Π
π
ό
η
α
ζ
η
δ
ι
δ
α
ζ
κ
α
λ
ί
α
ρ
η
ω
ν
μ
ε
η
α
θ
ο
π
ώ
ν
κ
α
ι
η
ω
ν
ι
δ
ι
ω
η
ι
ζ
μ
ώ
ν
η
η
ρ
ν
έ
α
ρ
ε
λ
λ
η
ν
ι
κ
ή
ρ
ω
ρ
ξ
έ
ν
η
ρ
γ
λ
ώ
ζ
ζ
α
ρ
Proposition for teaching metaphors and idioms
of Modern Greek as a foreign language
ΓεωξγίαΑλδξένπ&ΙωάλλεοΓαιαληόκνο
ΠαηδαγσγηθόΣκήκαΔηδηθήοΑγσγήο,ΠαλεπηζηήκηνΘεζζαιίαο Αξγνλαπηώλ&Φηιειιήλσλ,38221,Βόινο,ΔΛΛΑΓΑ
andreou@uth.gr & iogalantom@uth.gr Abstract
The goal of this paper is to suggest potential learning material for metaphors and idioms of Modern Greek as a foreign language based on the cognitive linguistic approach. Teaching and learning metaphors and idioms is deemed to be quite difficult for teachers andlearnersofeverylanguageandthat’s why the adoption of the cognitive framework is believed to facilitate their acquisition, since their learning according to cognitive linguistics, is not based on traditional methods such as alphabetical order or memorization but on the discovery of deeper semantic relations on which a major part of metaphors and metonyms of the Greek language relies on.
1
Ε
ι
ζ
α
γ
ω
γ
ή
Αλαπόζπαζηνηκήκαηεοδηδαζθαιίαονπνηαζδήπνηεγιώζζαοσομέλεοαπνηειείεδηδαθηηθή πξνζέγγηζεηνπιεμηινγίνπ.Ζπξσηεύνπζαζεκαζίαπνπθαηέρεηηνιεμηιόγηνζηελεθκάζεζεελόο θαηλνύξγηνπγισζζηθνύζπζηήκαηνοαπνηππώλεηαηεύζηνραζηεξήζεηνπWilkinsκεβάζεηελ νπνία«ρσξίογξακκαηηθήθαηαλννύκεπνιύιίγα,ρσξίοιεμηιόγηνόκσοηίπνηα»(1972:111). Σνζρόιηνηνππξναλαθεξζέληνοεξεπλεηήδύζθνιαζακπνξνύζελαακθηζβεηεζείεθόζνλ εγλώζεκηαογιώζζαοπξνϋπνζέηεηηελαλάπηπμε,απόκέξνποηνπκαζεηή,κηαοζεηξάο γισζζηθώλδεμηνηήησλ,όπσοεαθξόαζε,ενκηιία,εαλάγλσζεθαηεγξαθή(Αλδξένπ2002: 180-181),ζηηονπνίεοπξσηαγσληζηηθόξόινδηαδξακαηίδεηεαπόθηεζεελόοεπαξθνύοαξηζκνύ ιέμεσλ.εδηαθνξεηηθήπεξίπησζε,εειιηπήογλώζεηνπιεμηινγίνπηεογιώζζαο-ζηόρνπζα νδεγήζεηζεπαξεξκελείαησλεθπεθξαζκέλσλκελπκάησλ. Μνινλόηηε ζπλεηζθνξάηνπιεμηινγίνπζηελεθκάζεζεκηαογιώζζαοείλαηαλαληίξξεηε κόιηο ηαηειεπηαίαηξηάληαρξόληαέρεηζηξαθείηνεξεπλεηηθόελδηαθέξνλζηεκειέηεηνπ(Μήηζεο 2004: 111).Απόξξνηααπηήοηεοθαζπζηέξεζεοείλαηεδηδαζθαιίαηνπαθελόολακελέρεηεπεξεαζηεί ζεκαληηθάαπόηαπνξίζκαηαηεοεθαξκνζκέλεογισζζνινγίαοθαηαθεηέξνπλαβαζίδεηαη ζηηοπξνζσπηθέοπαξαζηάζεηοθαηπξνζιακβάλνπζεοηνπεθάζηνηεδηδάζθνληα(Μήηζεοό.π.). ύκθσλακεηνλΜήηζε(2004:139)θαηάηεδηδαζθαιίαησλιέμεσλζεπεξηβάιινληα εθκάζεζεοκηαογιώζζαοσομέλεο,ηδηαίηεξεοπξνζνρήοζαπξέπεηλαηύρνπλνηκεηαθνξηθέο ρξήζεηοκηαοιέμεο(metaphors)θαηνηηδησηηζκνί(idioms),νηνπνίνηπαξνπζηάδνπλδπζθνιίεο. S T IG A T IO N E S L IN G U IS T IC A E , V O L . X II I; P OZ NAŃ , D E C E M B E R 2006Υσξίολαπαξαγλσξίδνπκεηνγεγνλόοόηηνηελιόγσιεμηινγηθέοδνκέοαπαηηνύλκεζνδνινγηθή θαηζπζηεκαηηθήπξνζέγγηζεηόζνεμαηηίαοηεοζεκαζίαοθαηηεορξήζεοηνπο,όζνθαηιόγσηεο πθήο/θαηαζθεπήοηνπο,ζεσξνύκεόηηνηδπζθνιίεοπνπεκθαλίδνληαηθαηάηελεθκάζεζήηνπο επηηείλνληαηαπόηνποαθόινπζνποηξεηοπαξάγνληεο·πξώηνλ,απόηνπεξηερόκελνπνπαπνδίδεηαη ζηηοκεηαθνξέοθαηηνποηδησηηζκνύο,δει.ηνληξόπνκεηνλνπνίννξίδνληαη,δεύηεξνλ,απόηελ παξνπζία/απνπζίαγισζζηθώλαζθήζεσλπνπλαζηνρεύνπλζηεζσζηήρξήζεηνποθαηηξίηνλ, απόηεκέζνδνδηδαζθαιίαοπνππηνζεηείνθάζεδηδάζθσλ.Λακβάλνληαοππόςεαπηέοηηο παξακέηξνποπηζηεύνπκεόηηνηζεσξεηηθέοαξρέοηεογλσζηηθήογισζζνινγίαο(cognitive linguistics)πξνζθέξνπλπεηζηηθέοεξκελείεοθαηαμηόπηζηαεξγαιείαηθαλάλαππεξθεξάζνπληηο δπζρέξεηεοπνπαλαθύπηνπλόηαληνκαζεηηθόθνηλόαπαξηίδεηαηαπόαιινδαπνύοδηδαζθόκελνπο. Πηναλαιπηηθά,ζύκθσλακεηνιεμηθόΜπακπηληώηεεκεηαθνξάείλαηέλα«ζρήκαιόγνπ, θαηάηννπνίνέλααληηθείκελνήκηααθεξεκέλεέλλνηαδελεθθξάδνληαηκεηναληίζηνηρν θπξηνιεθηηθόηππηθόζηνηρείνηεογιώζζαο,αιιάππνδειώλνληαηκεάιιειέμεήθξάζε,κεηελ νπνίαέρνπλέλαήπεξηζζόηεξαθνηλάζεκαζηνινγηθάραξαθηεξηζηηθά»(20022:1087).Μεβάζε απηόληνλνξηζκό,ννπνίνοζηεγλσζηηθήγισζζνινγίαραξαθηεξίδεηαηπαξαδνζηαθόο, εκεηαθνξάείλαηαθελόοέλαζρήκαιόγνπ,νπόηεεθησλπξαγκάησλπεξηνξηζκέλνζηεινγνηερλία ήζενξηζκέλαείδειόγνπθαηαθεηέξνπρξεζηκνπνηείηαηελαιιαθηηθάαληίηνπθπξηνιεθηηθνύ ηξόπνπέθθξαζεο,νπόηεζεσξείηαηηζνδύλακνοκεηνληειεπηαίν. Σόζνενξνινγία(ζρήκαιόγνπ,θπξηνιεμία),όζνθαηνηιεηηνπξγίεοπνπαπνδίδνληαηζηε κεηαθνξά(ηζνδύλακνοηξόπνοέθθξαζεο)ζηνπιαίζηνηεογλσζηηθήο γισζζνινγίαο αληηκεησπίδνληαηκεεπηθπιαθηηθόηεηαγηαηνποαθόινπζνποιόγνπο.Ξεθηλώληαοαπόηηο ιεηηνπξγίεοηεοκεηαθνξάοπξνέρεηλααπαληήζνπκεζηνεξώηεκαγηαηίέλαονκηιεηήοεπηιέγεηλα κηιήζεηκεηαθνξηθά.ΟGibbs (1994: 124-5,134)ζπλνςίδνληαοηηοπνηθίιεοζεσξίεοπνπέρνπλ, θαηάθαηξνύο,πξνηαζεί(ππόζεζεεθθξαζηηθόηεηαο[expressibility hypothesis],ππόζεζεκεζηνύ λνήκαηνο[compactness hypothesis],ππόζεζεδσληάληαο[vividness hypothesis])δηαπηζηώλεηόηη νάλζξσπνοκηιάεηκεηαθνξηθάεπεηδήδελκπνξείλαεθθξαζηεί δηαθνξεηηθά,εκεηαθνξηθή γιώζζαείλαηηόζνπξσηαξρηθήζεζπγθεθξηκέλεοπεξηζηάζεηοεπηθνηλσλίαοώζηεζεδηαθνξεηηθή πεξίπησζενεθθσλνύκελνοιόγνοδελζαείλαηεθθξαζηηθόο,κεζηόο,δσληαλόο. ΖζέζεηνπGibbsαληαλαθιάκηααπόηηοβαζηθόηεξεοπαξαδνρέοηεογλσζηηθήο γισζζνινγίαο,ζύκθσλακεηελνπνίαεκεηαθνξάδελείλαηέλαθαηλόκελνηεοινγνηερλίαοήηεο ξεηνξηθήο,αιιάέλακνλαδηθόθαηλόκελν,κέζσηνπνπνίνπνάλζξσπνοαληηιακβάλεηαη,θαηαλνεί θαηζπγθξνηείόρηκόλνηνλεζσηεξηθόηνπθόζκν,αιιάθαηό,ηηηνλπεξηβάιιεη.Ζέλλνηαηεο κνλαδηθόηεηαοήθαιύηεξαηνπαλαπόθεπθηνπξόινπηεοκεηαθνξάοζηελνξγάλσζεηεο αλζξώπηλεοεκπεηξίαοείλαηπηνεκθαλήοζηναθόινπζνπαξάδεηγκα:νΜεηζνηάθεοεμεξξάγεόηαλ είδεηνλ Σακαξά ήόπσοζαέιεγεέλαολεόηεξνονκηιεηήοηαπήξεζην θξαλίν/ζηελθξάλα!. Μεδεδνκέλεοηηοπαξαζηάζεηοπνπδηαζέηεηνθάζερξήζηεοηεοειιεληθήοζαήηαλεληειώο αδόθηκνλααλαθεξζείθάπνηνοζηααηζζήκαηαηνππξώελΈιιελαπξσζππνπξγνύ ρξεζηκνπνηώληαοηελ«ηζνδύλακε»έθθξαζεζύκωζεπνιύ/ππεξβνιηθά.Ίζσογηαιόγνπο εππξέπεηαολαηνέπξαηηε,αιιάπξνθεηκέλνπλααπνδώζεηηααηζζήκαηααπόηανπνίαπηζηεύεη (ζηνκέηξνηνπδπλαηνύ)όηηδηαθαηέρεηαηνζπγθεθξηκέλνοπνιηηηθόογηαηνλάλζξσπνπνπ επζύλεηαηγηαηελπηώζεηεοθπβέξλεζήοηνπ,κνλάραηνξήκαεθξήγλπκαη κεηεκεηαθνξηθήηνπ ζεκαζίαζακπνξνύζελαρξεζηκνπνηήζεη·δηαθνξεηηθάεκεηαθνξάησλζθέςεσληνπδελζαήηαλ εύζηνρεθαηαληηπξνζσπεπηηθή. Απόηαπαξαπάλσπξνθύπηεηόηηζηνγλσζηηθόκνληέιννξόινοηεοκεηαθνξάοαλαβαζκίδεηαη αηζζεηάεθόζνληεοαπνδίδεηαηπξσηεύνπζαζεκαζίαζηελελλνηνινγηθήνξγάλσζεθαηγισζζηθή απνηύπσζεησλαλζξώπηλσλζθέςεσλ.ηνζεκείναπηόζαπξέπεηλαηνληζηείόηηεκεηαθνξά,ζηε γλσζηηθή γισζζνινγία,απνδεηθλύεηαηέλαζύλζεηνθαηλόκελν(Kövecses2005:8-9)κεπνηθίιεο εθθάλζεηοθαηεθαξκνγέογηαηελαλζξώπηλεπξαγκαηηθόηεηα.Γηαηηοαλάγθεοηεοαλάιπζήοκαο είλαηζεκαληηθόλαππελζπκίζνπκεηεδηάθξηζεαλάκεζαζηηοελλνηνινγηθέοκεηαθνξέο (conceptual metaphors)θαηζηηοκεηαθνξηθέογισζζηθέοεθθξάζεηο(metaphorical linguistic expressions),νηνπνίεοαπνηεινύληηογισζζηθέοπξαγκαηώζεηοησλπηναθεξεκέλσλδνκώλ (ελλνηνινγηθέοκεηαθνξέο).Γηαπαξάδεηγκαερξήζεηνπξήκαηνοεθξήγλπκαη(βι.παξαπάλσ) απνηειείηεκεηαθνξηθήγισζζηθήέθθξαζεηεοελλνηνινγηθήοκεηαθνξάοΟΘΤΜΟΔΗΝΑΗ ΔΝΑΚΑΤΣΟΤΓΡΟΔΔΝΑΝΠΔΡΗΔΚΣΖ(γηαζπκβαηηθνύοιόγνπονηκεηαθνξηθέοεθθξάζεηο
απνδίδνληαηκεπιάγηνποραξαθηήξεο,ελώνηελλνηνινγηθέοκεηαθνξέοκεθεθαιαίακηθξά γξάκκαηα). Όζνλαθνξάηερξήζεηνπόξνπθπξηνιεμία,έξεπλεογλσζηηθώλγισζζνιόγσλ(π.ρ.Lakoff 1986)θαηςπρνιόγσλ(π.ρ.Gibbs1994)θαηέδεημαλόηηείλαηακθίζεκνοθαηαλνηθηόοζεπνιιέο εξκελείεο.ΥαξαθηεξηζηηθάνLakoff(ό.π.292)αλαγλώξηζεηέζζεξαείδεθπξηνιεθηηθνύηξόπνπ έθθξαζεο,ηεζπκβαηηθήθπξηνιεμία(conventional literality),ηελππνθεηκεληθήθπξηνιεμία (subject matter literality),ηεκε-κεηαθνξηθήθπξηνιεμία(nonmetaphorical literality)θαηηελαιεζή ππόπξνϋπνζέζεηοθπξηνιεμία(truth-contitional literality),ελώνGibbs(ό.π.75)πξνζέζεζεέλα επηπιένλείδνο,ηελαδέζκεπηεαπόζπκθξαδόκελαθπξηνιεμία(context-free literality). ΔπηζπκώληαολααπνζαθελίζεηηνπεξηερόκελνηνπζπγθεθξηκέλνπόξνπνLakoff(1993:205) ζεσξείόηηκηαέλλνηαείλαηθπξηνιεθηηθήόηαλγηαηελθαηαλόεζήηεοδελαπαηηείηαηερξήζε γισζζηθνύπιηθνύαπόάιιεγισζζηθήπεξηνρή.πλνςίδνληαο,κηαέλλνηαείλαηκεηαθνξηθήόηαλ ρξεζηκνπνηείηαηπιηθόαπόάιιεέλλνηαπξνθεηκέλνπλαπεξηγξαθεί,ελώείλαηθπξηνιεθηηθήόηαλ γίλεηαηθαηαλνεηήάκεζα,ρσξίοηελπαξέκβαζεζηνηρείσλδηαθνξεηηθήοέλλνηαο.Υαξαθηεξηζηηθά ζακπνξνύζακελααλαθέξνπκεηνπαξάδεηγκαηνπξήκαηνοβξάδω. Όηαλιέκεόηηην θαγεηόζα βξάζεηζεηξηάληα ιεπηά αληηιακβαλόκαζηεηεζεκαζίαηνπζπγθεθξηκέλνπξήκαηνο ρσξίοηελ αξσγήγισζζηθνύπιηθνύαπόάιιεέλλνηα.ηελπεξίπησζε,σζηόζν,πνπζαδηαηππώζνπκεηελ πξόηαζεέβξαδεόηαλέκαζεόηηθόπεθεζην κάζεκα,ελώείρεδηαβάζεηθαιά ηόηε αληηιακβαλόκαζηεόηηγηαλακηιήζνπκεγηαηνζπλαίζζεκαηνπζπκνύαλαηξέρνπκεζηνληνκέα ηεοκαγεηξηθήοπξνθεηκέλνπλααληιήζνπκεηακέζα ώζηελαπεξηγξάςνπκεκεκεγαιύηεξε αθξίβεηαηνζπγθεθξηκέλνείδνοζπκνύ. Αλαθνξηθάκεηνποηδησηηζκνύο,ζύκθσλακεηνιεμηθόΜπακπηληώηεείλαηνπνηαδήπνηε «έθθξαζεηεονπνίαοεζεκαζίαδελπξνθύπηεηαπόηνλζπλδπαζκόησλζεκαζηώλησλιέμεσλπνπ ηελαπνηεινύλ»(20022:771).Ονξηζκόοαπηόοέρεηεθαξκνγήζεηδησηηζκνύοόπσονηαθόινπζνη ηελθάλω,ηαπαίδω,κνπηεδίλεη όπνππξάγκαηηεζεκαζίαησλεπηκέξνποζπζηαηηθώλ δελζπκβάιιεηζηελνξζήεξκελείαηνπο.Τπάξρνπλ,σζηόζν,ηδησηηζκνίόπνππαξαηεξείηαη ηναληίζηξνθν·εζεκαζίαησλιέμεσλπνπηνλαπαξηίδνπλείλαηδπλαηόλλαζπλδξάκνπλ ηνλαιινδαπόδηδαζθόκελνζηελζσζηήαπνθσδηθνπνίεζεηνπλνήκαηόοηνποήηνπιάρηζηνλ ηνπδίλνπληεδπλαηόηεηαλαηνεηθάζεηκεκεγάιεοπηζαλόηεηεοεπηηπρίαο.Σέηνηνηηδησηηζκνίείλαη νηαθόινπζνη:ηξώεη(θάπνηνλ)ηνρώκα,βάδωθξέλν,ηαβξίζθω ζθνύξα θ.ά. ηνπιαίζηνηεογλσζηηθήογισζζνινγίαοεπξνζέγγηζεηεοζεκαζίαοησληδησηηζκώλ εδξάδεηαηζηνγεγνλόοόηηαπηνίείλαη,θπξίσο,ελλνηνινγηθνίθαηδεπηεξεπόλησογισζζηθνί (Kövecses2002:201).Έηζη,ό,ηηζπληειείζηελθαηαλόεζεηνπηδησηηζκνύείκαηζηηοκαύξεοκνπ είλαηεέλλνηαηεοζηελνρώξηαοθαηόρηεαλάιπζεηεοζεκαζίαοησλιέμεσλπνπηνλζπγθξνηνύλ. Ωοεθηνύηνπεζεκαζίαησληδησηηζκώλδελείλαηαπζαίξεηεήηπραία,αιιάθηλεηξνδνηείηαη (motivated)απόηελπξνϋπάξρνπζανξγάλσζεηεοέλλνηαοπ.ρ.ηεοζηελνρώξηαοζηναλζξώπηλν κπαιό.ηνίδηνπιαίζηνπηζηεύεηαηόηηηξεηοείλαηνηγλσζηηθνίκεραληζκνί,νηνπνίνηελεξγνπνηνύλ ηελεξκελείαησληδησηηζκώλ:εκεηαθνξά,εκεησλπκία(metonymy)θαηεζπκβαηηθήγλώζε (conventional knowledge).Γηαπαξάδεηγκανηδησηηζκόοπαίξλωηαπάλωκνπ απνηειεί πξαγκάησζεηεοελλνηνινγηθήοκεηαθνξάοΟΑΝΘΡΩΠΟΜΔΔΠΑΡΖΔΗΝΑΗΔΠΑΝΩ. Οηδησηηζκόοπαηώπόδη εξκελεύεηαηκεβάζεηελελλνηνινγηθήκεησλπκίαΣΟΠΟΓΗΑΝΣΗΣΟΤ ΔΛΔΓΥΟΤ,ελώνηδησηηζκόο έγηλε/ζαγίλεηΤέμαο βαζίδεηαηζηελθνηλήγλώζεπνπκνηξάδνληαη νηρξήζηεοηεοειιεληθήογηαηνληξόπνεπίιπζεοδηαθνξώλζηεζπγθεθξηκέλεακεξηθαληθή κεγαινύπνιεζεπαιαηόηεξεοπεξηόδνπο. Ζδεύηεξε παξάκεηξνοζρεηίδεηαηκεηελελζσκάησζεήέιιεηςεζηαεγρεηξίδηαδηδαζθαιίαο ηεοειιεληθήοσομέλεογιώζζαογισζζηθώλαζθήζεσλεκπέδσζεοθαηαλαπαξαγσγήο κεηαθνξηθώλζεκαζηώλθαηηδησηηζκώλ.Έξεπλαπεξηνξηζκέλεοέθηαζεοζεζπγθεθξηκέλαβηβιία θαηέδεημεην θελόπνπππάξρεηζηνληνκέαηεοδεκηνπξγηθήοαθνκνίσζεοηνπελιόγσιεμηινγίνπ. Δηδηθόηεξαεέξεπλαζπκπεξηέιαβεδύν,επξέσογλσζηά,εγρεηξίδηα,απηόηνπΗδξύκαηνο Λακπξάθε(19952)θαηηναληίζηνηρνησλΠαλαγνπνύινπ&Υαηδεπαλαγησηίδε(1997).Όπσο δηαπηζηώζεθενηαλαθνξέοζεκεηαθνξέοθαηηδησηηζκνύοείηεαπνπζηάδνπλείηεπαξαηίζεληαη ρσξίοπεξαηηέξσζρνιηαζκόγηαηελνξζήρξήζεηνποζηαδηάθνξαπεξηβάιινληα. Σέινο,νηξίηνοπαξάγνληαοπνπδπζρεξαίλεηηελνκαιήεθκάζεζεησλκεηαθνξώλθαηησλ ηδησηηζκώλζπλδέεηαηκεηεκεζνδνινγία,ηελνπνίαπηνζεηείνεθάζηνηεδηδάζθσλ,δει.ηνληξόπν
δηδαζθαιίαο.Έηζη,νΜήηζεο(2004:140-1)πξνηείλεηεδηδαζθαιίαησληδησηηζκώλλαγίλεηαηείηε κεβάζεθάπνηαζεκαηηθήελόηεηα(π.ρ.ζηελελόηεηαγηαηελπαηδείαζακπνξνύζαλλαδηδαρζνύλ νηηδησηηζκνί(δελ)ηαπαίξλεη, πηάλεηπνπιηάζηνλαέξα, κέλεηπίζω θ.ά.)είηε,βαζηδόκελνηζηε δηαπίζησζεηνπελιόγσεξεπλεηή(1998:194)όηηνηειιεληθνίηδησηηζκνίζηεξίδνληαηζεέλα κηθξόαξηζκόξεκάησλ(π.ρ.δίλω, θάλω, είκαη),λαδηδάζθνληαηνκαδνπνηεκέλαθάζεθνξά,πνπζα ζπλαληάηαηηνξήκα,ηννπνίναπνηειείθαηηνλππξήλαηνπο.Σνβαζηθόκεηνλέθηεκαπνπ παξνπζηάδνπλθαηνηδύνκέζνδνηηαμηλόκεζεοείλαηόηηζπζθνηίδνπληηοβαζύηεξεοζρέζεηο, νηνπνίεοαπνδεδεηγκέλαπθίζηαληαηθαηζπλδένπλέλαζεκαληηθόηκήκαησλκεηαθνξηθώλ εθθξάζεσλθαηησληδησηηζκώλ. ηνλαληίπνδαησλπξναλαθεξζεηζώλπξνζεγγίζεσλθαηαλεπαξθεηώλεληάζζεηαηεγλσζηηθή κεζνδνινγία,ενπνίαρσξίολαεπηιύεηόιαηαπξνβιήκαηαπνπαλαθύπηνπλθαηάηεθάζε εθκάζεζεοησλκεηαθνξώλθαηησληδησηηζκώλ,εληνύηνηοπξνζθέξεηηθαλνπνηεηηθέοθαηπεηζηηθέο ιύζεηοηόζνζηεδηθαηνιόγεζεηεούπαξμεο θαηηελελλνηνινγηθήθαηεγνξηνπνίεζεζεκαληηθνύ ηκήκαηνοκεηαθνξηθώλεθθξάζεσλθαηηδησηηζκώλόζνθαηζηηοδηδαθηηθέοεθαξκνγέο ζεπεξηβάιινληαδηδαζθαιίαονπνηαζδήπνηεγιώζζαοσομέλεο.Ζπαξαδνρήαπηήαπνθηά ηδηαίηεξεβαξύηεηαζηελπεξίπησζεηεοειιεληθήο,ενπνίαραξαθηεξίδεηαηαπόκεγάινβαζκό κεηαθνξηθόηεηαοθαησοεθηνύηνπνηζπγθεθξηκέλεοδνκέοαπνηεινύλβαζηθόεξγαιείνγηαηελ επίηεπμεεπηηπρνύοεπηθνηλσλίαο.ΔλδεηθηηθόείλαηθαηηνζρόιηνηνπDanesi(1986:9),κεβάζε ηννπνίν«επξαγκαηηθήέλδεημεόηηέλαοεθπαηδεπόκελνοέρεηαλαπηύμεηεπηθνηλσληαθήεπάξθεηα απνηειείεηθαλόηεηαλααπνηππώλεηκεκεηαθνξηθόηξόπνηηοζθέςεηοηνπ[metaphorize]ζηε γιώζζα-ζηόρν».Έηζη,απνδερόκελνηηεδηάθξηζεηνπιεμηινγίνπζεπαζεηηθόθαηελεξγεηηθό (Αλδξένπ2002:204)ζακπνξνύζακελαηζρπξηζηνύκεόηηνηιέμεηοκεκεηαθνξηθήζεκαζίαθαη νηηδησηηζκνίαλήθνπλζηνελεξγεηηθόιεμηιόγην,εθόζνλεγλώζεθαηεδεκηνπξγηθήρξήζεηνπο εμαζθαιίδεηζηνποαιινδαπνύοδηδαζθόκελνποαπξόζθνπηεζπκκεηνρήθαηθαηαλόεζεηεο ειιεληθήογισζζηθήοθαηθαη’επέθηαζεθνηλσληθήοπξαγκαηηθόηεηαο.
2
Η
ν
έ
α
ε
λ
λ
η
ν
ι
κ
ή
ω
ρ
ξ
έ
ν
η
γ
λ
ώ
ζ
ζ
α
Σα ηειεπηαία ρξόληα νη έληνλεο θνηλσληθέο αλαθαηαηάμεηο πξνθάιεζαλ ηε ξαγδαία αύμεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο λέαο ειιεληθήο σο μέλεο γιώζζαο. Σν ελδηαθέξνλ απηό εθθξάζηεθε αθελόο κε ηελ αλαδηάξζξσζε ησλ πξνγξακκάησλ ζπνπδώλ ησλ ηκεκάησλ ησλ αλζξσπηζηηθώλ ζρνιώλ θαη αθεηέξνπ κε ηε ζπγγξαθή κεγάινπ αξηζκνύ δηδαθηηθώλ εγρεηξηδίσλ. Παξάιιεια, ζε ζεζκηθό πιαίζην ην ειιεληθό Τπνπξγείν Παηδείαο πξνρώξεζε ζηελ ίδξπζε ηνπ Κέληξνπ Διιεληθήο Γιώζζαο (εθεμήο ΚΔΓ) θαη ζηελ θαζηέξσζε ησλ επηπέδσλ θαη ησλ εμεηάζεσλ ειιελνκάζεηαο. Ωζηόζν, όπσο ζεκεηώλεη θαη ν Μνζρνλάο (2003: 102), ε έιιεηςε παξάδνζεο ζηε δηδαζθαιία ηεο λέαο ειιεληθήο σο μέλεο γιώζζαο είρε σο απνηέιεζκα ηελ πεξηζσξηνπνίεζε παξακέηξσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην γισζζηθό ππόβαζξν θαη ηηο επηθνηλσληαθέο αλάγθεο ησλ αιινδαπώλ δηδαζθνκέλσλ (ό.π. 90).3
Π
π
ό
η
α
ζ
η
δ
ι
δ
α
ζ
κ
α
λ
ί
α
ρ
Οηπαξαπάλσδηαπηζηώζεηοδηθαηνινγνύλζεκεγάινβαζκόηνλραξαθηεξηζκόησλκεηαθνξώλθαη ησληδησηηζκώλσοδύζθνισλιεμηινγηθώλκνλάδσλ.εέλαηέηνηνπιαίζηνπηζηεύνπκεόηη ηνζεσξεηηθόππόβαζξνηεογλσζηηθήογισζζνινγίαοπξνζθέξεηηθαλνπνηεηηθέοδηδαθηηθέο πξνεθηάζεηοθαηεαμηνπνίεζήηνπαλακέλεηαηλαζπκβάιεηζηελπεξαηηέξσκειέηεθαηέξεπλαηνπ ιεμηινγίνπηεολέαοειιεληθήο. Καηά ηνλ ζρεδηαζκό γισζζηθνύ πξνγξάκκαηνο ν εθάζηνηε δηδάζθσλ ζα πξέπεη λα θαζνξίζεη ηελ ηαπηόηεηα ηνπ πιεζπζκνύ-ζηόρνπ, έπεηηα λα δηεξεπλήζεη ηηο πηζαλέο αλάγθεο ηνπ θαη ηέινο λα πξνρσξήζεη ζηελ αλάιπζε ησλ γισζζηθώλ δεμηνηήησλ πνπ απαηηνύληαη γηα ηελ ηθαλνπνίεζε απηώλ ησλ αλαγθώλ (Σνθαηιίδνπ 2003: 116). Ζ απνηύπσζε απηώλ ησλ παξακέηξσλ θξίλεηαη απαξαίηεηε πξνθεηκέλνπ ε επηινγή θαη ε δηακόξθσζε ηνπ γισζζηθνύ πιηθνύ λα θαιύπηεη ηηο πξαγκαηηθέο θαη όρη ηηο πιαζκαηηθέο αλάγθεο ησλ αιινδαπώλ ζπνπδαζηώλ. Τπό απηέο ηηο ζπλζήθεο ε δηδαθηηθή πξόηαζε πνπ θαηαζέηνπκε ζηελ παξνύζα εξγαζία αθνξά ζηελ δηδαζθαιία κεηαθνξώλ θαη ηδησηηζκώλ πνπ αλαθέξνληαη ζηελ έλλνηα ηνπ ζπκνύ. Σν ζπγθεθξηκέλν ζπλαίζζεκα επειέγε επεηδή είλαη ηδηαηηέξσο παξαγσγηθό θαη πξαγκαηώλεηαη κεέλα πιήζνο κεηαθνξηθώλ εθθξάζεσλ θαη ηδησηηζκώλ. Όζνλ αθνξά ηελ νκάδα-ζηόρν, ην πξνηεηλόκελν πιηθό, κε βάζε ηε ιεπηνκεξή δηάθξηζε ηεο Σνθαηιίδνπ (2003: 113-115), απεπζύλεηαη ζε ελήιηθεο αιινδαπνύο, νη νπνίνη είλαη κόληκα εγθαηεζηεκέλνη ζηελ Διιάδα θαη σο εθ ηνύηνπ ε επαξθήο γλώζε ηεο ειιεληθήο ζα ζπκβάιεη ζηελ νκαιόηεξε έληαμή ηνπο ζηελ ειιεληθή θνηλσλία. ρεηηθά κε ην επίπεδν γισζζνκάζεηαο ν Boers (2004: 222) ζπληζηά όηη πην δεθηηθνί ζηελ εθαξκνγή ηεο γλσζηηθήο κεζνδνινγίαο ζα είλαη νη αιινδαπνί καζεηέο κεζαίνπ (intermediate) επηπέδνπ δεδνκέλνπ όηη νη πξνρσξεκέλνη (advanced) ίζσο απνδεηρηνύλ πην δηζηαθηηθνί ζηελ αθνκνίσζε κεηαθνξώλ θαη ηδησηηζκώλ, ησλ νπνίσλ ε νξζόηεηα ζηε γιώζζα -ζηόρν ηνύο πξνθαιεί ακθηβνιίεο ιόγσ ηεο δνκήο θαη ηεο ζεκαζίαο ηνπο (ό.π. 222), ελώ νη αξράξηνη ζπνπδαζηέο (elementary) ζα αληηκεησπίζνπλ δπζθνιίεο εμαηηίαο ηεο ειιηπνύο γλώζεο ηνπ ιεμηινγίνπ (ό.π. 221). Έηζη, κε βάζε ηα ηέζζεξα επίπεδα ειιελνκάζεηαο ηνπ ΚΔΓ πην θαηάιιεινη ζα απνδεηθλύνληαλ νη ζπνπδαζηέο ηνπ Γ επηπέδνπ, ελώ ζύκθσλα κε ηελ νξνινγία ηνπ Γηδαζθαιείνπ Διιεληθήο Γιώζζαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ (Ηαθώβνπ 2003: 168-170) ηελ αληίζηνηρε θαηαιιειόηεηα ζα επεδείθλπαλ νη ζπνπδαζηέο ηνπ επηπέδνπ επάξθεηαο. Γηα ηελ επίηεπμε ησλ επηδησθόκελσλ ζηόρσλ ζπληζηάηαη νη καζεηέο λα έρνπλ δηδαρηεί, εθ ησλ πξνηέξσλ, κε ζαθή ηξόπν ηελ ύπαξμε, πθή θαη ιεηηνπξγία ηεο ελλνηνινγηθήο κεηαθνξάο ή/θαη κεησλπκίαο ώζηε λα αληαπνθξηζνύλ όζν ην δπλαηόλ θαιύηεξα ζηηο δηάθνξεο πηπρέο ηεο ζπγθεθξηκέλεο κεζόδνπ (Kövecses2001:109).Σν πξνηεηλόκελν πιηθό δηδαζθαιίαο απνηειείηαη από δύν ελόηεηεο, ηηο κε κεηαθνξηθέο θαη ηηο κεηαθνξηθέο ρξήζεηο δηαθόξσλ ιέμεσλ θαη ηδησηηζκώλ. ην ζεκείν απηό ζα πξέπεη λα αλαθεξζνύλ ηα αθόινπζα, πξώηνλ, νη κεηαθνξέο θαη νη ηδησηηζκνί ελζσκαηώλνληαη ζε ζπκθξαδόκελα (Μήηζεο 2004: 142). Δπηπιένλ ην πιηθό πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζε θάζε πεξίπησζε είλαη ελδεηθηηθό θαη επαθίεηαη ζηε δηαθξηηηθή επρέξεηα ηνπ εθάζηνηε δηδάζθνληα λα ην επεθηείλεη θαη λα ην εκπινπηίζεη κε ιεμηινγηθά ζηνηρεία, ηα νπνία απνδεδεηγκέλα απνηεινύλ γισζζηθέο πξαγκαηώζεηο ελλνηνινγηθώλ κεηαθνξώλ/κεησλπκηώλ ή αθόκε θαη λα πξνζζέζεη ζπκπιεξσκαηηθό πιηθό, ην νπνίν δελ εληάζζεηαη ζε θάπνηα ελλνηνινγηθή κεηαθνξά/κεησλπκία αιιά ζρεηίδεηαη κε ηελ πξνο εμέηαζε έλλνηα. Σέινο νη εξκελείεο πνπ παξαηίζεληαη ζηελ ελόηεηα Α έρνπλ αληιεζεί από ην ιεμηθό Μπακπηληώηε (20022) θαη έρνπλ θαηαρσξεζεί κε ηξνπνπνηήζεηο γηα ηηο αλάγθεο ηνπ πιηθνύ καο. Αθνινπζεί δείγκα ηεο πξόηαζεο δηδαζθαιίαο καο ππό ην πξίζκα ηεο γλσζηηθήο γισζζνινγίαο.
3.1 Ε
Ν
Ο
Σ
Η
Σ
Α
1
/
Τ
Ν
Α
Ι
Θ
Η
Μ
Α
Σ
Α
:
θ
ς
μ
ό
ρ
A. Κπξηνιεθηηθέορξήζεηο 1. Αθνύθνηηάμεηεηνλαθόινπζνθαηάινγνιέμεσλλαηηοηαηξηάμεηεκεηνλνξηζκόπνπ θαιύηεξαεθθξάδεηηνπεξηερόκελόηνπο. θνξηώλω, αηκόο, βαπόξη, μερεηιίδω, ππξνδνηώ, ζηγνβξάδω, έθξεμε, κπαξνύηη, ζεξίν, πξαζηλίδω, θνθθηλίδω, θνπληώλω, αθξίδω, θξαλίν, εθξήγλπκαη ηναηκόπινην απνθηώπηνππθλήβιάζηεζε,δπλακώλσ γ. ηνπνζεηώθνξηίνζεκεηαθνξηθόκέζν δ. εμαεξσκέλεκνξθήπγξώλ ε. βγάδσαθξνύοαπόηνζηόκα ζη. μεπεξλώηνζηόκηνδνρείνπώζηελαρύλνκαηέμσαπόαπηό δ. ηνθεθάιη ε. παζαίλσέθξεμε ζ. θάλσ(θάηη)θόθθηλν η.νζξπκκαηηζκόοζώκαηνοήεμσηεξηθνύπεξηβιήκαηνοιόγσεθηόλσζεοεζσηεξηθώλ πηέζεσλ θ. κεηαδίδσθσηηά ι. δίλσπξάζηλνρξώκα(ζεθάηη) κ. βξάδσ(θάηη)ζερακειήθσηηά λ. εππξίηηδα μ. ηνάγξηνδών2. πκπιεξώζηεηαθελάκεηνλθαηάιιεινηύπνηεοιέμεοαπόηειίζηαηεοάζθεζεο1. α. Άγλσζηνοηειεθώλεζεζηελαζηπλνκίαθαηαλέθεξεόηηζηηο11:00 ζαζεκεησζεί………ζηνππνθαηάζηεκαηεοΔζληθήοΣξάπεδαο. β. ΟΓηάλλεοκπάξθαξεζηα………ζεπνιύκηθξήειηθία. γ. Ζδνύγθιαείλαηγεκάηεαπό……… δ. Αλαθήζεηοαλνηρηόηνλεξόεκπαληέξαζα……… ε. Όηαλβξάδεηηνθαγεηόβγάδεη……… ζη. ΜελθνπλήζεηοηελCoca-Colaγηαηίζα……….όηαληελαλνίμεηο. δ. Ζβόκβαζα………..ζηηο12:00αθξηβώο. ε. Σνθαλόληρξεηάδεηαη……….γηαλαιεηηνπξγήζεη. ζ. Μόιηοθιείζεηοηελθαηζαξόιαάθεζεηνθαγεηόλα………..ζηνπο1000C. η.Κάζεθνξάπνπθεύγσγηαδηαθνπέο………ηναπηνθίλεηνκεέλαζσξό πξάγκαηα. θ. Σνραζηνύθηηνπδαζθάινπήηαληόζνδπλαηόπνπηνκάγνπινηνπ Κσζηάθε……… ι. Ζ17Νζπλήζηδελα………..ηνποεθξεθηηθνύοκεραληζκνύοαπόκαθξηά. κ. ΣελΆλνημεόια……….. λ. ΟΠέηξνοδηαθνκίζηεθεζηνλνζνθνκείνκεθάηαγκα……….. μ. Οηδπλαηνίάλεκνηείραλσοαπνηέιεζκαλα………εθσηηάζηνδάζνο. 3. Πξνζπαζήζηελακεηαθξάζεηεηηοιέμεηοηεοάζθεζεο1ζηεγιώζζαζαο.Τπάξρνπλ δηαθνξέοήνκνηόηεηεοκεηελειιεληθήσοπξνοηεζεκαζίαηνπο; B. Μεηαθνξηθέορξήζεηο 4. Γηαβάζηεηηοπαξαθάησπξνηάζεηο. α. Ζνξγήησλεξγαδνκέλσλμερείιηζεκόιηοεδηεύζπλζεηνπεξγνζηαζίνπαλαθνίλσζε πέληεαθόκεαπνιύζεηο. β. ΦίιεηαπήξαζηνθξαλίνόηαλεΔιέλεκερώξηζε. γ. ΣνινπθέηνζηεΒηνκεραλίαΕάραξεοππξνδόηεζεαθξαίεοαληηδξάζεηοζηεληνπηθή θνηλσλία. δ. ΟΜεηζνηάθεοεμεξξάγεζηνάθνπζκαηνπνλόκαηνοηνπακαξά. ε. Μελκνπιεοάιιαςέκαηαγηαηίθνξηώλσεπηθίλδπλα. ζη. Κύξηεεηζαγγειέαδελεπζύλνκαηεγώπνπηνλρηύπεζα,αιιάπξαγκαηηθάέγηλα ζεξίνόηαλαλαθέξζεθεππνηηκεηηθάζηελνηθνγέλεηάκνπ. δ. Μεληνππεηοόηηπήξαηνπξώηνβξαβείνγηαηίζαπξαζηλίζεηαπόηνθαθόηνπ. ε. Πξνηίκεζαλαθύγσκαθξηάηνπγηαηίθνβήζεθα·έπξεπελαηνλδεηο,έβγαδεαηκνύο. ζ. Γελμέξσ,αιιάθάζεθνξάπνπζπλαληώηνζπγθεθξηκέλνάηνκνγίλνκαηβαπόξη. η.Μεηέηνηεοεθξήμεηοζπκνύθαιύηεξαλαπάεηζεγηαηξό. θ. Δίκαηζίγνπξνοόηηζαθάλεηκπακκόιηοπιεξνθνξεζείηηοηειεπηαίεοεμειίμεηο. ι. Γελκεζπκπαζείθαζόινπ·γη’απηόθαηλνκίδσόηηγίλεηαηκπαξνύηηθάζεθνξάπνπ βξηζθόκαζηεζηνδξόκν. κ. Μνπηεδίλεηζηαλεύξαπνπδελκπνξώλαιύζσαπηόηνπξόβιεκα. λ. Σηθαθόοάλζξσπνο!Κνθθηλίδεηαπόηνθαθόηνπόηαλβιέπεηθάπνηνλλαγειάεη. μ. Ννκίδσπσοόηαληνπέιεγαηαάζρεκαλέαζηγόβξαδε.Έπξεπελαηνλέβιεπεο. Σνβιέκκαηνπείρεθάηηηνπεξίεξγν. ν. Άθεζεηνλλαβξάδεηζηνδνπκί ηνπ.Γελκεελδηαθέξεη.Πάληαηέηνηνοήηαλ.Αθόκε θαηλαηνλδσλααθξίδεηδελκνπθαίγεηαηθαξθί. π. Πξόζεμεπσοζαηνπκηιήζεηο·απηόηνδηάζηεκαθνπληώλεηκεηνπαξακηθξό. 5. Τπνγξακκίζηεηνποηδησηηζκνύοθαηηηοιέμεηοπνππηζηεύεηεόηηρξεζηκνπνηνύληαη κεηαθνξηθάήκεησλπκηθάζηηοπαξαπάλσπξνηάζεηο. 6. Καηεγνξηνπνηήζηεηνποηδησηηζκνύοθαηηηοκεηαθνξέοηεοάζθεζεο4ζύκθσλακεηηο αθόινπζεοκεηαθνξέοθαηκεησλπκίεο.
ΟΘΤΜΟΔΗΝΑΗΔΝΑΚΑΤΣΟΤΓΡΟΔΔΝΑΝΠΔΡΗΔΚΣΖ ΣΟΔΝΣΟΝΟΥΡΩΜΑΣΟΤΠΡΟΩΠΟΤΑΝΣΗΣΟΤΘΤΜΟΤ ΖΤΜΠΔΡΗΦΟΡΑΔΝΟΘΤΜΩΜΔΝΟΤΑΝΘΡΩΠΟΤΔΗΝΑΗΖΔΠΗΘΔΣΗΚΖ ΤΜΠΔΡΗΦΟΡΑ ΔΝΟ ΕΩΟΤ ΟΘΤΜΟΔΗΝΑΗΩΜΑΣΗΚΖΔΠΑΦΖ ΣΟΚΔΦΑΛΗΔΗΝΑΗΠΔΡΗΔΚΣΖΤΝΑΗΘΖΜΑΣΩΝ ΟΘΤΜΟΔΗΝΑΗΒΑΡΟ ΟΘΤΜΟΔΗΝΑΗΦΩΣΗΑ 7. Μεβάζεηηοαζθήζεηο4&6ζπδεηήζηεζηεληάμεγηαηνποηξόπνποκεηνπονπνίνπο εθθξάδνπληνλζπκόηνπονηΈιιελεο. 8. θεθηείηεπσοεθθξάδεζηεζηεγιώζζαζαοόηαλείζηεζπκσκέλνηθαηγξάςηεηξεηο(3) πξνηάζεηο(ζηαειιεληθά).Παξαηεξείηεδηαθνξέοήνκνηόηεηεοκεηελειιεληθή; πδεηήζηεηηοδηαπηζηώζεηοζαοζηεληάμε. 9. πκπιεξώζηεηαθελάκεηελθαηάιιειειέμε. I. Απόηεζηηγκήπνπείδαηααξλεηηθάαπνηειέζκαηαηεοεμέηαζεοέγηλα……….. α. κεραλή β. έμσθξελώλ γ. ηξειόο II. Γελαληέρσάιιν.Μηαεβδνκάδαηώξαείκαη……….. α. ζηελπξίδα β. ραξνύκελνο γ. ζηνλνπξαλό III. ΣνκόλνπνπθαηαθέξλεηνΚώζηαοθάζεθνξάπνπκηιάκεγηαθάηηζνβαξόείλαηλακε βγάδεη……… α. αζπξνπξόζσπν β. έμσαπόηαξνύρακνπ γ. απόηελθαξέθιακνπ IV. ΔπηπρώοπνπάιιαμαδξόκνόηαλείδαηελΚαηεξίλα,αιιηώοζαείραγίλεη πάιη……… α. θαξάβη β. θσο γ. κπνπξιόην V. Υζεοπήγαζηελεθνξίαθαηπαξαιίγνλακεπηάζνπλ………. α. ηαδηαόιηα β. απόηαρέξηα γ. νηραξέο 10. Βξείηεπνηεοελλνηνινγηθέοκεηαθνξέοππάξρνπλπίζσαπόηνποηδησηηζκνύοηεο άζθεζεο9. 11. Γξάςηεγηαθάζεκεηαθνξάθαηηδησηηζκόπνπκάζαηεζεαπηόηνκάζεκαέλαδηθόζαο παξάδεηγκα. 12. Απόηνποηδησηηζκνύοθαηηηοκεηαθνξέοαπηνύηνπκαζήκαηνοεπηιέμηεεπηά(7)θαη δσγξαθίζηεηηοεηθόλεοπνπζαοέξρνληαηζηνκπαιόόηαληνποαθνύηε. 13. επίλαθαπνπζαθηηάμεηεκόλνηζαο ηαμηλνκήζηεηνιεμηιόγηνπνπκάζαηεζεαπηόην κάζεκα.Οξηδόληηαγξάςηεηηοελλνηνινγηθέοκεηαθνξέοθαηκεησλπκίεοθαηθάζεηα ηνποηδησηηζκνύοθαηηηοκεηαθνξέοπνπαπνηεινύλγισζζηθήπξαγκάησζήηνπο. Δζείογηαπνηνποιόγνποθνπληώλεηεζπλήζσο;
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αλδξένπ,Γ.2002.Γιώζζα.ΘεσξεηηθήθαηΜεζνδνινγηθήΠξνζέγγηζε.Αζήλα:ΔιιεληθάΓξάκκαηα.
Boers,F.2004.ExpandingLearners’VocabularyThroughMetaphorAwareness:WhatExpansion,WhatLearners,What
Vocabulary? In: Cognitive Linguistics, Second Language Acquisition, and Foreign Language Teaching. Berlin & New York. pp. 211-232.
Danesi, M. 1986. The role of metaphor in second language pedagogy. Rassegna Italiana di Linguistica Applicata 3, 189-194. Gibbs, R.W. Jr. 1994. The Poetics of Mind. Figurative Thought, Language, and Understanding. Cambridge: CUP.
Ηαθώβνπ, Μ. 2003. Δπίπεδα Γισζζνκάζεηαο ζηε Γηδαζθαιία ηεο Νέαο Διιεληθήο σο Ξέλεο Γιώζζαο θαη Πηζηνπνίεζε.
ην: Γιώζζα & Πνιηηηζκόο. Πξαθηηθά πλεδξίνπ. Αζήλα. ζει. 167-172.
Kövecses,Z.2005.MetaphorinCulture.UniversalityandVariation.Cambridge: CUP.
Kövecses,Z.2002.Metaphor.APracticalIntroduction.Oxford:OUP.
Kövecses,Z.2001.ACognitiveLinguisticViewofLearningIdiomsinanFLTContext.In:AppliedCognitive
Linguistics II: Language Pedagogy. Berlin & New York. pp. 87-115.
Lakoff, G., Turner, M. 1989. More Than Cool Reason. A Field Guide to Poetic Metaphor. Chicago & London: The Chicago University Press.
Lakoff, G. 1986. The Meanings of Literal. Metaphor and Symbolic Activity, 1(4), 291-296.
Lakoff, G. 1993. The contemporary theory of metaphor. In: Metaphor and Thought. Cambridge. pp. 202-251.
Μήηζεο, Ν. 1998. ηνηρεηώδεηο αξρέο θαη κέζνδνη ηεο εθαξκνζκέλεο γισζζνινγίαο. Δηζαγσγή ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο σο δεύηεξεο (ή μέλεο) γιώζζαο. Αζήλα: Gutenberg. Μήηζεο, Ν. 2004. Ζ Γηδαζθαιία ηεο Γιώζζαο ππό ην Πξίζκα ηεο Δπηθνηλσληαθήο Πξνζέγγηζεο. Δηζαγσγή ζηε Θεσξία θαη ηηο Σερληθέο ηνπ Δπηθνηλσληαθνύ Μνληέινπ. Αζήλα: Gutenberg. Μνζρνλάο, π. 2003. Πξηλ από ηε Γηδαζθαιία ηεο Διιεληθήο σο Ξέλεο Γιώζζαο. ην: ύγρξνλεο Σάζεηο ζηελ Διιεληθή Γισζζνινγία. Αζήλα. ζει. 87-107. Μπακπηληώηεο, Γ. 20022. Λεμηθό ηεο Νέαο Διιεληθήο Γιώζζαο. Αζήλα: Κέληξν Λεμηθνινγίαο. Μπακπηληώηεο, Γ. 19952. Διιεληθή Γιώζζα. ε ζπλεξγαζία κε ηνπο Αλαγλσζηνπνύινπ, Α., Αξγπξνύδε, Δη., Κνιπβά, Μ. θαη Μήηζε, Ν. Αζήλα: Ίδξπκα Μειεηώλ Λακπξάθε. Παλαγνπνύινπ, Ξ., Υαηδεπαλαγησηίδε, Α. 1997. Διιεληθά γηα πξνρσξεκέλνπο (νκνγελείο θαη αιινγελείο), Γ΄ θύθινο. Θεζζαινλίθε: Ηλζηηηνύην Νενειιεληθώλ πνπδώλ [ΗΓΡ. Μ. ΣΡΗΑΝΣΑΦΤΛΛΗΓΖ]. Σνθαηιίδνπ, Β. 2003. Ζ Γηδαζθαιία ηεο Νέαο Διιεληθήο σο Ξέλεο θαη Γεύηεξεο Γιώζζαο: ηόρνη θαη Πξνζεγγίζεηο. ην:Γιώζζα & Πνιηηηζκόο. Πξαθηηθά πλεδξίνπ. Αζήλα. ζει. 105-117.
