L. Press,J. Kolenda,P. Dyczek,K.
Lewartowski,T. Sarnowski,W.
Szubert,A. Ładomirski,K.
Bykowski,R. Massalski,W. Klinger
Novae. Sektor Zachodni
Informator Archeologiczny : badania 19, 206-207
* 206
-W śród ruchom ego m i t t u i t h arch eo lo g ie m eg o n e jh c m le j j e s t r e w w e t o w u i a c e ra m ik a b o ł g t n l i 1 M santyjeka > pewną pro * wagą tej o s ta tn ie j. Z Innych znale U -k na w yróżni ещ е z a l o g u j e bogato o rn a m e n to wane, gllnfr,** lam pka oliwna z «poła w c z e m b td za n ty jsk iej or» * żela z n e rad U sk o , datow ane na X w. Ponadto wydobyto n a c i n ą Ilo ść żelaznych gwoźdsi i fragm entów ««kUnytdt naczyń o ra z k o śc i zw ierzęcy ch .
P rz ep ro w a d zo n e badania pozw alają w idzieć h isto rię o sa ta lc rw a n a o b sz a rz e badanej tw ie rd z y w nieco innym św ietle m i sugerow ały to dotychczasow e u sta łe m * .
P ie rw s z a fa z a zasied len ia tw ie rd z y prz y p a d a n a o k r e s V-VI w ,, a w ięc o b e j m j e c z a s y w czeanobtzan- ty jsk ie , Idedy kwitło tu intensyw ne Zycie, postaw ione na w ysokim poziom ie cyw ilizacyjnym . P od koniec VI w. tw ierdza zo stała z tb b y ta 1 częściow o zn iszczo n a p rz e z plem iona s ta ro b u łg a rsk le I od tego c z a s u a± do około petow y IX w. b ra k je s t Śladów ,osadnictw a na p rzebadanym te re n ie .
Druga faza z a sie d le n ia trw a od połow y IX do potowy XI w. i zw iązana je s t z oaactolctwem ludności b u łg arsk iej, k tó ra jed n ak tylko w n iew ielkim stofzilu w ykorzystyw ała eto sw ego zn acz n ie b a rd z ie j p ry m ity w nego tnalownlctwa p o zo stało ści zab ad o w j b iz an ty jsk iej.
P o połowie XI w. ponownie b ra k je s t śladów osadnictw a. N a r a z i e p ra c o m e będą kontynuowane.
NOVAE tk d w e rsy te t W arsz aw sk i
S ektcr Zachoctol E k sp ed y cja A rch eo lo g iczn a
S a b n i a p ro w ad ziła prof, d r h&h, Ludw ika P r e s s p rz y wq>ół- u d z la le p roL d r. hak. J e rz e g o Kolendy, m g r. P io tr» D yczka, m g r. K a z im ie rz a LwwartowsklegD, d r. T ad eu sza S arnow skiego, d r . W ald em ara S z u b e rta - p raco w n icy UW o r a z d r . A n d rzeja L etto m lrsk leg o 1 m g r. K arola B y k o w s k ie j z U niw ersytetu W ro c ław skiego, A rch itek tem ekspedycji był doc. d r l o t . a r eh. R y s z a rd M a ssa lsk i /w sp ó łp raco w a ł m g r I n k .a rc h . W aldem ar K lin g e r/. D w u d a e e ty p ią ty sezon w ykopaliskow y. R z y m sk a tw ie rd z a /le g io nu 1 ita lsk ie g o / i m ia sto późnoantyczne - od I w. a . e . do o k re su późnor z ymwklego.
P r a c e arch eo lo g iczn e prow adzona w p d n o c n o - n d o d i l e j c z ę ś c i t w i w d r f /o d c in e k I V /, w c a itr n m / odcinek 3Q/ o ra z p rz y m i r z e zaebextolm /o d c in e k Д /,
Na odcinku IV kontynuowano ь»Hania s z p ita la w ojskow ego - v a letu d in ariu m . P r a c e skoacm trowaD O w trz e c h m ie jsc a c h : sk rz y d ło północne, sk rz y d ło w schodnie, d zied zin iec sz p ita la . U ściślono ro zplanow anie p o m ie sz c z e ń sz p ita ln y c h , uohcwyccno re g u la rn o ś ć w w ew nętrznym p lan ie v a letu d in ariu m . W ydaje s ię , t e w tr a k ta c h północnym , Ł a c h o ta m 1 południow ym p r z e s t r z e n n o z a s a d y , lś <k> Jetfcego w ąskiego p o m ie sz c z e n ia /o k o ło l , s z 5 ,3 ш / p rz y le g a ją » obu s tro n w ięk sze / 4 , 3 z 5 ,3 m / , z głównego k o ry ta rz a w chodziło s ię do W ąskiego p rz e d sio n k a , skąd p ro w ad ziły w ejścia do bocznych po rai » szesefi, Na zachow anych frag m e n ta c h m urów o dsłonięto zachow ane ln sttu fr& gm m ty tynków pokrytych czerw o n ą fa rb ą . N ie k tó re fra g m e n ty tynku, zag ię te pod k ątem są p raw dopodotnle elem en tam i wnęki o k la m e j.
Inny układ m ia ły p o m ie sz c z e n ia n a ro ż n e . T w o rzy ły k w ad rat o baku rów nym sz e ro k o ś c i trak tu - 5 ,3 щ; p ro w ad ziły do nieb w e jś c ia o s z e ro k o ś c i 3* 5 m.
W c z ę śc i p ó łn o c n o -z u c h o ta e j sz p ita l* o d sło n ięto p o z o s ta ło śc i po la tr y n ie t sy ste m e m kanałów o ta c z a
jących z c z te re c h s tr e n p la tfo rm ę o ro z m ia ra c h 5, 35 r 5 , 3 m. N a p la tfo rm ie w znosiły s ię najpraw dopodob· n ie j d rew niane k o n stru k c je . Dno kanałów były w yłożone dachówkami ze ste m p lem l e p o m I Ita lsk ie g o . P ły ty c e ra m ic z n e 1 dachówki o d sło n ięto rów nież n a g ó rn ej po w ierzch n i p la tfo rm y , jednak ja k w skazują o b se rw a c je
s tra ty g ra fic z n e n a le ż ą one do o k re su p ó źn iejszeg o . . **
W sk rz y d le w schodnim od s tro n y v ia p ra e to ria * n a o s i W -Z v a le tu d in a riu m , n a tra fio n o n a schody - p o zo stało ść po w ejściu do budowli. W yższe p o zio m y z o sta ły zn iszczo n e w tra k c ie budowy p e łn ie js z e j u licy W -Z, zw iązanej z ta w, budowlą z p o rty k am i.
Wykopy w c z ę ś c i ce n tra ln e j d zied ziń ca sz p ita ln e g o , w ydają s i ę w skazyw ać zarów no na L stn lm le w tym m ie jsc u budowli w sp ó łc z e sn e j vatatucL narlum , ja k ró w n ież p ó źn iejszej przebudow y,
W so ndażach północnych, w k tó ry ch Istn ia ła m ożliw ość prow adzenia p ra c wykopaliskow ych tto c a lc a , n atrafio n o pool l e j podłóg s z p ita la - tlo ż o e jc h z cienkich w arstw żćśtego p lask u - o a w c z e śn ie jsz ą budowlę. Z o s ta ła ona celow o r o z e tr a n a w tr a k c ie budowy v aletu d in ariu m , W c z ę ś c i północnej po w spom nianej budowli zachow ały a lę p o z o s ta ło śc i hypokanstum , m e zbadany do końca układ kanałów , z a ś w e w e e b o ta e j m tzry o g r u bości 0, 3 m o ra z po sad zk i. Były mie położone n a g ru b ej w a rstw ie zapraw y. Je d en typ p o sa d z e k był wykonany z d o b rze wypalonych p ły t c e ra m ic z n y c h o ro z m ia ra c h 0 ,3 5 z О, Э m /w tym n a c z te r e c h zachow ały s ię śla d y ste m p li leg io n u I ita lsk ie g o /. D rugi ro d z a j zrobiono z płyt o ro z m ia ra c h 0 , 4 z 0 ,4 m l m ałych ceg iełek 0 ,1 8 x 0 ,1 8 m .
Z n a le z isk a ; d e ta le a rd a te k ta D Ś c m e /k a p ite le , bazy, f r a g m s ity trz tn ó w ko lu m n / n u n e ty z t r ą z c i s r e b r n a I-FV w ., lam p y z g lin y 1 b rą z u , n ac z y n ia * b rą z u , c e ra m ik a naczyniow a: ku c h o in a i stotow a, f r a g m enty am fo r z A p tn tl, d u że ilo ś c i fragm entów n aczyń e ld a n y c h . F ra g m e n ty dachów ek ze ste m p le m legionu I ita lsk ie g o o ra * b ard so In te re s u ją c e fra g m e n ty ta c h ó w e k ze ste m p le m l a g t o n n a d re ń s kiego L £ G I M P F .
Я Н
-N a odcinka XI prow adzono p ra n a p rz e d fasadą i w zacbochlej c z ę ś c i kom endantury. Eksplorow ano p o m ie sz c z e n ia po w scho*uc0 1 zachodniej « г о ш в k aplicy sz tan d aró w . W p o m iesz czen iu zachodnim o d sło n ię to A lle bloki fundam entu n a le ż ą c e zapew ne do fa sa d y kapHcy sztandarów . P r i c d fasad ą zachowała się p la t fo rm a , n a k tó rą pro w ad ziły acbody z dwóch atron. W w yższych w arstw ac h , pochodzących z o k resu używania p rin c ip ia p rz e z leg io n , uchwycono «lady kolejnych etapów przebudowy. 2 zabytków ruchom ych szczególnie in te re s u ją c e aą fra g m e n ty posągów z brązu z e ś U da m l złoceń. N lek tö re w ydają się pochodzić z posągu d z ie cięcego, inne su g e ru ją is tn ie li« posągu konnego. Z naleziono rów nież m onety z b rązu , dożę ilo ści fragm entów c e ra m ik i naczyniow ej, fra g m e n ty stem plow anych ceg ieł i dachówek.
N a odcinku U eksplorow ano sen d a t w in te rv a llu m . Uchwycono p o d om ÿ uliczne via saga lw ie . N atrafio no ró w n ie ż .n a k an ał u liczny p r z y k ry ty w ielkim i płytam i.
С T F U NEA/KATO / PAFHOS
M alnutai* - pałac rz y m sk i
Ba<Mnia p ro w ad ziła ekipa pod kierow nictw em doc. A*,hab. W iktora A. D aszew skiego, z u d ziałem p ro f, (fr,b ab , ZofU Sztetyżło /a rc h e o lo g e p i g r a f i k / , d r Jo la n ty M łynarczyk /a r c h e o lo g /, d r, Stani sław a M edekazy /a r c h ite k t/ 1 Ja ck a Kncy /fo to g ra f/. Dwu d z ie sta Ь т р д М д w ykopalisko«« / 1 6 , 09. - 6 .1 1 .1985/.
P o d e tn ie ja k w u tśe g ły m se z o n ie , główny n a c is k położony z o sta ł ш o d sło n ięc ie dalszy ch p a r tii r z y m sk ie j budowli pałaco w e j, ( n r . W illi T e z e a s z a , co w iąże «lę t p ro g ra m e m tury sty czn eg o zagospodarow ania stan o w isk a zaplanow anym p rz e z C y p ry jsk i D epartam ent S taro ży tn o ści. P r a c e prow adzono tak że w o b ręb ie tzw. Domu A lena, gdzie w 1983 r , o d k ry ty zo etał zespół m ozaik fig u raln y ch o te m a ty c e m itologicznej. Wilio T e z e a sz a
P r a c e kencm trow m ły s i ę w re jo n ie sk rz y d ła zachotkilego o r a z w sk rz y d le północnym . W sk rz y d le z a chodnim o tw erzen o e s e re g wykopów na długości ponad 35 m l sz e ro k o śc i lQ m , gdzie o dałcnięto d a ls z e c z ę ś c i p ałacu 1 uchw yccno z a le g a ją c e pod nim i k o n stru k c je w c z e śn ie jsz e o ra z u lic ę . Zakończono odstani s a le w iel kiego podziem nego p o m ie sz c z e n ia /N r 16W, w y m iary ДО z 4 m / , p rzy k ry teg o sklepieniem kolebkowym 1 p e ł n iąceg o funkcję re z e rw u a ru wodnego lub m agazynu. O dsłonięto p rz y le g a ją c ą do tego p o m ieszczen ia sa lę n r 21, n a le ż ą c ą do nag)ófrilej azydi k o n stru k cji pow stałych w ra m a c h p a ła c u - znaleziono w n ie j m . la . zespół kilku p ó żao rzy m ak lch 1 w czeanobizsiatyjalclcb am fo r, Do n a jw c z e śn ie jsz e j fa z y w illi n ależy n a to m iast leżąca o s poiuA ile od sal! n r 21 s a la n r 23, k tó re j w n ę trz e o d słonięto w bieżącym sezonie. M iała ona praw dopodob n ie c h a ra k te r budowli b azy iik aln ej. Do odakm iętycb w tym s e k to rz e kon stru k cji w cze śn iejsz y ch n ależą f r a g m en ty h e lle n isty c z n e j uJlcy biegnącej t zachodu oa wschód, wzdłuż k tó re j biegł sz e ro k i kanał p rz y k ry ty blo k am i kam iennym i ст а в p o z o sta ło śc i leżący c h w zdłuż n ie j budowli 1 należłcycfa do nich posadzek.
t t a r t f i r H f w c z ę ś c i północnej pałacu w ykazały, że k o n stru k c je pom iędzy po m iesz czen iam i 1 4 1 1 5 a 1 1 4
1 11S n iem al d o sz c z ę tn ie z en tały zb u rzo n e, a m o ry ro z e b ra n e . N iew ielkie m ebow ane ic h frag m en ty su g e ru ją,
ża znajdow ały s ię tu p o m ie sz c z e n ia o c h a ra k te rz e gospodarczym .
D o m A lo n a
O dsło n ięto k olejne dwa pomA-eszczenla t e j bucbwll; a r 3 - z d o b rze zachow anym i m o ram i /n ie k ie d y do wya. 1 m / , na k tó ry ch n a tra fio n o n a śla d y d e k o ra c ji m a la rsk ie j / motywy r o ś lin n e / o ra z posadzką mozaikową o w z o ra c h geo m etry czn y ch ; n r 5 · z p o sa d zk ą m ozaikow ą z różnobarw nych (metek. P onadto na północny w schód od o dkrytych p o p n e A l o s a l n r 1 1 2 o d sło n ięto zesp ó ł fu sd am m tó w , stanow iących prawdopodobnie podbudowę d rew n ian ej podłogi. V z aleg ając y m m ięd zy olm l rum ow isku m a le z lo n o dużą Ilo ść fragm entów doekonałej Jakości tynków z d e k o ra c ją m a la rsk ą /m o ty w y го ё Ш и в 1 geo m etry czn e, fra g m m ty в cen fig u ra l n y ch / o r a z fra g m e n ty m alow anej in sk ry p c ji w języku g re c k im .
N a cały m te re n ie wykopalisk: m a le d o n o lic z n e fra g m e n ty c e ra m ik i, w tym lam pek oliwnych o ra z m o n e ty , pochodzące głównie z IV w. n. e. N a szczeg ó ln ą uwagę w śród z n a le z is k luźnych zasługują; dwa kam ienne o łta rz y k i do p a le n ia kad zid ła 1 s re b r n a m oneta W eapazjttna z p rz e d sta w im ie m św iątyni A frodyty w F a la e -Paphos /D om A lo ó a /, brązo w a Kolas zn alezio n a w g ru zach w cze ao o rzy m ak iej badowh pod sk rzy d łem zachod
nim pałacu , *
W ra m a c h p r a c rtiro n stra k c y y iy c h pracow ników D epartam entu S ta ro ż y m o id C ypru p rz e p ro w a
d ziła a n a s ty Lorę zach o d n iej ,éc1bd у p o m ie sz c z e n ia n r 1 w Domu A lcoa. Szczegółow e badania I p ro jek t re k o n
s tr u k c ji tej śc ia n y , w yposażonej w p ó ło łrą g łą n is z ę zdobną półkolum nam l 1 bogatym gzym sem , zoetał p rz y · gotowany p rz e z n a sz ą m is ję I wykonany pod n ad z o re m a rc h ite k t* m iejL
S tacja A rcheologii Śródziem nom orskiej w K airze
