & P o o r’s F itc h R a tin g s
27.07.2011 CC (negatyw na)
25.07.2011 C a (negatyw na)
13.07.2011 CCC
13.06.2011 CCC (negatyw na)
03.06.2011 Caa1 (negatyw na)
20.05.2011 B+ (negatyw na)
09.05.2011 B (negatyw na)
29.03.2011 B B - (negatyw na)
07.03.2011 B1 (negatyw na)
14.01.2011 BB+ (negatyw na)
16.12.2010 Ba1 (negatyw na)
14.06.2010 Ba1 (stabilna) 27.04.2010 BB+ (negatyw na) 22.04.2010 A3 (negatyw na) 09.04.2010 B B B - (negatyw na) 22.12.2009 A2 16.12.2009 BB B+ (negatyw na) 08.12.2009 BBB+ (negatyw na) 07.12.2009 A - (negatyw na) 29.10.2009 A1 (negatyw na) 22.10.2009 A - (negatyw na) 12.05.2009 A (negatyw na) 25.02.2009 A1 (stabilna) 14.01.2009 A - (stabilna) 09.01.2009 A (negatyw na) 2008 A (stabilna) 2007 A1 (p o zy ty w n a) A (p o zy ty w n a) 2004 A1 (stabilna) A (stabilna) A+ (negatyw na) A (stabilna) A+ (negatyw na) 2003 A+ (stabilna) A+ (stabilna) 2002 A1 A (p o zy ty w n a)
D a ta M o o d y ’s In v e s to rs S erv ice S ta n d a r d & P o o r’s F itc h R a tin g s 2001 A (p o zy ty w n a) A (stabilna) 2000 A2 A - (stabilna) A -BBB+ (p o zy ty w n a) 1999 Baa1 (p o zy ty w n a) A - (p o zy ty w n a) BBB+ BBB (p o zy ty w n a)
1998 Baa1 (negatyw na) BBB (p o zy ty w n a)
1997 B B B - (p o zy ty w n a) BBB 1996 Baa1 Baa3 (p o zy ty w n a) 1995 Baa3 B B B -1994 B B B - (stabilna) 1993 B B B - (p o zy ty w n a) 1990 B B B - (stabilna) BBB (negatyw na) 1989 BBB (stabilna) 1988 BBB
Źródło: opracowanie własne na podstawie stron internetowych Moody’s Investors Service - www.moodys.com, Standard & Poor’s - www.standardandpoors.com, Fitch Ratings - www.firchratings.com (26.05.2012).
5. W nioski
Do 2009 r. credit rating Grecji był stabilny i kształtow ał się n a wysokim p o ziomie A. Następnie jednak agencje credit ratingu zaczęły dostrzegać coraz więcej zagrożeń występujących w greckiej gospodarce, co spowodowało falę obniżek ocen wiarygodności finansowej tego państwa. Pierwszej obniżki credit ratingu Grecji (na początku 2009 r.) dokonała agencja Standard & Poor’s. Kolejne decyzje o obniżkach ocen były podejmowane coraz częściej, co kilka miesięcy. N ajw iększa ich często tliwość przypadła na okres od stycznia do lipca 2011 r., ale zm iany te były bardzo częste zarówno w 2010, jak i 2011 r.
M ożna zauważyć, że do połowy 2010 r. wiarygodność finansow a Grecji najko rzystniej była oceniana przez M oody’s. Opinie poszczególnych agencji różniły się o jeden lub dwa oczka. Później oceny zbliżały się do siebie. M oody’s była również tą agencją, która jednorazowo dokonywała największego obniżenia oceny - różnica m iędzy kolejnymi zm ianam i wynosiła nawet do czterech oczek (z A3 do Ba1), co zw iększało nerwowość na rynku finansow ym . Główne argum enty uzasadniające
obniżki credit ratingu Grecji były takie same w przypadku w szystkich agencji, które w skazyw ały na ryzyko budżetowe, gospodarcze oraz polityczne.
Równocześnie okazało się, że politycy państw unii walutowej w w ypracow yw a nych kom promisach musieli uwzględniać skutki swoich propozycji poprzez pryzmat potencjalnego w pływ u na oceny credit ratingu nie tylko Grecji, ale i własnych państw - w trakcie negocjacji wielokrotnie powtarzało się pytanie o w pływ poszczególnych propozycji na credit rating: Grecji, poszczególnych banków biorących udział w p o rozum ieniu, ale rów nież Francji i Niem iec w zw iązku z europejskim funduszem stabilności.
W efekcie U nia Europejska krytykowała decyzje agencji ratingowych, posądzając je o zaniżanie ocen. Nie ulega wątpliwości, że coraz niższe oceny wiarygodności k re dytowej komplikowały sytuację gospodarczą Grecji. Podnoszono m.in. argumenty, iż decyzje trzech prywatnych przedsiębiorstw działających na rynku usług ratingowych potęgowały problemy tego kraju. W rezultacie wprowadzono pewne regulacje prawne na poziomie unijnym dotyczące funkcjonow ania agencji credit ratingu, konieczności ich rejestracji, a także nadzoru nad ich działalnością.
Jednak należy zauważyć, że również inne podm ioty oceniające wiarygodność finansow ą nie przyznają Grecji wysokich ocen. I tak n a przykład polska Korporacja U bezpieczeń Kredytów Eksportowych (KUKE) w styczniu 2011 r. nadała Grecji rating na poziom ie B z perspektyw ą negatyw ną i wciąż utrzym uje tak ą właśnie ocenę12. Z kolei chińska agencja Dagong Global Credit Rating w m arcu 2012 r. ob niżyła ocenę Grecji z poziomu C do D, ale w maju 2012 r. podw yższyła ją z D do CC z perspektyw ą negatyw ną13.
Zakończenie
Obecnie Grecję charakteryzuje zła kondycja ekonomiczno-finansowa, a perspek tyw y jej poprawy są niepewne. Ponadto przesilenia polityczne oraz zm iany ocen credit ratingu zwiększają nerwowość na rynku finansow ym , co negatyw nie w pływ a na koszt refinansow ania na rynku finansow ym oraz sytuację gospodarki.
Nie znajdują jednak potw ierdzenia opinie, że agencje credit ratingu były tym podmiotem, który uruchomił zawirowania wokół greckiej gospodarki. Agencje zarea gowały jedynie na w ydarzenia mające miejsce na rynku kapitałowym. Dla przykładu m ożna podać poziom rentowności na rynku wtórnym greckich obligacji o 10-letnim term inie wykupu. Jeszcze w styczniu 2008 r. ich rentowność była na poziomie p o nad 4%, ale w maju uległa podwyższeniu do poziomu ponad 5%. W m arcu 2009 r. w ynosiła ju ż ponad 6%, ale następnie ponownie się obniżyła. W tym czasie Grecja cały czas otrzym yw ała od wszystkich agencji credit ratingu ocenę na poziomie A.
12 w w w .kuke.com .pl (8.06.2012). 13 w w w .dagongcredit.com (8.06.2012).
Dopiero w grudniu 2009 r. Fitch - jako pierw szy - obniżył ocenę do poziomu BBB+, a po tygodniu taką sam ą ocenę przyznała agencja S&P. Tymczasem n a rynku ju ż od stycznia 2010 r. rentowność greckich obligacji 10-letnich trw ale utrzym yw ała się powyżej poziomu 6%. W kw ietniu 2010 r. było to ju ż blisko 10%, w kwietniu 2011 r. prawie 15%, we wrześniu 2011 r. blisko 23%, a w grudniu 2011 r. niemal 35%. Szczyt w yst ąpił tuż przed ogłoszeniem redukcji zadłużenia - 2 m arca 2012 r. kurs zam knięcia w yniósł 37,101%, natom iast 12 m arca J e d y n ie ” 18,45%. Jednak w maju 2012 r. ponownie rentowność podniosła się do poziomu około 30%14. Po równując te poziomy rentowności np. z niem ieckim i obligacjami 10-letnimi, m ożna łatwo dostrzec zwiększone ryzyko uwzględniane przez inwestorów. Dla przykładu 24 listopada 2011 r. rentowność niem ieckich obligacji w yniosła 2,13%, a greckich 35,31%, natom iast 8 czerwca 2012 r. odpowiednio 1,34% oraz 29,03%.
Dane te jednoznacznie wskazują, że to inwestorzy jako pierwsi zaczęli kwestiono wać postrzeganie Grecji jako wiarygodnego dłużnika. Agencje credit ratingu jedynie z opóźnieniem podążyły za rynkiem - za w yższą wyceną ryzyka przez inwestorów na rynku długu. Można przyjąć, że opóźnienie to wyniosło 9 miesięcy (marzec 2009- grudzień 2009 r.), chociaż pierwsze symptomy m iały miejsce w maju 2008 r. Należy jednak zauważyć, iż 2008 r. upłynął pod znakiem kryzysu na rynku am erykańskim , którego symbolem stało się bankructw o am erykańskiego banku inwestycyjnego Lehman Brothers - największego jak dotąd bankruta w historii gospodarczej świata.
Jednocześnie trzeba stwierdzić, że obniżki ocen credit ratingu podążające za w yższą rentownością na rynku długu wpisały się w koncepcję samospełniających się oczekiwań, urucham iając następnie spiralę coraz wyższych wym aganych ren towności i coraz niższych ocen credit ratingu. Ruch odwrotny m uszą zapoczątkować sami inwestorzy, przy czym to gospodarka Grecji pow inna dostarczyć odpowiednich argumentów do takich działań.
B ib lio g ra fia
1. B ielec k i J., Grecja liczy miliardy z obligacji, w w w .fo rsa l.p l (6.05.2012).
2. D ziaw g o D., Credit rating na międzynarodowym rynku finansowym, P o lsk ie W y d a w n ic tw o E k o
n o m ic z n e , W a rsz a w a 2010.
3. Fitch downgrades Greece to one step above default, w w w .b o sto n .c o m (5.05.2012).
4. Greece BBB+/A-2 sovereign credit ratings maintained on Credit Watch Negative on political and economic challengers, S ta n d a rd & P o o r’s, 2 4 .02.2010, w w w .s ta n d a rd a n d p o o rs .c o m (5.05.2012).
5. Jak Goldman Sachs, pomagając Grecji, oszukiwał swoich klientów, w w w .fo rsa l.p l (5.05.2012).
6. Jak (prawie) zbankrutowała Grecja?, w w w .fo r.o rg .p l (20.05.2012).
7. Kryzys grecki - geneza i konsekwencje. Dokument uzupełniający do Ram Strategicznych Narodo wego Planu Wprowadzenia Euro, M in is te rs tw o F in an só w , W a rsz a w a 26.10.2010, w w w .m f.g o v .p l
(5.05.2012).
8. M a te ria ły F itch R a tin g s, w w w .firc h ra tin g s .c o m (26.05.2012).
9. M a te ria ły M o o d y ’s In v e s to rs S e rv ic e , w w w .m o o d y s.c o m (26.05.2012). 10. M a te ria ły S ta n d a rd & P o o r’s, w w w .s ta n d a rd a n d p o o rs .c o m (26.05.2012). 11. Public finance in EMU, „ E u ro p e a n E c o n o m y ” 2 0 0 9 , n r 3.
12. Public finance in EMU, „ E u ro p e a n E c o n o m y ” 2 0 0 9 , n r 5.
13. R a sc o u e t A ., Greek downgrade spells further trouble, w w w .b u s in e ss w e e k .c o m (6.05.2012).
14. Rolowanie długu = bankructwo, w w w .p a rk ie t.c o m /a rty k u l (8.06.2012).
15. w w w .b lo o m b e rg .c o m /q u o te / (8.06.2012). 16. w w w .d a g o n g c re d it.c o m (8.06.2012). 17. w w w .k u k e .c o m .p l (8.06.2012).
F inancial crisis and credit rating o f Greece
T h e a rtic le d e a ls w ith c re d it ra tin g a n d its p re se n t im p o rta n c e fo r th e f in a n c ia l m a rk e t. O n th a t b a sis, c re d it ra tin g im p o rta n c e fo r G re e c e w ill be a n a ly z e d . T h e a im o f th e p a p e r is to d ra w a tte n tio n to se le c te d a s p e c ts o f c r e d it ra tin g , e s p e c ia lly fro m th e f in a n c ia l c risis p o in t o f view .
A t p re se n t, c r e d it ra tin g is o n e o f th e s ta n d a rd s in fin a n c ia l m a rk e t fu n c tio n in g . It is c o m m o n ly u se d a s a to o l fo r re d u c in g in v e s tm e n t risk , c a lc u la tin g th e s p re a d o f d e b t in s tru m e n ts in th e p rim a ry a n d se c o n d a ry m a rk e t a n d a s se ssin g th e lev el o f b a n k ru p tc y risk . A lso , c re d it ra tin g is p re se n t in in v e s t m e n t r e g u la tio n s as a m e a s u re o f in v e s tm e n t safety. A ll th e s e fa c to rs c o n trib u te to th e real im p o rta n c e o f c re d it ra tin g in th e m o d e rn fin a n c ia l m ark et.
P o litic ia n s fo u n d th e m se lv e s e v a lu a te d a n d in th e c o m p ro m is e s w h ic h th e y m a k e th e y h a v e to ta k e in to c o n s id e ra tio n th e ir p o te n tia l im p a c t o f c re d it ra tin g o n o th e r c o u n trie s a n d th e ir o w n c o u n trie s. A s an ex am p le, th e b a n k s ’ ‘v o lu n ta r y ’ a g re e m e n t fo r 5 0% re d u c tio n o f G re e c e d e b t c a n be q u o te d here. D u r in g n e g o tia tio n s p r o c e ss m a n y tim e s w a s q u o te d a q u e stio n a b o u t th e p o te n tia l e ffe c t to c re d it ra tin g lev el o f: G re e c e , b a n k s p a rtic ip a tin g in a g re e m e n ts, b u t a lso F ra n c e , G e rm a n y , a n d E u ro p e a n F in a n c ia l S ta b ility F acility .
N o w a d a y s , th e c r e d it r a tin g sy ste m a n d c r e d it ra tin g a g e n c ie s ’ b e h a v io r a n d w o rk q u a lity a re d isc u sse d w o rld w id e . T h e re fo re , th e a rtic le c a n be se e n as a v o ic e in th e d isc u ssio n a b o u t f u tu re a rc h i te c tu re o f th e fin a n c ia l m ark et.
