___________________________________________________________________________
Wpływ sposobu umieszczenia sondy pomiarowej
względem ładunku materiału wybuchowego
na prędkość detonacji
Piotr MERTUSZKA1), Krzysztof FUŁAWKA1), Wojciech BARAN2), Jarosław WACZUR2)
1)
KGHM CUPRUM sp. z o.o. – Centrum Badawczo-Rozwojowe, Wrocław, e-mail: pmertuszka@cuprum.wroc.pl
2)
KGHM Polska Miedź S.A. Oddział Zakłady Górnicze „Lubin”, Lubin
Streszczenie
Jednym z podstawowych parametrów charakteryzujących materiał wybuchowy jest prędkość detonacji, która opisuje, z jaką prędkością wewnątrz ładunku materiału wybuchowego prze-mieszcza się fala detonacyjna. Parametr ten zależy od szeregu czynników, dlatego też jego wartość może się zmieniać, szczególnie w warunkach kopalń podziemnych. Dzięki nowocze-snym technikom pomiarowym, prędkość detonacji może być oznaczana w warunkach rucho-wych zakładu górniczego, tj. podczas detonacji ładunków w otworach strzałorucho-wych. W trakcie prowadzenia badań kontrolnych materiałów wybuchowych, z wykorzystaniem sond pomiaro-wych w postaci rurek koncentrycznych, pojawiło się wiele pytań, związanych z wpływem spo-sobu ich umieszczania względem ładunku MW na prędkość detonacji. Zgodnie z procedurą badawczą, opracowaną przez producenta aparatury pomiarowej, sondę umieszcza się wew-nątrz ładunku. Jednak po przeprowadzeniu szeregu badań pojawiły się wątpliwości, czy umieszczanie sond pomiarowych wewnątrz ładunków nie wpływa na obniżenie prędkości detonacji materiału wybuchowego, szczególnie przy badaniach MW nabojowanych o stosun-kowo niewielkich średnicach. W ramach niniejszego artykułu przedstawiono wyniki badań wpływu wybranych sposobów umieszczenia sondy pomiarowej względem badanego ładunku MW na prędkość detonacji, z wykorzystaniem ciągłego systemu rejestracji MicroTrapTM.
Słowa kluczowe: technika strzałowa, materiały wybuchowe, prędkość detonacji
The impact of proberod position along the explosive sample
on detonation velocity
Abstract
Velocity of detonation is one of the basic parameters characterizing the explosives and describes how fast the detonation wave travels along the charge. This parameter depends on a number of factors. Thus, detonation velocity varies significantly, especially in under-ground mining conditions. Thanks to modern measurement techniques, velocity of detona-tion can be determined in-situ, i.e. during firing of explosives in blastholes. During the con-trol tests of explosives with the use of proberods, questions related to impact of their posi-tion along the explosive sample on detonaposi-tion velocity arose. According to the testing procedure de-veloped by the manufacturer of applied measuring system, the probe is inserted axially in the sample of explosives. However, after conducting a number of tests, some doubts emerged, whether the inserting of the probes inside the samples does not contribute to reduction of detonation velocity, especially when testing of small-diameter packaged explos-ives. This paper presents the results of investigations on the impact of
selected proberod positions along the explosive sample on detonation velocity using the continuous MicroTrapTM recording system.
Key words: blasting technique, explosives, detonation velocity
Wstęp
Technika strzałowa jest obecnie jedną z podstawowych metod urabiania skał zwię-złych zarówno w polskim, jak i światowym górnictwie surowców skalnych. Stosun-kowo wysokie koszty wydobycia powiązane są z wysokim zużyciem materiałów wybuchowych (MW). Szacuje się, że w najbliższych latach zużycie materiałów wy-buchowych w górnictwie wzrośnie bądź utrzymywać się będzie na podobnym po-ziomie [4, 8, 10]. Oznacza to, że dalszym ciągu należy dążyć do poprawy efektyw-ności prowadzonych robót strzałowych. Na rysunku 1 przedstawiono całkowite rocz-ne zużycie materiałów wybuchowych w kopalniach KGHM w latach 2003-2014, któ-re wykazuje tendencję zwyżkową.
Rys. 1. Całkowite roczne zużycie materiałów wybuchowych w kopalniach KGHM Polska Miedź S.A. w latach 2003÷2014
Dostarczanie przez producentów materiałów wybuchowych i środków strzało-wych o odpowiednich parametrach termodynamicznych jest głównym czynnikiem, determinującym skuteczność procesu urabiania, gdyż zamierzony efekt robót strza-łowych można uzyskać wyłącznie poprzez właściwy dobór materiału wybuchowego do parametrów fizykomechanicznych urabianego ośrodka skalnego. Jednym z pa-rametrów charakteryzujących materiał wybuchowy jest prędkość detonacji (Vdet),
która opisana jest prędkością propagacji fali detonacyjnej wewnątrz ładunku mate-riału wybuchowego.
Na prędkość detonacji ma wpływ wiele czynników, w tym m.in.: średnica ładunku [1],
sposób pobudzenia [5] i inicjacji [6],
czas, który upłynął od załadowania do detonacji MW [7, 9], temperatura otoczenia i temperatura MW [2],
oraz wielu innych czynników występujących na etapie produkcji, transportu, prze-chowywania i załadunku MW do otworów strzałowych.
0 3 6 9 12 15 18 Zu ży ci e M W [ ty s. M g]
Spadek prędkości detonacji przekłada się bezpośrednio na zmniejszenie ciśnie-nia detonacji, stopień rozdrobnieciśnie-nia urobku i w rezultacie na spadek efektywności urabiania [11]. Wobec powyższego, w celu kontroli parametrów stosowanych MW i środków strzałowych, prowadzi się badania w warunkach in-situ. Nowoczesne techniki pomiarowe pozwalają na oznaczanie prędkości detonacji w warunkach ru-chowych zakładu górniczego, tj. w momencie odpalania ładunków w otworach strza-łowych. Wyniki pomiarów z zakresu poniżej wartości deklarowanej w certyfikacie badania typu WE/UE są sygnałem do wycofania danej partii MW, a w przypadku materiałów wybuchowych emulsyjnych luzem – konieczności kalibracji modułu mie-szalniczo-załadowczego lub zbadania jakości komponentów wykorzystanych do produkcji danego MW.
W trakcie prowadzenia badań kontrolnych materiałów wybuchowych, z wykorzy-staniem sond pomiarowych w postaci rurek koncentrycznych (rys. 2), pojawiło się wiele wątpliwości, czy umieszczanie sond pomiarowych wewnątrz ładunków nie wpływa na obniżenie prędkości detonacji MW, szczególnie przy badaniach materia-łów nabojowanych o mniejszych średnicach, gdyż zgodnie z procedurą badawczą, opracowaną przez producenta aparatury pomiarowej, sondę umieszcza się we-wnątrz ładunku materiału wybuchowego.
Rys. 2. Sonda pomiarowa do badań próbek MW poza otworem strzałowym
W ramach niniejszego opracowania przeanalizowany został wpływ sposobu umieszczenia sond pomiarowych w postaci rurek koncentrycznych na prędkość detonacji dynamitów oraz materiałów wybuchowych emulsyjnych nabojowanych.
1. Metody wyznaczania prędkości detonacji
Globalny wzrost zużycia materiałów wybuchowych przyczynił się również do rozwoju technologii w zakresie urządzeń do pomiarów prędkości detonacji. Obecnie na rynku dostępnych jest kilka systemów pomiarowych, różniących się między sobą dokład-nością i metodyką pomiaru.
Generalnie, ze względu na mierzony parametr oraz sposób konwersji, metody pomiaru prędkości detonacji można podzielić na:
metody optyczne – wykorzystujące wszelkiego rodzaju kamery o bardzo krótkim czasie migawki;
metody elektryczne – wykorzystujące zmiany wielkości elektrycznych, przy czym rejestratorem jest oscyloskop bądź licznik elektryczny;
metody elektrooptyczne – wykorzystujące pomiary światłowodowe, które re-jestrowane są przez liczniki elektroniczne.
Z kolei ze względu na rozdzielczość rejestrowanych danych, urządzenia do po-miaru prędkości detonacji można podzielić na dwie grupy:
odcinkowe – obecnie najczęściej stosowane, obejmujące urządzenia, umoż-liwiające określenie prędkości detonacji w oparciu o dane z co najmniej dwóch punktów pomiarowych;
ciągłe – najczęściej bazujące na pomiarze spadku rezystancji sondy, umieszczonej w detonującym ładunku MW; metody tego typu charaktery-zują się kilkusetkrotnie wyższą rozdzielczością pomiaru, jednak ich
prawi-dłowa implementacja i interpretacja wymagają szczegółowej wiedzy nt. pro-cesów związanych z detonacją ładunku MW, a także z dokładną znajomo-ścią zasady działania danej metody [11].
Podział metod oznaczania prędkości detonacji przedstawiono na rys. 3.
Rys. 3. Podział metod pomiaru prędkości detonacji ze względu na mierzony parametr i sposób rejestracji
Zgodnie z normą PN-EN 13631-14:2005 – Materiały wybuchowe do użytku cy-wilnego – Materiały wybuchowe kruszące – Część 14: Oznaczanie prędkości deto-nacji, podstawową metodą stosowaną do badań i certyfikacji MW jest metoda odcin-kowa. Może one jednak być stosowana wyłącznie do badania ładunków poza otwo-rami strzałowymi lub w warunkach laboratoryjnych. Wymaga ona wysokiej precyzji na etapie przygotowania prób do badań, szczególnie umieszczania czujników w ładunku MW.
Z kolei do badań w warunkach ruchowych kopalń, tj. bezpośrednio w otworach strzałowych, zastosować można metodę ciągłą, która umożliwia określenie nie tylko wartości prędkości detonacji na danym odcinku ładunku, ale również pozwala na prześledzenie jej zmian na całej długości badanego ładunku. Istotną zaletą tej me-tody jest także możliwość określenia wpływu różnych czynników technologicznych na proces rozwoju detonacji wzdłuż kolumny MW. W ten sposób można określić wpływ m.in. temperatury, ciśnienia czy zastosowanej otoczki na prędkość detonacji.
2. Metodyka i przedmiot badań
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Energii z dnia 9 listopada 2016 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących przechowywania i używania środków strza-łowych i sprzętu strzałowego w ruchu zakładu górniczego [3], (…) Odpalanie środ-ków strzałowych poza otworami strzałowymi jest dozwolone w przypadku (…) bada-nia środków strzałowych – tylko za zgodą kierownika ruchu. W związku z powyż-szym, podjęto próbę przeprowadzenia badań weryfikacyjnych w warunkach doło-wych.
W ramach badań wstępnych, w celu porównania wyników pomiarów prędkości detonacji materiałów wybuchowych metodą odcinkową i metodą ciągłą, przeprowa-dzono serię badań porównawczych, w których te same ładunki MW i w tych samych warunkach zostały uzbrojone sondami do pomiaru ciągłego i odcinkowego. Badania odcinkowe przeprowadzono systemem Explomet, opartym na dwóch czujnikach rozwarciowych (pomiar czasu pomiędzy punktami start i stop). Sondę pomiarową
METODY POMIARU PRĘDKOŚCI DETONACJI
ze względu na mierzony parametr
optyczne elektryczne elektrooptyczne
ze względu na rozdzielczość
umieszczano 7 cm od końca próbki badawczej, a kolejną – 30 cm dalej. Odległość odcinka rozbiegowego była inna dla każdego materiału wybuchowego z uwagi na różny kształt ładunków, lecz spełniała zapis normy określający tę odległość na mi-nimum pięć średnic ładunku. Do badań ciągłych zastosowano system MicroTrap przy użyciu sond typu ProbeRod o nominalnej rezystancji 331,7 Ω/m i długości 100 cm. Procedurę prowadzenia badań porównawczych oraz sposób umieszczania sond pomiarowych w ładunku MW przedstawiono na rys. 4.
1 – zapalnik, 2 – sonda pomiarowa (MicroTrap), 3 – ładunek MW, 4 i 5 – punkty pomiarowe (Explomet) Rys. 4. Procedura prowadzenia badań porównawczych MW poza otworem strzałowym Badania przeprowadzono w wybranych wyrobiskach podziemnych kopalni Lubin. Łącznie przebadano 6 próbek MW. Korelacja wyników otrzymanych obiema meto-dami na odcinku pomiędzy punktami pomiarowymi (nr 4 i 5 na rys. 4) wyniosła rxy=0,9981. Stwierdzono zatem zbieżność wyników otrzymanych obiema metodami
pomiarowymi.
W trakcie prowadzenia badań pojawiły się jednak wątpliwości, związane z wpły-wem umieszczania sond do pomiarów ciągłych wewnątrz ładunków MW na reje-strowaną wartość prędkości detonacji. Problem ten dotyczył w szczególności ładun-ków MW nabojowanych o mniejszych średnicach. Mimo że wyniki pomiarów prowa-dzonych obiema metodami pokrywały się, zachodziło podejrzenie, że umieszczanie sondy wewnątrz ładunków obniża parametry detonacyjne MW. W związku z tym przeprowadzono trzy serie badań weryfikacyjnych, aby określić wpływ wybranych sposobów umieszczenia sondy pomiarowej względem badanego ładunku MW na prędkość detonacji. Analizie poddano trzy rodzaje MW stosowanych obecnie w ko-palni Lubin, tj. dynamity o średnicy 32 mm i 36 mm oraz materiału wybuchowego emulsyjnego nabojowanego o średnicy 40 mm. Badania przeprowadzono w wybra-nych wyrobiskach oddziału szkoleniowego kopalni Lubin. Schemat wyrobisk górni-czych, w obrębie których były prowadzone badania, przedstawiono na rys. 5.
Ładunki MW umieszczane były na spągu wyrobisk i ulokowane w taki sposób, aby uniemożliwić uszkodzenie mediów (rurociągi, przewody elektryczne, urządzenia wentylacyjne). Kolejność odpalania ładunków MW była ustalona przeciwnie do kie-runku przepływu powietrza, dzięki czemu zminimalizowane zostało zagrożenie
ga-zami postrzałowymi. Detonację ładunków MW przeprowadzono w godzinach odpa-lania określonych dla danego rejonu kopalni.
Rys. 5. Schemat wyrobisk górniczych w rejonie prowadzenia badań
Dla każdego rodzaju MW przeprowadzono trzy serie pomiarowe. W każdej serii wykonano pomiar z sondą umieszczoną wewnątrz ładunku MW oraz pomiar z sondą przymocowaną na zewnątrz próby. Łącznie wykonano 18 pomiarów. Do badań wy-korzystano system do pomiaru ciągłego prędkości detonacji – MicroTrapTM. Często-tliwość próbkowania ustawiono na 2 MHz, dzięki czemu rozdzielczość czasowa rejestracji wynosiła 0,5 µs. Niepewność pomiaru związana jest ze zmiennością oporności jednostkowej stosowanych sond i zgodnie z deklaracją producenta może sięgać maksymalnie ±2%. Poszczególne ładunki MW połączono ze sobą i przymo-cowano do drewnianej listewki przy pomocy taśmy pakowej. Następnie próby uzbra-jano w sondy pomiarowe, co przedstawiono na rys. 6 i schematycznie na rys. 7.
Rys. 6. Sposób umieszczania sond pomiarowych w ładunkach MW (po lewej) oraz widok uzbrojonych prób (po prawej)
Rys. 7. Sposób przygotowania ładunków MW nabojowanego do pomiaru prędkości detonacji z sondą zlokalizowaną wewnątrz i na zewnątrz ładunków
Wpływ sposobu umieszczenia sondy pomiarowej względem ładunku MW na war-tość prędkości detonacji oceniono poprzez porównanie zmierzonych wartości dla prób z sondą pomiarową umieszczoną wewnątrz ładunku MW i przymocowaną do jego zewnętrznej części.
3. Analiza wyników badań
Do badania dynamitu o średnicy 32 mm wykorzystano trzy ładunki o masie 300 g każdy. Ładunki, zgodnie z przyjętą procedurą, były przymocowane do drewnianej listewki, tworząc jedną kolumnę MW o długości ok. 75 cm. Wyniki przedstawiono w tabeli 1. Jak wynika z przeprowadzonej analizy, wartości prędkości detonacji są do siebie bardzo zbliżone i mimo stosunkowo małej średnicy ładunku, nie zaobser-wowano negatywnego wpływu umieszczenia sondy pomiarowej wewnątrz ładunku MW na proces detonacji. Jedyną istotną różnicę zaobserwowano w II serii pomiaro-wej, kiedy to w ładunku z sondą wewnątrz kolumny MW zarejestrowana prędkość detonacji była o 190 m/s wyższa niż w próbie z sondą przymocowaną do zewnętrz-nej części ładunku.
Tabela 1. Wyniki pomiarów prędkości detonacji dynamitu o średnicy 32 mm dla wybranych sposobów umieszczenia sondy pomiarowej względem ładunku
Położenie sondy Prędkość detonacji [m/s]
seria I seria II seria III
wewnątrz ładunku 3015 5665 2910
na zewnątrz ładunku 3025 5475 2905
Przykładowe zapisy prędkości detonacji dla I serii pomiarowej dla badanych po-łożeń sondy przedstawiono na rys. 8.
Rys. 8. Wyniki pomiarów prędkości detonacji w I serii pomiarowej dla dynamitu o średnicy 32 mm
Następnie przebadano sześć prób dynamitu o średnicy 36 mm. Każda z prób składała się z trzech ładunków o masie 450 g każdy. Podobnie jak w poprzednim przypadku, ładunki były przymocowane do drewnianej listewki, tworząc jedną ko-lumnę MW o długości ok. 90 cm. Wyniki przedstawiono w tabeli 2. Zmierzone pręd-kości detonacji dla tego materiału wybuchowego charakteryzowały się największą rozbieżnością wyników. W dwóch z trzech serii pomiarowych zaobserwowano dużą zmianę prędkości detonacji wzdłuż kolumny MW (rys. 9), pomimo tego, że badane ładunki pochodziły z tych samych dostaw. Największa rozbieżność wyników została zaobserwowana w trzeciej serii pomiarowej, w której prędkość detonacji zmierzona dla ładunku z sondą pomiarową wewnątrz ładunków była o 2 215 m/s większa niż w wariancie z sondą na zewnątrz ładunku. Tak duża różnica związana jest najpraw-dopodobniej ze zbyt małym początkowym impulsem energetycznym (inicjacja ZE o masie ładunku wtórnego równej 0,65 g pentrytu), przez co MW dłużej rozpędzał się do prędkości detonacji stabilnej. Mimo dużej różnicy w zarejestrowanych warto-ściach, nie zaobserwowano wpływu sposobu umieszczenia sondy pomiarowej we-wnątrz ładunku MW na zarejestrowaną prędkość detonacji.
Tabela 2. Wyniki pomiarów prędkości detonacji dynamitu o średnicy 36 mm dla wybranych sposobów umieszczenia sondy pomiarowej względem ładunku
Położenie sondy Prędkość detonacji [m/s]
seria I seria II seria III
wewnątrz ładunku 3225 / 5610 4750 3345 / 5605 na zewnątrz ładunku 3225 / 5630 4850 3585 / 3390 różnica 0 / 20 100 240 / 2215 O d le g ło ś ć [ m ] 3015 m/s 3025 m/s
Dla serii I i III w tabeli zamieszczono podwójne wartości prędkości detonacji, które oznaczają średnią prędkość na odcinku pierwszego ładunku oraz średnią prędkość na odcinku ładunku drugiego i trzeciego, jak na rys. 9. Jak wspomniano powyżej, takie zachowanie może świadczyć o zbyt małej energii początkowej wybuchu, dlate-go też przebadane ładunki MW osiągają stabilną/ustaloną prędkość detonacji dopie-ro po pewnym czasie.
Rys. 9. Wyniki pomiarów prędkości detonacji w I serii pomiarowej dla dynamitu o średnicy 36 mm
Ostatnim przebadanym materiałem wybuchowym był materiał wybuchowy emul-syjny nabojowany o średnicy 40 mm. Kolumna MW o długości ok. 110 cm składała się z dwóch ładunków o masie 750 g każdy. Wyniki zamieszczono w tabeli 3. Wyniki pomiarów dla tego rodzaju materiału wybuchowego były do siebie najbardziej zbli-żone. Największą różnicę w zarejestrowanych prędkościach detonacji zaobserwo-wano w drugiej serii pomiarowej, gdy ładunki MW z sondą przymocowaną do zew-nętrznej części próby detonowały z prędkością o 50 m/s wyższą niż w wariancie z sondą umieszczoną wewnątrz kolumny MW. W drugiej serii pomiarowej różnica w zarejestrowanej prędkości detonacji wynosiła odpowiednio 25 m/s. Pomiary wy-konane w trzeciej serii były ze sobą zbieżne. Przykładowe zapisy prędkości detona-cji dla I serii pomiarowej dla badanych położeń sondy przedstawiono na rys. 10.
O d le g ło ś ć [ m ] 5610 m/s 3225 m/s 5630 m/s 3225 m/s
Rys. 10. Wyniki pomiarów prędkości detonacji w I serii pomiarowej dla MWE nabojowanego o średnicy 36 mm
Tabela 3. Wyniki pomiarów prędkości detonacji MWE nabojowanego o średnicy 40 mm dla wybranych sposobów umieszczenia sondy pomiarowej względem ładunku
Położenie sondy Prędkość detonacji [m/s]
seria I seria II seria III
wewnątrz ładunku 4575 4125 4465
na zewnątrz ładunku 4550 4175 4465
różnica 25 50 0
W ramach badań uzupełniających autorzy przeprowadzili równoległe pomiary prędkości detonacji tych samych materiałów wybuchowych w otworze strzałowym oraz poza nim. Celem badania był określenie wpływu otoczki na prędkość detonacji MW. Do badań wykorzystano dynamity o średnicy 36 mm, lecz różniące się składem mieszanki wybuchowej. Każda z prób, zarówno w otworze strzałowym, jak i poza nim, składała się z czterech ładunków o masie 450 g każdy. Średnica otworu strza-łowego wynosiła 45 mm. Pomiar w otworze strzałowym przeprowadzono z użyciem elastycznej sondy pomiarowej o nominalnej rezystancji, wynoszącej 10,80 Ω/m, oraz równolegle pomiar poza otworem z sondą sztywną o nominalnej rezystancji, wyno-szącej 331,7 Ω/m, przymocowaną do zewnętrznej części ładunku. Wyniki pomiarów przedstawiono w tabeli 4.
Tabela 4. Wyniki pomiarów prędkości detonacji MWE nabojowanego o średnicy 40 mm dla wybranych sposobów umieszczenia sondy pomiarowej względem ładunku
Rodzaj pomiaru Prędkość detonacji [m/s]
MW 1 MW 2 MW 3
w otworze strzałowym 5225 5385 5400
poza otworem strzałowym 5430 5640 5715
różnica 205 255 315 O d le g ło ś ć [ m ] 4575 m/s 4550 m/s
Z przeprowadzonych badań wynika, że prędkości detonacji przebadanych ładun-ków MW są nieznacznie wyższe dla prób przeprowadzonych poza otworem strzało-wym. Może to być wynik efektu kanałowego, związanego np. z niewłaściwym dobi-ciem ładunków, a co za tym idzie – pozostawianiem pustek pomiędzy ładunkami i ścianą otworu strzałowego. Niemniej w warunkach prowadzenia badań i dla rodza-jów przebadanych materiałów wybuchowych otoczka ładunków w postaci masywu skalnego nie przekładała się na wzrost prędkości detonacji. W celu potwierdzenia tej zależności, należałoby przeprowadzić dodatkowe badania na większej liczbie prób, aby oszacować statystycznie wpływ otoczki na prędkość detonacji MW.
Wnioski
Wyniki pomiarów jednoznacznie wskazują na brak wpływu sposobu umieszczenia sondy pomiarowej w ładunku MW na prędkość detonacji. W siedmiu z dziewięciu serii pomiarowych różnica w rejestrowanych prędkościach detonacji nie przekracza-ła 2,1%, co jest wartością oscylującą w granicach błędu pomiarowego. Istotne różni-ce zaobserwowano jedynie w przypadku dynamitu o średnicy 36 mm. Niemniej i wówczas wyższą prędkość detonacji zarejestrowano dla wariantu, w którym sonda pomiarowa umieszczona była wewnątrz kolumny MW. Taka sytuacja wskazuje na brak negatywnego wpływu osiowo umieszczonej sondy pomiarowej na wartość prędkości detonacji.
Wyniki analizy pozwoliły wyciągnąć jeszcze jeden, istotny z punktu widzenia do-kładności pomiaru wniosek. Mianowicie, w przypadku zmian prędkości detonacji wzdłuż kolumny MW, jak doszło do tego w dwóch z trzech serii pomiarowych dyna-mitu o średnicy 36 mm, metoda odcinkowa, której czujniki umieszcza się w określo-nej odległości od miejsca pobudzenia, może wskazywać błędne wyniki prędkości detonacji, gdyż nie daje pełnego obrazu o przebiegu detonacji na całej długości kolumny materiału wybuchowego.
Podsumowując, sposób umieszczania sond pomiarowych względem badanego ładunku MW stosowanych w ciągłym systemie rejestracji MicroTrapTM nie wpływa na obniżenie prędkości detonacji badanego materiału wybuchowego.
Bibliografia
[1] Arvanitidis I., Nyberg U., Ouchterlony F., 2004, The diameter effect on detonation prop-erties of cylinder test experiments with emulsion E682. Swedish Rock Engineering Re-search, SveBeFo Report 66, Stockholm.
[2] Dobrilović M., Bohanek V., Žganec S., 2014, Influence of Explosive Charge Tempera-ture on the Velocity of Detonation of ANFO Explosives. Central European Journal of En-ergetic Materials, T. 11, nr 2, s. 191-197.
[3] Dziennik Ustaw, 2017, poz. 321, Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 9 listopada 2016 roku w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących przechowywania i używania środków strzałowych i sprzętu strzałowego w ruchu zakładu górniczego.
[4] Informacje Wyższy Urząd Górniczy, Katowice, luty 2014.
[5] Mertuszka P., Fuławka K., Cenian B., Kramarczyk B., 2017, Wpływ sposobu pobudzenia materiału wybuchowego emulsyjnego luzem na prędkość detonacji na przykładzie Emu-linitu 8L. Przegląd Górniczy, T. 73, nr 5, s. 8-16.
[6] Mertuszka P., Fuławka K., Szumny M., Zdrojewski A., 2018, Wpływ przestrzennego położenia zapalnika w ładunku materiału wybuchowego emulsyjnego luzem na skutecz-ność detonacji. Przegląd Górniczy, T. 74, nr 4, s. 17-24.
[7] Mertuszka P., Kramarczyk B., Cenian B., 2017, Zmiany prędkości detonacji MW emul-syjnego luzem w funkcji czasu na przykładzie Emulinitu 8L. Przegląd Górniczy, T. 73, nr 3, s. 10-14.
[8] Morawa R., Barański K., 2013, Analiza kosztów środków strzałowych przy różnym spo-sobie inicjowania w metodzie strzelania długimi otworami. Wyd. Instytut Przemysłu Or-ganicznego, T. 5, s. 45-58.
[9] Pradhan M., 2010, Sleep time: Its consequences on performance of bulk emulsion ex-plosive, Journal of Scientific and Industrial Research, T. 69, s. 125-128.
[10] Sitkiewicz-Wołodko R., Maranda A., 2016, Analiza wybranych parametrów saletroli i emulsyjnych materiałów wybuchowych. Chemik, T. 70, nr 1, s. 3-18.
[11] Tete A.D., Deshmukh A.Y., Yerpude R.R., 2013, Velocity of detonation (VOD) meas-urement techniques practical approach. International Journal of Engineering and Tech-nology, T. 2, nr 3, s. 259-265.
