• Nie Znaleziono Wyników

"Society and Economy in the Eastren Mediterranean (c. 1500-1000 B.C.). Proceedings of the International Symposium held at the University of Haifa from the 28th of April to the 2nd of May 1985", ed. M. Heltzer, E. Lipiński, Leuven 1988 : [recenzja]

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share ""Society and Economy in the Eastren Mediterranean (c. 1500-1000 B.C.). Proceedings of the International Symposium held at the University of Haifa from the 28th of April to the 2nd of May 1985", ed. M. Heltzer, E. Lipiński, Leuven 1988 : [recenzja]"

Copied!
3
0
0

Pełen tekst

(1)

Waldemar Chrostowski

"Society and Economy in the Eastren

Mediterranean (c. 1500-1000 B.C.).

Proceedings of the International

Symposium held at the University of

Haifa from the 28th of April to the

2nd of May 1985", ed. M. Heltzer, E.

Lipiński, Leuven 1988 : [recenzja]

Collectanea Theologica 62/1, 173-174

(2)

C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 62 (1992) f a s c . I

R E C E N Z J E

M . H E L T Z E R — E . L I P I Ń S K I (ed.), S o c i e t y a n d E c o n o m y in th e E a s t e r n M e d it e r r a n e a n (c. 1500— 1000 В . C.). P r o c e e d i n g s o f t h e I n t e r n a t i o n a l S y m p o ­ s i u m h e ld a t t h e U n i v e r s i t y o f H a i f a f r o m t h e 2 8 th o f A p r i l t o th e 2 n d o f M a y 1985, O r ie n t a lia L o v a n ie n s ia A n a le c t a 23, U it g e v e r ij P e e t e r s , L e u v e n 1988, s. X I V + 398. W y b ie r a ją c H a jf ę n a m ie js c e s y m p o z ju m z a ty tu ło w a n e g o S t r u k t u r a s p o ­ ł e c z n a i e k o n o m ic z n a w s c h o d n ie g o B a s e n u M o r z a Ś r ó d z i e m n e g o w d r u g i e j p o ł o w ie I I t y s . p r z e d C h r ., u c z e n i z e b r a li się n a g r a n ic y sta r o ż y t n e j F e n ic ji z K a n a a n e m , p ó ź n ie j — Z ie m ią Iz r a e l. T a m t ę d y p r z e b ie g a ły w a ż n e s z la k i h a n d lo w e , t a m k r z y ż o w a ły s ię n a jr o z m a it s z e w p ły w y e k o n o m ic z n e, k u lt u r a l­ n e, o b y c z a jo w e i r e lig ijn e . Z o rg a n iz o w a n e n a p r z e ło m ie k w ie tn ia i m a ja 1985 r. s p o t k a n ie z g ro m a d z iło w y b itn y c h s p e c ja lis t ó w w z a k r e sie b a d a ń n a d sta r o ż y tn y m ś w ia te m se m ic k im , h e ty c k im i m y k e ń sk im . P r z e d m io te m n a u ­ k o w e j r e f l e k s ji s t a ł a się d r u g a p o ło w a I I t y s . p r z e d C h r. — c z a s n ie sły c h a n ie

d o n io sły d la d z ie jó w sta r o ż y tn e g o B lis k ie g o W sch o d u . P r z y p a d a n a ń sz c z y t ro z w o ju im p e r iu m h ety c k ie g o , w ie lk ie p r z e m ia n y w E g ip c ie , p r z e ję c ie p rz e z I z r a e litó w K a n a a n u , w y ło n ie n ie się i e k s p a n s ja tzw . L u d ó w M o rz a , n a r o ­ d z in y i r o z k w it n o w y ch k u ltu r w G r e c ji, U g a r it , w n ie k tó ry c h r e jo n a c h A s y r ii i n a C y p rz e o r a z n a s ile n ie się m ig r a c ji p le m io n a r a m e js k ic h . W t y ­ g lu lu d ó w , ję z y k ó w i k u lt u r n a s t ę p o w a ły w ie lo k ie r u n k o w e o d d z ia ły w a n ia , w id o czn e n a p ła sz c z y ź n ie h a n d lu , ję z y k a , p r a w a i w y r a ż a n ia w ie r z e ń r e li­ g ijn y c h . S i a d y re w o lu c y jn y c h p r z e m ia n ro z p o z n a je m y w z a b y tk a c h k u ltu r y m a te r ia ln e j, w p r z e b ie g u p r o c e só w u r b a n iz a c y jn y c h o r a z w z a c h o w a n y c h do d z is ia j d o k u m e n ta c h u trw a lo n y c h n a p iśm ie . U w a g a b a d a c z y s k u p iła się p r z e d e w sz y stk im n a o b sz a r z e S y r o - P a le s t y - n y , k tó r e g o u w a r u n k o w a n ia g e o g r a fic z n e i t o p o g r a fic z n e w y r a ź n ie o d r ó ż n ia ją g o o d E g ip t u i M e z o p o ta m ii. B y ł to z a w sz e o b s z a r tra n z y to w y , b a r d z o n ie ­ s p o k o jn y i p e łe n k o n flik tó w . U c z e n i p o d ję li b e z p r e c e d e n so w ą d e c y z ję : p o s t a ­ n o w ili sz u k a ć e le m e n tó w w sp ó ln y c h , in te g r u ją c y c h lu d y , k tó r e z a m ie sz k iw a ły te n b u r z liw y te r e n . T a k ż e u s ta le n ie o k re ślo n y c h r a m c z a so w y c h n ie b y ło s p r a w ą p r z y p a d k u . D r u g a p o ło w a I I ty s. p r z e d C h r. p r z y n a le ż y d o d w ó ch e ta p ó w p e r io d y z a c ji d z ie jó w s ta r o ż y t n e j S y r o - P a le s ty n y : p ó ź n e g o b r ą z u (la t a 1500— 1200 p r z e d C h r.) i w c z e sn e g o ż e la z a I (la t a 1200— 1000 p r z e d C h r.). P ie r w sz y , j a k s c h a r a k t e r y z o w a ł g o B . M a z a r, to o k r e s w ie lk ic h im p e ­

rió w — p r z e d e w sz y st k im e g ip s k ie g o i h ety c k ie g o , o r a z siln y c h p o lity c z n ie i e k o n o m ic z n ie H o c h k u lt u r e n . P r z e d ł u ż a ją c a s ię r y w a liz a c ja e g ip s k o - h e t y c k a m u s ia ł a d o p ro w a d z ić d o k o n fr o n ta c ji. K ie d y d o n ie j d o sz ło , o s ła b iła o n a o b ie p o tę g i t a k d a le c e , że ich r o la z n a c z n ie o s ła b ła . Z z a is t n ia łe j w te d y p r ó ż ­ n i p o lity c z n e j s k o r z y s ta ły n o w e siły . D r u g i o k r e s to c z a s g łę b o k ic h t r a n s f o r ­ m a c ji o c h a r a k t e r z e e tn ic z n y m , sp o łe c z n y m i k u ltu r a ln y m , k tó r e o b ję ły w sz y st k ie lu d y w r e g io n ie A z ji Z a c h o d n ie j. R z e c z ja s n a , a r c h e o lo g ó w , h i­ sto r y k ó w i ję z y k o z n a w c ó w n a jb a r d z ie j f a s c y n u je e ta p p r z e jśc io w y , t j. p r z e ­ ło m X I I I i X I I w . p r z e d C h r. N a jw ię k s z e p r z e m ia n y d o k o n a ły s ię w te d y n a te r e n ie K a n a a n u . B a d a n ia w t y m z a k r e sie p o su n ę ły się w n a sz y m stu le c iu o g ro m n ie n a p rz ó d , n ie m n ie j je d n a k w ie le p y t a ń i w ą t p liw o ś c i w c ią ż p o z o s ta je b e z o d p o w ie d z i. S p o r o n o w e g o ś w ia t ł a w n io sło o m a w ia n e s y m p o z ju m , z a ś je g o m a t e r ia ły z ło ż y ły s ię n a w y d a n ą w L e u v e n k s ią ż k ę .

P o p r z e d m o w ie U . R a p p a p o r t a , r e k t o r a U n iw e r s y te t u w H a jf ie , o ra z p o w st ę p ie n a p is a n y m p rz e z B . M a z а г a , je d n e g o z n a jw y b itn ie jsz y c h a r ­

(3)

c h e o lo g ó w iz r a e lsk ic h , n a s t ę p u ją 23 a r ty k u ły . A ż 19 n a p is a n o w ję z y k u a n ­ g ie ls k im , p o z o sta łe są w n ie m ie c k im (2) i f r a n c u s k im (też 2). N ie sp o só b o m a w ia ć a n i n a w e t s tr e sz c z a ć p o sz c z e g ó ln y c h p r z y c z y n k ó w . C e lo w e je d n a k i p o ż y te c z n e w y d a je się w y sz c z e g ó ln ie n ie ich ty tu łó w i a u to r ó w , t a k b y k a ż ­ dy, k o g o i n t e r e s u ją b a d a n ia n a d sz e r o k o p o ję t ą k u lt u r ą d u c h o w ą i m a t e r ia l­ n ą w sc h o d n ie g o B a s e n u M o rz a Ś r ó d z ie m n e g o , z d o b y ł p o ję c ie o z a w a r to ś c i u n ik a ln e j m o n o g ra fii.

O to a r ty k u ły w k o le jn o śc i, w ja k ie j z o sta ły u m ie sz c z o n e w k sią ż c e ;

T h e L a t e B r o n z e A g e S e r v i c e S y s t e m a n d I t s D e c lin e (M . H e 1 1 z e r), T h e A r c h i v e s o f M y c e n a e a n G r e e c e a n d t h e A n c ie n t N e a r E a s t (A . U c h i t e l ) , L a n d b e s i t z u n d S o z i a l s t r u k t u r im m y k e n i s c h e n S t a a t v o n P y l o s (S. D e g e r - - J a 1 к o t z y), D e p e n d e n t P e r s o n n e l in M y c e n a e a n T e x t s (S. H i 11 e r), S o m e P r o b l e m s o f H i t t it e L a w a n d J u r i s d i c t i o n (R. H a a s e), T h e R e m o v a l o f th e T a w a n a n n a f r o m H e r P o s i t i o n (S h . A r b e 1 i), T h e L e g a l S t a t u s o f th e D a u g h t e r a s H e ir in N u z i a n d E m a r (Z. В e n - B a r a k ) , T h e S o c i a l S t r u c t u r e o f A l a l a h (E. G a ä 1), S t r a t i f i c a t i o n s o c i a l e à U g a r i t (P. V a r g y a s), T h e S o c i o - E c o n o m ic C o n d it io n o f th e C l e r g y in t h e K i n g d o m o f U g a r i t (E. L i- p i ń s k i ) , A U n iq u e C lo s in g F o r m u l a in C o n t r a c t s f r o m U g a r i t (A . S k a i s t), W h e n w a s th e „ G e n e r a l s ’ L e t t e r ” f r o m U g a r i t w r it t e n ? (S h . I z г e ’e 1), P h a ­ r a o n i c L a n d s in th e J e z r e e l V a lle y in th e L a t e B r o n z e A g e (N . N a ’a m a n), D e r M e t a l l h a n d e l d e s z w e it e n J a h r t a u s e n d s im M it t e lm e e r (H . G . B u c h ­ h o l z ) , T r a d e b e t w e e n th e A e g e a n a n d t h e L e v a n t in t h e L a t e B r o n z e A g e : S o m e N e g l e c t e d Q u e s t io n s (A . A 1 1 m a n), T h e O r ig in o f th e S e a P e o p l e s a n d T h e i r S e t t l e m e n t o n th e C o a s t o f C a n a a n (I. S i n g e r), S o m e A s p e c t s o f t h e „ S e a P e o p l e s ” S e t t l e m e n t (A. M a z a r), T h e C o n s t r u c t i v e M a r it im e R o le o f th e S e a P e o p l e s in th e L e v a n t (A. R a b a n ) , T h e S i g n i f i c a n c e o f S o m e A r t i s a n s ’ W o r k s h o p s a l o n g t h e C a n a a n i t e C o a s t (M . D o t h a n ) , T e ll A b u H a w a r n : u n c a s e x c e p t io n n e l ? ( J . В a 1 e n s i) T h e S e t t l e m e n t o f N o d a m ic T r i b e s in th e N e g e b H i g h l a n d s d u r i n g t h e 1 1 th C e n t u r y B . C . (D. E i t a m ) , T h e W a t e r F a c t o r d u r i n g t h e I s r a e l i t e S e t t l e m e n t P r o c e s s in C a n a a n (A . Z e r - t a 1), T h e P r o m i s e to t h e P a t r i a r c h s a n d I t s R e a l i z a t i o n : A n A n a l y s i s o f F o u n d a t i o n S t o r i e s (M . W e i n f e 1 d).

T a k w ię c z o sta ły p o d ję t e i w y ło ż o n e isto tn e a s p e k t y stu d ió w n a d k u l­ t u r ą m y k e ń sk ą , h e ty c k ą , z N u zi, U g a r it o r a z n a d L u d a m i M o rz a i p o c z ą tk a m i i n f i lt r a c ji I z r a e litó w w K a n a a n ie , a ta k ż e n a d p r o b le m a ty k ą w z a je m n y c h w p ły w ó w i z w ią z k ó w , z w ła sz c z a m ię d z y A n a to lią , G r e c ją i E g ip te m a S y r o - - P a le st y n ą . W sz y stk ie a r ty k u ły s t o ją n a w y so k im p o z io m ie n a u k o w y m , z a ­ w ie r a ją d o b rz e d o b r a n ą b ib lio g r a f ię i p r e z e n tu ją n a jn o w sz y s t a n r o z e z n a n ia

w d a n e j d z ie d z in ie . W iele in t e r e s u ją c e g o m a t e r ia łu z n a jd ą s t a r o t e s ta m e n t a - liśc i, z a ró w n o h isto r y c y c z a só w S T , j a k i e g z e g e c i o r a z teo lo g o w ie. C e n n y m u z u p e łn ie n ie m i u ła tw ie n ie m w k o r z y s ta n iu z b o g a te g o s tu d iu m s ą z a m ie sz ­ czo n e n a k o ń c u c z te ry in d e k s y : o so b o w y , n a z w e tn ic z n y c h i g e o g r a fic z n y c h , im io n b ó stw o r a z te r m in ó w o z n a c z e n iu sp o łe c z n y m i e k o n o m ic z n y m . S z c z e ­ g ó ln ie p r z y d a tn y j e s t te n o sta tn i, z a w ie r a b o w ie m o so b n o w y sz c z e g ó ln io n e te r m in y a k a d y js k ie , e g ip sk ie , g r e c k ie , w y s t ę p u ją c e w p iśm ie lin e a r n y m B , h e b r a js k ie , h e ty c k ie , s u m e r y js k ie o r a z u g a r y c k ie . N a k ilk u n a s tu str o n ic a c h (s. 371— 381) z e b ra n o n a jw a ż n ie js z e w y p o w ie d z i p r e le g e n tó w w y g ło sz o n e p o d c z a s d y s k u s ji u c z e stn ik ó w sy m p o z ju m . K s ią ż k ę w y d a n o b a r d z o s t a r a n n ie i n a d o sk o n a ły m p a p ie r z e . Z a w ie r a w ie le m a p , ry su n k ó w , w y k r e s ó w i z d ję ć . M a te r ia ł ilu s t r a c y jn y z o sta ł u m ie ­ ję tn ie d o b r a n y i z n a k o m ic ie u z u p e łn ia sp e c ja list y c z n e w y w o d y . N ie w y p a ­ d a w y r ó ż n ia ć a r ty k u łó w p ió r a t a k k o m p e te n tn y c h n a u k o w c ó w . N ie m n ie j je d ­ n a k z w r a c a m u w a g ę b ib lis tó w n a te k sty , k tó r e n a p is a li M . H e 1 1 z e r, Z . В e n - B a r a k , P. V a r g y a s , E. L i p i ń s k i o r a z n a w sz y st k ie p rz y c z y n ­ k i o d n o sz ą c e s ię d o L u d ó w M o rz a i do o s ie d le n ia s ię I z r a e litó w w K a n a a n ie . Z ty c h o sta tn ic h n a p o d k r e śle n ie z a s łu g u ją b a r d z o in te r e s u ją c e r o z w a ż a n ia p ió r a M . W e i n f e l d a .

Cytaty

Powiązane dokumenty

In de praktijk zal deze situatie nooit voorkomen omdat voor het zover is, het stroomtransport door andere ladingsdragers (bijv. H en OH ionen) overgenomen wordt. Zodra men

Ale, zwłaszcza w przypadku Płocka, ograniczenie się do samej in­ dustrializacji, nie byłoby właściwe. Była już mowa poprzednio o potrze­ bie analiz

Growth experiments at high temperatures and large crystals have indi­ cated that growth is influenced strongly by the diffusion step, implying that k is very large (v. Assuming

Wanneer de wrijvingscoèfficiént-glijsnelheidskromme niet lineair is, zal men een numerieke methode moeten toepassen. Uit de theorie en praktijk worden oplossingen geformuleerd

O ile zdrowiejący nie uzyskiwali wsparcia emocjonal- nego: zrozumienia, akceptacji, zainteresowania ich losem oraz pomocy w kryzysie od grona dawnych przyjaciół, o tyle mogli

Referaty wygłoszone podczas sympozjum we Franciszkan´skim Centrum dla Europy Wschodniej i Azji Północnej.. Wokół funda- mentalnych

zwoju psalmów z jedenastej groty w Qumran. Utwór ten nosi tytuł hebrajski: „Alleluja, Dawida, syna Jessego”. More Psalms of „David”.. w greckim i syryjskim) aluzj ˛a

Po latach udało się przy wsparciu sponsorów wydać album ze zdjęciami zrobionymi przeze mnie z oryginału w Nowogrodzie Wielkim: Ryszard Knapiński, Porta Fidei – Brama