Widok Promocja i popularyzacja kultury jako jeden z głównych celów działalności RTVE

(1)

jako jeden z g

ïównych celów

dzia

ïalnoĂci RTVE

Katarzyna Czajkowska

N

adawcy publiczni, zgodnie z przypisaną im misją, powinni dbaü o dziedzictwo na-rodowe i toĪsamoĞü kulturową spoáeczeĔstwa oraz umoĪliwiaü odbiorcom kontakt z dobrami kultury, podnosząc jednoczeĞnie ich kompe-tencje w zakresie rozumienia kultury oraz to-warzyszących jej procesów i zjawisk1_{. Jednym} z gáównych celów realizacji tej misji przez hisz-paĔskiego ogólnokrajowego nadawcĊ publicz-nego – Corporación Radio Televisión Española (RTVE) – jest popularyzacja szeroko pojĊtych wytworów kultury narodowej i europejskiej. Corporación Radio Televisión Española two-rzą: Radio Nacional de España (RNE), Televi-sión Española (TVE), orkiestra symfoniczna – Orquesta Sinfónica de RTVE, chór – El Coro de RTVE oraz Instituto Radio Televisión Española, odpowiedzialny za edukacjĊ w dziedzinie na-uki o komunikowaniu i mediach. Przedstawia-ne poniĪej argumenty dowodzą, Īe promocja kultury naleĪy do waĪnych aspektów dziaáal-noĞci RTVE, a zarazem jest jednym z gáów-nych elementów oraz celów polityki medialnej w Hiszpanii2_{. Artyku}á zawiera krótką charak-terystykĊ hiszpaĔskiego systemu medialnego

w odniesieniu do klasyÞ kacji Daniela Hallina i Paolo Manciniego, streszczenie najnowszych norm prawnych dotyczących promocji kultury w hiszpaĔskich ogólnokrajowych mediach pu-blicznych, a takĪe opis tematycznych stacji ra-diowych i telewizyjnych o proÞ lu kulturowym, miĊdzy innymi radiostacji Radio Clásica RNE oraz kanaáu telewizyjnego La 2. W dziaáaniach promocyjnych hiszpaĔskiego ogólnokrajowego nadawcĊ publicznego wspierają „Orquesta Sin-fónica de RTVE oraz chór El Coro de RTVE. Przytoczone dane i wyciągniĊte z nich wnioski skáaniają do szerszej reß eksji na temat roli kul-tury jako waĪnej formy dziaáalnoĞci hiszpaĔ-skiego nadawcy RTVE. Nie zmienia to jednak faktu, Īe ogólnokrajowe media publiczne stric-te promujące kulturĊ – takie jak Radio Clásica RNE lub kanaá telewizyjny La 2 – powszechnie uznaje siĊ za instytucje niszowe.

Wedáug obowiązujących w Hiszpanii norm prawnych, oferowane przez RTVE formaty poĞwiĊcone kulturze powinny odznaczaü siĊ kreatywnoĞcia; byü interesujące; przyczy-niaü siĊ do promocji pluralizmu narodowego i regionów Hiszpanii, wraz z ich bogactwem

1_{K. Jakubowicz, Media publiczne. Pocz}ątek koĔca czy nowy początek, Warszawa 2007, s. 170.

2_{E. Stasiak-Jazukiewicz, M. Jas-Koziarkiewicz, Polityka medialna w Unii Europejskiej, Warszawa 2011,}

(2)

i róĪnorodnoĞcią jĊzykową, kulturową i obycza-jową. Ponadto winny uzupeániaü wiedzĊ, a za-razem – pobudzaü do do rozwoju aktywnoĞci kulturowej; wspieraü przemysá związany z kul-turą; promowaü reß eksje na temat istotnych aspektów hiszpaĔskiej rzeczywistoĞci, obycza-jów i sztuki. Promowanie kultury w ogólno-krajowych hiszpaĔskich mediach publicznych wydaje siĊ szczególnie istotne w związku z sil-ną dominacją nadawców prywatnych na, krajo-wym i regionalnym rynku medialnym oraz po-stĊpującą homogenizacją oferty programowej, szczególnie po przejĞciu na nadawanie cyfrowe w 2010 r.

WĞród obowiązków mediów publicznych – oprócz rozwoju, ochrony, promocji kultury i toĪsamoĞci narodowej – Karol Jakubowicz wymienia, jako istotne dla tego zagadnienia, równieĪ takie kwestie, jak tworzenie nowych dzieá kultury audiowizualnej; inwestowanie w krajową produkcjĊ audiowizualną; wspiera-nie rozwoju máodych talentów; organizowanie wydarzeĔ kulturalnych, czy wypeánianie prze-strzeni spoáecznej wytworami kultury w kraju i poza jego granicami. Ponadto uwaĪa, Īe do obowiązków mediów publicznych naleĪy zali-czyü zaspokajanie kulturalnych potrzeb mniej-szoĞci narodowych i imigrantów (bez odbie-rania im moĪliwoĞci asymilacji); wspieranie procesów integracji miĊdzynarodowej przez poszerzanie znajomoĞci kultury; promowanie dialogu miĊdzy kulturami i religiami, a takĪe pomoc w niwelowaniu wykluczenia cyfrowe-go przez zapewnienie wszystkim obywatelom równego dostĊpu do kultury za poĞrednictwem nowych technologii3_.

Ana María López Cepeda w artykule po-ĞwiĊconym publicznym mediom w Hiszpanii,

stwierdza, Īe hiszpaĔski sektor audiowizualny stale siĊ rozwija, bĊdąc podstawowym Ĩródáem informacji oraz rozrywki4_{. G}áówne zmiany w sferze wzbogacania oferty medialnej i roz-szerzania sposobów dystrybucji w Hiszpanii, podobnie jak w pozostaáych krajach europej-skich, naleĪy przypisywaü szybkiemu rozwojo-wi nowych technologii (np. telerozwojo-wizji mobilnej). W Hiszpanii radio staáo siĊ obecnie „medium táa”, natomiast najpopularniejszym medium jest telewizja. Hiszpanie deklarują, Īe telewi-zjĊ oglądają gáównie w celach rozrywkowych. Szczególnym zainteresowaniem cieszą siĊ wiĊc programy typu entertainment, w związku z czym hiszpaĔska telewizja bywa okreĞlana jako „mistrzyni informacyjnej powierzchowno-Ğci” (la campeona de la superÞ cialidad infor-mativa). Telewidzowie zwracają równieĪ uwa-gĊ, Īe po przejĞciu na nadawanie cyfrowe zmie-niáa siĊ wprawdzie na korzyĞü jakoĞü sygnaáu, lecz, oferta programowa nie ulegáa korzystnym zmianom. Silna konkurencja na hiszpaĔskim rynku telewizyjnym spowodowaáa poza tym znaczną homogenizacjĊ oferty programowej gáównych nadawców. Licencje na nadawanie cyfrowe, o które moĪna byáo ubiegaü siĊ od 2002 r., otrzymaáy najwiĊksze koncerny obecne na rynku telewizyjnym od początku lat dzie-wiĊüdziesiątych5_.

Telewizja, mimo rosnącej popularnoĞci internetu, nadal pozostaje gáównym Ĩródáem informacji i rozrywki dla hiszpaĔskich obywa-teli. Wedáug Asociación para la Investigación de Medios de Comunicación (AIMC) w 2010 r. dzienna oglądalnoĞü telewizji w Hiszpanii wynosiáa okoáo 227 minut (3 godziny 47 mi-nut), w 2011 r. Hiszpanie oglądali dziennie telewizjĊ Ğrednio przez 237 minut (3 godziny

3_{K. Jakubowicz, Media publiczne…, dz. cyt., s. 170–171.}

4_{A.M. López Cepeda, Modelos audiovisuales públicos en España, PerÞ l profesional, empresarial y político de}

sus principales órganos internos de gestión [w:] „Comunicación y sociedad” 2012, Vol. XXV, nr 1, s. 400.

(3)

57 minut) i nastĊpnie: w 2012 r. – przez 242 minuty (4 godziny 2 minuty), natomiast w 2013 r. – przez 243 minuty (4 godziny 3 minuty)6_. W 2010 i 2011 r. wiĊkszoĞü telewidzów stano-wiáy kobiety – 50,9% (w 2010 r.) oraz 51,1% (w 2011 r.) zaĞ radiosáuchaczy – mĊĪczyĨni – 52,6% (w 2010 r.)7_{oraz 52,3% (w 2011 r.)}8_. W 2012 i 2013 r. wiĊkszoĞü telewidzów stano-wiáy równieĪ kobiety – 51,4% (w 2012 r.) i tyle samo w 2013 r., natomiast wiĊkszoĞü radiosáu-chaczy to nadal mĊĪczyĨni – 52,1% (w 2012 r.)9 i 52,4% (w 2013 r.)10_{. W 2010 r. dzienna s} áu-chalnoĞü radia w Hiszpanii wynosiáa 107 minut (1 godzinĊ 47 minut), w 2011 r. – 110 minut (1 godzinĊ 50 minut), w 2012 r. – 114 minut (1 godzinĊ 54 minuty) i w 2013 r. –111 minut (1 godzinĊ 51 minut)11_.

Krótka charakterystyka

hiszpa

Ĕskiego systemu medialnego

Daniel Hallin i Paolo Mancini model medialny Hiszpanii uznali za typowo Ğródziemnomorski (inaczej – spolaryzowanego pluralizmu), w któ-rym szczególnym zainteresowaniem odbiorców cieszą siĊ media elektroniczne. W systemach Ğródziemnomorskich media elektroniczne są gáównym Ĩródáem informacji na temat wydarzeĔ politycznych i spoáecznych, a prasa codzienna

jest upolityczniona i ma charakter elitarny (zob. tabela 1.). Wedáug Hallina i Manciniego, spo-sób zarządzania mediami elektronicznymi oraz obowiązujące regulacje prawne wskazują na to, Īe w Hiszpanii ogólnokrajowe media elektro-niczne funkcjonują w uwspóáczeĞnionym mo-delu rządowym, poniewaĪ dyrektorów mediów publicznych mianują partie wchodzące w skáad parlamentu, a nadzór nad mediami publicznymi sprawuje rząd12_.

HiszpaĔskie media elektroniczne funkcjo-nują w systemie dualnym, co w praktyce ozna-cza, Īe na rynku wystĊpują nadawcy publiczni oraz prywatni. Publiczne elektroniczne media regionalne, kiedyĞ tzw. „trzeci kanaá” są kontro-lowane przez regionalne parlamenty. WiĊkszoĞü regionalnych nadawców publicznych jest zrze-szona w FORTA (Federación de Organismos de Radio y Televisión Autonómicos). Obecnie w skáad FORTA wchodzi jedenaĞcie publicz-nych radiostacji i telewizji regionalpublicz-nych13_. RTVE przyznawane są dotacje z budĪetu paĔ-stwa, natomiast publicznym nadawcom dzia áa-jącym w comunidades autónomas14_{– z bud} Īe-tów regionalnych15_{. Najszersze kompetencje} w zakresie samodzielnego prowadzenia polityk medialnych mają regiony autonomiczne: Kata-lonia, Kraj Basków, Galicja oraz Andaluzja16_.

6_{Na podstawie danych zawartych w raporcie Marco General de los medios en España 2014, AIMC, s. 38, http://}

www.aimc.es/-Descarga-Marco-General-Asociados-.html [dostĊp: 29.07.2014].

7_{Na podstawie raportu AIMC EGM 3}o_{Año Móvil 2010 Febrero a Noviembre de 2010, AIMC EGM, http://www.}

aimc.es/-Datos-EGM-Resumen-General-.html [dostĊp: 29.07.2014].

11_{Na podstawie danych zawartych w raporcie Marco general de los medios en España 2014,, AIMC, s. 29, http://}

www.aimc.es/-Descarga-Marco-General-Asociados-.html [dostĊp: 29.07.2014].

12_{D.C. Hallin, P. Mancini, Systemy medialne. Trzy modele mediów i polityki w uj}Ċciu porównawczym, Kraków

2010, s. 108.

13 http://www.forta.es/Home/QuienesSomos.aspx [dostĊp: 30.07.2014]. 14_{Wspólnoty autonomiczne.}

15_{A. Jaskiernia, Publiczne media elektroniczne w Europie, Warszawa 2006, s. 163.} 16_{E. Stasiak-Jazukiewicz, M. Jas-Koziarkiewicz, Polityka medialna…, dz. cyt., s. 273.}

(4)

Wybrane regulacje prawne

dotycz

ące kultury w hiszpaĔskich

mediach

Jednym z gáównych celów krajowej polityki me-dialnej jest promocja kultury narodowej, jĊzyka kastylijskiego17_{, a tak}Īe kultur i pozostaáych jĊ-zyków uĪywanych na terenie Królestwa Hisz-panii. Instytucje medialne odpowiedzialne za popularyzacjĊ tych dziaáaĔ otrzymują subwen-cje przyznawane przez administracjĊ centralną oraz rządy wspólnot autonomicznych18_{. W} pro-wadzenie krajowej polityki medialnej zaanga-Īowane jest bezpoĞrednio Ministerstwo Eduka-cji, Kultury i Sportu (Ministerio de Educación,

Cultura y Deporte). Od 2009 r. przyznaje ono Narodową NagrodĊ Telewizyjną (Premio Na-cional de Televisión), którą otrzymują dzienni-karze telewizyjni19_{szczególnie przyczyniaj}ący siĊ do upowszechniania kultury20_.

Ustawa 7/2010 o dziaáalnoĞci transmisyjnej z 31 marca 2010 r. (Ley 7/2010, de 31 de marzo, General de la Comunicación Audiovisual), od-nosząca siĊ do ogólnokrajowych nadawców publicznych oraz prywatnych, deÞ niuje pojĊcie usáugi publicznej oraz okreĞla status nadawcy publicznego, oddając kontrolĊ nad mediami pu-blicznymi w rĊce parlamentu ogólnokrajowego, a takĪe parlamentów regionalnych. Wáącza teĪ

17 Potocznie: hiszpaĔskiego.

18_{E. Stasiak-Jazukiewicz, M. Jas-Koziarkiewicz, Polityka medialna…, dz. cyt., s. 282.}

19_{http://www.mecd.gob.es/cultura-mecd/areas-cultura/industrias/premios/premio-nacional-de-television/premio-}

nacional-de-television.html [dostĊp: 29.07.2014].

20_{E. Stasiak-Jazukiewicz, M. Jas-Koziarkiewicz, Polityka medialna…, dz. cyt., s. 284.}

Tabela 1. Gáówne cechy charakterystyczne modelu Ğródziemnomorskiego Przemysá prasowy niskie wskaĨniki czytelnictwa prasy

prasa ma charakter elitarny i jest zorientowana politycznie Paralelizm polityczny parlamentarny lub rządowy model zarządzania mediami

elektronicznymi – media podporządkowane procesowi politycznemu

media charakteryzuje wysoki stopieĔ paralelizmu politycznego dziennikarstwo zorientowane na komentarz

pluralizm zewnĊtrznya

Profesjonalizacja mniejszy stopieĔ profesjonalizacjib

instrumentalizacjac

Rola paĔstwa w systemie medialnym silna interwencja paĔstwa

a Wedáug Hallina i Manciniego, paralelizm polityczny charakteryzuje pluralizm zewnĊtrzny lub wewnĊtrzny

związany ze sposobami przedstawiania w mediach aÞ liacji i orientacji politycznych. Pluralizm zewnĊtrzny jest ty-powy dla systemów o wysokim stopniu paralelizmu politycznego. Cechuje go obecnoĞü wielu mediów, które przed-stawiają punkt widzenia licznych grup spoáecznych i odzwierciedlają zróĪnicowane aÞ liacje polityczne. Jego prze-ciwieĔstwem jest wspomniany pluralizm wewnĊtrzny osiągany na poziomie poszczególnych mediów, a nie caáego systemu medialnego. W pluralizmie wewnĊtrznym media zazwyczaj unikają aÞ liacji politycznych, co oznacza, Īe pluralizm wewnĊtrzny jest cechą systemów o niskim stopniu paralelizmu politycznego, które charakteryzuje profe-sjonalizm dziennikarski związany z zachowaniem zasady neutralnoĞci oraz brak stronniczoĞci.

b_{To znaczy: niezale}ĪnoĞci w wykonywaniu zawodu dziennikarza.

c_{Oznacza to,}Īe media są kontrolowane oraz wykorzystywane przez róĪne podmioty i grupy interesu jako

narzĊ-dzia sáuĪące realizacji okreĞlonych celów, gáównie politycznych. WiĊcej na temat instrumentalizacji, zob. D.C. Hal-lin, P. Mancini, Systemy medialne…, dz. cyt., s. 114–121 oraz s. 37–38.

ħródáo: D.C. Hallin, P. Mancini, Systemy medialne. Trzy modele mediów i polityki w ujĊciu porównawczym, Kraków 2010, s. 67.

(5)

do hiszpaĔskiego prawa DyrektywĊ 2007/65/ WE Parlamentu Europejskiego oraz Rady UE z dnia 11 grudnia 2007 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawowych, wykonaw-czych i administracyjnych paĔstw czáonkow-skich, które dotyczą wykonywania telewizyjnej dziaáalnoĞci transmisyjnej21_{. Ustawa 7/2010,} która skáada siĊ z szeĞciu czĊĞci i 61 artyku-áów22_{, zapewnia mi}Ċdzy innymi powszechny dostĊp do wydarzeĔ kulturalnych uwaĪanych za istotne dla hiszpaĔskich obywateli. Na mocy Ustawy 7/2010 za ich wskazanie odpowiada Sekretariat Stanu ds. Telekomunikacji i Spo áe-czeĔstwa Informacyjnego (Secretaría de Estado de Telecomunicaciones y para la Sociedad de la Información, SETSI), który jest czĊĞcią Mini-sterstwa Przemysáu, Handlu i Turystyki (Mini-sterio de Industria, Comercio y Turismo). Przy-toczona ustawa wprowadza obowiązek nadaw-ców krajowych i regionalnych do wyĞwietlania produkcji europejskiej w wymiarze 51% czasu antenowego w ciągu roku, z czego 50% tego czasu przeznacza siĊ na produkcje promujące kulturĊ narodową i jĊzyki uĪywane na terenie Hiszpanii. Dostawców usáug audiowizualnych, ogólnokrajowych oraz regionalnych obliguje zaĞ do przekazywania czĊĞci rocznych docho-dów na promocjĊ i Þ nansowanie kinematograÞ i europejskiej – Þ lmów oraz produkcji powsta-jących z inicjatywy nadawców telewizyjnych, np. seriali, Þ lmów telewizyjnych23

, Þ lmów dokumentalnych oraz animowanych etc.24 (od-powiednio: 6% – ogólnokrajowi i regionalni

nadawcy publiczni oraz 5% – nadawcy prywat-ni)25_{. Ustawa reguluje równie}Ī emisjĊ reklam, miĊdzy innymi zakaz ich emitowania przez RTVE26_{. Wed}áug art. 4 Ustawy 7/2010 (Título II Normativa básica para la Comunicación Au-diovisual, Capítulo I Los Derechos del Público, Artículo 4. El derecho a recibir una comuni-cación audiovisual plural) nadawcy mają obo-wiązek odzwierciedlaü zróĪnicowanie ideolo-giczne, jĊzykowe i kulturowe spoáeczeĔstwa hiszpaĔskiego, a zarazem przyczyniaü siĊ do rozwoju przemysáu audiowizualnego związane-go z dobrami kulturalnymi, uwzglĊdniając caáą jego záoĪonoĞü27_{. Kolejny, art. 5 Ustawy 7/2010} (Título II Normativa básica para la Comunica-ción Audiovisual, Capítulo I Los Derechos del Público, Artículo 5. El derecho a la diversidad cultural y lingüística), dotyczy kulturowego i j Ċ-zykowego zróĪnicowania hiszpaĔskiego spoáe-czeĔstwa oraz obowiązku jego odzwierciedla-nia w przekazach medialnych28_{. Ustawa 7/2010} znosi zarazem wczeĞniejsze ustawy odnoszące siĊ do mediów audiowizualnych publicznych i prywatnych, miĊdzy innymi: Ley 4/1980, de 10 de enero, del Estatuto de la Radio y la Te-levisión; Ley 46/1983, de 26 de diciembre, del Tercer Canal de Televisión; Ley 31/1987, de 18 de diciembre, de Ordenación de las Teleco-municaciones; Ley 10/1988, de 3 de mayo, de Televisión Privada; La Ley 11/1991, de 8 de abril, de Organización y Control de las Emiso-ras Municipales de Radio etc29_{. Ustawa 7/2010} wprowadza ponadto zmiany w ustawach: Ley

21 _TamĪe, s. 277–278.

22_{M. Ku}Ğ, Telewizja publiczna w Hiszpanii. PomiĊdzy polityką i rynkiem, Wrocáaw 2013, s. 95. 23_{Dotyczy to Þ lmów, które nie są wyĞwietlane w kinach.}

24_{“Boletín OÞ cial del Estado” 2010, nr 79 (Ley 7/2010, de 31 de marzo, General de la Comunicación Audiovisual),}

s. 30167, https://www.boe.es/boe/dias/2010/04/01/pdfs/BOE-A-2010-5292.pdf [dostĊp: 29.07.2014].

25_{E. Stasiak-Jazukiewicz, M. Jas-Koziarkiewicz, Polityka medialna…, dz. cyt., s. 278.} 26 TamĪe, s. 277–279.

27

“Boletín OÞ cial del Estado” 2010, nr 79 (Ley 7/2010, de 31 de marzo, General de la Comunicación Audiovisual), s. 30166–30167, https://www.boe.es/boe/dias/2010/04/01/pdfs/BOE-A-2010-5292.pdf [dostĊp: 29.07.2014].

28 TamĪe, s. 30166–30168. 29 TamĪe, s. 30204.

(6)

6/1997, de 14 de abril, de Organización y Fun-cionamiento de la Administración General del Estado; Ley 17/2006, de 5 de junio, de la Radio y Televisión de Titularidad Estatal; Ley 8/2009, de 28 de agosto, de Financiación de la Cor-poración de Radio y Televisión Española30_. DziaáalnoĞci nadawców publicznych w Hisz-panii dotyczy przede wszystkim czĊĞü czwarta Ustawy 7/201031_{(Título IV Los prestadores} públicos del servicio de Comunicación Audio-visual).

Ustawa 17/2006 o radiu i telewizji publicz-nej32_{(Ley 17/2006, de 5 de junio, de la Radio y} Televisión de titularidad estatal), która powstaáa w odniesieniu do art. 20 hiszpaĔskiej Konsty-tucji, zastąpiáa Ley 4/1980, de 10 de enero, de Estatuto de la Radio y la Televisión z 1980 r. Ustawa 17/2006 – zmieniona nastĊpnie ustawa-mi: Ley 8/2009, de 28 de agosto, de Þ nanca-ción de la Corporananca-ción de Radio y Televisión Española; Ley 7/2010, de 31 de marzo, General de la Comunicación Audiovisual; Ley 15/2012, de 20 de abril, de modiÞ cación del régimen de administación de la Corporación RTVE, previ-sto en la Ley 17/2006, de 5 de junio – gwaran-tuje mediom publicznym niezaleĪnoĞü i odpo-wiedni model Þ nansowania w celu realizacji misji publicznej. Artykuá 2 Ustawy 17/2006 stanowi miĊdzy innymi o produkcji, edycji i rozpowszechnianiu zróĪnicowanych progra-mów telewizyjnych i radiowych kierowanych do wszystkich hiszpaĔskich obywateli w taki sposób, by zaspokajaáy ich potrzebĊ informacji, kultury, edukacji i rozrywki. Artykuá 2 (Servi-cio público de radio y televisión del Estado) wskazuje równieĪ na koniecznoĞü oferowania odbiorcom programów popularyzujących hisz-paĔską toĪsamoĞci i róĪnorodnoĞü kulturową,

a takĪe koniecznoĞü budowy spoáeczeĔstwa in-formacyjnego, pluralizmu opinii, poszanowania pozostaáych wolnoĞci gwarantowanych przez KonstytucjĊ oraz gwarantuje moĪliwoĞü dostĊ-pu do mediów politykom i przedstawicielom wszystkich grup spoáecznych. RTVE, wedáug kolejnego artykuáu Ustawy 17/2006 (art. 3 En-comienda del servicio público de radio y televi-sión), powinno poza tym upowszechniaü ideĊ spójnoĞci terytorialnej, zróĪnicowanie kulturo-we i jĊzykowe Królestwa Hiszpanii, tworzyü i rozpowszechniaü – przez kanaáy radiowe i te-lewizyjne – informacje dla hiszpaĔskich oby-wateli przebywających poza granicami kraju oraz dbaü o reklamĊ hiszpaĔskich produkcji audiowizualnych, takĪe tych tworzonych w jĊ-zykach regionalnych (kataloĔskim, galicyjskim, baskijskim) oraz wspieraü twórczoĞü cyfrową i multimedialną, przyczyniaü siĊ do rozwoju przemysáu związanego z wytworami kultury hiszpaĔskiej i europejskiej, troszcząc siĊ zara-zem o konserwacjĊ archiwalnych materiaáów audiowizualnych. Artykuá 3 Ustawy z 17/2006 stanowi równieĪ o tym, Īe powinnoĞcią nadaw-cy publicznego jest wspieranie rozwoju spo-áeczeĔstwa informacyjnego. Oznacza to, Īe RTVE powinno kreatywnie wykorzystywaü nowe technologie sáuĪące rozpowszechnianiu informacji, w tym informacji kulturalnych, w sposób interaktywny, wzbogacając i uzupeá-niając dotychczasową ofertĊ programową. Na-leĪyte wypeánianie obowiązków wymienionych w poszczególnych artykuáach uprawnia RTVE do otrzymywania doÞ nansowania ze strony paĔstwa33_.

Kolejną ustawą związaną z promocją kultu-ry w hiszpaĔskich mediach jest Ustawa 15/2001 z 9 lipca 2001 r. o wsparciu Þ nansowym,

30 TamĪe, s. 30204–30207.

31 M. KuĞ, Telewizja publiczna…, dz. cyt., s. 95.

32_{“Boletín OÞ cial del Estado” 2006, nr 134 (Ley 17/2006, de 5 de junio de la Radio y Televisión de Titularidad}

Estatal), s. 21207–21218, http://www.boe.es/boe/dias/2006/06/06/pdfs/A21207-21218.pdf [dostĊp: 29.07.2014].

(7)

dystrybucji i promocji kinematograÞ i oraz sektora audiowizualnego krajowego i regional-nego, które stanowią niepodwaĪalny przejaw kultury narodowej, przyczyniając siĊ do za-chowania róĪnorodnoĞci kulturowej w obrĊbie paĔstwa i poza jego granicami, a takĪe wzbo-gacają Ğwiatowe audiowizualne dziedzictwo kulturowe34_{(Ley 15/2001, de 9 de julio, de} fomento y promoción de la cinematografía y el sector audiovisual). Ustawa 15/2001 zostaáa zmieniona ustawą o kinie z 28 grudnia 2007 r. (Ley 55/2007, de 28 de diciembre, del Cine)35 oraz ustawą Ley 7/2010, de 31 de marzo, Ge-neral de la Comunicación Audiovisual36_. Usta-wa 15/2001 odnosi siĊ do art. 44.1 hiszpaĔskiej Konstytucji, poĞwiĊconego miĊdzy innymi obowiązkowi zapewnienia obywatelom przez wáadzĊ publiczną dostĊpu do kultury37_. We-dáug przyjĊtych w Hiszpanii norm prawnych, organem publicznym odpowiedzialnym za kla-syÞ kacje dzieá Þ lmowych i audiowizualnych jest Ministerstwo Edukacji, Kultury i Sportu (Ministerio de Educación, Cultura y Deporte), z którego upowaĪnienia dziaáa Instytut Kine-matograÞ i i Sztuk Audiowizualnych (Instituto de la Cinematografía y de las Artes Audiovi-suales, ICAA). KaĪda produkcja Þ lmowa i au-diowizualna przed wprowadzeniem na rynek jest poddawana procedurze klasyÞ kacyjnej, dokonywanej przez KomisjĊ KlasyÞ kacyjną (Comisión de CaliÞ cación). ICAA odpowiada

jednoczeĞnie za Þ nansowe wsparcie rodzimej produkcji Þ lmowej oraz audiowizualnej, pro-mocjĊ i popularyzacjĊ hiszpaĔskiej i europej-skiej kinematograÞ i, archiwizowanie produkcji narodowych – Þ lmów, fotograÞ i, ĞcieĪek dĨwiĊ-kowych, materiaáów z planów etc.38_{A tak}Īe za szkolenie twórców, uáatwianie dostĊpu do hisz-paĔskiego dziedzictwa Þ lmowego, wspóápracĊ z hiszpaĔskimi wspólnotami autonomicznymi oraz z instytucjami krajowymi, zagranicznymi i miĊdzynarodowymi w zakresie promocji Þ l-mu i przekazów audiowizualnych39_.

Kultura w RTVE

Kultura w Radio Nacional de España

W skáad Radio Nacional de España wchodzi szeĞü radiostacji: Radio Nacional, Radio Clási-ca, Radio 3, Radio 4, Radio 5 Todo Noticias i Radio Exterior. RozgáoĞnie radiowe RNE jako jedyne w kraju nie emitują reklam40_{. Hiszpa}Ĕski rynek radiowy, tak jak rynek telewizyjny, dziaáa w systemie dualnym – publicznym i prywat-nym41_{. Prywatni nadawcy radiowi dominuj}ą na rynkach ogólnokrajowym i regionalnym, które cechuje wysoki poziom koncentracji oraz zna-cząca popularnoĞü radiostacji tematycznych, gáównie muzycznych.

W 2012 r. RNE obchodziáo 75-lecie dziaáal-noĞci i z tej okazji w 53 hiszpaĔskich miastach odbyáa siĊ wystawa pod tytuáem „RNE z Tobą” („RNE, contigo”), którą odwiedziáo áącznie

34

“Boletín OÞ cial del Estado” 2001, nr 164 (Ley 15/2001 de 9 de julio, de fomento y promoción de la cinema-tografía y el sector audiovisual), s. 24905, http://www.boe.es/boe/dias/2001/07/10/pdfs/A24904-24909.pdf [dostĊp: 30.07.2014].

35_{E. Stasiak-Jazukiewicz, M. Jas-Koziarkiewicz, Polityka medialna…, dz. cyt., s. 279.} 36

“Boletín OÞ cial del Estado” 2010, nr 79, s. 30204, https://www.boe.es/boe/dias/2010/04/01/pdfs/BOE-A- 2010-5292.pdf [dostĊp: 30.07.2014].

37_{E. Stasiak-Jazukiewicz, M. Jas-Koziarkiewicz, Polityka medialna…, , dz. cyt., s. 279.} 38

“Boletín OÞ cial del Estado” 2001, nr 164, s. 24905 (Ley 15/2001 de 9 de julio, de fomento y promoción de la cinematografía y el sector audiovisual), http://www.boe.es/boe/dias/2001/07/10/pdfs/A24904-24909.pdf [dostĊp: 30.07.2014].

39_{E. Stasiak-Jazukiewicz, M. Jas-Koziarkiewicz, Polityka medialna…, dz. cyt., s. 279–285.}

40_{J. Jaroszyk, System medialny Hiszpanii [w:] Wybrane zagraniczne systemy medialne, red. J.W. Adamowski,}

Warszawa 2008, s. 191.

(8)

70 000 osób. Wystawa miaáa przybliĪyü pu-blicznoĞci historiĊ i misjĊ RNE jako nadawcy publicznego42_.

Wedáug RTVE Radio Nacional de España oferuje najbardziej zróĪnicowaną na Ğwiecie ofertĊ radiową w jĊzyku kastylijskim, miĊdzy innymi programy informacyjne, kulturalne, edu-kacyjne i rozrywkowe. Stacje nadawcze RNE na terenie Hiszpanii znajdują siĊ w Andaluzji, Aragonie, Asturii, Kantabrii, Katalonii, Kastylii i Leonie, Kastylii-La Manczy, Ceucie, Walen-cji, Estremadurze, GaliWalen-cji, La Rioja, Madrycie, Melilli, Murcji, Nawarrze, Kraju Basków oraz na Wyspach Kanaryjskich i Balearach43_.

Gáówną stacją radiową naleĪącą do RNE, stricte poĞwiĊconą kulturze, jest caáodobowe Radio Clásica. Radiostacja powstaáa w 1965 r. jako drugi program RNE (Segundo Programa de RNE). W 1981 r. stacja zmieniáa nazwĊ na Radio 2, a w 1984 r. – na Radio Clásica. Twór-cą i pierwszym dyrektorem Radio Clásica byá Enrique Franco. Radio Clásica to tematyczna stacja radiowa skupiająca siĊ przede wszystkim na muzyce klasycznej oraz alternatywnej, któ-ra tktó-ransmituje koncerty, opery i przedstawienia z Hiszpanii oraz z caáego Ğwiata, miĊdzy inny-mi koncerty Orkiestry i Chóru RTVE, Hiszpa Ĕ-skiej Orkiestry Narodowej oraz Orkiestry Sym-fonicznej z Barcelony. Transmisje są nadawane miĊdzy innymi z Teatro Real w Madrycie, Gran Teatro del Liceo w Barcelonie, z najwa Īniej-szych festiwali muzyki klasycznej w kraju i na Ğwiecie. RNE wspóápracuje z wieloma zagra-nicznymi i krajowymi instytucjami kultury. Ra-dio Clásica jest okreĞlane jako „najwiĊksza sala

koncertowa w Hiszpanii”, a jego odbiorcy jako „publicznoĞü bez granic”44_{. Radio Clásica} przy-stąpiáo do Europejskiej Unii Nadawców (EBU) w grupach „Euroradioclassic” i „Ars Acustica”, a takĪe do Tribuna Internacional de Composi-tores (International Rostrum of Composers, IRC45_{). Dzia}áalnoĞü radia zostaáa wyróĪniona w 2006 r. Záotym Medalem za Zasáugi w Zakre-sie Promocji Sztuk PiĊknych (Medalla de Oro al Mérito de Bellas Artes)46_{. G}áówne audycje nadawane w Radio Clásica to: Nuestro Flamen-co, Capricho Español, La Zarzuela, Salon Ra-dio Clásica, Simplemente música etc47_.

RNE Exterior de España jest stacją radiową skierowaną do Hiszpanów mieszkających poza granicami kraju oraz do wszystkich zaintere-sowanych jĊzykiem i kulturą Hiszpanii48_{. RNE} Exterior, które zaczĊáo nadawaü w 1942 r., odpowiada za promocjĊ wizerunku Hiszpanii („Marca España”) w kraju i poza jego grani-cami. Programy nadawane w RNE Exterior są poĞwiĊcone literaturze, sztuce, wzornictwu, nauce, technologii, gastronomii, turystyce etc. RNE Exterior nadaje w jĊzyku kastylijskim, an-gielskim, francuskim, portugalskim, rosyjskim, sefardyjskim i arabskim. W 2012 r. dyrekto-rem stacji zostaá Juan Roldán. Nowy skáad re-dakcyjny wzbogaciá siatkĊ programową Radio Exterior audycjami poĞwiĊconymi wspóácze-snoĞci, a szczególnie – róĪnorodnoĞci kulturo-wej i jĊzykowej, w tym jĊzykom kooÞ cjalnym – kataloĔskiemu, baskijskiemu i galicyjskiemu. Gáówne programy w RNE Exterior to: Mar-ca España, Eureka, Made in Spain, Gitanos, La Lanzadera, Línea España, Un idioma sin

42 http://www.rtve.es/radio/75-aniversario/ [dostĊp: 19.03.2013].

43 http://www.rtve.es/radio/75-aniversario/emisoras-programas/ [dostĊp: 19.03.2013]. 44 http://www.rtve.es/radio/radioclasica/que-es/ [dostĊp: 19.03.2013].

45 IRC to coroczne forum organizowane przez MiĊdzynarodową RadĊ Muzyki (International Music Council,

IMC) oraz UNESCO.

46 http://www.rtve.es/radio/radioclasica/que-es/ [dostĊp: 19.03.2013]. 47 http://www.rtve.es/rne/rc/programa/ [dostĊp: 7.02.2014].

(9)

Fronteras, Paisajes y Sabores, Españoles en la mar, Cuarto Mundo czy Españoles en el Exte-rior. RNE Exterior wspóápracuje z licznymi in-stytucjami oraz organizacjami odpowiedzialny-mi za promocjĊ kultury, miĊdzy innymi z Casa América i Dircom (Asociación de Directivos de la Comunicación)49_.

Pozostaáe stacje radiowe RNE to stacja in-formacyjna R5 Todo Noticias, Radio 3, po ĞwiĊ-cona muzyce i kulturze nowoczesnej, oraz kata-loĔskie Radio 4. Oferta Radio 3, które pojawiáo siĊ na hiszpaĔskim rynku medialnym w 1979 r., podobnie do oferty Radiowej Czwórki Polskie-go Radia, jest skierowana gáównie do ludzi máodych50_{. Stacj}ą ogólnotematyczną w jĊzyku kataloĔskim jest zaáoĪone w 1976 r. Radio 4 (Ràdio Nacional d’Espanya). Pierwszym dy-rektorem stacji byá Jordi Arandes51_.

Udziaáy Radio Clásica RNE, RNE R3 i R5 Todo Noticias w rynku radiostacji tematycznych

Na hiszpaĔskim ryku radiowym dominują gáów-nie nadawcy komercyjni. PopularnoĞü w Hisz-panii komercyjnych radiostacji tematycznych, tzw. radio temática, zdają siĊ potwierdzaü dane iloĞciowe. Wedáug nich, miĊdzy lutym a listo-padem 2013 r., wĞród dwudziestu piĊciu kontro-lowanych radiostacji tematycznych najczĊĞciej wybieranych przez hiszpaĔskich sáuchaczy zna-lazáy siĊ miĊdzy innymi radiostacje tematyczne nadawcy publicznego – Radio Clásica RNE, RNE R3 oraz radiostacja o proÞ lu stricte infor-macyjnym – R5 Todo Noticias. Z danych ilo-Ğciowych wynika, Īe w analizowanym okresie szczególnie niszowy charakter pod wzglĊdem liczby sáuchaczy osiągnĊáa poĞwiĊcona kulturze radiostacja Radio Clásica RNE, w porównaniu

z komercyjnymi nadawcami, takimi jak tema-tyczna radiostacja muzyczna C4052_(Grupo Pri-sa), która w analizowanym okresie miaáa naj-wyĪszą liczbĊ sáuchaczy, czy teĪ z radiostacją Dial (Grupo Prisa), która w analogicznym czasie zajmowaáa drugie miejsce pod wzglĊdem liczby sáuchaczy. Na trzecim miejscu pod wzglĊdem sáuchalnoĞci uplasowaáa siĊ komercyjna radio-stacja Europa FM, naleĪąca do koncernu Atre-smedia Corporación. Dla porównania: publicz-na radiostacja RNE R3 pod wzglĊdem sáuchal-noĞci zajĊáa w analizowanym okresie miejsce jedenaste wĞród kontrolowanych radiostacji, a informacyjne radio R5 Todo Noticias – czter-naste miejsce spoĞród radiostacji tematycznych, natomiast Radio Clásicia RNE – 19 miejsce. W 2013 r. udziaáy w rynku najpopularniejszej tematycznej stacji komercyjnej – Dial – wyno-siáy 18,8%. Natomiast udziaáy w rynku Radio Cláscia RNE siĊgaáy zaledwie 0,8%, czyli wy-nosiáy niecaáy procent. Udziaáy w rynku RNE R3 w analizowanym okresie miaáyniewiele po-nad dwa procent (2,3%), a radiostacji informa-cyjnej R5 Todo Noticias – 1,5%53_.

W porównywalnym okresie obejmującym miesiące luty–listopad 2012 r. wĞród dwudzie-stu czterech najpopularniejszych radiostacji tematycznych pod wzglĊdem liczby sáuchaczy znaleĨli siĊ praktycznie ci sami nadawcy, co w 2013 roku. Byáy to komercyjne radiostacje muzyczne – C40, Dial i Europa Fm. W 2012 r. RNE R3 uplasowaáo siĊ na dziesiątym miej-scu pod wzglĊdem dziennej sáuchalnoĞci, co oznacza, Īe okazaáo siĊ najpopularniejszą ra-diostacją tematyczną przypisaną do ogólno-krajowego nadawcy publicznego RNE. Radio informacyjne R5 Todo Noticias znalazáo siĊ

49 http://www.rtve.es/radio/radio-exterior/contacto/ [dostĊp: 10.07.2013].

50 http://www.rtve.es/radio/20090825/mejor-mas-variada-oferta-radiofonica/290042.shtml [dostĊp: 19.03.2013]. 51 http://www.rtve.es/radio/20110831/qui-som/458460.shtml [dostĊp: 10.07.2013].

52_{Inaczej: Los 40 Principales.}

53_{Na podstawie raportu AIMC EGM Año móvil 2013 Febrero a noviembre de 2013, AIMC EGM, http://www.}

(10)

na czternastym miejscu pod wzglĊdem liczby sáuchaczy, a Radiu Clásica RNE, podobnie jak w 2013 r., przypadá najniĪszy wynik z kon-trolowanych ogólnokrajowych publicznych radiostacji tematycznych – zajĊáo ono jedną z ostatnich pozycji w rankingu, czyli dwudzie-ste miejsce pod wzglĊdem liczby sáuchaczy. W 2013 r. udziaáy w rynku najpopularniejszej tematycznej stacji komercyjnej – Dial – wyno-siáy 20,4%. Dla porównania – udziaáy w rynku Radio Cláscia RNE, podobnie jak w 2013 r., osiągnĊáy zaledwie 0,8%, czyli niecaáy pro-cent. Udziaáy w rynku radiostacji tematycznej RNE R3 oraz Radio 5 Todo Noticias siĊgaáy odpowiednio: 2,5% oraz 1,6%54_.

Jak wynika z przytoczonych danych, w latach 2012–2013 na rynku radiostacji te-matycznych pod wzglĊdem liczby sáuchaczy oraz udziaáów w rynku przewaĪali gáównie nadawcy komercyjni o proÞ lu muzycznym. W 2012 r. rynek radio temática byá zdomino-wany przez C40, Dial oraz radiostacjĊ C100 i Europa FM. Podobnie przedstawia siĊ sy-tuacja z 2013 r., kiedy to w pierwszej pi ąt-ce tematycznych radiostacji pod wzglĊdem sáuchalnoĞci i udziaáów w rynku znalazáy siĊ stacje muzyczne naleĪące do prywatnych nadawców, tj. C40, Dial, Europa Fm, C100 oraz Kiss FM55_.

Kultura w Televisión Española

HiszpaĔska telewizja, podobnie jak radio, dzia-áa w systemie dualnym – na hiszpaĔskim rynku telewizyjnym istnieją nadawcy publiczni i pry-watni. Do publicznych ogólnokrajowych me-diów audiowizualnych zalicza siĊ TVE (La 1,

La 2, Canal 24 horas, Teledeporte, Clan). Poza TVE w Hiszpanii dziaáają regionalne telewizje naleĪące do Wspólnot Autonomicznych (Co-munidades Autónomas)56_.

W ostatnich latach hiszpaĔski rynek telewi-zyjny nabraá charakteru bardziej pluralistycz-nego. NaleĪy to przypisaü pojawieniu siĊ na rynku dwóch nowych komercyjnych nadaw-ców telewizyjnych – Cuatro (2005) i La Sexta (2006) – oraz duĪej liczbie kanaáów cyfro-wych (tabela 2.), które utworzono po przejĞciu na nadawanie cyfrowe w 2010 r. (tzw. apagón analógico)57_.

Tabela 2. Kanaáy telewizji publicznej TVE, któ-re nadają drogą naziemną (TDT) – 2013 r.

Kanaá ZasiĊg Nadawca

TVE–HD Pruebas narodowy

RTVE La 1 narodowy La 2 narodowy 24h narodowy Clan narodowy Teledeporte narodowy

ħródáo: J.M., Vidal,, S. Barboni, Los medios de

co-municación audiovisuales en España, Madryt 2013,

s. 7, http://boletines.prisadigital.com/medios_comu-nic_audiovisualesEspana.pdf [dostĊp: 29.07.2014].

Gáównym kanaáem telewizyjnym TVE po-ĞwiĊconym kulturze jest La 2, czyli drugi ka-naá telewizji publicznej, zaáoĪony w 1965 r. W 2010 r. La 2 zmieniáa swój proÞ l na stricte kulturalny. Programy sportowe, które ukazywa-áy siĊ w La 2 do 2010 r. zostaukazywa-áy przeniesione do siatki programowej kanaáu Teledeporte TVE,

aimc.es/-Datos-EGM-Resumen-General-.html [dostĊp: 29.07.2014].jw.

55_{Na podstawie raportu AIMC EGM Año móvil 2012 Febrero a noviembre de 2012 oraz AIMC EGM Año}

móvil 2013 Febrero a noviembre de 2013, AIMC EGM, http://www.aimc.es/-Datos-EGM-Resumen-General-.html [dostĊp: 29.07.2014]. jw.

56_{J. Jaroszyk, System medialny…, dz. cyt., s. 197.}

(11)

a programy dla dzieci i máodzieĪy – do Clan TVE, to znaczy do kanaáu dla najmáodszych te-lewidzów58_{. Tematyczny kana}á telewizyjny La 2, podobnie jak TVP Kultura Telewizji Polskiej, naleĪy uznaü za kanaá niszowy, bowiem kieru-je swoją ofertĊ szczególnie do wyksztaáconych mieszkaĔców miast.

TVE Internacional – Televisión Española Internacional – to pierwszy miĊdzynarodowy kanaá w jĊzyku hiszpaĔskim, dostĊpny na piĊciu kontynentach: w Europie, Ameryce Póánocnej, Ameryce Poáudniowej, Afryce i Azji. Zostaá za-áoĪony w 1989 r. Liczba jego potencjalnych od-biorców jest szacowana na 450 milionów. TVE Internacional nadaje programy informacyjne, kulturalne, edukacyjne i rozrywkowe59_{. W 1959 r.} powstaá ponadto program TVE Cataluña (TVE Catalunya), przeznaczony dla odbiorców kata-loĔskich.

Udziaáy La 2 w rynku stacji telewizyjnych

Publiczną stacjĊ telewizyjną La 2, biorąc pod uwagĊ dane dotyczące jej udziaáów w rynku w 2012 i 2013 roku, naleĪy uznaü za kanaá ni-szowy. W okresie od lutego do listopada 2013 roku udziaáy w rynku ogólnokrajowego kanaáu publicznego La 2 wynosiáy niewiele ponad dwa procent (2,2%). W analizowanym okresie, to znaczy od lutego do listopada 2013 r., na pierw-szym miejscu pod wzglĊdem udziaáów w ryn-ku uplasowaáy siĊ kanaáy komercyjne Antena 3 (jej partycypowanie w rynku w omawianym czasie wynosiáo 17,2%) oraz Tele 5 (z udzia-áem 17%). Trzecie miejsce w tym rankingu, w analizowanym okresie, zająá pierwszy kanaá

ogólnokrajowego nadawcy publicznego – La 1, która od wielu lat znajduje siĊ w czoáówce najpopularniejszych stacji telewizyjnych i wal-czy o oglądalnoĞü z nadawcami komercyjnymi. Udziaáy w rynku stacji La 1 od lutego do listo-pada 2013 roku wynosiáy 13,2%60_.

W roku 2012, w miesiącach luty–listopad, w czoáówce stacji telewizyjnych pod wzglĊ-dem udziaáów w rynku, na pierwszym miejscu znalazáa siĊ telewizyjna stacja komercyjna Tele 5. Udziaáy w rynku Tele 5 w rozpatrywanym okresie wynosiáy 17,9%. Drugie miejsce pod wzglĊdem udziaáów w rynku zajĊáa stacja La 1. W analizowanym czasie udziaáy w rynku pu-blicznej ogólnokrajowej stacji telewizyjnej La 1 wynosiáy 17,6%. Trzecie miejsce przypadáo sta-cji telewizyjnej Antena 3, której udziaáy wynio-sáy 14,6%. Analogicznie, udziaáy w rynku ogól-nokrajowego publicznego kanaáu tematycznego poĞwiĊconego kulturze, czyli La 2, siĊgaáy oko-áo dwóch procent (dokáadnie 1,8%), co oznacza, Īe oferta stacji w tym czasie znacznie odstawa-áa od kanaáów telewizyjnych znajdujących siĊ w czoáówce pod wzglĊdem udziaáów w rynku. Reasumując, w 2012 r. stacja telewizyjna La 2 zajĊáa dziewiąte miejsce pod wzglĊdem udzia-áów w rynku61_.

Dane dotyczące udziaáów w rynku kanaáów telewizyjnych w okresie luty–listopad 2012 oraz luty–listopad 2013 wskazują na to, Īe hisz-paĔski rynek byá zdominowany gáównie przez nadawców komercyjnych – Antena 3 i Tele 5. Silną pozycjĊ na rynku pod wzglĊdem udzia-áów w 2012 i 2013 r. posiadaá jeszcze pierw-szy kanaá nadawcy publicznego – La 1, który

58_{La 2 se remodela, adiós a Cultural·es, http://www.vayatele.com/la-2/la-2-se-remodela-adios-a-culturales}

[do-stĊp: 12.07.2013].

59 Cómo ver TVE Internacional, http://www.rtve.es/television/tve-internacional/como-vernos/ [dostĊp:

18.03.2013].

(12)

w 2012 r. zająá wyĪszą pozycjĊ w rankingu pod wzglĊdem udziaáów w rynku niĪ komercyjna stacja telewizyjna Antena 362_.

Orquesta Sinfónica de RTVE

i Coro de RTVE

Oprócz publicznych kanaáów radiowych i te-lewizyjnych RTVE, które promują i populary-zują kulturĊ, naleĪy wymieniü jeszcze orkiestrĊ Orquestra Sinfónica de RTVE oraz chór El Coro de RTVE, które są podstawowymi jed-nostkami realizującymi w ramach RTVE gáów-ny cel hiszpaĔskiej polityki medialnej, jakim jest promocja kultury. Orkiestra symfoniczna – Orquesta Sinfónica de RTVE – zostaáa zaáo-Īona w poáowie 1965 r. z inicjatywy dyrygenta Igora Markevitcha i byáa jedną z pierwszych w Europie orkiestr symfonicznych naleĪących do nadawców publicznych. Pierwszy oÞ cjalny wystĊp Orquesta Sinfónica de RTVE odbyá siĊ w Teatro de la Zarzuela w Madrycie. Po Mar-kevitchu orkiestrze naleĪącej do RTVE przewo-dzili: Antoni Ros-Marba (1965–1967), Enrique Garcia Asensio (1965–1984), Odon Alonso (1968–1984), Miguel Angel Gomez Martinez (1984–1987), Arpad Joo (1988–1990), Ser-giu Comissiona (1990–1998), Enrique Gar-cía Asensio (1998–2001) oraz Adrian Leaper (2001–2010). We wrzeĞniu 2011 r. naczelnym dyrygentem orkiestry, koncertującej w Hiszpa-nii i poza jej granicami, zostaá Urugwajczyk Carlos Kalmar63_{. Obecna siedziba Orquesta} Sinfónca de RTVE znajduje siĊ w Teatro Mo-numental w Madrycie64_.

Do RTVE naleĪy takĪe chór El Coro de RTVE, zaáoĪony w 1950 roku pod nazwą „Los Cantores Clásicos”. Do 1952 r. dyrygentem chóru byá Roberto Plá. W tym samym roku chór

zmieniá nazwĊ z „Los Cantores Clásicos” na „Coro de Radio Nacional”, a dyrygenturĊ objąá Odón Alonso, który prowadziá zespóá do 1958 r. NastĊpnie chórowi RTVE przewodzili: Alber-to Blancafort, Pedro Pirfano, Pascual Ortega, Josep Vila, Miguel Amantegui, Laszlo Heltáy, Mariano Alfonso oraz Jordi Casas. El Coro de RTVE jest uwaĪany za jeden z najlepszych hiszpaĔskich chórów profesjonalnych. Orqu-esta Sinfónica de RTVE oraz El Coro de RTVE czĊsto koncertują razem, a podstawowym celem ich dziaáalnoĞci jest edukacja kulturalna odbior-ców oraz upowszechnienie wspóáczesnej i kla-sycznej muzyki hiszpaĔskiej. Popularyzacją dziaáalnoĞci chóru i orkiestry, miĊdzy innymi przez wydawanie páyt z nagraniami w wyko-naniu artystów pracujących dla RTVE, zajmuje siĊ wydawnictwo RTVE-Música65_{. RTVE} wy-daáa dotychczas wiele páyt w wykonaniu Orqu-esta Sinfónca de RTVE oraz El Coro de RTVE, na przykáad koncert inauguracyjny z okazji przejĊcia przez HiszpaniĊ prezydencji w Unii Europejskiej w 2002 r.66_{, utwory w wykonaniu} sáynnych hiszpaĔskich pianistów – Rosy Saba-ter, Estebana Sancheza, Federico Mompou, Ali-cji de Larrocha, Rafaela Orozco czy Joaquina Achucarro; ß amenco, zarzueli, oper, musicali, ĞcieĪek dĨwiĊkowych etc.

Podsumowanie

Promocja hiszpaĔskiej kultury narodowej oraz kultury europejskiej jest waĪną formą dziaáal-noĞci nadawcy publicznego RTVE. Oznacza to, Īe Corporación Radio Televisión Española wy-peánia misjĊ publiczną, jaką jest upowszechnia-nie szeroko pojĊtych zjawisk kultury, uznawane za jeden z gáównych celów polityki medialnej. Ogólnokrajowe elektroniczne media publiczne

62_TamĪe.

63_{http://www.rtve.es/orquesta-coro/orquesta-sinfonica/ [dost}Ċp: 5.02.2014].

64_{http://www.nosinorquestaycoro.com/qui%C3%A9nes-somos/ [dost}Ċp: 5.02.2014]. 65_{http://www.rtve.es/orquesta-coro/coro/ [dost}Ċp: 5.02.2014].

(13)

Ğwiadomie ksztaátują swoją ofertĊ programową, kierując ją w sferĊ kultury wyĪszej, i tym sa-mym umacniają kulturĊ narodową drogą eduka-cji medialnej67_{. W}Ğród radiostacji i kanaáów te-lewizyjnych, szczególnie przyczyniających siĊ do popularyzacji kultury wysokiej w Hiszpanii, naleĪy wymieniü Radio Clásica RNE oraz kanaá telewizyjny La 2. Innymi sáowy, Radio Nacional de España i Televisión Española umoĪliwiają odbiorcom kontakt z kulturą w szerokim zakre-sie. Promują, miĊdzy innymi, dzieáa krajowej i europejskiej sztuki Þ lmowej; inwestują w kra-jową produkcjĊ audiowizualną i muzyczną; wspierają rozwój máodych talentów; organizują wydarzenia kulturalne oraz umoĪliwiają swoim odbiorcom udziaá w wydarzeniach kulturalnych w kraju i na Ğwiecie. RTVE stara siĊ równieĪ zaspokajaü kulturalne potrzeby mniejszoĞci na-rodowych; popularyzuje róĪnorodnoĞü kulturo-wą i jĊzykową na terenie Królestwa Hiszpanii; wspiera procesy integracji miĊdzynarodowej; promuje dialog miĊdzy kulturami i religiami, a takĪe niweluje wykluczenie cyfrowe, zapew-niając wszystkim obywatelom áatwy dostĊp do

kultury za poĞrednictwem nowych technologii68_. Niewątpliwie gáównym celem polityki medial-nej w Hiszpanii, poza zapewnieniem wolnoĞci sáowa i prawa do informacji oraz pluralizmu mediów; ochroną nieletnich przed szkodliwymi treĞciami przekazów medialnych; wspieraniem rozwoju nowych technologii, które bezpo Ğred-nio przyczyniają siĊ do rozwoju spoáeczeĔstwa informacyjnego etc., jest popularyzacja kultury narodowej69_{. Jej promocja opiera si}Ċ na praw-nym nakazie prezentowania przejawów kultu-ry i jĊzyków uĪywanych na terenie Królestwa Hiszpani – przede wszystkim przez dziaáalnoĞü nadawców publicznych. Do promocji kultury na arenie krajowej i miĊdzynarodowej przyczy-nia siĊ takĪe Orquesta Sinfónica de RTVE oraz El Coro de RTVE. Wedáug przytoczonych w artykule danych, hiszpaĔskie ogólnokrajowe media publiczne, szczególnie te o proÞ lu kultu-rowym, wyraĨnie przegrywają walkĊ z komer-cyjnymi konkurentami. Z tego powodu stacje radiowe oraz kanaáy telewizyjne promujące i wspierające kulturĊ, takie jak Radio Clásica czy La 2, naleĪy uznaü za media niszowe.

67_{A. Jaskiernia, Publiczne media…, dz. cyt., s. 215.} 68_{K. Jakubowicz, Media publiczne…, dz. cyt., s. 171.}