Antoni Kantecki
Witold Karpyza – kronikarz ziemi
wołkowyskiej
Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny nr 2, 264-267
1995
W ITOLD K ARPYZA - KRONIKARZ ZIEMI
WOŁKOWYSKIEJ
D
o G orzowa przyjechał w roku 1945 w grupie rep a trian tó w z ziemi w ołkowyskiej. P racę zawodową p o d ją ł w M iejskim G im nazuim w G orzowie, gdzie uczył ry su n k u . W krótce, nie przeryw ając pracy zawo dowej, rozpoczął stu d ia m atem aty c zn e w W yższej Szkole Pedagogicznej w G dańsku, gdzie uzyskał dyplom nauczyciela m a tem aty k i. W latach 1947-48 p ełn ił funkcję k o m en d an ta hufca ZHP. Zorganizow ał też w Go rzowie o ddział P T T K i był jego pierw szym prezesem . Za dyrekcji Alek sa n d ra Gąsowskiego p isał recenzje te a tra ln e .
O d roku 1950 pracuje w Liceum Pedagogicznym ja k o nauczyciel. G dy harcerstw o u traciło sw ą sam odzielność o rg anizacyjną i zo stało oderw ane od w ieloletniej trad y cji, odchodzi z tego ruchu, pow racając w roku 1956, gdy ponow nie pow stał Związek H arcerstw a Polskiego. Z ałożył w tedy drużynę, z k tó rą przem ierzył Polskę w zdłuż i wszerz. O sta tn ie trzy la ta swej zawodowej pracy, gdy w roku 1970 zlikwidowano Liceum Pedago giczne, spędził w Zespole Szkół G astronom icznych, skąd po 37 latach pracy zawodowej przeszedł n a em ery tu rę. P otem przez pew ien czas p ra cował w niepełnym w ym iarze godzin w W ojewódzkiej B ibliotece Peda gogicznej. W roku 1993 ukończył 80 la t, ale n ad al p racu je n ad dzie łem swego życia: w ielotom ow ym opracow aniem dziejów m ia s ta i pow iatu wołkowyskiego, w spółpracując jednocześnie z kilkom a red ak cjam i pism podejm ujących tem aty k ę kresową. Prace te są bog ato ilustrow ane foto grafiam i i rysunkam i przez niego w ykonanym i.
Zdolności plastyczne odziedziczył po ojcu. Ukończył trzy letn ie stu d iu m rysunku w Liceum K rzem ienieckim . C ykl około 100 rysunków przedstaw iających zabytki a rc h ite k tu ry p o w iatu wołkowyskiego, po
wy-W itold K arpyza
-kronikarz ziem i w ołkow yskiej
265korzystaniu ich kopii w historycznych opracow aniach, przekazał M uzeum N arodow em u w W arszawie.
Z ainteresow ania h isto rią pojaw iły się dość przypadkow o. W m ia steczku Rosi w ziemi wołkowyskiej, gdzie był nauczycielem , znalazł n a stercie śmieci książkę o b d a rtą z okładek, w której zn ajd o w ała się h isto ria okolicy. P orw ała go b o g a ta przeszłość tej ziemi. Pierw szy tom swej wiel kiej m onografii m iasta i pow iatu wołkowyskiego n ap isał w latach wojny. N astępne tom y pow stały w Gorzowie.
N a w łasny koszt, podczas w akacji i ferii w yjeżdżał do W arszawy, K ra kowa, W rocław ia, P o zn an ia i innych m iast, gdzie w bibliotekach i archi wach grom adził m a te ria ły do swych opracow ań. N aw iązał koresponden cje z dziesiątkam i daw nych i obecnych m ieszkańców tego obszaru. K ilka razy wakacje spędzał za Bugiem w ędrując ze szkicownikiem , w ertując księgi parafialne, przeprow adzając wywiady. O prócz tom ów m onografii n ap isa ł cztery tom y w spom nień, k tó re złożył w O ssolineum . Od la t po wojennych prow adzi dziennik.
Związek N auczycielstw a Polskiego w Gorzowie opublikow ał w tech nice kserograficznej pięknie opraw iony album : Z abytki Pow iatu W ołko wyskiego w bibliofilskim nakładzie 14 egzem plarzy. O becnie trw a ją prace przy w ydaniu tego zbioru przez ziom kostw o wołkowysczan d ziałające w G dańsku. R ysunki K arpyzy z n a jd u ją się tak że w renom ow anych wy daw nictw ach i wielu czasopism ach i gazetach.
O grom historycznych dokonań W ito ld a K arpyzy czeka n a swego wy dawcę.
Spis opracowań Witolda Karpyzy (w maszynopisie) znaj
dujących się w domu Autora
1. Dzieje m iasteczka Roś, - stro n 188.
2. Dzieje sąsiadujących z R osią 16 m iasteczek i osad handlow ych, - stron 205.
3. Dzieje pozostałych 23 osad handlow ych i m iasteczek pow. wołkow- skiego, - stro n 226.
4. Dzieje m ia sta Swisłoczy, - stro n 201.
6. Dzieje W ołkowyska i jeg o p o w iatu - w y znania i la ta II w ojny świa towej, - stro n 187.
7. Dzieje W ołkowyska i jeg o p ow iatu - dw ory (dotyczy 83 dworów), z uzupełniam i, - około 230 stro n .
8. Dzieje W ołkowyska i jeg o pow iatu - kościoły (dotyczy 26 kościo łów), - około 230 stro n .
9. Dzieje W ołkowyska - cm entarze, k u ltu ra duchow a i m ateria ln a, b ajk i i legendy, anegdoty, - około 200 stro n .
10. Dzieje 8 m iasteczek sąsiadujących z p o w iatem wołkowyskim, - około 150 stron.
11. Dzieje dalszych 3 m iasteczek sąsiadujących z pow. wołkowyskim, - około 90 stro n .
M ateriały do słownika historyczno-geograficznego m iejscow ości po wiatu wołkowyskiego.
12. O d A bram ow szczyna do Czyżewicze - około 100 stro n . 13. O d D ąbrow a do Izabelin - około 100 stron.
14. O d Jackow szczyzna do Kuziewicze - około 100 stron. 15. O d Lachowa do Łyskowa - około 100 stro n .
16. Od Maciejowej G óry do M yśluki - około 100 stro n . 17. Od Nam ejki do O źyhary - około 100 stron.
18. O d Pacewicze do Puszcza N arew ska - około 100 stron. 19. O d R abinów ka do Roś - około 100 stron.
20. O d Roś do Sokolniki - około 100 stron. 21. O d Św niniarki do Świsłocz - około 100 stro n . 22. O d Tadzin do W y g o d a - około 100 stron. 23. O d Z abaw a do Z ytorodź - około 100 stron. 24. W spom nienia. Dzieje rodziny, - 285 stron.
25. W spom nienia. L a ta szkolne i k onspiracja akowska, - 292 strony. 26. W spom nienia. W Gorzowie, - 275 stron.
W itold K arpyza
-kronikarz ziem i w ołkow yskiej
26727. W spom nienia. W G orzowie, - 227 stro n .
28. W spom nienia. W wersji rękopisu i w wersji popraw ionej, m aszy nopisie od lat 1955 do 1992 - łącznie 7 tom ów .
29. O praw iony zbiór arty k u łó w drukow anych w 1947 roku w „Słowie Polskim ” . Były to korespondencje z Gorzowa.
30. W ykaz publikacji zaw ierający 66 pozycji.
W zbiorach W . K arpyzy zn ajd u je się także 12 teczek listów z osobam i w spółpracującym i przy opracow yw aniu tem ató w Wymienionych wyżej, które nie znalazły się ja k o załączniki przy poszczególnych zagadnieniach. Są tu m iędzy innym i listy żony Ksawerego Pruszyńskiego pan i M arii Pruszyńskiej z USA.
