Krzyż i Maryja w badaniach prof. Jerzego Józefa Kopcia CP
11
0
0
Pełen tekst
(2) 22. KS. ERWIN MATEJA. troway si badania naukowe ks. prof. Kopcia. Jest wic w nich dzia zwizany z histori liturgii, liturgik systematyczn, problematyk duszpastersk, teologi liturgii, formacj liturgiczn, religijno ci ludow oraz realizacj odnowy liturgicznej w wiadomo ci modego pokolenia Polaków2. Ta niewtpliwie trafna klasyfikacja próbuje obj cay dorobek Ksidza Profesora. Wydaje si jednak, e skupienie uwagi przede wszystkim na najwaniejszych jego pracach daje podstawy do wyakcentowania w badaniach ks. prof. Kopcia dwóch szczególnych tematów, obecnych w nich w sposób uprzywilejowany. S to Pasja naszego Zbawiciela oraz osoba Maryi. Im zatem po wi my nasz uwag.. 1. PASJA CHRYSTUSA W LITURGII JAKO KIERUNEK NAUKOWYCH ZAINTERESOWA KS. PROF. KOPCIA. Na formy zawodowej aktywno ci dorosego czowieka wpyw maj najcz ciej jego wybory dokonane w modo ci. Wydaje si, e ta zasada miaa miejsce w przypadku naszego Mistrza, bo tak moemy nazwa tego, który wprowadza nas w wiat nauki. Po zdaniu egzaminu maturalnego w 1956 r. wstpi bowiem do Zgromadzenia Mki Jezusa Chrystusa (ac. Congregatio Passionis Iesu Christi; skrót zakonny: CP), które w szczególny sposób po wica si propagowaniu wymiaru pasyjnego religijno ci wspóczesnych chrze cijan. Ta decyzja maturzysty sama w sobie pokazuje, jak rol w umy le i religijno ci tego modego wtedy czowieka odgrywaa Pasja Chrystusa. Tez t potwierdza fakt, e po skierowaniu w 1963 r. przez przeoonych zakonnych modego, dopiero co wy wiconego ksidza na studia specjalistyczne w Sekcji Teologii Pastoralnej Wydziau Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego swoje zainteresowania formami kultu Mki Paskiej pogbia tam naukowo, czego rezultatem bya napisana pod kierunkiem ks. dra Wacawa Schenka praca Dzieje nabo e stwa Drogi Krzy owej w Polsce do ko ca XVII wieku. Bya ona podstaw uzyskania przez ks. Kopcia w 1965 r. tytuu magistra teologii. By to jednak dopiero pocztek naukowych docieka przyszego profesora KUL, dla którego nurt pasyjny religijno ci Polaków bdzie jednym z dominujcych.. 2. Z. W i t. ycie i dziaalno dydaktyczno-naukowa profesora Jerzego Józefa Kopcia CP. „Roczniki Teologiczne” 52 : 2005 z. 8 s. 19..
(3) KRZY I MARYJA W BADANIACH JERZEGO JÓZEFA KOPCIA CP. 23. Kolejnym krokiem na tej drodze bya dysertacja doktorska Kult Mki Pa skiej w wietle przedtrydenckich tekstów wotywnych, napisana pod kierunkiem ks. prof. Mariana Rechowicza, a obroniona w 1971 r. Warto w tym miejscu przytoczy promotorsk ocen tej pracy: „jest to rodzaj powanej syntezy dotyczcej tak wanego problemu, jakim jest cierpienie Chrystusa i Jego mier zbawcza”. Jeszcze mocniej zaakcentowa znaczenie tej rozprawy recenzent, ks. prof. Stanisaw Librowski, który napisa, e autor „da obszern i pierwsz polsk syntez opisywanego zagadnienia”. Te wysokie oceny sprawiy, e Komisja do Bada nad Histori Teologii w Polsce, dziaajca przy Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, postanowia j wyda drukiem jako trzeci tom w serii „Textus et studia historiam theologiae in Polonia excultae spectantia” pt. Mka Pa ska w religijnej kulturze polskiego redniowiecza. Studium nad pasyjnymi motywami i tekstami liturgicznymi (Warszawa 1975). Ks. Kope , podejmujc badania majce pokaza obecno pasyjnego wymiaru w religijno ci Polaków, bynajmniej nie asymilowa dobrze mu znanego dorobku liturgistów i historyków zachodnich. Wiedzia ponadto, e tym problemem zajmowa si midzy innymi ks. Wadysaw Smereka3. Podziwiajc warto jego bada, mia jednak zamiar pokaza , w oparciu o nieznane jeszcze
(4) róda i stosujc odmienn ich interpretacj, dzieje Drogi Krzyowej w Polsce w nowym wietle4. Wiedzia bowiem, e naturalne
(5) róda gównych nurtów duchowo ci chrze cijaskiej, tzn. eucharystycznego, pasyjnego i maryjnego, tkwi w zoonych psycho-spoecznych potrzebach minionych epok historycznych, a zwaszcza Wieków rednich, które miay decydujce znaczenie dla ukierunkowania si religijnej kultury polskiej5. Aby pozna ten odlegy wiat, odnalaz w 20 bibliotekach polskich 285 ksig liturgicznych, zawierajcych materia dotyczcy kultu pasyjnego. Analiza tych
(6) róde pozwolia mu na do precyzyjne zarysowanie procesu ewoluowania tego wtku w pobono ci czowieka redniowiecza. Najcenniejsze s jednak jego wnioski, z których wynika, e najstarsze przejawy kultu pasyjnego w Polsce koncentruj si gównie wokó czci Krzya Chrystusowego i akcentuj, z jednej strony, zbawcz moc krzyowej. mierci Chrystusa, a z drugiej niegodziwo i grzeszno czowieka, która 3. Studium pasyjne. Rys historyczny i teksty Drogi Krzy owe. Kraków 1968. J.J. K o p e . Wstp do drugiego wydania. W: Droga Krzy owa. Dzieje nabo e stwa i antologia wspóczesnych tekstów. Pozna 1985 s. 10 n. 5 T e n e. Przedmowa. W: Mka Pa ska w religijnej kulturze polskiego redniowiecza. Studium nad pasyjnymi motywami i tekstami liturgicznymi. Warszawa 1975 s. 7. 4.
(7) 24. KS. ERWIN MATEJA. zaprowadzia Zbawiciela na krzy. Dopiero pó
(8) no redniowieczne
(9) róda uwypuklaj triumfujc wizj mki i mierci Jezusa. Drugim mocnym elementem w ksztatowaniu kultu pasyjnego bya cze. wobec Grobu witego, propagowana gównie przez boogrobców, którzy w 1163 r. przybyli z Jerozolimy na ziemie polskie. Ich zwizki z wyprawami krzyowymi wywary wpyw na formy dziaalno ci duszpasterskiej i sprawowan przez nich liturgi, zwan rytem ko cioa Grobu Chrystusa. Nowe elementy do pobono ci pasyjnej wprowadzili ewangelizujcy prostych ludzi franciszkanie i dominikanie. Wychodzc z zaoenia, e czowiekowi wieckiemu trzeba pomóc w budowaniu wikszej zayo ci z Chrystusem, który go zbawi, zaczli szerzy liczne naboestwa krzewice nowe formy pobono ci pasyjnej, takie jak kult Korony Cierniowej, Wóczni i Gwo
(10) dzi Pana. Rezultaty swoich bada tych zagadnie ks. Kope publikowa do systematyczne6. Nie doszuka si jednak ladów tego typu kultu w rodzimej twórczo ci liturgicznej, mimo e wystpoway one w pobono ci ludowej. Inaczej przedstawia si sprawa codziennej modlitwy ludzi redniowiecza, którzy, na ladujc modlitw kapanów, czyli okre lone pory dnia ze wspominaniem odpowiednio dobranych wydarze z mki Jezusa. Tak rodziy si powoli redniowieczne modlitewniki ludzi wieckich, propagowane zwaszcza przez franciszkanów. Nowe wiato na rozwój pobono ci pasyjnej rzucaj badania Profesora dotyczce pó
(11) nego redniowiecza. Okazuje si, e w tym czasie na bok schodzi przekonanie o historiozbawczym charakterze mki Paskiej, za to widzi si w niej gwarancj co do zabezpieczenia czowieka przed wiecznym potpieniem. Takie spojrzenie na skutki cierpienia Chrystusa znajduje potwierdzenie w licznych mszach wotywnych o mce Paskiej. Spo ród nich najwicej uwagi naley si mszy o Piciu Ranach Chrystusa oraz innych Jego cierpieniach. Ten typ pobono ci pasyjnej znalaz swoje odbicie w sekwencjach wyrosych na gruncie rodzimym, co – zdaniem Ksidza Profesora – jest dowodem na to, e polska pobono pasyjna nie ograniczaa si do recepcji obcych formu modlitewnych, ale zmierzaa ku wasnym ujciom, uwzgldniajcym cechy rodzimej mentalno ci religijnej7. Ks. prof. Kopciowi nale si w tym miejscu sowa szczególnego uznania, e nie ba si podj nowego opracowania dziejów naboestwa Drogi 6 T e n e. Treci ideowe kultu witej wóczni w wietle redniowiecznych róde liturgii polskiej. „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 28 : 1971 z. 4 s. 5-25; T e n e. Przemiany ideowe pobo noci pasyjnej na przykadzie kultu cierniowej korony Chrystusa. „Studia Theologica Varsoviensia” 10 : 972 nr 2 s. 155-193. 7 T e n e. Mka Pa ska w religijnej kulturze polskiego redniowiecza s. 406..
(12) KRZY I MARYJA W BADANIACH JERZEGO JÓZEFA KOPCIA CP. 25. Krzyowej, wzbogaconego o wymiar ci le polski, zauwaajc w nim jednak wpywy jerozolimskie i zachodnioeuropejskie. Jego trwa zasug pozostaje pokazanie, e nie byy one jednak w stanie zdominowa oryginalnych form polskich naboestw Drogi Krzyowej, bdcych specyficznym dorobkiem rodzimej pobono ci pasyjnej. Cho w swojej ksice ks. Kope podj udan prób ujcia zagadnienia kultu mki Paskiej w oparciu o teksty wotywne, to jednak by wiadom tego, e problematyki nie wyczerpa. Widzia potrzeb dalszych bada np. nad problemem fundacji ko cioów i otarzy o tytuach pasyjnych. Postulowa podjcie teologicznych bada samych tekstów pasyjnych, formu liturgicznych i dewocyjnych, ale te ustalenie wpywów poszczególnych zakonów i prdów religijnych poszczególnych epok na rozwój naboestw pasyjnych. Widzia przestrze dziaa dla homiletów, muzykologów, historyków sztuki, teatrologów i folklorystów. Marzya mu si wrcz forma pracy zespoowej, której efektem byoby uchwycenie caego kolorytu tego kultu8. Przynaleno do Zgromadzenia Mki Jezusa Chrystusa, którego zadaniem jest krzewienie pasyjnego wymiaru religijno ci wspóczesnych chrze cijan, nakazywaa ks. Kopciowi przeoenie swojej wiedzy teoretycznej na paszczyzn praktyczn. Dlatego jego historyczne spojrzenie na rol naboestw pasyjnych w ksztatowaniu religijno ci uczniów Chrystusa skonio go do przygotowania antologii wspóczesnych Dróg Krzyowych. ywi bowiem nadziej, e zaproponowane przykady modlitewnej refleksji nad Mk Pana pomog ludziom w codziennym odnajdywaniu drogi do Chrystusa i braci9. Zebranie owych tekstów z zaoeniem, e dotr one do wielu odbiorców, byo doskona okazj, aby da im te odpowiedni wiedz o samym naboestwie, dlatego wybór tekstów zosta poprzedzony przez Autora syntetycznym opracowaniem o dziejach naboestwa Drogi Krzyowej. O tym, jak trafna bya decyzja przygotowania takiej pastoralnej pomocy, przydatnej nie tylko duszpasterzom, ale sucej take pomoc w osobistej refleksji religijnej wspóczesnego czowieka, wiadcz jej kolejne wznowienia. Pierwsze z nich drukowao Wydawnictwo w. Wojciecha z Poznania w latach 1975, 1985, 1987. Wysiku wydania czwartej edycji z nowym wstpem i wzbogaconym wyborem tekstów podjli si Ojcowie Franciszkanie z Niepokalanowa w 1994 r. Popularno tej ksiki pokazuje, e i w dobie cywilizacji technicznej ludzie szukaj sposobów ksztatowania wasnego modelu duchowo ci chrze8 9. Tame s. 408. K o p e . Przedmowa do wydania drugiego. W: Droga Krzy owa s. 2..
(13) 26. KS. ERWIN MATEJA. cijaskiej. Szukaj takich warto ci, które bd dla nich
(14) ródem duchowej energii. Mdre w tych wysikach jest siganie do warto ciowych praktyk sprawdzonych w przeszo ci przez cae pokolenia wiernych. Dlatego, aby ustrzec si przed zymi wyborami, potrzebne jest dobre orientowanie si w bogatym dziedzictwie tradycji narodowych. Trzeba wic w tym miejscu wysoko oceni wysiek Ksidza Profesora, któremu ten problem by znany, a swoimi publikacjami da czytelnikowi szans dotarcia do skarbca zawierajcego wzory mdrego ksztatowania nurtu pobono ci pasyjnej.. 2. MARYJA W RELIGIJNO CI WIERNYCH JAKO KIERUNEK NAUKOWYCH ZAINTERESOWA KS. PROF. KOPCIA. Nie jest niczym nowym mówienie, e Maryja zajmuje znaczce miejsce w religijnym dziedzictwie polskiego katolicyzmu. Nie ulega bowiem wtpliwo ci, e maryjny nurt religijno ci Polaków jest jednym z istotnych kryteriów naszego ycia duchowego. Wiedzia o tym doskonale ks. prof. Kope , dla którego jednak otwartym problemem byo powszechne przekonanie, e cze dla Naj witszej Maryi Panny naley zalicza do najstarszych autogennych przejawów wiary naszych przodków, a sam rozbudowany kult maryjny uzna trzeba za cech wyróniajc polski katolicyzm 10. Znany mu bowiem by fakt, e take inne narody katolickiej Europy, eby przywoa tu np. Bawarczyków czy Wgrów, wybieray Maryj na swoj Królow i oddaway jej szczególn cze . Dlatego Ksidz Profesor by przekonany co do potrzeby podjcia dogbnych bada tej problematyki celem sprawdzenia, na ile stereotypy funkcjonujce w mentalno ci Polaków znajduj potwierdzenie w historii. Ceni wic sobie bardzo podjte przez innych studia tego zagadnienia, które jednak byy dla tylko czstkowe i okoliczno ciowe 11. wiadomo braku penego obrazu kultu maryjnego w Polsce, jak równie potrzeba odej cia od publicystycznego podej cia do problemu nakazyway mu poszerzenie zakresu bada, które przy okazji wydobyway na wiato dzienne nieznane dotd
(15) róda12. Wiedzia o tym, e XVII i XVIII wiek by czasem powizania kultu maryjnego z rozwojem polskiej wiadomo ci katolickiej i narodowej, ale frapowao go pytanie: a jak byo wcze niej? Nie 10. T e n e. Bogarodzica w kulturze polskiej XVI wieku. Lublin 1997 s. 8. Tame s. 9. 12 Tame s. 11. 11.
(16) KRZY I MARYJA W BADANIACH JERZEGO JÓZEFA KOPCIA CP. 27. dawaa mu spokoju kwestia roli kultu maryjnego w Polsce w epoce tzw. stulecia reformacji. Zdawa sobie spraw, e istniej ogromne moliwo ci bada nad rozpoznaniem czci maryjnej w XVI wieku, które kryj w sobie ksigi liturgiczne, popularne modlitewniki i literatura budujco-ascetyczna, pie nabona i liczne dokumenty opisujce religijne praktyki wiernych manifestowane w zetkniciu si z obiektem czci Bogarodzicy13. Jako liturgista wiedzia jednak, e w badaniach dotyczcych dziejów kultu jakiego. witego, take Maryi, istotne znaczenie maj kwestie ci le liturgiczne, pokazujce bd
(17) to jego rozwój, bd
(18) zanikanie. Dlatego tak sobie ceni bogat podstaw
(19) ródow swoich bada, któr stanowiy przedtrydenckie ksigi liturgiczne diecezji polskich, do których wczy mszay, brewiarze, agendy i pontyfikay. W nich znale
(20) mona kalendarze liturgiczne zawierajce gówne obchody maryjne obecne w roku liturgicznym, ale te liczne formuy wotywne, przeznaczone do indywidualnego wykorzystania. Poniewa obraz uzyskany w wyniku badanych przez Ksidza Profesora
(21) róde nie zadawala go, dlatego – jak sam zaznacza – sign jeszcze do
(22) róde pozaliturgicznych, zawierajcych formuy ludowych dewocji maryjnych ludzi wieckich zrzeszonych w bractwach maryjnych bd
(23) te pozostajcych poza nimi 14. To wszystko umie ci na solidnym tle, jakim oczywi cie jest literatura teologiczna, a w niej zwaszcza bogata my l maryjna polskich autorów redniowiecznych, bdca w cz ci owocem polemiki katolików z pogldami protestantów na temat roli Maryi w religijno ci. Nie pomin równie w swoich badaniach bogatej literatury o charakterze homiletycznym, która bya form pomocy dla duchownych katolickich, majcych broni czci Bogarodzicy. Podobny cel stawiali sobie tzw. teologowie-polemi ci, którzy odpowiadali protestantom, krytykujcym katolickie formy kultu Maryi, uywajc take metody sarkastycznej. Równie ich dziea podda wnikliwej analizie. Podejmujc badania ewolucji kultu maryjnego w XVI wieku, ks. Kope wiedzia, e musi rozpozna jego uwarunkowania historyczno-spoeczne, modele duszpasterskie wtedy lansowane, mechanizmy przemian zachodzce w formach tego kultu, w tym take te, które byy raczej deformacj czci Bogarodzicy, wytykane tak mocno przez protestantów15. Okazao si, e to ambitne zadanie udao si Ksidzu Profesorowi zrealizowa w sposób wzorcowy, co zostao docenione przez nadanie mu w 1999 r. nagrody Ministra 13. Tame s. 15. Tame s. 18. 15 Tame s. 27. 14.
(24) 28. KS. ERWIN MATEJA. Edukacji Narodowej za publikacj ksikow Bogarodzica w kulturze polskiej XVI wieku16. Dziki jego badaniom wiemy dzisiaj, e XVI wiek by czasem przej cia od emocjonalno-wyobraeniowego stylu ludowego kultu Maryi do racjonalnego spojrzenia na formy czci Matki Boej, mocno osadzonego na fundamencie biblijnym. W rzeczywisto ci ówczesnej Polski proces ten nie by adnym zagroeniem dla kultu maryjnego, lecz raczej stworzy warunki do jego rozkwitu17. Swoisty rezultat tego procesu dostrzeg ks. Kope w ksztatowaniu si stereotypu: Polak – czciciel Maryi, który zosta rozbudowany w kolejnych wiekach, o ile bowiem opieka Maryi nad narodem bya w XVI wieku wyraana przez tytu Patronki Polski, o tyle pó
(25) niej staa si Ona dziedziczn Królow wielonarodowej Rzeczypospolitej. Tej problematyce po wici uwag nie tylko we wspomnianej ksice, ale te solidny artyku, opublikowany w „Rocznikach Humanistycznych”18. Badania Ksidza Profesora nad spoecznymi zachowaniami wiernych widocznymi przy witowaniu maryjnych uroczysto ci doprowadziy go do przekonania, e ta bogata i zrónicowana obyczajowo powizana zostaa take z kalendarzem agrarnym i doprowadzia do powstania wasnych nazw niektórych wit maryjnych: Oczyszczenia Maryi – Gromniczna, Nawiedzenie – Jagodna, Wniebowzicie – Zielna, Narodzenie – Siewna. Nadto do samego witowania tych obchodów doczono obrzd po wicania konkretnego przedmiotu wykorzystywanego nastpnie dla celów religijnych, rolniczych, a czasem nawet magicznych 19. Samo jednak oddawanie w sposób uroczysty czci Maryi kilka razy w roku jej czcicielom nie wystarczao, dlatego znalazo ono swoje dopenienie w osobistej relacji do Maryi, wyraanej w przywoywaniu jej ordownictwa w rónych sytuacjach yciowych, skadaniu jej okre lonych lubów, bdcych wyrazem wdziczno ci czy te formy bagania, a po stawianie sobie osoby Matki Boej, zwaszcza przez kobiety, za wzór godny na ladowania. W niektórych przypadkach oznaczao to wstpienie do bractwa maryjnego lub sodalicji, a w innych nawet po wicenie si na Jej sub przez wstpienie do zakonu. Badania zewntrznych form kultu maryjnego kazay te ks. Kopciowi pochyli si nad funkcj cudownych wizerunków maryjnych w religijno ci staropolskiej. Doszed on do wniosku, e miay one podobne znaczenie jak. 16. W i t. ycie i dziaalno s. 24. K o p e . Bogarodzica w kulturze polskiej s. 431. 18 T e n e. Geneza patronatu maryjnego nad narodem polskim. „Roczniki Humanistyczne” 34 : 1986 z. 2 s. 275-292. 19 T e n e. Bogarodzica w kulturze polskiej s. 433. 17.
(26) KRZY I MARYJA W BADANIACH JERZEGO JÓZEFA KOPCIA CP. 29. relikwie w religijno ci wiernych zachodniej Europy. W wypadku kultu maryjnego wypeniay wrcz luk wobec braku relikwii, a tym samym zaspakajay gboko odczuwaln potrzeb posiadania materialnego znaku czci, która wyraana bya przez ofiarowanie obrazu modej parze, wieszaniu go w gównym pomieszczeniu domu oraz przez palenie lamp lub wiec przed nim. W tych zachowaniach Ksidz Profesor widzia podobiestwo do bizantyjskiego kultu ikon maryjnych, któremu jednak nie towarzyszyo wschodnie rozumienie ikony. Kolejne podobiestwo widzia te w zwyczaju przyozdabiania koronami askami syncych obrazów, które od koca XVI wieku otrzymyway take srebrne okrycia (sukienki)20. Badanie maryjno ci staropolskiej pozwolio ks. Kopciowi nie tylko prze ledzi i opisa przemiany kultu Matki Boej, który z jednej strony wyraa si w mnoeniu nowych form maryjnej modlitwy ustnej czy we wprowadzaniu prywatnych naboestw, ale z drugiej strony zanika w twórczo ci wielu poetów religijnych. Udao mu si dodatkowo wyja ni genez i znaczenie niektórych form i praktyk maryjnych, nastpnie ukaza gówne trendy maryjnej refleksji teologicznej oraz relacji midzy oficjaln doktryn Ko cioa, tradycj lokaln i jej odbiorem w krgach elitarnych oraz ludowym21. Mimo tych niewtpliwych osigni , polegajcych na nowym,
(27) ródowym uchwyceniu kultu maryjnego w wieku reformacji, mia Ksiadz Profesor. wiadomo , e problematyki w peni nie wyczerpa. Dlatego w kocowych zdaniach swojej ksiki zakre li przed nowymi badaczami perspektywy podejmowania licznych tematów, dotyczcych cigle pobono ci maryjnej. Wida nawet pewne podobiestwo w postulatach odnoszcych si zarówno do bada nurtu pobono ci pasyjnej, jak i maryjnej, cechujcej polskich chrze cijan. W jednym i drugim przypadku wskaza na potrzeb ustalenia wpywów poszczególnych zakonów i prdów religijnych poszczególnych epok na rozwój obu nurtów religijnych. Marzyo mu si cigle podjcie pracy zespoowej, której efektem byoby uchwycenie caego kolorytu zarówno kultu pasyjnego, jak i maryjnego obecnych w religijno ci Polaków. * Czas, w którym ks. Kope prowadzi swoje badania nad obydwoma nurtami oficjalnej i ludowej pobono ci katolików oraz publikowa ich wyniki, mocno wyprzedza wydanie przez watykask Kongregacj ds. Kultu Boe-. 20 21. Tam e. s. 434. Tam e. s. 435..
(28) 30. KS. ERWIN MATEJA. go i Dyscypliny Sakramentów w 2002 r. Dyrektorium o pobo noci ludowej i liturgii. Zasady i wskazania22. Jak wiadomo, dokument ten zosta przygotowany z my l o biskupach, prezbiterach i diakonach, duszpasterzach i teologach, którym winno lee na sercu zarówno ycie liturgiczne wiernych, jak i troska o wa ciw pobono ludow23. Jako historyk liturgii ks. Kope wiedzia, e w przeszo ci relacja midzy liturgi i pobono ci ludow niejednokrotnie ulegaa zaburzeniu. Stara si wic uchwyci w swoich poszukiwaniach przyczyny takiego stanu rzeczy i jednocze nie w swych publikacjach da solidne fundamenty teologiczne, potrzebne do budowania wa ciwej równowagi we wzajemnych relacjach liturgii i pobono ci ludowej. Swoim bogatym dorobkiem pisarskim pokaza, jak bardzo ta problematyka potrzebuje pogbionej refleksji naukowej, która ma nastpnie przeoenie na codzienn, poprawn praktyk duszpastersk w parafiach. Tak wic nie tylko rodowisko naukowe liturgistów, ale te rzesze gorliwych duszpasterzy moe by wdziczne ks. prof. Jerzemu Józefowi Kopciowi za jego wkad w dobre ksztatowanie pasyjnego i maryjnego wymiaru religijno ci wspóczesnych chrze cijan.. BIBLIOGRAFIA K o p e J.J.: Bogarodzica w kulturze polskiej XVI wieku. Lublin 1997. K o p e J.J.: Droga Krzyowa. Dzieje naboestwa i antologia wspóczesnych tekstów. Pozna 1985. K o p e J.J.: Mka Paska w religijnej kulturze polskiego redniowiecza. Studium nad pasyjnymi motywami i tekstami liturgicznymi. Warszawa 1975. K o p e J.J.: Tre ci ideowe kultu witej wóczni w wietle redniowiecznych
(29) róde liturgii polskiej. „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 28 : 1971 z. 4 s. 5-25. W i t Z.: ycie i dziaalno dydaktyczno-naukowa prof. J.J. Kopcia CP. „Roczniki Teologiczne” 52 : 2005 z. 8 s. 13-25.. THE CROSS AND MOTHER MARY AS RESEARCHED BY JERZY JÓZEF KOPE CP Summary Rev. Prof. Jerzy Kope ’s extensive research legacy exhibits liturgy as a multidimensional and multifaceted reality. Among the variety of research issues undertaken by the famous liturgist there was the one concerning the Passion and the Marian cult as seen from the historical per-. 22 23. Direttorio su pietà popolare e liturgia. Principi e orientamenti. Città del Vaticano 2002. Tame nr 1..
(30) KRZY I MARYJA W BADANIACH JERZEGO JÓZEFA KOPCIA CP. 31. spective. Rev. Prof. Kope ’s research on Christ’s Passion reveals clearly how the cult developed from its earliest manifestations, first focusing primarily on Christ’s Cross and the salvific power of His death, then on the highlighting of the sinfulness of man, up to the moment where the historical marking of the soteriological role of Christ’s Cross and Passion as a way of redemption from sin became prominent. Rev. Prof. Kope made a link between theology and the particular forms of cult, which allowed a wider insight into the current manifestations of Passion devotion. A similar view can be held on his research of the Marian cult. Rev. Prof. Kope analysed the roots of the cult and their influence on its growth. He showed how this cult related to the doctrine of the Church and to the phenomenon of popular piety. Translated by Konrad Klimkowski. Sowa kluczowe: krzy, Maryja, pasja, droga krzyowa, naboestwa. Key words: Cross, Mary, Passion, Way of the Cross, worship..
(31)
Powiązane dokumenty
The visco-elastic coupled healing process can be de-composed into visco-elastic recovery and damage recovery including stiffness recovery in a short healing time and
Это еще раз подтверждает выводы, сделанные нами ранее: на изме- нение ассоциативных реакций влияет как возраст испытуемых, так и то время, та
Już na początku rekrutacji do pułków województwa podlaskiego po wstały trudności ze strony władz cywilnych i wojskowych. Stanisław Miciński, burmistrz Mokobod,
1DWXUDO JDV KDV EHHQ D PDMRU VRXUFH RI HQHUJ\ HVSHFLDOO\ LQ WKH 1HWKHUODQGV GXH WR WKH DYDLODELOLW\ RI ORFDO UHVRXUFHV LQ *URQLQJHQ 7KH GHSOHWLRQ RI
Leica Geosystems, a leader in geospatial data acquisition and mapping products, has selected Headwall’s hyperspectral imaging sensors to meet the growing demand for
Jego bogdanka — jak się dowiadujemy ze ską pych zeznań, które udało się zebrać narratorowi —. Miała salon, podobno bardzo wytworny: ośrodek towarzyski, w którym
ścielnego, Lublin-Sandomierz 2003, s. Tylko te małżeństwa są ważne, które zostają zawarte wobec asystującego miejscowego ordynariusza albo proboszcza, albo wobec kapłana lub
Fakt, że jest to problem ważki, potwierdza działanie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, który w artyku- le „Monitorowanie jakości obsługi klienta – Dobre praktyki”
