Dorota Stabrowska
Gliwice, woj. katowickie. Brama
Raciborska
Informator Archeologiczny : badania 20, 178-179
178
-GLIWICE
w o j. k a t o w ic k ie Brama R a c ib o rs k a
PP Pracownie Konserwacji Zabytków Pracownia Archeolog iczno-Ronserwators- ka
O d d z ia ł w W arsz aw ie
B a d a n ia p r o w a d z iła mgr D o ro ta S ta b ro w s k a . F in a n s o w a ł W Z w K a to w ic a c h . D ru g i sezon b ad a ń . M ost p r z y B ra m ie R a c i b o r s k ie j / X I V - X V I II w ,/ .
Teg oroczn e b a d a n ia a r c h e o lo g ic z n e b y ł y k o n ty n u a c ją p r a c z w iąz an ych ze stu dium u r b s n is - ty c z n o - h is to ry c z n y m G l i w i c k i c h Murów M i e js k ic h . G łów ne p ra c e k o n c e n tro w a ły s ię na P i . R z e ź n i czym, a l e poza tym prowadzone b y ły ró w n ie ż w wykopach sondażowych p rz y p o s e s ja c h : u l . Ormow- ców 19, u l . B e d n a rsk a И o ra z u z b ie g u u l i c Bankowej 1 G ro d o w e j, t i n . w o g r o d z ie na t y ła c h Banku p rz y u l . G ó rnych Walów Ц . Wykopy sondażowe poza P I . Rzeźniczym m ia ły o d p o w ie d z ie ć na p y t a n i a : c z y i j a k i e p o z o s t a ło ś c i fundamentów z a c h o w a ły s i ą w m ie js c a c h , g d z ie Mur Obronny z o s t a ł r o z e b ra n y .
W ła ś c iw ie we w s z y s tk ic h wykopach sondażowych uz ysk a n o w yn ik n e g aty w n y , n ig d z ie bowiem n ie n a t r a f io n o na fundam enty Muru O bronnego. К w y k o p ie założonym p r z y n a ro ż n ik u muru ogrodo wego Banku o d s ł o n i ę t o , poza kam ienn y» fundamentem x ix - w ie c z n e g o o g r o d z e n ia , n a ro ż n ik w z n ie sio n e g o w c z e ś n ie j o b ie k tu wykonanego z c e g i e ł o ś r e d n ic h w y m ia ra ch : 300 x 159 x 64 mm. o b ie k t t e n , k tó re g o ś c ia n y g r u b o ś c i j e d n e j c e g ł y , posadow ione s ą b e z p o ś re d n io na c a lc u z o s t a ł z n is z c z o n y przez fundam enty o g ro d z e n ia o ra z pow ojenne ś m ie tn is k o - 2 n ie g o te ż pocho dzi w ię k s z o ś ć m a t e r ia łu zab ytko w eg o , z n a le z io n e g o w tym w y k o p ie , k i l k a n a ś c i e ułamków n aczyń Ś r e d n io w ie c z n y c h wydobyto z w a rstw y n i e z w ią z a n e j z m ufam i.
w w yk o p ie p rz y u l , OnaowcÓw 19 o d k r y to dwa, n i e w i e l k i e fra g m e n ty murów fundam entowych usytuow anych t a k , l e ic h p o ło ż e n ie odpow iada r e k o n s tru o w a n e j l i n i i p rz e b ie g u Muru Obronnego, a l e sposób i c h w z n ie s ie n ia n i e przypom ina te g o co znamy z zachowanych p a r t i i Murów. Fu n d a ment z acho d n i zbudowany z u ło ż o n y c h w arstw o w o, w d u ż e j i l o ś c i zaprawy k a m ie n i 1 pokru szo nych c e g i e ł j e s t id e n ty c z n y z fundamentem o f i c y n y , p r z y k t ó r e j z ało ż o n o wykop* N a to m ia s t l i c a zew n ę tr z n e muru w schodniego o s z e r o k o ś c i 1 , 2 m tw o rz ą t z je d n e j s t r o n y p ł a s k i , pionow o u s t a w io n y kam ie ń , z d r u g ie j p o je d y ń c z a w a rs tw a c e g i e ł , z a ś w n ę trz e w y p e łn ia g l i n a t k a m ie n ia m i, o k rucham i c e g i e ł, i c e r a m ik i* Obydwa r o d z a je z w y k o rz y s ta n y c h w tym murze c e g i e ł b y ły u ż y te w t ó r n ie ? fra g m e n ty "p a lc ó w e k * /125,5 x 0 4 ,5 mm/ o r a z w ię k s z e 1 b a r d z ie j p ł a s k i e /267 z 144
Zbudowany s t a r a n n ie z k a m ie n ia łam anego n a r o ż n ik , k tó r e g o fundam ent o d s ło n ię t o w wyko p ie p rz y u l . B e d n a r s k ie j 11 s t a n o w ił praw dopodobnie c z ę ś ć b a s z t y . N i e w i e l k i e ro z m ia ry wykopu p o z w o liły je d y n ie u s t a l i ć , że o d ł o n l ę t y fundam ent j e s t p osadow iony o k o ło 1 , 6 m p o n iż e j o b e c nego te r e n u , o b ie Ś c ia n y ró w n o le g łe do Kuru obronnego m ają g ru b o ś ć 0 ,8 m, a d łu g o ś ć ś c ia n y p r o s t o p a d łe j: 6 ,4 ro b y ła b y g łę b o k o ś c ią b a s z t y . M a t e r i a ł w yd o b yty x w a rstw w ew nątrz o b ie k tu j e s t p rz e m ie s z a n y . P o ło ż e n ie o d s ło n ię t e g o frag m en tu odpow iada znanemu z I k o n o g r a f i i m ie js c u * w którym z n a jd o w a ła s i ę je d n a z dwóch w M urach M ie js k ic h z am k n ię tych b a s z t . 1
B a d a n ia u z u p e łn ia ją c e wykonane w o kó ł k a m ie n ic y p r z y P la c u w s z y s t k ic h Ś w ię ty c h 4, pod k t ó r ą w roku u b lę g ły m z n a le z io n o r e l i k t y Bram y R a c ib o r s k i e j n i e p r z y n io s ł y sp od ziew anych r e z u lta tó w * U s ta lo n o j e d y n i e , że sto p a kam iennego fundam entu Muru Obronnego, k t ó r y tk w i w p ó ł n o cn e j ś c ia n i e k am ie n ic y., z n a jd u je s i ę o k o ło t, 2 m p o n iż e j obecnego poziomu t e r e n u . E k s p lo r a c j a p rz y ś c i a n i e p o łu d n io w e j k a m ie n ic y o k a z a ła s i ę n ie m o ż liw a .
G łów ny c e l te g o ro c z n y ch badań - p rz e b a d a n ie j e z d n i p rz y P l . R zeźn iczym - o k a z a ł s i ę ta k dużym p r z e d s ię w z ię c ie m , że n i e u d a ło s i ę go w tym s e z o n ie z a k o ń c z yć . W t r z e c h , u s ytu o w a nych obok s i e b i e wykopach o w y m ia ra c h : 9 x 3 , 5 m ; 1 6 * 3 m j 9 x 2 m o d s ło n ię t o dwa, n i e ź l e zachowane p r z y c z ó łk i m ostu. P r z y c z ó łe k p o łu d n io w y , od s t r o n y Muru Obronnego z o s t a ł wybudowa ny z c e g ły /257 x 125 x 62 min/ w k s z t a ł c i e l i t e r y U с i t u g o ś ć i 5 m, n a to m ia s t p ó łn o c n y , za fo s ą wykonany z k a m ie n ia łam anego ma k s z t a ł t czworoboku i d łu g o śó 7 m. Fundam enty mostu po sadow ione d ość p ły t k o p rz y ze w n ętrz n ych k ra w ę d z ia c h o p a d a ły g w a łto w n ie ku f o s i e t a k , że w p rz y c z ó łk u północnym r ó ż n ic a pom iędzy g łę b o k o ś c ią s to p y fundam entowej Ś c ia n p ó łn o c n e j i po-X 67 mm/.
* 179 *
łu d n ic w e j w y n o s i ponad 3 ,5 η» M u ry, na k t ó r y c h o p ie r a ło s i ę s k le p ie n ie p r z ę s ła , z k tó re g o za ch o w ało s ię k l i k a c e g i e ł , z o s t a ł y do obu p rz y c z ó łk ó w d o s ta w io n e , a i c h c e g la n e l i c a widoczne od s t r o n y f o s y są wykonane b ardzo n i e s t a r a n n ie . E k s p lo r a c ja f o s y , k t ó r a pod mostem m ia ła s z e ro k o ś ć Э m b y ła wykonywana s o n d a ż « 3 x 1 a ze względu na w s p ó łcz e sn a r u r y b ie g n ą c e p rzez wy k o p . W arstw a naśm iew a, p o d o b n ie , ja k w roku u b ie g ły m , z a w ie r a ła ogromną i l o ś ć m a t e r ia łu c e r a m icz neg o , a j e j spąg z n a jd o w a ł s i ę o k o ło 5,5 m p o n iż e j poziomu d z i s i e j s z e j u l i c y *
K ie u d a ło s i ę u c h w y c ić z a c h o d n ie j Ś c ia n y m ostu, z n is z c z o n e j p rze z w s p ó łcz e sn e i n s t a l a c j e 1 fundam enty s ą s ie d n i e j k a m ie n ic y * N a t o m i a s t t u i p rz y n a ro ż n ik u północno-wschodnim mostu
o d s ło n ię t o fra g m e n ta ry c z n e , dwa p o m ie sz cz e n ia o c e g la n y c h p osadzkach, n a le ż ą c e do budynku, k tó r e g o fundam ent ł ą c z y ł s ię z fundamentem m ostu* Ma p o łu d n ie od s ty k u obu o b ie k tó w , w w yp ły- c a j ą c e j s i ę w a r s t w ie f o s y , w yd ob yto t p r o f i l u połud nio w eg o wykopu, w t r a k c i e c z y s z c z e n ia go d la p o trz e b d o k u m e n ta c ji d w ie c z a s z k i· P o z o s t a łe c z ę ś c i s z k ie le t ó w p ozo staw io ne w w a rs tw ie będą e k sp lo ro w a n e w ro k u p r z y s z ły m , w t r a k c i e o s t a t n ie g o sezonu b adań, B ę d z ie on p o łącz o n y z p raca m i r e k o n s t r u k c y jn y m i, poniew aż z o s t a ła p o d ję t a p rzez w ład z e M ia s ta d e c y z ja o w łą c z e n iu zachowanych r e l i k t ó w mostu do e k s p o z y c ji Murów M ie js k ic h w G liw ic a c h .
M a t e r i a ł y zabytkow e o r a z d oku m entacja z n a jd u ją s ię w p ra co w n i A rc h e o lo g 1 e zno-Konae rwa - t o r e k l e j PP PKS 0/W-wa.
GŁUSZYNEK, gm. T o p ó lk a U n iw e r s y te t Ł ó d z k i
w o j* w ło c ła w s k ie K a te d r a A r c h e o lo g ii
B a d a n ia p r o w a d z iła e k ip a pracow ników i stu dentó w k a te d ry A r c h e o lo g ii UŁ pod k ie ru n k ie m d o c .d r . hab. Leszka R a jz e r a / a u t o r sp ra w o z d a n ia / p rz y w s p ó łu d z ia le d r . L e s z ka W ojdy* F in a n s o w a ł WKZ we W ło c ła w k u . P ie r w s z y sezon b ad a ń . Tzw, g ro d z is k o s to ż k o w a te .
N ie z n a n y d o ty c h c z a s w l i t e r a t u r z e o b ie k t o d k r y t y z o s t a ł p rze z e k ip ę Z espo łu Badań Ku jaw in s t y t u t u p r a h i s t o r i i UAM w l e c i e 19Ö5 r . J e s t to m ały stożkow y nasyp p oło żo n y na n i e w ie lk im c y p lu , na wschodnim b rzeg u J e z i o r a Gt u s r y ń s k ie g o . Celem p r a c b y ło z e b ra n ie b liż s z y c h in f o r m a c ji i p o z n a n ie c h r o n o l o g i i o b ie k t u * N ie s t e t y ju ż j e s i e n i ą 1965 r . c a ł y w ie rz c h o łe k kopca z o s t a ł z n is z c z o n y dużym wkopen rabunkowym, wykonanym p rze z m ie jsco w ą lu d n o ś ć , cd do p r o w a d z iło do z n is z c z e n ia t r e ś c i k u ltu ro w y c h k r y ją c y c h s ię w n a s y p ie i o g r a n ic z y ło ro z m ia ry p r a c badaw czych .
W yeksplorow âno 2 wykopy ( o w ym iarach 2 * 4 1 1 * 5 » ) o ra z wykonano 16 o d w ie rtó w . S tw ie r d z o n o , Że n a s y p , o b e c n ie p ó łw y se p , s t a n o w ił n a t u r a ln ą p ia s z c z y s t ą wysepkę p oło żo n ą na b rzegu j e z i o r a . Wysepkę t ą n ie z n a c z n i· pod«у р аno i n ie z b y t s t a r a n n ie uform owano, ta k że wy so ko ść j e j ponad l u s t r o wody w y n o s iła o k o ło 3 is, a ś r e d n ic a g ó r n e j p ła s z c z y z n y kopca ok* Ю » . Na s z c z y c ie nasypu s t a n ą ł budynek d re w n ia n y , bez p o d p iw n ic z e n ia , może wykonany w k o n s t r u k c j i z rę b o w e j* S ła b e n a s y c e n ie poziomów k u ltu ro w y c h z ab ytkam i przem awia za k ró tk o trw a ły m z a s ie d le n ie m o b ie k t u . C h ro n o lo g ię je g o u ż y tk o w a n ia o k r e ś lo n o na p o d s ta w ie 116 f r * c e r a m ik i. Z b ió r t e n p o łą c z y ć n a le ż y z d rugim etapem ro z w o ju g a r n c a r s tw a p ó ź n o śre d n io w ie cz n e g o 1 datować na l a t a m iędzy połow ą X IV i p ołow ą XV w . B a r d z ie j prawdopodobne j e s t je d n a k o g r a n ic z e n ie o k re su fu n k c jo n o w a n ia o b ie k t u do 2 p ołow y X IV w . W ystęp o w an ie n a to m ia s t c e r a m ik i p óźn ośred n io w ie c z n e j na wysokim b rzeg u j e z i o r a / o k o ło 100 m od k o p ca/ s u g e r u je , że tam z lo k a liz o w a n a b y ła zabudowa to w a rz y s z ą c a s i e d z i b i e p a ń s k ie j .
Na s k u te k w c z e ś n ie js z e g o rabunkowego ro z k o p a n ia cen trum s to ż k a o b ie k t uznano za z n is z cz o ny i n i e r o k u ją c y p e rs p e k ty w d l a p r z y s z ły c h badań* ■ m a te r ia ły i d okum entacja z n a jd u ją s ię w K a te d rz e A r c h e o lo g ii O t* B a d a n ia zakończono.
