ciemny odcien. Wldadki piask6w (utwor6w facji ko-rytowej) sll bardzo rzadkie, cienkie - poziomo warst-wowane.
Seria utwor6w powodziowych tego typu znana jest w literaturze pod nazwll "mad tlustych" (6).
UTWORY FACJI STARORZECZNEJ RZEKI MEANDRUJACEJ Wyst~pujq one w szerokich i gl~bokich rynnach
wygi~tych w luki, 0 brzegach rynny prawie
r6wno-leglych do siebie. G16wnq mas~ utwor6w starorzecz-nych stanowiq namuly i torty przekladane war stew-kami mad gliniastych i przykrytych cz~to tymi IDa-dami. Obecnie w dolinie Wisly Arodkowej zar6wno utwory facji powodziowej, jak tez starorzecznej przy-kryte sll utworami powodziowymi rzeki dzikiej 0
millzszoAci dochodzllcej lokalnie do 2 m. Stwierdzona
najwi~ksza milliszo§~ mad tlustych zwi~nych z dzia-lalnoAcill rzeki meandrujqcej wynosi 5,2 m.
Z wyksztalcenia lltologicznego utwor6w rzeki meandruj\cej widoczne jest, ze genetycznie willZIl
si~ one z dzialalnoAcill rzeki 0 lagodnym reiimie dy-namicznym.
Analiza zdj~~ lotniczych doliny Wisly ~rodkowej
wykazuje jaskrawe r6znice w rzetbie i litologii posz-czeg6lnych obszar6w dna doliny. Na cz~Aci obszaru, np. tarasu powodziowego, widoczne Sll Slady mean-dr6w i starorzeczy wygi~tych w postaci hlk6w. Utwo-ry powierzchniowe majq z reguly ciemny fototon. Na drugiej cz~~ci tego tarasu widoczne Sq Mady systemu rynienek tworZllcych zbliione do tr6jkllta i rombu ocz-ka. SIl to kontury mielizn. wlqczonych w taras i za-rysy kraw~i plat6w. Gl~bsze rynienki tego obszaru (starorzecza rzeki dzikiej) SIl wyprostowane. Powierz-chniowe utwory majll na zdj~iach lotniczych jaSniej-sZIl barwt:.
Doskonala czytelnoA~ sposobu rozwini~cia koryta na zdjt:ciach lotniczych, a nawet na mapach topogra-ficznych, jak tez w terenie oraz czytelnos~ reliefu ta-rasu genetycznie zwi~nego, blldt z rzekll meandru-jllCIl. bqdZ dzikll (przy stwierdzonej scislej zaleinosci litologii i budowy aluwi6w od typu rzeki) pozwala ustalic nastt:Pujllce zasady interpretacji budowy geo-logicznej form aluwlalnych:
1. przede wszystkim nalezy wydzieli~ w obr~bie
tarasu cz~A~ powsta11l w wyniku sedymentacyjnej dzialaln08ci rzeki okreAlonego typu - meandrujllcej bqdt dzikiej. Pozwoli to przyjllc odpowiedni og6lny schemat budowy geologicznej dla wydzielonego
obsza-ru.
2. Nastt:Pnie naleiy przyjqc, ie widoczne na zdj~
ciach lotniczych Mady rynienek, a cz~sto obserwowa-ne jeszcze w terenie stopnie albo wydluioobserwowa-ne wkl~slo
Sel terenu sll Madami przebiegu blldZ granic
erozyj-SUMMARY
According to the dynamics of river bed processes, whose intens~ty depends upon climatic changes and indirectly upon human activity in the drainage area, a change may be observed in the lithological deve-lopment of alluvia and in the relief of river terraces.
There exists here a regularity showing that the deforestation of a drainage area is responsible for a wild development of a lriver bed, and that a clo-se forest cover cauclo-ses meandering procesclo-ses.
The well expressed lithological features and re-lief of terraces related to a definilte development of a river bed (definite dynamics of river bed pro-cesses) allow us
to
determine the character of sedi-mentation and the appropriate interpretative sche-me of the geological structure of the alluvia. Thus, a d*rmination to what river type may be related the sedimentation of the alluvia in a given valley system, and of what rock types is built the area considered, will be a general task here.372
no-sedymentacyjnych (rzeka dzika) lub g16wnie se-dymentacyjnych (rzeka meandrujllca) mi~dzy poszcze-g6lnymi odsypami, z lct;6rych zloiony jest katdy taras.
3. Nast~pstwo warstw utwor6w korytowych w po-szczeg6Inym odsypie nie powtarza si~
w
s~siednich.Moze nastqpi~ tylko przypadkowa zbieinoM w pro-filach odsyp6w. Zbieino8(: ta wystt:PQwac moZe CZt:~
ciej w profilach odsyp6w od~ozonych przez rzekt: meandrujllcl\. .
4. Mi~iszosc jednorazowych odsyp6w okresla gl~ bokoA~ przerabiania przez rzek~ w1asnych osad6w.
Gl~boko~c t~ wyznacza poziom lutno rozrzuconych glaz6w i otoczak6w.
5. 0 charakterze utwor6w facji korytowej danego obszaru m6wi Iitologiczne wyksztalcenie warstw bez-poArednio je pokrywajllcych w my81 prawidlowo~ci,
ze z dzialalno~ci~ rzeki meandrujllcej zwi~zana jest se-dYmentacja tlustych mad gIiniastych (zwarta szata les-na w dorzeczu)~ z dzialalnoAcill rzeki dzikiej nato-miast sedymentacja chudych mad piaszczysto-pyla-stych, skqpa pokrywa le~na
hIldt
tej pokrywy brak (klfmat perygIacjalny lub wsp61czesna dzialalnos~czlowieka). Podobnie wskaZnikiem bt:dzie tez forma wystt:PQwania utwor6w starorzecznych.
6. Ze wzgI~du na cyklicznl\ zmiennosc klimatu w
czwartorz~dzie zasady powyzsze dotycZll interpretacji budowy geologicznej form aluwialnych, niezaleinie od ich wieku i polozenia hipsometrycznego.
LITERATURA
1. F a 1 k 0 w ski E. - Ewolucja holocenskiej Wisly na odcinku Zawichost - Solec i iniyniersko-geo-logiczna prognoza jej dalszego rozwoju. Biul. IG
nr. 198. Z badafJ. geol.-inz.. w Polsce, 1967.
2. F a I k 0 w ski E. - Problemy granicy mi~dzy
plejstocenem a holocenem w aluwiach rzek nizin-nych. Prz. geol. 1967, nr 4.
3. Ko w a 1 ski W. C. - Osiadanie dodatkowe mad wislanych. Ibidem. 1959, nr 1.
4. Leo p 0 1 d L. B., Wo I m a n M. G., Mill e r J. P. - Fluvial processes in geomorphology. W.
H. Freeman and Co., San Francisco - London
1964. '
5. Pop 0 w J. W. - Deformacii riecznych ruse1 i gidrotechniczeskoje stroitielstwo. Gidromietieorol.
Izd. Leningrad, 1969. .
6. P 0 z a r y ski W. - Osady rzeczne w przelomie Wisly przez Wy:i:yny Poludniowe. IG, 1955. 7. S z a n c erE. W. - 0 principach
litologogienieti-czeskogo izuczenija i facjalnogo analiza czetwier-ticznych kontinentalnych otloienij - Czetwierti-cznyj pieriod i jego istorija. K VII Kongriessu
~NQUA (S.lSz.A). Izd. "Nauka", Moskwa, 1965.
PE310ME
B 3aBHCHMOCTM OT ~MHKH npoQeccoB, npoHcxo-,l{1IU\'HX :s Pe'lKblX pYCJIax, HHTeHCJmHOCTb KOTOPhlX 38BHCKT OT KJIKMa"1lK'lecKHx H3MeHemm H, B HaCTO-RIIlee BPesm, HEllIOCpe,l{C'I'BeHHO OT X03Jd!CTBeHHOO ,l{e-lITe.'IbHOCTK 'Ie.lIOBeKa B 6accetme peKK, Ha6JIIO,I{aeTCII H3M~HeHKII JIHTO.lIOI1K'IecKoro Cl'pOeHKlI aJIJIIOBliffi H pe-JIbeq,a Pe<mhJX TeppaC.
Cym;ecTByer cne.ztYIOw;ag 3aKoHoMepHOCTb cJIe,l{-C"l'8Jftl'M 06e3.JIecK'BamllI 6accemm peKH JlBJIlleTCII ,JI,Hltoe pa3BKTJle pe<lB)l'O pyCJIa, a ryC'l'Oli: JIeCHolt nOIq)oB 06ycJIoBJI'HBaer 06pa3OB8HJlJl pe<mblX MeaH,lU).
BeJIJlKoJIermaJI OT'IeTJIHBOCTb JIKTOJIOI'H'leclD1X 'Iepr H peJIbe<Pa Teppac, CBJl3aHHbIX c OIIpe,l{eJIeHHblM pa3-BHTMeM pycJIa (Ollpe;D;eJIeHlIOIt ~HaMKKOIt PYCJIOBbIX npOQecCOB) n03BOJImoT YCTaHOBHTb xapaKTep ce~·
MeHTaQKJl Jl COOTBeTCTBYIOIIU'lO KHTepnpeTa:QHOHHYIO cxeMY reoJIOl'K'lecKoro CTpOe'HKJi aJIJIIOB'HSL CJIe,l{O'Ba-TeJIbHO, reaepaJIbHbIK npHHI1JmIOM 6y,l{eT oope.I{eJIeHJle TOro, c KaKHM 'l'HIIOM pe!KK CBll3aHa ce,I{KMeH'l'aQH1I aJIJIIOBHJI ~aHHolt reppHTOpHH ,l{OJIKHbl, a 3aTeM KaltHe 3.lIeMeHTE>I OOCTaBJIIlIOT 3TY TepPHTOPlilIO.
