UWAGI i K W E S T II H O LI P I E M 4DZA I P O L IT Y K I P IE N Ig iJ S E J W EK O N O M II BURŻUAZYJNEJ
I s ż g g
Problem atyka p ie n ią d z a i p o l i t y k i p ie n ię ż n e j n a le ży do b a r d z ie j kontrow ersyjnych Łagadnień n u rtu ją cy ch ekonomię bur-ż u a zyjn ą o s t a t n ie g o p ó łw ie c z a . Przedmiotem sporu s t a ł y e ię zarówno k w e s tie o zasadniczym o h a r e k te r z e , d o ty c zą c e i e t o t y i f u n k c j i p ie n ią d z a , wpływu p ie n ią d z a na gospodarkę czy t e ż z n a c z e n ia p o l i t y k i p i e n ię ż n e j , Jak i b a r d z ie j szcz e g ó ło w e z a g a d n ie n ia , t a k ie Jaki k s z t a ł t i c h a r a k te r fu n k o ji popytu na p ie n ią d z , mechanizm wpływu p ie n ią d z a na gospodarkę czy t e ż c e l e , śr o d k i i sk u te o zn o śó p o l i t y k i p i e n i ę ż n e j . K ontro-w e r sja ontro-wyontro-wołana ontro-wokół ty c h problemów p r z e z Keynesa J eat c i ą g l e żywa, a wysoka tem peratura d z i s i e j e z y o h d y s k u s ji mo- n etarystó-» z k eyn eela ta m i św iadczy o w adze, Jaką przyw ią-z u ją o n i do analizow anych k w e s t i i . J e s t to z r o z u m ia łe , J e á -11 w zią ć pod uwagę f a k t , że sposób i c h r o z s t r d y g n ię c ia p o sia d a i s t o t n e z n a c z en ie n i e t y lk o d la o g ó ln e j stru k tu x y formułowanych t e o r i i 1 zw iązanych z n ią im p lik a o jl i d e o l o -g ic z n y c h , a l e tak że d la c h a ra k teru z a le c a n y c h środków po-l i t y k i g o e p o d a r o z e j.
Przedmiotem rozważań n i n i e j s z e g o opracow ania J e e t problem r o l i p ie n ią d z a 1 p o l i t y k i p ie n ię ż n e j we w sp ó łc z e sn e j ekonom ii b
urżua-* Dr, I n s t y t u t Ekonomii P o l i t y c z n e j , U n iw e r sy te t Ł ó d zk i. T19Ž
z y j n e j , rozum iany * s e n s i e c o ż li w o t ic i i g e n e r a l n e j e f e k ty w n o ś e i wpływu p i e n i ą d z a i p o l i t y k i p i e n i ę ż n e j n a p r o c e s y g o e p o tia rc s a w k a p i t a l i z m i e . Uwagę s k o n o e n tr u je m y z w ł a s z c z a n a wpływie procesów p i e n i ę i n j c h па r e a l n e p r o c e s y g o s p o d a r o z e , z o s t a w i a j ą c n a m a r g i -n e s i e z a g a d -n ie -n ie wpływu -na p r o o e s y i -n f l o o y j -n e . P r z y t a k u ję ty m p rzed m io cie rozważeń w y ł a n ia s i ę s z e r e g b a r d z i e j szczeg ó ło w y ch problemów, wśród których n a j i s t o t n i e j s z e z n a c z e n ie m ająi e g z o g e - n iozny i endogeniczny o h a ra k ter p i e n i ą d z a , c h a r a k ter f u n k c j i po» pyt u na p ie n ią d z , wpływ p ie n ią d z a i p o l i t y k i p ie n ię ż n e j na w i e l - k o ś o i r e a ln e o ra z ogóln a sk u tso z n o ć ć teg o wpływu. Te w ła śn ie za -g a d n ie n ia , ukazane na -g r u n c ie wybranych t e o r i i ekonom ii burżua-z y j n e j , a m ianow icie« tra d y cy jn eg o neok lasycyburżua-zm u , ekonom ii keynes o w keynes k ie j , k o n c e p c ji " e fe k tu Pigou" i monetary emu o k r e ś la j ą przed m iot rozw ażań. I c h p r e z e n ta c ja i a n a liz a winna n ie t y lk o im p lik o -wać p r z y ję t ą tu in t e r p r e t a c j ę wysuwanych poglądów , a l e tak że
uka-zać z a s a d n ic z e k ie r u n k i rozwoju sporu w rozw ażanej tu k w e s t i i .
n e o k la g y e s n e
C h a ra k tery sty czn ą oeohą n e o k la s y c z n e j o r t o d o k s j i j e s t bezpo-ś r e d n ie n aw iązan ie do r io a r d o w sk ie j t r a d y c j i o d d z ie la n ia " a n a liz y p i e n ię ż n e j " , w y ja ś n ia ją o e j s tr u k tu r ę oen a b s o lu tn y c h , od " a n a liz y r e a ln e j " , p ośw lęoon ej w y ja ś n ie n iu stz u k tu x y oen r e la ty w n y c h . Od-d z i e l a j ą c a o b ie a n a liz y " z a sło n a p ie n ię ż n a " b y ła Od-d la neoklanyków ta k doskonałym parawanem, ż e praw ie z u p e łn ie ig n o r o w a li o n i od-d z ia ły w a n ie procesów p ie n ię ż n y c h na r e a ln e w le lk o ś o i g o sp o od-d a r c z e . P o lit y k a p ie n ię ż n a , k tó ra w ozasaoh p rzedkeynesow sklch b y ła je d y -nym uznawa-nym narzędziem o a ło śo lo w e j p o l i t y k i g o sp o d a r c z ej pań-stw a k a p it a lis t y o z n e g o , sprowadzona z o s t a ł a do r o l i n a r z ę d z ia zap ew n iającego odzapow iedni zapoziom o e n . P ro d u k cja , z a tr u d n ie n ie 1 i n -ne r e a ln e w le lk o ś o i g o sp o d a rcze p o zo sta w a ły w z a s a d z ie poza obsza- rem wpływu t e j p o l i t y k i . T eo rety o zn ą p odstaw ą, na k tó r e j r o z w ija ł y s i ę t e p o g lą d y , b y ła i lo ś c io w a t e o r i a p ie n ią d z a (w w e r s j i tr a n sa k c y jn e j i zasobowej ) o ra z tow arzysząoe j e j p o s t u la t y t e o r e t y c z -n e , a w sz o z e g Ó l-n o śo i prawo S a y a .
Podstawę .tr a n sa k c y jn e j w e r s j i llo ś o io w e j t e o r i i p ie n ią d z a s t a -nowi wprowadzone p r z e z I . P ls h e r a równanie wymiany1 , k tó r e p r z y
-1 I . F i s h s r , The P u r c h a s i n g Power o f Money, M a o m illa n New York 1 9 1 1 , s . 2 4 - 5 0 .
b i e r a p o a ta d ł
> M . V - P , T <
gdr.it M ozn a cza l l o ś d p ie n ią d z a w o b ie g u , T szyhkośd je g o o b ie -g u , F - p r z e o ię tn y poslom o e n , z a ś f - -g lo b a ln y « о 1 шваo tr a n sa k -c j i *
P o s y is *e fdw nanie wyraża l e t o tn ą h ip o t e z ę te o r e ty c a n ą w z a -k r e s ie r o l i p ie n ią d z a 1 p o l i t y -k i p i e n i ę ż n e j , d a le -k i p r z y ję t y a p r z e s neoklasyków za ło żen io m oo do zaohowanla s i ę w y ezo u o g ó ln io -nych w równaniu w le lk o ś o l ekonom icz-nych. P rzed e w szystk im z a k ła -d a ją o n i , 1« w ie lk o ś c i í 1 T z a le ż ą n ie o-d ozynnlków p ie n ię ż n y c h , l e c z od p o w o li z m ien ia ją cy ch a l f ozynnlków r e a ln y o h , oo pozw ala i a trak tow ać t e w ie lk o ś c i ja k o w zg lęd n ie e t a b l l n a . Według I . F i - a h era , szybkośd ob iegu p le n lą d s a z a l e t y od ta k la h esy uników r e a l -n y ch , ja k t zw yczaje p ł a t -n ic z e lu d -n o ś o l, w y k o rzy sta -n ie system u ba-n- ban-kowego , d o stę p n o ść k r e d y tu , s t o p ie ń rozwoju ayatemu k om unikacji l t d . N a to m ia st s t a b il n o ś ć wolumenu tr a n a a k o jl wypływa » n e o k la - eycznego p rzek on an ia o występowaniu w g o sp od arce wolnorynkowej t e n d e n c ji do równowagi p e łn eg o z a tr u d n ie n ia , o p ie r a ją o e g o a i ę na raakoeptow aniu prawa Saye3 . Przyjm ująo d z i a ła n i e te g o prawa, n e o - k la s y c y n ie d o p u szc z a ją m oftllw ośol braku o g ó ln eg o popytu 1 w yni-k ają ceg o s tą d o g ó ln eg o b e z r o b o c ia . W eselyni-kle n ied o p a so w a n ia g l o -b alnego popytu 1 g lo -b a ln e j podaży na rynka dó-br ( i n w e s t y c j i i o s z c z ę d n o ś c i) s ą , i c h zdaniem , szybko likw id ow ane p rzez n eo h a n lza sto p y p r o c e n to w e j, z a ś n ied op asow an ia na rynku pracy - p r z e z me-chanizm p ła co w y . W przypadku p o w sta n ia b e z r o b o d a n a s tę p u je ob-n iż k a p ła c r e a lob-n y c h , k tó ra p o o lą g a za aobą w zro st popytu ob-na pracę 1 spadek podaży p r a c y , w r e z u l t a c i e ozego d o ch o d zi do zrównania popytu 1 podaty na rynku p -n o y .
D z ię k i powyższym zało*>nlom ( s t a b i l n e I 1 T ) o ra z tra k to w a n iu w ie lk o ś c i M jako czy n n ik a eg z o g en lo z n e g o w sto su n k u do gospodarki, ľ leh e r o w a k ie równanie wymiany p r z e k s z t a ło a s i ę u neoklasyków w h ip o t e z ę , że zmiany podaży p ie n ią d z a ( ц ) wyw ołują za la n y a b s o lu t -nego poziomu cen ( p ) , bez n a r u sz a n ia rozm iarów r e a ln y c h w ie lk o ś c i g o sp o d a r c z y ch . W ielk o śc i r e a ln e (p ro d u k cja 1 z a t r u d n ie n ie ) s ą w
2 Tamże, s . 1 5 2 -1 5 3 .
^ A. C. P i g o u , The Theory o f Unemployment, M acm illan, London 1 933, e . 2 5 2 .
tym u j ę c iu r e z u lta te m d z ia ła n ia realnyc.h. czynników ekohomioanych ( t a k ic h Jaki popyt na p r a c ę , podaż p r o c y , str u k tu r a p ła o r e a ln y c h maeofcgr k a p it a łu , »tan w iedzy te o h n ic z n e j ) i n ie z a le ż ą od k s z t a ł - tow an ia « ly ozynnlków p ie n ię ż n y c h , a w s z c z e g ó ln o ś c i podaży p i e -n ią d z a . Moż-na w ięc p o w ie d z ie ć , że z pu-nktu w id ze-n ia k s z ta łto w a -n ia e i ę w ie lk o ś c i p a l n y c h p ie n ią d z j e s t n e u t r a ln y , że " p ie n ią d z a ię n i* l l o z y * , l ł o z ą a l f n a to m ia st r e a ln a p ro cesy g o sp o d a r c z e . W t a -kim p o d e jó o lu n a le ż y upatjyw aó przyozyn w y stę p u ją o e j na g r ü n d e neoklasycznym t e n d e n c ji do r o z w ija n ia a n a liz w ramach goopodarki b e z p le n lę ż n e j o ra z mocno z a k o r z e n io n e j t r n d y e j ł w yodrębniania "ekonom ii r e a ln e j" i "ekonom ii m on etarn ej" .
Zary«0wann wyżej h ip o te z ę t e o r e t y c z n ą , d o ty c z ą c ą p roporeJ0- n a ln o á o i podaży p ie n ią d z a i poziomu o en , o d n o s i l i Jednakże n e o - k la sy o y Jed yn ie do d łu g ie g o okreeu 1 k s z t a łt u j ą c y c h s i ę w Jego ramaoh etanów równowagi, N atom iast poza stan am i równowagi, w k r ó tsz y c h ok resa ch p r z e jś c io w y c h , d o s t r z e g a l i Jednak pewien wpływ prooesów p ie n ię ż n y c h na w i e lk o ś c i r e a ln e . Drogę d la rozw oju tych poglądów o tw o r z y ł J e s z o z e w kortou u b ie g łe g o s t u l e c i a If. W io k s e ll, w yodrębniając eto p ę prpoentową równowagi z a le ż n ą od czynników r e - aln yoh o ra z rynkową sto p ę procentow ą z a le ż n ą od czynników p l e - n lę żn y o h ^ , a c z k o lw ie k tr z e b a p rzy zn a ó , że Jego a n a l iz y , p r z y n a j-mniej na Wyepaoh Biy ty J a k ic h , b y ły początkowo mało znane ( a n g l e t s k le tłu m a czen ie Jego pracy u k a za ło s i ę d o p iero w la ta o h tr z y d z ie -s t y c h ) . W podobnym duchu wypowiadał -s i ę p ó ź n ie j I . F i-s h e r , zw ra- oająo uwagę na f a k t , i e w z r o st podaży p ie n ią d z a wywołuje pewne p rooesy p rzy tto so w a w cze, p o le g a ją c e na o b n iż c e r e a ln e j sto p y pro-centow ej o ra z w ynikająoyoh s n i e j p ro cesa ch w zrostu za o iągan ych p o ty c ze k w bankaoh i d yn am lzaoji p r o d u k o ji. P o d e já o ie t a k ie ujaw-n i s i ę j e s z c z e a i l ujaw-n l e j w ramaoh r o z w iujaw-n ię t e j w Cambridge " zasob o-wej w e r s ji" t e o r i i i l o i c i o f e j , k tó ra zgodnie z ujęo iem A. C . P i -gou p r z y b ie r a postać**?
> > M • к . у • к . P . Y <
Mentor 4 G. S o u 1 1 e , I d e a s o f the G reat E co n o m ists, A Book, New York 1 9 6 2 , s . 1 1 7 .
e
A . C. P i j o u , The V alue o f Money, "Q uarterly J o u rn a l o f E oonom ica/, 1 9 1 7 , nr 4 , a , 3 8 -6 4 (P ig o u prayjm uje tam trooh ę in n ą sy m b o lik ę ) .
196 Komunika су
,rWu" • ' ’ ■ ' — “ ....—... . — '* - .... . ■»>" ■■>■■ ИИ g d z ie y o zn a cza p o c io « doohodu y u j e o iu nom in alny», T - w ie lk o ść p r o d u k a ji. k - w sk aín ik o k r o ó la ją o y oa^óó zasobów utrzymywa-nych « p ie n ią d z u .
Co prawda " » « r e ja zasobowa* p o z o s ta j* * z g o d z ie a t e o r i ą i l o -ścio w ą (w sp ó ło sy a n ik к to odw rotność e ty o k o á c i o b ieg u V ), oo przyznaw ał z r e s z t ą sam P ig o u , t o jednak równanie Cambridge wpro-wadza pewne in n o w a c je , k tó r e a punktu w id z e n ia n a sz e j a n a liz y n ie aą bes z n a c z e n ia . Dla P igou p ie n ią d z n ie j e a t j u t t y lk o środkiem u ła tw ia ją cy m tra n ea k o je handlow e, a l e tak že środkiem gromadzenia aktywów d la oelów " o etro żn o ścio w y ch " , oo znakom icie r o z sz e r z a
mo-tywy popytu na p ie n ią d z . D z ię k i temu w sp ó łc iy n n ik к e t a j e s i e n ie t y lk o zmienną z a le ż n ą od s z e r s z e j gamy czynników , a l e ta k te sm ie * n ą , k tó ra j e a t wybierana p rzez j e d n o s t k i , oo о гп а о за , t e к j e s t p o d a tn ie ja z e na zmiany od f l e h e row sk iego V. Zdaniem P ig o u , w sp ó ł- ozyn n lk к n ie j e s t n ie z a le ż n y od w ie lk o ś o l podaty p ie n ią d z a . Po-daż p ie n ią d z a ma ta k že pewien wpływ na rozm iazy r e a ln e j p rod u k oji i z a tr u d n ie n ia . Zw łaszoza w swych p ó ź n ie js* y c h pracach naw iązu je P igou w y ra in le do w io k a e llo w sk le g o u j ę c ia rynkowej 1 r e a ln e j s t o -py procentow ej oraz wpływu podaży p ie n ią d z a na w ie lk o ś c i r e a ln e ( v i a sto p a procentow a) w o k r e s ie przystosowawczym stop y p r o o e n to - wej rynkowej do stopy procentow ej równowagi^.
Many w ięc u neoklasyków t e z ę o wpływ ie procesów p ie n ię ż n y c h aa w ie lk o ś c i r e a ln e , a l e wpływ ten d otyczy je d y n ie stanów p r z e j -ściow ych , procesów p rzystosow aw czych . Takiemu w ła śn ie o g r a n ic z e -n iu p o d leg a rów-nież p o lit y k a p ie -n ię ż -n a w z a k r e s ie k s z ta łto w a n ia w ie lk o ś c i r e a ln y c h . Wpływ te n n ie d o ty czy n a to m ia st stanów równow a g i. W p ro cesa ch d łu g o fa lo równow y ch , a równowłatSnie ta k ie p ro cesy p r z y c ią -g a ły i c h s z c z e -g ó ln ą uwa-gę, p ie n ią d z 1 p o lit y k a mają zn a czen ie t y lk o d la poziomu e e n , n i i odgryw ają n a to m ia st r o l i w k s z ta łt o w a -n iu p ro d u k cji 1 z a tr u d -n ie -n ia .
3. 3 1 ало я i я ^ о к е у ь noc »a kie
Jak k olw iek Keynes n ie o d r z u c ił c a ł e j l o g ic z n e j stru k tu ry eko-nom ii n e o k la s y c z n e j, to jednak "Ogólna t e o r i a . . . " b y ła d la o r t o -doksów z Cambridge dużym c io sem , który n ie om inął rów nież k w e s t ii
^ A. C. P i g o u, Employment and E q u ilib riu m , M acm illan, London 1 9 4 9 , в. 4У -65.
r o l l p i e n i ą d z * w g o a p o d a r c e . Key nee z e rw a ł 2 n e o k l a e y c z r ą trsu5 .ľ- c j ą o d d z i e l a n i * a n a l i z y " r e a l n e j * 1 " p i e n i ę ż n e j " 1 p o d j ą ł pról>ť wmontowania p i e n i ą d z a w makroekonomiczny obrfes r e a l n e j a f e r y g o a - p o d a rk i* Było d l a n ie g o j a s n e , że a y a t ę p u j ą o e w g o s p o d a rc e t o ^ a - r o w o - p i e n i ę ż n e j z ja w is k » u t r z y tqy w ania p i e n i ą d z a i m p l i k u j ą pewien p o p y t na p le n ią d is i au j; i u o y jn o ś ć dóbr 1 p i e n i ą d z a , 00 o a n a c s e m ożllwość wpływu I l o ś c i p i e n i ą d z a n ie t y l k o n a ceny a b e o l u t n e , a l e ta k ż e na oeny r e l a t y w n e . W o d r ó ż n i e n i u od p o d e j ś c i a n e o k l a - e y c z n s g o , a k c e n t u ją c e g o dychotom ię " ek o n o m ii r e a l n e j " i "ek o n o m ii m o n e t a r n e j " , e t a n o w i ł a "Ogólna t e o r i a . . . " pewnego r o d z a j u próbę s y n te z y proceeów p i e n i ę ż n y c h i r e a l n y c h .
T akie u j ę c i e e ta n o w ie k a K eynesa n i e u w e z y s tk i c h je g o i n t e r -p r e t a t o r ó w z n a jd o w ało -p e ł n ą a -p r o b a t ę . Wśród krytyków K*ynesa ze e ta n o w ie k a m o n e ta ry s ty o z n e g o dosy ć p o p u la r n e J e a t p r z e k o n a n i e , że u Keynesa " p i e n i ą d z e i ę n i e l i c z y 7 . P o g ląd t e n n i e z n a j d u j e J e d nak w y a t a r c z a j ą c e g o o p e r o i a w "O g ó ln ej t e o r i i . . . " , tfręoz p r z e c iw -n i e , -n i e t r u d -n o dow ieść w o p a r c i u o tę p r a o ę , że p i e -n i ą d z może wpływać na g o sp o d a rk ę i to zarówno n a a e k t o r r e a l n y . J a k i na s e -k t o r p i e n i ę ż n y . P r e e o i e ż p i e n i ą d z w chodzi do -k e y n e so w s -k ie j f u n k -c j i p r e f e r e n -c j i p ł y n n o ś -c i , k t ó r e j zm ienną o b j a ś n i a j ą -c ą s t a j e e i ę - obok poziomu dochodu - s t o p a p r o c e n to w a , t a k ż e z a l e ż n a t y l k o od czynników p i e n i ę ż n y c h . Między poziomem t e j e to p y a w i e l k o ś c i ą p o -p y tu na -p i e n i ą d z ( a w ł a ś c i w i * -p o -p y tu s -p e k u l a c y j n e g o ) z a c h o d z i sw ią ze k p o l e g a j ą c y n a tym, że p rzy w ysokich s t o p a c h pro cen to w y ch j e d n o s t k i s ą m niej s k ło n n e utrzymywać swe a k ty w a w p i e n i ą d z u ( w o l ą wtedy utrzymywać swe aktyw a w l o k a t a c h p r z y n o s z ą c y c h wyeoki p r o -c e n t ) , z a ś p rzy n i s k i -c h s t o p a -c h p ro -ce n to w y o h p o p y t na p i e n i ą d z j e s t w y ż sz y . Kiedy w ięc i l o ś ć p i e n i ą d z a w z r a s t a , to a t o p a p r o c e n -towa musi s i ę o b n iż y ć (bo J e d n o s t k i mając w i ę c e j p i e n i ę d z y z w ię k - s z a j ą zakupy p a p ie ró w w a rto ś c io w y c h , co p o d n o s i i c h oeny 1 o b n iż a s t o p ę p r o c e n t o w ą ) , aby o a ł a podaż p i e n i ą d z a z o a t a ł a w o h ł o n i ę t a p r z e z j e d n o s t k i , p rz y ozym im b a r d z i e j J e a t e l a s t y c z n y p o p y t na p i e n i ą d z , tym m niej musi s i ę o b n i ż y ć a to p a p r o c e n to w a . Ta o b n iż k a ato p y p ro c e n to w e j wywiera j e d n a k ż e a ty m u lu ją c y wpływ na i n w e s t y -o j e i w zw iązku z tym mn-ożnik-owy w z r -o s t p r -o d u k c j i i z a t r u d n i e n i a .
r i a i p o l i t y k a e t a b i l i L c j i k S S i l n f t i í y ^ ^ r J ^ w i J a z I Ž á £ $5, **sT 2Ы.Ф
I n b a r d z ie j e la s t y o z n e s ą lnwet>~ycje w zgledea atopy p r o c e n to w e j, tym w ięk sze s ą e fe k ty wzrontu p iod u k cjj. i u . tru d n ie n ie .. Wzroet podaży p le n lą d s a n ote w ieo "Pływać na r e a ln e w ie lk o ś o l ekonom icz-n e , ohyba że z d o licz-n o ś c i wytwóroze gosp o d a rk i s ą w p e ł icz-n i wykorzy-s t a n e , w którym to przepadku w zroet podaży p ie n ią d z a b ęd zie powo-dował je d y n ie w zroet oen8 .
P r z ek ła d a ją c powyżbze rozumowanie K eynesa na Jesyk t e o r i i llo ś o l o w e j nožná p o w ie d a la ć , t e w ie lk o ś ć II wpływa zarówno na p o - s lo n c e n , ja k 1 na popyt na p ie n ią d z ( w sp ó łczy n n ik к w równaniu Cambridge, a w równaniu P ie h e r a w ie lk o ś ć ? ) o ra z p o c i om p rod u k oji (T w równaniu Cambridge i T w równaniu P ie h e r a ) . Przy pełnym za-t r u d n ie n iu zmiany M o d d z ia łu ją je d y n ie na p o z io n o e n , n a to n ia e t przy n le p e łn y n z a tr u d n ie n iu zalan y U zn a jd u ją g łó w n ie o d b ic ie w к 1 I ( v i t ) , przy czyn zalan y w Y (T) dokonują a l f aa p o ś r e d n ic -twem zmian w к ( ? ) • Zadana M n a jp ierw wpływa na k ( v ) , a l e ze względu na t o , t e zmiana к (7 ) wymaga zmiany «topy p r o c e n to w e j, n a s tę p u je r ó m i e ż w związku s tym a a la n a I ( T ) . D o s tr z e g a ł wi$c Keynes zn a c z en ie procsaów p ie n ię ż n y c h d la procesów r e a ln y c h , 1 ta je g o c y ó l b ę d z ie doeyó żywa w n ie k tó r y c h podejmowanych p ó ź n ie j próbach " sy n tezy n e o k la s y c z n e j" , z w ła szc z a w k o n c e p c ji P a tln k ln a 1 k o n c e p c ji "krzywej P h l l l i p e a " , k tó r a u s iło w a ła o k r a t l l ó zw ią zk i n i « day w ie lk o ś c ią nom inalną ( s t o p ą i n f l a c j i ) a w le lk o ś o lą r e a ln ą
( s t o p ą b e z r o b o c ia ) .
Powyższy p o g lą d ,.o w ystępow aniu u K eynesa i d e i od d zia ły w a n ia procesów p ie n ię ż n y c h na p ro cesy r e a ln e , z o s t a ł jed nak p ra sa n i e -k tórych in te r p r e ta to r ó w K eynesa doprowadzony do s -k r a j n o ś c i . Roz-w ij a ją c a a l e * la t a c h c z t e r d z ie s t y c h 1 p i ę ć d z i e s i ą t y c h " sy n tez a n eok lasyczn a" ( j . R. H ioka, P . M o d ig lia n i) , k tó ra u patryw ała przyczyn k eyn esow sk iej te z y o równowadze n ie p e łn e g o z a tr u d n ie n ia w z a ło ż e n iu sztyw nych p ła c nom inalnyoh i o e n , s t a ł a na sta n o w isk ^ t a w warunkach g i ę t k i c h oen 1 d z i a ła n i a p o l i t y k i p la n ie t n e j da a le u zaaad n lć na g r u n c ie t e o r i i K eynesa p ogląd o w ystępow aniu t e n d e n c ji do równowagi p ełn eg o z a tr u d n ie n ia , k tóry la p l i k u j e wy-sok ą sk u te c z n o ść p o l i t y k i p i e n ię ż n e j 9 . 2 ta k ln uJęciem n ie można
8
J . M. K e y n e s , Ogólna t e o r i a z a tr u d n ie n ia , p rocen tu 1 p ie n ią d z a , PWB, Warszawa 1 9 5 6 , c . 2 1 1 -3 1 1 .
^ P . M o d i g l i a n i , -L iq u id it y P r e fe r e n c e and the th e o ry o f I n t e r e s t end Money, [wy И» H a z 1 i t t ( e(M • The C r i t i c s o f K eynesian E conom ics, Kew York I 9 6 0 , s . 1 5 6 .
e i ę z g o d z ić . Keynee bowle« zw racał uwagę na s z e r e g o g r a n icz e ń w o d d zia ły w a n ia procesów p ie n ię ż n y c h na w ie lk o á o i r e a ln e 1 0 . Po p ie r w s z e , n ie Jeat' pewne, że ek sp a n sja podaży p ie n ią d z a epowoduje •padek atopy p r o c e n to w e j* J e é l i bowiem popyt na p ie n ią d z J e e t d o - akonale ela a ty o a r y (taw* "pułapka p ły n n o ś c i" ) , Jak to noże m ieć B ie ja o e w f a a ia d e p r a a j i, t o atopy p rocen tow ej n ie možná o b n iży ć środkam i m onetarnym i, gdy* o a ły w zrost podaży p ie n ią d z a o d b ije a lg wówoaaa na zmianach w sp ółczyn n ik a V ( k ) . Po d r u g ie , n ie J e e t pewne, že obniżka atopy p rocen tow ej pobudzi in w e s t y c j e . Przy bra-ku w r a ż liw o śo i in w e a t y c j i na zmiany sto p y procen tow ej nawet ob» n iż k a t e j o a t a t n ie j a l e apowoduje w zrostu i n w e e t y c j i , p ro d u k cji i z a tr u d n ia n ia * V krańcowych przypadkach k ey n eso w sk iej a n a liz y ( t j . « pray pa dk u " p u łap k i p ły n n o * ^ " i "braku w r a ż liw o śo i in w e a ty c ji" ) amiany podaży p ie n ią d z a n ie w yw ierają w ięc żadnego wpływu na w ie l-k ość p ro d u l-k cji (y)* * p o z o s ta ły c h a y tu a o ja o h w ie lk o ś ć И wpływa na k i Y, ohoó na podataw ie a n a liz y "Ogólnej t e o r i i . . . " można e t w ie r d z ić , t a U upływa r a c z e j na k n i ż na Y* Tak w ię o , n ie nożna u za sa d n ić na g r u n c ie t e o r i i K e y n e s a .te z y , i ż p o lit y k a p ie n ię ż n a w warunkach g i ę t k i c h oen J e a t w e ta n ie zapew nić p e łn e z a tr u d n ie n ie .
Z uwag pow yższyoh wynika w n io sek , i ż Keynes d o s t r z e g a ł o d d z ia
-ływ ania p ie n ią d z a i p o l i t y k i p ie n ię ż n e j na s f e r ę r e a ln ą gosp od ark i* W ld sia ł Jednaarkże r ó m i e ż s z e r e g o g r a n ic z e ń w s ark u t e c z n o ś c i t e -go o d d ziaływ an ia* Z teg o w zględu p o l i t y c e p ie n ię ż n e j p rzy p isy w a ł o g ra n iczo n a a n a o z e n ie , sprow adzając j a j zad an ie do reg u lo w a n ia sto p y prooentow sj • Ta z y ś l K eynesa a o s t a ł a jed nak doprowadzona p r c e z n ie k tó r y c h keyn ealatów do przeaadnej s k r a j n o ś c i , zn ajd u ją c u H. K aldora i J* Robinson wyraz w t e s l e o e n d o g e n ic znym charak-t e r z e p ie n ią d za *
*" ж pode.1 ś c i jt^ n eok ląsągzn eg) Sformułowana w l a t a c h c z t e r d z ie s t y c h n asze go a t u le o l a koncep-c j a " a fe k tu Pigou" zaj mu j e waffkoncep-cne m ie jskoncep-c e w rozw oju poglądów eko-n om ii b u rżu a zy jeko-n ej eko-na r o lę p ie eko-n ią d z a i p o l i t y k i p ie eko-n ię ż eko-n e j w g o s - podaroe k a p i t e l i e t y c z n e j . K onoepoja t a , będąca r e a k o ją ekonom ii n e o k la s y c z n e j na t e o r i ę K eyn esa, podejmuje i nawet poauwa d a le j
10
myśl K eynesa o wpływie prooesów p l s n l f t n y o h c a w l e l k o ś o i r e a l n a , o d c h o d z ąc w t e n sp o só b od t r a d y c y j n e g o p o d e j ś c i a n e o k la a y c s n e g o 1 s t w a r z a j 40 g r u n t d l a p ó ź n i e j a s e g o r o z w o ju monetary emu. Warto w. zw iązku в ty»> p r z y j r z e ć s i ę b l i ż e j t e j k o a o e p o jl, zw łaaaoaa j e j im p llk a o jo m w n a k rw s ie r o l l p ie n ią d z a w g o sp o d a r c e , tym b a r d z ie j , že J e a t ona a a i e j anana w n a a za j l i t e r a t u r * * .
K oncepcja " e fe k tu Pigou* p o w sta ła pod wpływem k r y ty k i Keynesa sk ierow an ej pod adresem n eoklasyków , d o ty o zą o ej z w ła szc z a t e z y , i t w warunkaoh w olnej k o n k u ren cji samooeynn* meohanizmy gosp od arozs rodzą ten d e n c ję do p ełn ego z a tr u d n ie n ia . Keynee w y k azał, t e obydwa mechanizmy, t j . mechanizm płaoowy i mechanizm sto p y p r o c e n to -w e j, k tó r e -w przekonaniu neoklasykó-w m iały zape-w nić r e a l i z a c j ę t e j t e n d e n c j i , s ą n ie s k u te o a n e , gdyż o d d zia ły w a n ie na gospodarkę p oprzeć s to p ę procentow ą n a t r a f i a na a se r e g i s t o t n y c h o g r a n io z s ń . N ic mogło s i ę to n ie sp otk ać a r e a k c ją n eok lasyk ów . S z c z eg ó ln e po-wody m ia ł w tym w z g lę d z ie A. 0 . P ig o u , k ia ru ją p y w ty n c z a s i e k ated rą ekonom ii w Cambridge, a w ięo ośrod k u , w którym p o w sta ła •O gólna t e o r i a . . . " . W o s lu o s ła b ie n i a o s t r o ś c i k ey n eso w sk iej k j y - t y k i k o n ieozn e b y ło c n a le a le n le w sy ste m ie z a la t n o ś o i gosp od ar-c z y ar-c h t a k ie g o m eohanlznu, za p ew n iająar-cego równowagę lo w e s t y o j l 1 o s z c z ę d n o ś c i przy pełnym z a tr u d n ia n iu , który byłby n ie z a le ż n y od e fe k ty w n o śc i d z ia ła n ia meohanlsmu sto p y p ro o a n to w ej. K eoklasyoy na c z e l e г A. C . P igou p o d j ę li w ła śn ie ta k ą p ró b ę, d op atru jąc s i ę autom atycznego g e n e r a to r a konsum pcji ( o s a c z ę d n o ś o i) w ozynnlku zmian r e a ln y c h zapasów nagromadzonego p ie n ią d z a •
Zdaniem P ig o u , o s z c z ę d n o ś c i J ed n o stek w yn ik ają n i* ty lk o a c h ę c i otrzym ywania w p r z y s z ł o ś c i dodatkowych dochodów o k reślo n y o h p r z e z poziom sto p y p r o c e n to w e j, a l e tak że * p o tr ze b y p o sia d a n ia pewnego b o g a c tw a . W łaśnie o s z c z ę d n o ś c i w yn ik ające z p o trzeb y po-s ia d a n ia bogactwa u z a le ż n ia P igou od w ie lk o ś c i r e a ln y c h aapasów nagromadzonego p i e n i ą d z a , przy czym im J e d n o s tk i c z u ją s i ę b o g a t-s z e , tym w i ę k t-s z ą c z ę ś ć t-swych dochodów p r z e z n a o z a ją na b ie ż ą c e wy-d a t k i k o n su m p c y jn e . Z a le ż n o ść t a , k t ó r a w e s z ła wy-do l i t e r a t u r y pod лагкб " e f e k t u P i g o u " , im p lik u je w łą o a e n le nowej amiennaj do funk-c j i o s z funk-c z ę d n o ś funk-c i , a m ia n o w ifunk-c ie zm iennej r e a ln y funk-c h zapasów
nagroma-1 nagroma-1 A . C . P i g o u , Economic P r o g r e s s i n в S t a b l e E n v i r o n -m en t, "Econo-m ica" 1 9 4 7 , n r 55 , » • 184-186»
Komunikaty 201 — ■■ ■ ■■ ..-'i ... .. ... .. .... f i— i i i ' - ' ... ■ — dzonego p i e n i ą d z a . D z i ę k i temu mógł P ig o u zmodyfikować t r a d y c y jn y , n e o k la s y c z n y mechanizm równowagi w t a k i s p o s ó b , eby u o d p o r n ić go na k r y ty k ę Keynesa'.
Wprowadzona p r s e z n i e g o m o d y f i k a o ja p o l e g a na p r z y z n a n i u w io-d ą c e j r o l i w tym mechanizmie c z y n n ik o w i zmian r e a l n y c h zapasów nagromadzonego p i e n i ą d z a . Jego z d a n ie m , w w aru n k a ch w o ln ej konku- r e n o j i i g i ę t k i c h p ł a c n o m in a ln y c h i c e n , w y s t ę p u je t e n d e n c j a do t a k i e g o u k s z t a ł t o w a n i a w i e l k o ś c i ty o h zapasów* że o s z c z ę d n o ś c i wyrównują s i ę z i n w e e ty c ja m i p rz y pełnym z a t r u d n i e n i u . Gdy bowiem n a r y n k u p ra c y i r y n k u d ó b r w y s t ą p i nadwyżka podaży nad popytem , . t o s ta w k i p ł a c n o m in a ln y c h i ceny z a c z n ą s p a d a ć , w r e z u l t a c i e c z e -go r e a l n e z ap a s y p i e n i ą d z a z a c z n ą w z r a s t a ć , a t o spowoduje z m n ie j-s z e n i e o j-s z o z ę d n o ś c i i z w i ę k j-s z e n ie wydatków konj-sum pcyjnych, j-s ty m u - l u j ą o y c h w z r o s t p r o d u k c j i i z a t r u d n i e n i a . S t a j e w ięc P ig o u na e ta - now iaku, że w s y t u a c j i g i ę t k i c h p ł a c n o m in a ln y c h i c e n , s y s te m g o sp o d a rc z y wykazuje samoczynną t e n d e n c j ę do p e łn e g o z a t r u d n i e n i a , p rzy czym r e a l i z u j e a i ę ona n i e p o p r z e z zmiany s to p y p r o c e n t o w e j , l e c z zmiany r e a l n y c h zapasów nagrom adzonego p i e n i ą d z a .
Powyższa k o n c e p c j a .wyraża i s t o t n ą h i p o t e z ę w k w e s t i i r o l i p i e -n i ą d z a i p o l i t y k i p i e -n i ę ż -n e j w g o s p o d a r c e . U z a l e ż -n i a j ą c w i e lk o ś ć o s z c z ę d n o ś c i od poziomu r e a l n y o h zapasów nagrom adzonego p i e n i ą d z * k o n c e p c j a t a podejm owała i d e ę Keynesa o o d d z i a ł y w a n i u procesów p i e n i ę ż n y oh n a p r o c e s y r e a l n e . 0 i l e J e d n a k u Keyneea t r a n s m i s j a impulsów p i e n i ę ż n y c h do r e a l n e g o s e k t o r a g o s p o d a r k i dokonuje s i ę p r z e z s t o p ę p r o c e n t o w ą , w e f e k o i e czego d r o g a "od p i e n i ą d z a do g o s p o d a r k i " J e s t dosy ć d ł u g a i n iep e w n a , to k o n c e p c j a " e f e k t u P i - v gou" i m p l i k u j e , że p i e n i ą d z może ró w n ie ż w e jś ć do m akroekonom icz-nego o b r a z u r e a l n e j a f e r y g o s p o d a r k i w in n y - i t o b a r d z i e j b e z -p o ś r e d n i - s -p o s ó b , a m la n o w io le -p o -p r z e z k s z t a ł t o w a n i e w i e l k o ś c i r e a l n y c h zapasów nagromadzonego p i e n i ą d z a . S t w a r z a ł o t o dosyć s z e r o k i e p o l e d l a d z i a ł a n i a p o l i t y k i p i e n i ę ż n e j . W y s ta r c z a ło J e -d y n ie k s z t a ł t o w a ć w o-d p o w ie -d n i sp o s ó b poziom o e n , by r e g u lo w a ć
( v i a r e a l n e z ap a s y p i e n i ą d z a ) r o z m ia ry wydatków i w t e n sp o s ó b yozm iary p r o d u k c j i i z a t r u d n i e n i a . Co w i ę c e j , z k o n c e p c j i t e j wy-n i k a p r z e k o wy-n a wy-n i e o w y s o k ie j s k u t e c z wy-n o ś c i p o l i t y k i p i e n i ę ż n e j , k t ó r a z n a j d u j e wyraz w t e z i e o w ystępow aniu t e n d e n c j i do p e łn e g o z a t r u d n i e n i a . W t e n epoeób k o n c e p c j a t a w y r a ż a ł a n i e j a k o ponowne " o d k r y o i e " p i e n i ą d z a , s t a j ą c w pewnej o p o a y c j i do t r a d y c y j n e g o p o d e j ś c i a n e o k l a s y c z n e g o . 0 i l e bowiem n e o k l a s y c z n a t r a d y c j a o p
le-i a ł a mech&ple-iam t o s t a ł t o w a n le-i a p r o d u k c j le-i le-i z a t r u d n le-i e n le-i a n a zm le-ianach oen r e l a t y w n y o h , to k o n c e p c j a " e f e k t u P ig o u " i m p l i k u j e o p a r o i e te g o mechanizmu na »m ianach oen a b s o l u t n y c h . Krańcowa I n t e r p r e t a - o j a t e j k o n c e p c j i mogłaby w rę c z wnkaqrwaó, t e motna z w ię k s z a ć z a
-t r u d n i e n i e przy s -t a ł y c h , osy nawe-t r o s n ą c y c h p ł a c a c h r e a l n y c h , o i l e t y l k o n a s t ą p i s p a d e k c e n , z a p e w n ia ją c y w z ro e t r e a l n y c h z a p a -sów p i e n i ą d z a . V t e n sp o s ó b P ig o u z d r a d z i ł M a r s h a l l a i s e e w c z e ś - n i e j s z e p o g l ą d y , t o r u j ą c d r o g ę ideom , p o d k r e ś l a j ą c y m r o l ę p i e n i ą -dza w k s z t a ł t o w a n i u w i e l k o ś c i r e a l n y o h . K onoepoja " e f e k t u P ig o u " p r z y w r a c a ł a n a d s z a r p n i ę t ą p r z e z Key- n e s l s t ó w w i a r ę w z n a c z e n ie p i e n i ą d z a i p o l i t y k i p i e n i ę ż n e j . Ja k p o d k r e ś l a И. F r ie d m a n , ozołowy r e p r e z e n t a n t m onetaryzm u, konoep-o j a t a n i e t y l k konoep-o d konoep-o w konoep-o d z iła i e t n l e n i a m konoep-o ż liw konoep-o ś konoep-o l wpływu p i e n i ą d z a n a w i e l k o ś c i r e a l n e , a l e p o kazyw ała p o nadto odm lenm n l i u Keyne-s a Keyne-sp o Keyne-só b wpływu proceeów p i e n i ę ż n y c h na g o Keyne-s p o d a rk ę Ta w ł a ś n ie k o n c e p c j a o r a z p r z y k r e d o ś w i a d c z e n ia p o l i t y k i t a n i e g o p i e n i ą d z a po I I w o jn ie ś w ia to w e j t w o r z y ł y podatny g r u n t d l a p o w ro tu w ia r y w i s t o t n ą r o l ę p o l i t y k i p i e n i ę ż n e j , k t ó r a z n a l a z ł a swój wyraz w ro»- woju m onetaryzm u. M o n e t a r y ś o i , na c z e l e z U. Friedm anem , s t a j ą n a s t a n o w i s k u , ż e p i e n i ą d z i p o l i t y k a p i e n i ę ż n a w y w ie r a ją i s t o t n y "Р*У» na p r z e -b i e g procesów g o s p o d a ro z y c h 1 t o zarówno J e ś l i o h o d z l o n o m in a ln ą j a k 1 r e a l n e a s p e k t y procesów g o a p o d a r o z y c h . T e o r e t y c z n ą p o d s ta w ą n a k t ó r e j r o z w i j a j ą s i ę t e poglądy, J e s t sform ułow ana p r z e z M. F r ie d m a n a t e o r i a doohodu nom inalnego w ra z * to w a rz y s z ą o y m l J e j po-s t u l a t a m i o d n o ś n ie do p o d d y p i e n i ą d z a 1 p o p y t u na p i e n i ą d z
J e ś l i c h o d z i o k w e s t i ę podaży p i e n i ą d z a , t o Friedm an r e c y p u j e t e z ę t r a d y c y j n e g o n e o k la sy c y zm u o eg zöge nieśnym c h a r a k t e r z e poda-t y p i e n i ą d z a , s poda-t a j ą c w poda-t e n s p o s ó b w o p o ^ o j l wobec poda-t y c h k e y n e s i a - tów ( n p . J . R o b i n s o n ) , k t ó r z y t r a k t u j ą podaż p i e n i ą d z a j a k o r e z u l -t a -t zmian w a k -ty w n o ś o i g o s p o d a r c z e j . Co p raw d a , można s i ę u n ie g o
*1
P r i e d m e n , R o la p o l i t y k i . . . , s* 2 6 2 .
^ M. F r i e d m a n , Ж T h e o r e t i c a l Framework f o r M oneta-ry A n a l y s i s , Twsl A. A. W a l t e r s , ( e d .) , Money and B a n k in * P e n g u in Bducatlo"n, Hew York 1 9 7 3 , e . 6 9 - 1 0 4 .
rów ni** d o s z u k a ć t e z y o pewnym wpływie s t e n u k o n i u n k t u i y na i l o . f p i e n i ą d z a w o t i i t g u , t o je d n a k га ominie z© z n a c z e n i e p r z y w ią z u j« do r e l a c j i t p i e n i ą d z g o s p o d a r k a . J e á l i z a á o h o d z i ó k w e s t i ę popy t u n a p i e n i ą d z , t o Friedm an o d r z u c a n e o k la s y c z n a p r z e k o n a n i a с c t a - ł o ś o i s z y b k o ś c i o b ie g u p i e n i ą d z a . Kie p o d z .le la J e d n ak ż e rów nież p r z e k o n a n i a K e y n e sa , z a k ł a d a j ą c e g o d osyć wysoką e l a s t y c z n o ś ć p o -p y t u na -p i e n i ą d z . S t a j e na e t a n o w i a k u , že -p o -p y t n a -p i e n i ą d z J e s t wysoce s t a b i l n ą f u n k e j ą k i l k u zmiennych (doohodu, e topy p r o o e n t o - w * j, przewidywań i n f l a c y j n y c h ) , w r e z u l t a c i e czego s z y b k o ś ć o b i e -gu p i e n i ą d z a b u s i e i ę z m ie n ia ć t y l k o p o w o li i s to p n i o w o .
P r z y jm u ją c powyższe p o s t u l a t y o r a z o d r z u c a j ą c n e o k l a s y c z n e p r z e k o n a n i* o s t a b i l n o ś c i poziomu p r o d u k c j i p rzy pełnym z a t r u d -n i e -n i u , -n e o k la s y c z -n a rów -n a -n ie o k r e ś l a j ą c e poziorc ce-n p r z e k s z t a ł c a s i « u P rie d m a n a w rów n a n ie w y z n a c z a ją c e dochód nom inalny (p . y). Zgodni* » tym równaniem , zmiany podaży p i e n i ą d z a wywołują zmiany w d o c h o d z ie nom inalnym , k t ó r e w y n i k a ją zarówno ze zmian poziomu p r o d u k c j i , J a k i zmian o e n . W k r ó t k i m o k r e s i e (wg P rie d m a n a do 5 - 1 0 l a t ) w ahania podaży p i e n i ą d z a o d d z i a ł u j ą p r z e d e w azyatkim na r e a l n e w i e l k o ś c i g o s p o d a r c z a . Zmiana i l o ś o l p i e n i ą d z a wywołuje bowiem pewne p r z e s u n i ę c i a w o b r ę b i e p o r t f e l a aktywów j e d n o s t e k , p o -woduj* po pewnym o z a s i e w z r o s t g l o b a l n e g o p o p y tu 1 w zw iązku z
tym w z r o s t p r o d u k c j i i z a t r u d n i e n i a . W d łu g im o k r e s i e n a t o m i a s t , k i e d y b ł ę d n e p r z e w id y w an ia i n f l a o y j n e e ą korygowane w p r o c e s i e " u c z e n i a a i ę " J e d n o s t e k , zmiany podaży p i e n i ą d z a z n a j d u j ą o d b i c i e w zm ianach poziomu cen (pionow a "krzyw a P h i l i p s a " ) , z a ś u s t a l a j ą c a s i ę w tym o k r e s i e poziony p r o d u k c j i i z a t r u d n i e n i a e ą o k r e ś l o -ne p r z e z p o z a p i e n l ę ż n e c z y n n i k i g o s p o d a r c z e . Z t e o r i i dochodu n o m in a ln e g o , p o d k r e ś l a j ą c e j duże z n a c z e n i e p i e n i ą d z a i p o l i t y k i p i e n i ę ż n e j d l a r e a l n y c h i p i e n i ę ż n y c h p r o c e -sów g o s p o d a r c z y c h , mono t a r y ś c i wysnuwają d o s y ć s p e k t a k u l a r n e w n i o s k i d l a p o l i t y k i g o s p o d a r o z e j . Choć d o s t r z e g a j ą k r ó t k o o k r e s o -wy wpływ zmiany e to p y « k a p a n s j l m o n e ta rn e j n a poziom p r o d u k o j i i z a t r u d n i e n i a , to j e d n a k ze w zględu n a w y s t ę p u j ą c e w tym o d d z i a ł y -w a n iu d o s y ć d ł u g i * i zmienne o p ó ź n i e n i a czaso-w e n i e z a l e c a j ą r y - k o r z y s t y w a n l a t y c h środków d l a o s i ą g n i ę c i a k ró tk o o k r e s o w y c h celów w z a k r e s i e p r o d u k c j i , z a t r u d n i e n i a i b e z r o b o c i a . P o d k r e ś l a j ą r a ~ o z e j k o n i * o z n o ś ć p r z e s t r z e g a n i a pewnych z a s a d w z a k r e s i e p o l i t y k i e k s p a n s j i m o n e t a r n e j , aby n i e tw o rzy ć ź r ó d ł a n i e s t a b i l n o ś c i w g o -s p o d a r c e j a k o o a ł o ś o l * T eza t a k o r e s p o n d u j e z i c h p rz e k o n a n ie m o
g e n e r a ł a * j e t a b i l n o r f c i g o s p o d a r k i wolnorynkow ej 1 b r a k u d ł u g o -okresow ego o d d z ia ł y w a n la proceaów p i e n i ę ż n y c h e a w i e l k o á o l r e a l n e w równowadze1 4 . W ystarczy więo n i* i u g e r o w a 6 w p ro o e e y g o s p o d a r - o z e , e w e n t u a l n i e oo n a jw y ż e j utoeowad é r o d k l p o l i t y k i mikro * icon o - m l o s n e j , u s p r a w n i a j ą o e f u n k c jo n o w a n ie rynków, Ъу zapew nić o s i ą g - n i t o i e d łu g o o k re so w y c h oelów w z a k r e s i u p r o d u k c j i , z a t r u d n i e n i e i b e z r o b o c i e . B e o k la e y c z n a p r o w e n i e n c j a ty o h poglądów j e s t t u b a r -d s ? w y r a ź n a ,
a a a j B t e a
Z z a p re z e n to w a n y c h t u k o n o e p o j l t e o r e t y c z n y c h wynika dosyć I s t o t n a r o z b i e ż n o ś ć s ta n o w i s k e konom ii b u r ż u a z y j n e j w a n a l i z o w a n e j k w e s t i i . Z n a jd u je ona wyraz w zróżnicowanym u j ę c i u t a k i c h z a -g a d n i e ń j a k i c h a r a k t e r podaży p i e n i ą d z a i p o p y tu na p i e n i ą d z , wpływ p r o c e e d * p i e n i ę ż n y oh n a w l e l k o ć o l r e a l n e , s k u t e c z n o ś ć t*go wpływu o r a z s t o p i e ń w e w n ę trz n e j s t a b i l n o ś c i s y s t e o u k a p l t a l l s t y - o s n e g o . Sposób i c h r o z s t r z y g n i ę c i e n a l e ż y , j a k s ą d z ę , tłu m a c z y ć se rć w no rep re z en to w a n y m w ty o h t * o r i a o h poziomem p o z n a n ia n a u k o -wego a n a liz o w a n y c h a spektów r z e o ż y w i e t o ś o l , j a k i p r z y j ę t ą p r z e z l o h a u to r ó w p o s ta w ą i d e o l o g i c z n ą .Kluczowe z n a c z e n i* z p u n k tu w i d z e n i a r o z w a l a n e j p r z e z пае k w e s t i i m ia ło r o z s t r z y g n i ę c i * o h a r a k t e m podaży p i e n i ą d z e . J e s t to • r o z u m i a ł * , bowien p r z y j ę o i * p r z e k o n a n i a o e n d o g e n ic any® c h a r a k -t e r z e p o d a -ty p i e n i ą d z a i m p l i k u j e , że zmiany podaży p i e n i ą d z e s ą o d z w i e r c i e d l e n i e m zmian s t a n u k o n i u n k t u r y g o s p o d a r c z e j , oo s t a w i a pod znakiem z a p y t a n i a c e lo w o ść p r o w a d z en ia p o l i t y k i p l * n l ę ż n * j , s e i p r z y j ę c i * t w i e r d z e n i a o egzogenicznym c h a r a k t e r z e podaży p i e -n i ą d z a o z -n a c z a , že podaż - d e -n l ą d z e może być k o -n t r o l o w e -n e p r z e z w ła d z e m o n eta rn e 1 j e s t c . y n n i k i e m d e t e m i n u j ą c y m zach o d z ą c * p r o -c e s y g o s p o d a r -c z e . Sta n o w isk o p r z y j ę t e na g r u n o i e t r a d y -c y j n e g o n e o klasycyzm u n i e w ydaje s i ę c a ł k o w i c i e s ł u s z n e , j e á l i u w z g lę d n ić f e k t , że pewna c z ę ś ć podaży p i e n i ą d z a p o w s t a j e w r e s u l t e d * e n d o - g e n lc z n e g o p r o c e s u w y n ik a ją c e g o z p o t r z e b y s f i n a n s o w a n i e o b r o t u towarów , z a á I n n a c z ę ś ć j e s t zw ią za n a z w ydatkami budżetowymi pań- • t w a , k t ó r e r o s n ą n i e d l a t e g o , že w z r o s ł a podaż p i e n i ą d z a , a l e na o d w r ó t , podaż p i e n i ą d z a w z r a s t a , bo r z ^ l p r a g n i e z w ię k sz y ć w y d e
k i b u d ż e to w e . Podaż p i e n i ą d z a m w ięc w pewnej т 1 е т к е c h a r a k t « ? e n í o g e n l c z n y , a l e n i e o t n a c z a t o w c a l e , że t r o j ę t m j ą c i ortoio*- k e y j n i k e y n e s i ś c i , k t ó r z y o d r z u c a j ą t e z ę o egaogenłoznym c h a r a k -t e r z e p i e n i ą d z a . P r z e c i e ż w ładze m one-tarne mogą w 2jja«łineJ "tierzfi o k r e ś l a ć i l o ś ć p i e n i ą d s a w o b i e g u . Wydaje e i ę , że a ta n o w ia k o z a -p re z e n to w a n e -p r z e a F rie d m a n a J e a t n a j b a r d z i e j r e a l i s t y c z n e . Uzna- j ą c bowiem w pewnym s t o o n l u e n d o g e n ic z n y c h a r a k t e r p i e n i ą d z a , p o d k r e ś l a m ożliw ość wpływu w ładz m o n e ta rn y c h Па w i e l k o ś ć podaży p i e n i ą d z a .
P r z e k o n a n i e o egzogenioznym * z a s a d z i e c h a r a k t e r z e podaży pio- n i ą d z a ma o c z y w i ś c i e z a s a d n i c z e z n a c z e n ie я punktu w i d z e n ia p o g lfr du w k w e s t i i r o l i p i e n i ą d z a i p o l i t y k i p i e n i ę ż n e j w k s z t a ł t o w a n i u procesów g o s p o d a r c z y c h . Kie d e t e r m i n u j e ono jedna ł: j e s z c z e z n a c z e -n i a procesów p i e -n i ę ż -n y c h d l a r e a l -n y o h w i e l k o ś c i g o s p o d a r c z y c h . J a k wynika z w o z e ś n i e j s z y c h r o z w a ż a ń , e g s o g e n i c z n y o h a r a k t e r p i e -n i ą d z a może ł ą c z y ć s i ę zarów-no z p r z e k o -n a -n ie m o o d d z i a ł y w a -n i u pi»* n i ą d z a na r e a l n ą s f e r ę g o s p o d a r k i ( m o n e t a r y ś o i ) , j a k i z poglądem o b ra k u w z a s a d z i e t a k i e g o «»pływu ( t r a d y c y j n a n e o k l a a y k a ) . T r ą d y - c y jn e p o d e j ś c i e n e o k l a s y c z n a , z a k ł a d a j ą c e i s t n i e n i e dosyć s z c z e l -n e j " z a s ł o -n y " między p r o c e s a m i p i e -n i ę ż -n y m i a r e a l -n y m i , j e s t n i e -w ą t p l i -w i e n i e do p r z y j ę c i a -w g o s p o d a r c e , -w k t ó r e j f u n k c j o n u j e pie-n i ą d z , D o cepie-nić pie-n a l e ż y « z w i ą z k u г tym r o l ę K eypie-nesa w z e r w a pie-n i u z t r a d y c j ą w y o d r ę b n ia n i a a n a l i z y p i e n i ę ż n e j 1 r e a l n e j i p o d j ę c i e p r z e z n i e g o pewnej próby s y n t e z y pro ce só w p i e n i ę ż n y c h i r e a l n y c h . Co p ra w d a , n e o k la s y c z n y p o s t u l a t " n e u t r a l n o ś o i p i e n i ą d z a " o d r a d z a s i ę j e s z c z e p ó i n i e j w d łu g o o k re s o w y c h a n a l i z a c h m o n e t a r y s tó w , a l e j e s t t o " n e u t r a l n o ś ć " d o sy ć s z c z e g ó l n a , bo u z n a j ą c a k s z t a ł t o w a n i e s i ę dochodu n o m ina lne go j a k o r e z u l t a t u n i e t y l k o rozm iarów podaży p i e n i ą d z a , a l e t a k ż e r e a l n e j p r o d u k c j i . Przep ro w a d z o n e a n a l i z y w s k a z u ją n a d o s y ć ś c i s ł y zw iązek r o l i p i e n i ą d z a 1 p o l i t y k i p i e n i ę ż n e j z k w e s t i ą s t o p n i a w e w n ętrzn ej s t a -b i l n o ś c i s y s te m u k a p i t a l i s t y c z n e g o * Z n a o z e n ie te g o zw iązku p o l e g a n a tym , że r o z s t r z y g n i ę c i e k w e s t i i s t a b i l n o ś c i w e w n ętrzn ej k a p i -t a l i z m u i m p l i k u j e o k r e ś l o n e z a d a n i a s -t o j ą c e p r z e d p o l i -t y k ą p i e -n i ę ż -n ą * P r z y j m u j ą c t e z ę o z a s a d -n i o z e j s t a b i l -n o ś c i g o s p o d a r k i k a -p i t a l i s t y c z n e j , o e l e s t a w i a n e -p r z e d -p o l i t y k ą -p i e n i ę ż n ą u l e g a j ą i s t o t n e j r e d u k c j i , s t a j ą c z a ś n a g r u n c i e p o g l ą d u o n i e s t a b i l n o ś c i w e w n ętrzn ej k a p l t e l l z m u , p r z e d p o l i t y k ą p i e n i ę ż n ą o t w i e r a j ą s i ę a m b itn e z a d a n i a z a p e w n ie n i a o k r e ś l o n y c h rozm iarów p r o d u k c j i i z a
t r u d n i e n i a . F a k t t e n ma I s t o t n e z n a o z e n i e p r z y o c e n ie p r e z e n to w a -nych poglądów . Teza m o n eta ry stó w (1 po o z ę ś o l trad ycyjn ych nuokla- syk ów ), za k ła d a ją c a o g r a n i c z o n y wpływ p o l i t y k i p ie n ię ż n e j na w i e l -k o ś c i r o a la e nože na pierw ezy r z u t o-ka wydać e i ę nawet dosyć b l i - eka ekonom ii m ark elutonaklej , a l e j e ś l i uwzględnimy f a k t , t e J e a t ona formułowana w k o n te k ś c ie tw ie r d z e n ia o s t a b i l n o ś c i wewnętrz-n ej k a p ita liz m u , to ujaw wewnętrz-nia e i ę w yraźwewnętrz-nie j e j ap olo g ety o zwewnętrz-n y ch k t e r . W t e j e y t u a o j i tw ie r d z e n ie Friedmana o egzogenioznym ch ara-k te r z e p ie n ią d z a , o traara-k tow an iu zn lan podaty p ie n ią d z a jaara-ko źród-ł a za k źród-łó ceń procesów g o sp o d a rczy ch , o p rz e jśo io w y u wpźród-ływ ie p i e -n ią d z a -na gosp od ark ę, pow iadają o k r e ślo -n ą wymowę id e o lo g i c z n ą . W yrażają bowiem w iarę w z d o ln o ść goapodarkl k a p i t a li s t y c z n e j do zap ew n ien ia s t a b i l n e j równow agi, k tóra n ie zn a jd u je p o tw ie rd ze n ia w r z e c z y w i s t o ś c i • W t e j e y t u a o j i tr z e b a d o c e n ić t e z ę Keyneea o występow aniu n i e s t a b i l n o ś c i w ew nętrznej gosp o d a rk i wolnorynkowej (ja k k o lw ie k p o m ija ł on j e j s p o łe c z n e uwarunkowania) o ra z jeg o po-g l ą d , a k cen tu ją cy n le e k u te o z n o ść p o l i t y k i p le n lę t n e j w l ik w id a c j i t e j n i e s t a b i l n o ś c i *
E u gen iusz K wiatkowski
SOI® REMARKS Oil THE BOLE OF MONEY AND MONEY POLICY IN THE BOURGEOIS ECONOMY
The a n a l y s is p resen ted i n th e a r t i c l e i e fo c u ss e d on the r o le • f money and money p o lio y in c a p i t a l i s e , u n d erstood i n the s e n se o f p o o e i b l l l t i e e and g e n e r a l e f f e c t i v e n e s s o f the in flu e n o e o f »oney and money p o lic y on econom ic p ro ceen es In o a p l t a l i s m . The a u t h o r 's a t t e n t io n i s c o n c e n tr a te d o s the in f lu e n o e o f monetary p r o c e s s e s on r e a l economio p r o c e s s e s , w ith t h e i r lmpaot on i n f l a
-tio n a r y p r o c e se e e b e in g t r e a t e d in a m arginal way. These problems a r e a n a ly zed a g a in s t th e background o f s e le o t e d t h e o r i e s o f the b o u rg eo is economy, and nam ely: t r a d i t i o n a l n e o o la s 8 lo is m , Keyne-s ia n есопощу, ooncept o f "Pigou e f f e c t ” , and m onetariKeyne-sm . The ana-l y s i s r e v e a ana-ls a c o n s id e r a b ana-le d iv e r g e n c e o f v iew s on th e a n a ly zed q u e s t io n , which - in the a u t h o r 's o p in io n - sh ou ld be a t t r ib u t e d b oth to th e l e v e l of s c i e n t i f i c c o g n it io n r e p r e e e n te d i n t h e se t h e o r i e s and the adopted i d e o l o g i c a l s ta n d p o in t .
